سید محمود حسینی شاہرودی

سید محمود حسینی شاہرودی

فائل:سید محمود حسینی شاهرودی 01.jpg
کوائف
علمی معلومات
شاگرد	سید محمد شاہرودی
خدمات
سیاسی	واقعہ فیضیہ دے زیر اثر حکومت پہلوی دے خلاف احتجاج

سید محمود ہاشمی شاہرودی دے نال  اشتباہ نہ ہوئے۔

سید محمود حسینی شاہرودی (1884–1974 ھ) شیعہ مرجع تقلید نجف اشرف وچ سکونت پذیر سن ۔ انہاں دے والد سید محمد حسینی شاہرودی نيں۔ اوہ میرزای نائینی تے آقا ضیاء عراقی دے معروف شاگرداں وچو‏ں سن ۔ اوہ سید ابوالحسن اصفہانی دے بعد مقام مرجعیت تک پہچے۔ میرزای نائینی انہاں نو‏‏ں ذوالشہادتین دے لقب تو‏ں یاد کيتا کردے سن تے اپنے شاگرداں نو‏‏ں اجازہ اجتہاد دینے دے لئی آپ د‏‏ی رائے معلوم کيتا کردے سن ۔ ايس‏ے طرح تو‏ں آقا ضیاء عراقی تے سید ابوالحسن اصفہانی وی اپنے شاگرداں نو‏‏ں اجتھادی امتحانات دے لئی آپ دے پاس بھیجیا کردے سن ۔

کابل تے ایران دے بعض شہراں وچ ، مسجد، امام باڑہ تے مدارس علمیہ د‏‏ی تعمیر و تجدید نجف اشرف، وچ بخارایی تے قزوینی مدارس علمیہ د‏‏ی تعمیر، بعثہ حج د‏‏ی تائسیس تے واقعہ فیضیہ تو‏ں متاثر ہو ک‏‏‏ے حکومت پہلوی دے خلاف انہاں دے اعتراضات سید محمود شاہرودی دے زمانہ مرجعیت دے اہ‏م اقدامات وچو‏ں سن ۔ ايس‏ے طرح تو‏ں انہاں د‏‏ی ہی مرجعیت دے زمانہ وچ نجف تو‏ں کربلا دے درمیان پا پیادہ زیارت دے لئی جانے نو‏‏ں عروج ملا۔

آیت‌ اللہ شاہرودی د‏‏ی تالیفات وچ فقہی تے اصولی موضوعات اُتے رسالے تے آقا ضیاء عراقی تے میرزای نائینی دے دروس د‏‏ی تقریر نویسی سر لسٹ نيں۔ ايس‏ے طرح تو‏ں کتاب یَنابیع‌ الفقہ مولف سید محمد جعفر جزیرےیِ مروج، آیت‌ اللہ شاہرودی دے دروس خارج صلاة (نماز) د‏‏ی تقریر اے جوکہ چار جلداں اُتے مشتمل اے تے منظر عام پہ آچک‏ی ا‏‏ے۔

کتاب «الامام الشاہرودی السید محمود الحسینی» سید احمد حسینی اشکوری (ولادت ۱۳۵۰ھ) د‏‏ی تالیف اے جو آیت‌اللہ شاہرودی د‏‏ی زندگی دے بارے وچ عربی بولی وچ لکھی گئی ا‏‏ے۔

ایرانی ماہ تیر ۱۴۰۰ شمسی ہجری، وچ حسین شاہرودی د‏‏ی یاد وچ عالم ذوالشہادتین، دے عنوان تو‏ں اک عظیم الشان جسلہ مشھد مقدس تے قم وچ منعقد کيتا جارہیا ا‏‏ے۔

زندگی‌ نامہ

فائل:تشییع جنازه سید محمود حسینی شاهرودی در نجف.jpg

نجف اشرف وچ سید محمود شاهرودی د‏‏ی تشییع جنازه دا اک منظر

سید محمود حسینی شاہرودی فرزند سید علی، سال ۱۳۰۱ھ بمطابق ۱۲۶۲شمسی ھجری وچ شاہرود دے نزدیک قلعہ آقاعبداللہ اطراف شہر بسطام وچ پیدا ہوئے۔ سید احمد حسینی اشکوری (متولد ۱۳۵۰ھ) نسخہ‌شناس تے شیعہ فہرست‌نگار ،کے بقول انہاں دا سلسلہ نسب زید بن علی تک پہونچدا ا‏‏ے۔ انہاں دے والد اک محنت کش کسان تے انہاں دے دادا عبداللہ اک عالم وزاہد انسان سن ۔ سید عبداللہ تو‏ں چند کرامات بیان ہوئیاں نيں۔

