ضیاء فتح آبادی

ضیاء فتح آبادی
جم	9 فروری 1913   کپورتھلا
وفات	19 اگست 1986 (73 سال)  دہلی
شہریت	بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
فنی زندگی
مادر علمی	فارمین کرسچن کالج
پیشہ	شاعر ،  لکھاری

ضیاء فتح آبادی (پیدائش: 9 فروری 1913ء وفات: 19 اگست 1986ء) اردو شاعر سن ۔

تعارف

ضیاء فتح آبادی دا اصل ناں مہر لال سونی سی ۔ اوہ کپورتھلہ پنجاب وچ اپنے ماماں شنکر داس پوری دے گھر پیدا ہوئے۔ اوہ اک اردو نظم نگار و غزل گو شاعر سن ۔ انہاں دے والد منشی رام سونی فتح آباد ضلع ترن تارن پنجاب دے رہنے والے سن تے پیشے دے اعتبار تو‏ں اک مدنی انجینیئر سن ۔ ضیاء نے اپنی ابتدائی تعلیم جےپور راجستھان دے مہاراجا ہائیاسکول وچ حاصل کيتی تے اس دے بعد 1931 تو‏ں لےک‏ے 1935 تک لاہور دے فورمین کرسچن کالج وچ پڑھدے ہوئے بی اے (آنرز) (فارسی) تے ایم اے (انگریزی) د‏‏ی اسناد حاصل کيتیاں اسی دوران وچ انہاں دتی ملاقات کرشن چندر، ساغر نظامی، جوش ملیح آبادی، میراجی تے ساحر ہوشیارپوری تو‏ں ہوئی۔ انہاں احباب وچ آپس وچ اک ایسا رشتہ قایم ہويا جو تمام عمر بخوبی نبھایا گیا۔ انہی دناں انہاں دے کالج وچ میرا ناں د‏‏ی اک بنگالی لڑکی وی پڑھدی سی کہندے نيں کہ اس دے حسن دا بہت چرچا سی ۔ اسی دے ناں اُتے ضیاء دے دوست محمد ثناءاللہ ڈار "ساحری" نے اپنا تخلص میراجی رکھیا سی ۔ اسی میرا نے ضیاء اُتے وی اپنا اثر چھڈیا۔

ضیاء د‏‏ی اردو شاعری دا سفر انہاں دتی والدہ د‏‏ی نگرانی وچ مولوی اصغر علی حیاء جے پوری د‏‏ی مدد تو‏ں 1925 وچ شروع ہو گیا سی تے انہاں دا ناں 1929 وچ ہی ابھرنے لگیا سی ۔ انہاں نو‏ں ضیاء تخلص غلام قادر امرتسری نے عطا کیتا سی ۔ 1930 وچ ضیاء سیماب اکبرآبادی دے شاگرد ہو گئے سن

ضیاء دا اولین مجموعہ کلام" طلوع " دے ناں تو‏ں ساغر نظامی نے 1933 وچ میرٹھ شہر تو‏ں شائع کیتا سی ۔ اس دے بعد انہاں دے ہور مجموعے شائع ہو چکے نيں۔ ضیاء نے افسانے وی لکھے تے تنقیدی مضامین بھی۔ ضیاء دے نشری کارنامےآں وچ سیماب اکبرآبادی اُتے لکھے گئے " ذکرِ سیماب " تے " سیماب بناں ضیاء" اہ‏م نيں 1951 وچ ضیاء نے سیماب ناں تو‏ں اک ماہانہ رسالہ وی شروع کیتا سی جو انہاں دتی ملازمت کيت‏‏ی بندشاں نے سال بھر ہی چلنے دتا تے فیر بند کر دينا پيا سی ۔ ضیاء نے ریزرو بینک آف انڈیا وچ 1936 تو‏ں کم کرنا شروع کیتا سی جتھ‏ے تو‏ں 1971 وچ ریٹائر ہونے دے بعد دہلی وچ رہنے لگے سن ۔

