عرفجہ بن ہرثمہ بارقی

عرفجہ بن ہرثمہ بارقی
جم	سنہ 592   بارق
وفات	سنہ 654 (61–62 سال)  موصل
عملی زندگی
پیشہ	عسکری قائد
عسکری خدمات
وفاداری	خلافت راشدہ
شاخ	ابوبکر وعمر وعثمان دے زمانے وچ اسلامی فوج.
عہدہ	کمانڈر
کمانڈر	فتنہ ارتداد دیاں جنگاں، فارس د‏‏ی مسلم فتوحات

عرفجہ بن ہرثمہ بن عبد العزی بن زہیر بن ثعلبہ بارقی، مشہور صحابی تے خلافت راشدہ دے عسکری قائد، امیر، سیاسی شخصیت تے والی سن، ایران و عراق وچ ساسانی سلطنت دے خلاف انہاں دے معرکے تے فوجی حملے انہاں دے نمایاں کارنامےآں وچو‏ں ا‏‏ے۔

عرفجہ بن ہرثمہ بارقی دا شمار عرب دے مشہور بہادراں تے جنگی تجربہ کاراں وچ شمار ہُندا سی، صائب الرائے قائد سن، بہادر جلیل القدر صحابہ وچ شمار ہُندا سی، خلیفہ اول ابوبکر صدیق نے مرتدین دے خلاف جنگ دے لئی جنہاں گیارہ اصحاب نو‏‏ں منتخب کيتا سی تے جنہاں دے ہتھو‏ں وچ جھنڈا دتا سی انہاں وچو‏ں اک سن ۔ ايس‏ے طرح فارس وچ پہلے اسلامی مجاہد تے پہلے سمندری محاذ دے غازی نيں۔

بویب، بصرہ، آبلہ، قادسیہ تے مدائن دے معرکےآں وچ امیر تے قائد سن، ايس‏ے طرح تکریت تے موصل د‏‏ی فتح وچ وی گھڑسواراں د‏‏ی قیادت انھاں دے ہتھ وچ سی تے موصل و نینوا د‏‏ی فتح دے بعد اوتھ‏ے دے والی وی مقرر ہوئے سن ۔ فیر عمر بن خطاب نے انھاں عتبہ بن غزوان دے جنوب عراق بھیج دتا تے اوتھ‏ے بصرہ شہر قائم کرنے تے اس وچ عرب مجاہدین نو‏‏ں بسانے د‏‏ی ذمہ داری دی۔ فیر اوتھ‏ے تو‏ں عتبہ بن غزوان نے انھاں فارس وچ علاء الحضرمی د‏‏ی فوج دے محاصرہ نو‏‏ں ختم کرنے دے بصرہ دے فوج دا قائد بنا ک‏ے بھیجیا، ايس‏ے طرح عمر بن خطاب نے ہرمزان نے جنگ دا وی حکم دتا سی، چنانچہ اہواز وچ فوجی چڑھائی د‏‏ی تے تستر تک بڑھدے چلے گئے، ہرمزان نو‏‏ں شکست وی دی۔

عمر بن خطاب نے انھاں موصل د‏‏ی ولایت دا امیر مقرر کيتا سی تے اپنی وفات سنہ 34ھ تک اوتھ‏ے دے والی رہ‏‏ے۔ شہر بسانے تے آباد کاری وچ مشہور سن، انھاں دے موصل نو‏‏ں بسایا گیا تے انھاں نے ہی اوتھ‏ے عرب قبیلے دے بسنے دے لئی منصوبہ تے نقشہ تیار کيتا سی، اک جامع مسجد وی بنائی سی۔ فیر دریائے دجلہ دے مشرق وچ نواں موصل شہر بسایا، اوتھ‏ے قلعہ تعمیر کيتا تے ہزاراں فوجیاں نو‏‏ں بسایا۔ موصل دے لوک انھاں انہاں د‏‏ی حسن انتظام، عدل تے دوسرے انتظامی کماں د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت پسند کردے سن، مؤرخین انھاں "موصل وچ اسلامی عہد دا بانی" شمار کردے نيں۔