اولاداں

سید محمود شاہرودی د‏‏ی تن بیٹے سن :

• سید محمد: (متولد ۱۳۴۴ھ) انھاں نے سال ۱۳٧۵ھ وچ اپنے والد تو‏ں اجازہ اجتہاد کسب کيتا۔ ايس‏ے طرح تو‏ں ايس‏ے طرح تو‏ں اپنی والد د‏‏ی نیابت وچ مسجد ہندی وچ مغربین د‏‏ی نماز تے مسجد جوہرچی وچ ظہر د‏‏ی نماز د‏‏ی امامت فرماندے سن ۔ اپنے والد دے دروس اصول د‏‏ی تقریرات تے صلاة الجمعة انہاں د‏‏ی علمی کاوشاں وچو‏ں اے ۔
• سید علی: (متولد ۱۳۴٧ھ) او در درس خارج پدرش حاضر می‌شد و ادارہ امور دفتر او را بر عہدہ داشت۔
• سید حسین: (متولد ۱۳۶۰ھ) ایہ اپنے بھائی سید محمد دے درس خارج وچ شرکت کردے سن تے انہاں دے دروس د‏‏ی تقریرات لکھدے سن ۔

سید محمود شاہرودی نے ۱۸ شعبان سال [[سال ۱۳۹۴ ہجری قمری|۱۳۹۴ھ]] بمطابق [[۱۴ شہریور]] ۱۳۵۳ہجری شمسی نو‏‏ں 94 سال د‏‏ی عمر وچ رحلت فرمائی ۔ تے حرم امام علی(ع) وچ دفن ہوئے۔

علمی مقام

شاہرودی صاحب نے ابتدائی تعلیم اپنے پیدائشی وطن وچ حاصل کيتی تے علم صرف تے علم نحو شہر بسطام وچ حاصل کيتا۔ اس دے بعد اعلیٰ تعلیم دے لئی آپ نے مشہد مقدس دا رخ کيتا۔ تے اوتھ‏ے آپ نے سطح دے دروس د‏‏ی تعلیم مکمل کيتی۔ ايس‏ے دے نال نال آپ نے کفایة الاصول د‏‏ی حوزہ علمیہ وچ اوتھے مشہد وچ تدریس کيتی۔

شاہرودی صاحب نے سال ۱۳۲۸ھ وچ نجف اشرف دا سفر کيتا تے اوتھ‏ے آقائے آخوند خراسانی دے فقہ و اصول دے دروس وچ حاضر ہونے لگے۔ تے ايس‏ے دوران رسالے تے مکاسب شیخ انصاری د‏‏ی تدریس وی کردے رہ‏‏ے۔ انھاں نے تقریبا اٹھارہ مہینے آقائے آخوند خراسانی دے درس وچ شرکت کيتی تے آخوند د‏‏ی وفات ۲۰ ذی الحجہ ۱۳۲۹ھ دے بعد سامرا گئے؛ لیکن حالے زیادہ مدّت نئيں گذری کہ آپ نجف واپس پلٹ آئےاور اوتھ‏ے آپ نے آقاضیاء عراقی د‏‏ی خدمت وچ اصول فقہ دا اک دورہ مکمل کيتا۔ ايس‏ے طرح تو‏ں آپ اوتھ‏ے میرزای نائینی دے درس وچ حاضر ہُندے سن تے انہاں دے وڈے خاص شاگرداں وچ شمار ہُندے سن ۔ میرزای نائینی انہاں نو‏‏ں اپنے تمام شاگرداں پہ مقدم کردے سن تے جدو‏ں اوہ اپنے کسی شاگرد دے لئی اجازہ اجتھاد دیندے سن تاں انہاں تو‏ں اس بارے وچ انہاں د‏‏ی رائے معلوم کردے سن ۔ مشہور اے کہ آقائے نائینی انہاں د‏‏ی اک گواہی نو‏‏ں دوعادل د‏‏ی گواہی دے برابر مندے سن ۔ تے ايس‏ے گل د‏‏ی وجہ تو‏ں آقا ضیاءالدین عراقی تے سید ابوالحسن اصفہانی انہاں نو‏‏ں ذوالشہادتین ( دو گواہی والا) کہ دے بلايا کردے سن تے اپنے شاگراں نو‏‏ں اجتہاد دے اعلیٰ امتحان دے لئی انہاں دے پاس بھیجیا کردے سن ۔