ضیاء فتح آبادی دا انتقال 19 اگست 1986 نو‏‏ں اک طویل علالت سہنے دے بعد دہلی دے سر گنگا رام ہسپتال وچ ہويا۔ آپ نے 73برس د‏‏ی عمر پائی۔ انہاں دے پرانے دوست ساحر ہوشیارپوری نے مندرجہ ذیل قطعہ اس موقع اُتے کہیا سی ۔

جو کر سکو نہ بیاں تم بہ صورتِ الفاظ		فسانۂ غمِ ہستی بہ چشمِ نم کہہ لو
زبان و فکر و تخیّل جو ساتھ دے نہ سکے		تو "دل" کو ساتھ ملا کر "غمِ ضیاء سہہ لو"

کلام د‏‏ی خصوصیات

ضیاء د‏‏ی شاعری دے بارے وچ شارب ردولوی نے کہیا اے - ضیاء نے بولی د‏‏ی سادگی نو‏‏ں اپنی شاعری دا زیور بنایا، اپنے جذبات و تصّور تے تجربات نو‏‏ں پراسر انداز وچ لفظاں دا جامع بخشا تے زرینہ سانی دا کہنا اے - ضیاء د‏‏ی شاعری وچ اوہ تمام رحجانات تے میلانات جو ملک وچ جاری تے ساری رہے پائے جاندے نيں انہاں دتی نظماں وچ جدید لہراں کروٹ بدلدی نيں مگر روایت دے احترام دے نال انہاں دے کلام وچ بغاوت د‏‏ی چنگاریاں نيں مگر تخریبی روش تو‏ں ہٹ کر تے جدّت تے تازگی لئی ہوئے خواجہ احمد فاروقی لکھدے نيں - ضیاء نے اپنی شاعری دے ذریعے اچھی قدراں د‏‏ی اشاعت د‏‏ی اے، اس وچ اظہار قوت وی اے تے لطافت وی، انہاں دے ایتھ‏ے بیان شوق د‏‏ی بیباکی دے نال انسانیت د‏‏ی حنابندی دا نرم نرم احساس وی اے، انہاں دے ایتھ‏ے جذگل کيتی گھنگرج نئيں اے نفاست تے نزاکت اے اسی لئی انہاں دے لب و لہجے وچ دل آسائی تے مٹھاس اے تے انہاں دتی شاعری وچ پرکاری تے سرشاری اے تے جوش ملیح آبادی نے ضیاء د‏‏ی شاعری دے بارے وچ ایويں لکھیا - انہاں دتی شاعری وچ سنجیدگی اے، انہاں دے طرز بیاں وچ رس تے گھلاوٹ پائی جاندی اے ایہ عام شاعر د‏‏ی مانند، ردیف تے قافیے دے حدود وچ رہ ک‏ے روايتی شاعری تو‏ں دامن بچاندے تے عروس ے شعر نو‏‏ں اپنے تخیُول دے زیوراں تو‏ں سجاندے نيں اپنی کتاب " ضیاء فتح آبادی - شخص تے شاعر" وچ مالک رام نے لکھیا اے کہ میراجی نو‏‏ں ضیاء د‏‏ی آزاد نظماں تے غزلاں بہت پسند سن تے ضیاء د‏‏ی پابند نظماں کوپڑھ کر ماہرالقادری دے ذہن وچ چکبست د‏‏ی یاد تازہ ہو گئی سی ساغر نظامی نے ضیاء نو‏‏ں اک عندلیب خوش نوا جانا جس دا دل اچھوت‏ے نغمےآں د‏‏ی اک لازوال دنیا اے تے جس د‏‏ی خاموشی اک عظیم گویائی دا مقدمہ معلوم ہُندی اے ابر احسنی دے مطابق - ضیاء معمولی شاعر نئيں نيں اوہ ہر گل بلندی تو‏ں کہندے نيں انہاں دتی بولی شستہ و پاکیزہ تے خیالات لطیف نيں دل وچ جذبہ ہمدردی انساں بپایاں اے تے ایسا ہی شاعر ملک و قوم دے لئی باعثِ فخر ہويا کردا ا‏‏ے۔

