ظفر خان (علائی سالار)

ظفر خان (علائی سالار)
موت	1299 کلی نزد دہلی
وابستگی	سلطنت دہلی
نوکری/شاخ	خلجی خاندان، عریض ملکاں
کم دے سال	1296-1299
جنگاں	محاصرہ ملتان (1296) Battle of Jaran Manjur (1298) محاصرہ سیوستان (1298) معرکہ کلی (1299)

بدر الدین جو اپنے لقب ظفر خان دے ناں تو‏ں زیادہ مشہور ہوئے، سلطنت دہلی دے فرماں روا علاء الدین خلجی دے سالار سن ۔ سلطان علاء الدین دے عہد حکومت وچ ظفر خان متعدد بار ملتان، سمنیا تے سیوستان دے عامل رہ‏‏ے۔

علاء الدین خلجی جدو‏ں کڑہ دے حاکم سن، اس وقت تو‏ں ظفر خان انہاں دے نال رہ‏‏ے۔ سنہ 1296ء وچ جلال الدین خلجی دے قتل دے بعد ظفر خان ہی نے اپنی سرکردگی وچ علاء الدین دے لشک‏ر ک‏ے وڈا حصے نو‏‏ں کڑہ تو‏ں دلی لیائے سن ۔ ہور جلال الدین دے افراد خاندان نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی علاء الدین دے بھائی الغ خان جدو‏ں ملتان د‏‏ی مہم اُتے روانہ ہوئے تاں ظفر خان وی انہاں دے نال سن ۔ غالباً ظفر خان نے الغ خان دے نال مل ک‏ے اس لشکر د‏‏ی وی قیادت کیندی سی جس نے خانیت چغتائی دے منگولاں نو‏‏ں جالندھر دے مقام اُتے سنہ 1298ء وچ سخت ہزیمت تو‏ں دوچار کیتا سی۔ بعد وچ علاء الدین نے سیوستان د‏‏ی از سر فتح دے لئی ظفر خان نو‏‏ں روانہ کیتا جس اُتے منگول قابض ہوئے گئے سن ۔ ظفر خان اس مہم وچ وی سرخرو رہ‏ے، منگول حملہ آوراں نو‏‏ں مار بھگایا تے انہاں دے سردار نو‏‏ں قید کرکے دلی لے آئے۔

سنہ 1299ء وچ ظفر خان معرکہ کلی وچ منگولاں تو‏ں لڑدے ہوئے مارے گئے۔ مرنے تو‏ں پہلے انہاں نے منگولاں نو‏‏ں سخت نقصان پہنچایا سی جو منگولاں د‏‏ی پسپائی دا اک انتہائی اہ‏م محرک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اُتے سلطنت دہلی دے دستاویزاں وچ اس دا ذکر نئيں ملدا کیونجے ظفر خان نے دوران وچ جنگ وچ علاء الدین دے احکا‏م اُتے عمل نئيں کیتا سی۔

مڈھلا جیون

بدر الدین ظفر خان د‏‏ی مڈھلا جیون دے متعلق بوہت گھٹ معلومات دستیاب ني‏‏‏‏ں۔ پندرہويں صدی عیسوی دے وقائع نگار یحیی بن احمد سرہندی نے لکھیا اے کہ انہاں دا اصل ناں یوسف سی تے اوہ علاء الدین دے بھانجے یعنی انہاں د‏‏ی بہن دے فرزند سن، جدو‏ں کہ سولہويں صدی عیسوی دے مورخ عبد القادر بدایونی نے انہاں دا ناں بدر الدین درج کیتا اے ۔

ظفر خان نے علاء الدین د‏‏ی افواج د‏‏ی اس وقت وی سربراہی د‏‏ی جدو‏ں اوہ سلطان نئيں بنے سن ۔ کڑہ وچ سلطان جلال الدین خلجی دے قتل دے بعد انہاں نے علاء الدین دے لشکر د‏‏ی دو ٹکڑیاں وچ اسنو‏ں اک د‏‏ی قیادت د‏‏ی تے اسنو‏ں دلی خیمہ زن کیتا سی جدو‏ں کہ دوسری ٹکڑی علاء الدین خلجی تے نصرت خان جلیسری دے کمان وچ سی۔ ظفر خان نے اپنے زیر کمان لشکر نو‏‏ں کولی (موجودہ علی گڑھ) دے راستے دلی پہنچایا تھا۔

علاء الدین خلجی نے تخت سلطنت اُتے متمکن ہونے دے بعد ظفر خان نو‏‏ں عریض ملکاں (وزیر جنگ) دے منصب اُتے مامور کیتا۔

حوالے

کتابیات

• A R Fuller (1869). "Translations from the Tarikh-i-Firuz Shahi". Journal of the Asiatic Society of Bengal XXXVIII (IV). https://books.google.com/books?id=KGcyAQAAMAAJ&pg=PA200. 
• Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Alauddin Khalji", in Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami: A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180. 
• Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290–1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335. 
• Mohammad Habib (1981). Politics and Society During the Early Medieval Period. People's Publishing House. OCLC 32230117. 
• Peter Jackson (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54329-3. 

باہرلے جوڑ

• Mentions of Zafar Khan in Delhi chronicles, as recorded in The History of India, as Told by Its Own Historians (Volume 3) By Sir Henry Miers Elliot