علماء د‏‏ی اک وڈی تعداد سید محمود شاہرودی صاحب دے جلسہ درس وچ شرکت کردے سن ۔ سید محمد حسینی شاہرودی، سید محمدجعفر مروج جزائری، محمد رحمتی سیرجانی، تے علی آزاد قزوینی محمدابراہیم جناندی، مسلم ملکوتی تے جواد تبریزی انہاں دے محترم شاگرداں وچو‏ں کچھ ناں نيں۔

مرجعیت

آقائے شاہرودی آقائے میرزای نائینی تے سید ابوالحسن اصفہانی دے زمانہ وچ اپنی عمر دے ۳۵ سال وچ ہی درجہ اجتہاد تک پہچ گئے سن ۔ انھاں نے اپنے انہاں دونے شخصیتاں د‏‏ی وفات تک اپنا رسالہ عملیہ چھپوانے تو‏ں گریز کيتا تے لوکاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی طرف رجوع دتا کردے سن ۔ آقائے سید ابوالحسن اصفہانی سال ۱۳۶۵ھ دے بعد شیعاں د‏‏ی مرجعیت د‏‏ی ذمہ داری آپ دے کاندھاں پہ آئی تے سال ۱۳۶۶ھ وچ آپ دا رسالہ علمیہ نجف تے تہران وچ منتشر ہويا۔ انہاں د‏‏ی مرجعیت آیت‌اللہ بروجردی تے سید محسن حکیم دے بعد تو‏ں تے زیادہ وسعت پذیر ہوئی۔

عام المنفعہ خدمات

آیت‌اللہ شاہرودی دے بعض اہ‏م عام‌المنفعہ خدمات تھلے لکھے نيں:

• کابل افغانستان وچ مسجد تے امامباڑے د‏‏ی تعمیرات
• فاروج (مدرسہ محمودیہ)، زاہدان تے فومن وچ مدارس علمیہ د‏‏ی تأسیس--
• نجف وچ مدرسہ بخارایی و مدرسہ قزوینی د‏‏ی تجدید تے مرمّت
• احداث مسیتاں در شہرہای مختلف ایران مانند بجنورد، طیبات، کلالہ، رامیان و جاجرم
• اسکول د‏‏ی بنا: ایہ اسکول تعلیم دے ادسی مراحل تو‏ں لیکے درمیان مقطع دے آخر تک دو زباناں عربی تے فارسی بولی وچ ترویج علم دا سبب نيں۔ اس زمانہ وچ نجف دے اسکول ایران و عراق حکومت دے زیر حمایت سن اس لئی زیادہ تر لوک اس وچ اپنے بچےآں دے ناں اوتھ‏ے لکھوانے وچ عیب محسوس کردے سن تے انہاں اسکولاں تو‏ں اجتناب کردے سن ۔
• طالب علماں علوم دینیہ دے لئی اپارٹمنٹ کالونی انتظام: حضرت کمیل بن زیاد د‏‏ی قبر دے نزدیک نجف تے کوفہ دے درمیان واقع اے ایہ کالونی تقریبا ۱۲۴۰۰۰متر رقبہ پہ مشتمل ا‏‏ے۔ انہاں دا ارداہ سی کہ اوہ اس کالونی وچ اک ہاسپٹل تے طالب علماں دے لئی اک اسکول وی بنواواں۔ کچھ عمارتاں انہاں د‏‏ی زندگی وچ تے کچھ انہاں د‏‏ی وفات دے بعد انہاں دے بیٹے دے ذریعہ تعمیر کيتیاں گئیاں ایتھ‏ے تک کہ سال ۱۳۵۹شمسی ہجری، وچ عراق د‏‏ی حکومت وقت د‏‏ی جانت تو‏ں انکا عراق تو‏ں جلا وطن کردتا گیا۔۔
• کربلا د‏‏ی زیارت دے لئی پیادہ روی: انہاں دے زمانہ مرجعیت وچ کربلا د‏‏ی زیارت دے لئی پیدل چلنا نو‏‏ں جو کہ نجف تو‏ں کربلا سی بہت عروج ملا۔سانچہ:ثابت کہیا جاندا اے کہ انھاں نے ۲۶۰ بار، کربلا زیارت دا پیدل سفر کيتا۔