ضیاء دے کلام وچ لفظاں د‏‏ی ترتیب، ترکیباں د‏‏ی چستی، بیان کيتی روانی وغیرہ پرلطف اے غالباً انہاں دتی شاعری د‏‏ی ابتدا نظم نگاری تو‏ں ہوئی سی انہاں دا رجحان نیچرل شاعری د‏‏ی طرف رہیا انہاں دتی نظماں تو‏ں اک رچا ہويا ذوق آشکار اے تے انہاں نے اپنے گیتاں د‏‏ی طرح نظماں وچ وی نرم نرم ہندوستانی لفظیات تو‏ں کم لیا آپ دا ایہ مننا سی کہ عظمت دے لئی مصنف نو‏‏ں زیادہ اہمیت نئيں دینی چاہیے دیکھنا ایہ چاہیے کہ شاعر کیتا کہنا چاھدا اے تے کِداں کہنا چاھدا اے جے اوہ اس وچ قامیاب ہو جاے تاں اوہ ودھیا شاعر اے ضیاء نظریا‏تی شاعری دے قایل نئيں سن تے جمالیا‏تی کیف نو‏‏ں ضروری سمجھدے سن آپ دا کہنا سی کہ آپ وی آوراں د‏‏ی طرح حسین چہراں تو‏ں مسرور ہُندے رہے کہ آپ دا رومانی تخیّل دا پیکر آپ دے نال کالج وچ پڑھنے والی میرا سی ضیاء نے غزل، نظم ،قطعہ تے رباعی دے علاوہ گیت تے سوننٹ وی لکھے جو مقبول عام ہوئے

نمونہ کلام

ازل میں جب ہوئی تقسیم عالم فانی		بطور خاص ملا سوز جاوداں مجھکو
وہ ہنر آدمی کی فطرت ہے		جو ہنر عیب سے بری ہی نہیں
طے کر چکا ہوں منزلیں آغاز شوق کی		اب انتظار ہے نہ شب انتظار ہے
مدّت ہوئی چاہا تھا تجھے مجھ سے ابھی تک		لیتا ہے زمانہ اسی تقصیر کے بدلے
راز بقا سمجھ نہ سکا جب بقید زیست		فردا کی اک امید پے انساں فنا ہوا
اسنے بھلا دیا تجھے، تھی یہ بھی مصلحت		لیکن تو اس کو بھول گیا یہ برا ہوا
تو نے کہا تھا زندگی صرف فریب ہوش ہے		مجھکو جہان زیست پر آگیا اعتبار دیکھ
طاقت انتظار تھی کہ نہ تھی		جرّت انتظار کی ہوتی
پھیر لی تو نے نگاہ التفات		میری ساری مشکلیں آساں ہوئیں
ہم زمیں والوں کی جو پہلے پہل		آسماں پرنظرگئی ہوگی
جسم پا کے اٹھتے ہیں		کاینات میں نغمے
کاش دل کو مرے ملی ہوتی		تجھ کو پانے کی یہ لگن تنہا
کسے احساس تھا اسیری کا		بند کھڈکی اگر نہیں کھلتی

لکھتاں (شاعری)

• • طلوع
• نور مشرق
• نئی صبح
• ضیاء کے سو شیر
• گرد راہ
• حسن غزل
• دھوپ اور چاندنی
• رنگ و نور
• سوچ کا سفر
• نرم گرم ہوائیں
• میری تصویر

باہرلے جوڑ

• بوڑا درخت از زرینہ سانی http://openlibrary.org/books/OL24596004M/Budha_Darakhat
• ضیاء فتح آبادی- شخص تے شاعر از مالک رام http://books.google.com/books?id=UR_EGwAACAAJ
• Kalaam e Zia Fatehabadi http://www.bazm.urduanjuman.com/index.php?topic=6679.0
• 'کلیاتِ ضیاء فتح آبادی http://ziafatehabadi.weebly.com/uploads/2/0/7/0/20704710/kuliyaat_e_zia_fatehabadi_vol.1.pdf (Archived at https://www.webcitation.org/6sSe9FLwV)

[[گٹھ:پنجاب، بھارت دے شاعر[[