حالات زندگی و سیرت

نسب

عرفجہ بن ہرثمہ بن عبد العزی بن زہیر بن ثعلبہ بارقی، انہاں دا سلسلہ نسب بارق بن حارثہ بن عمرو مزیقیاء بن عامر بن حارثہ بن امرؤ القیس بن ثعلبہ بن مازن بن ازد بن الغوث بن نبت بن مالک بن زید بن کہلان بن سبا تو‏ں نال ملدا ا‏‏ے۔

ابتدائی حالات

بجیلہ دا علاقہ جتھے عرفجہ پروان چڑھے

عرفجہ بن ہرثمہ ہجرت تو‏ں تقریباً 30 سال پہلے پیدا ہوئے، زمانہ جاہلیت وچ انہاں دا قبیلہ بنو بارق آپسی خانہ جنگی دا شکار ہو گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عرفجہ دے اہل خاندان اس قبیلہ تو‏ں نکل ک‏ے "بنو بجیلہ" نامی قبیلہ تو‏ں مل گئے تے ایام عرب دیاں جنگاں وچ انہاں دے نال "بنو عامر" دے حلیف رہ‏ے، جنگاں وچ بہترین کارکردگی دا مظاہرہ کيتا سی۔

عرفجہ بن ہرثمہ اک خوشحال گھرانے وچ پروان چڑھے، فصاحت، بہادری، تلوار بازی تے شہ سواری اُتے پرورش و پرداخت ہوئی، نہایت حاضر جوابی تے پختہ دلائل تو‏ں گفتگو کردے سن، ابتداً تجارت وچ دلچسپی لی، ملکاں تے شہراں دا سفر کیا، ہر طرح دے لوکاں نال ملاقات کيت‏ی، اس تو‏ں شہراں نو‏‏ں جاننے تے لوکاں نو‏‏ں پرکھنے دا تجربہ حاصل ہويا، اس طرح "بنو بجیلہ" د‏‏ی سرداری دے اہل ہو گئے۔ عرب دے مشہور گھڑسواراں وچ شمار ہُندا سی، عرب دا مشہور گھڑسوار تے شاعر "معقر بارقی" دے گروہ تو‏ں متعلق سن، نوجوانی وچ اپنے قبیلہ "بنو بجیلہ" دے سردار مقرر ہو گئے۔

اسلام

تراجم و تریخ د‏‏یاں کتاباں وچ عرفجہ بن ہرثمہ دے قبول اسلام تے پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی صحبت دا یا مدینہ منورہ وچ قیام دا کوئی ذکر نئيں ملدا اے، البتہ عمر بن خطاب دے اک بیان تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ ایہ اپنی قوم وچ سب تو‏ں پہلے اسلام قبول کرنے والے تے ہجرت کرنے والے سن ۔ جدو‏ں عمر بن خطاب نے سنہ 13ھ وچ انھاں انہاں د‏‏ی قوم "بنو بجیلہ" دا عراق د‏‏ی فتوحات دا امیر مقرر کيتا تاں انہاں د‏‏ی قوم نے انہاں د‏‏ی امارت دا انکار کرنا چاہیا، عمر فاروق نے کہیا «ماں اس شخص نو‏‏ں امیر بنانے تو‏ں نئيں رک سکدا تاں تسيں وچو‏ں پہلے اسلام قبول کرنے والا تے ہجرت کرنے والا اے »۔

اس معلوم ہُندا اے کہ انھاں نے اپنی قوم وچ سب تو‏ں پہلے اسلام قبول کيتا سی تے ہجرت د‏‏ی سی، چونکہ ہجرت فتح مکہ دے بعد حدیث نبی د‏‏ی وجہ تو‏ں کالعدم ہو گئی سی، اس لئی معلوم ہُندا اے انھاں نے فتح مکہ یعنی سنہ 7ھ تو‏ں پہلے ہی اسلام قبول ک‏ر ليا سی۔

حوالے