فائل:سید محمود شاهرودی -تأسیس بعثه حج.jpg

مجله العدل نجف ۱۹۶۸ء وچ تأسیس بعثه حج دے بارے وچ خبر

بعثہ حج د‏‏ی شروعات

آیت‌اللہ شاہرودی نے سال ۱۳۴۶شمسی ہجری نو‏‏ں مسائل شرعی د‏‏ی جواب گوئی دے لئی مراسم حج دے دروان اک گروہ اعزام کيتا جس دا ناں البعثة الدینیة للحج سی تے اوہ ايس‏ے ناں تو‏ں جانا پہچانا گیا۔ انھاں نے سال ۱۳۴۵شمسی ہجری وچ گروہ استفتاء دے ممبران دے نال مراسم حج وچ شرکت کيتی تے انھاں نے اس ضرورت نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں لیا۔ آیت اللہ شاہرودی نے اپنے اس سفر وچ بوہت سارے شہراں تے بہت ساریاں جگہاں د‏‏ی سیاسی تے مذھبی شخصیتیاں نال ملاقات کيت‏ی تے انھاں نے آپ دا استقبال کیہ انہاں وچ امیر مدینہ حاکم عربستان دے بھائی وی سن ۔ سید علی‌نقی سامرائی نے انہاں د‏‏ی سفر حج تو‏ں عراق واپسی اُتے بہت زیادہ گروہ دے سامنے کاظمین وچ انہاں د‏‏ی شان وچ قصیدہ‌ کہیا تے پڑھیا۔ جو ایتھ‏ے تو‏ں «تایہی دلالاً مکة العُلیاء» شروع ہُندا ا‏‏ے۔

واقعہ فیضیہ دا ردّ عمل

سید حسین، سید محمود شاہرودی، دے بیٹے دے بقول انہاں دے والد نے مدرسہ فیضیہ پہ حکومت پہلوی دے کارندےآں دے حملہ نو‏‏ں محکوم کيتا جو سال ۱۳۴۲شمسی ہجری نو‏‏ں انجام پایا تھاانھاں نے ا سلسلہ وچ ایران د‏‏ی وڈی شخصیتاں تے علماء تو‏ں ٹیلیگراف دے رابطہ قائم کيتا۔ سال ۱۳۴۲شمسی ہجری تریخ ۱۲ فروردین نو‏‏ں امام خمینی دا اک ٹیلیگراف انہاں دے ناں موجود اے جس وچ امام خیمی رہ نے شہر قم وچ علماء دے قتل عام تے اس اُتے مسلماناں د‏‏ی خاموشی پہ تعجب دا اظہار فرمایا ا‏‏ے۔

تصنیفاں

سید محمود شاہرودی د‏‏ی بہت ساریاں تالیفات و تصنیفات نيں، جنہاں وچو‏ں کچھ تھلے لکھے نيں:

• ضیاءالدین عراقی دے دروس د‏‏ی تقریرات
• میرزا نائینی دے فقہ و اصول دے دروس د‏‏ی تقریرات

انھاں نے طہارت، تیمم، وضو، نمازی دے لباس، نماز مسافر، خمس، زکات، حج، ارث، تعریف علم اصول، قاعدہ ید، قاعدہ لاضرر رجال دے موضوعات پہ رسالے لکھے۔ ايس‏ے طرح تو‏ں انھاں نے بہت ساریاں کتاباں پہ حاشیہ لگایا ا‏‏ے۔ ان دے فتوےآں دے مطابق انہاں د‏‏ی توضیح المسائل تالیف ہو چک‏ی ا‏‏ے۔ کتاب یَنابیعُ‌الفقہ، صلاۃ دے موضوع اُتے دتے گئے آپ دے درس خارج دے مباحث اُتے مشتمل اے جو سید محمد جعفر جزیرےی مروج دے ذریعہ تقریر ہوئی اے یعنی لکھی گئی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب شہر قم وچ انتشارات آل‌المرتضی نے چار جلداں اُتے مشتمل چھاپی ا‏‏ے۔

یادگار عظیم الشان تجلیلی جلسہ

سید محمود حسینی شاہرودی د‏‏ی خدمات دے اعتراف دے لئی اک عظیم الشان جلسہ دا عالم ذوالشہادتین دے عنوان تو‏ں تیر ماہ ۱۴۰۰شمسی ہجری وچ شہر مشہد، قم تے نجف اشرف وچ منعقد ہوئے گا۔ اس عظیم الشان جلسہ دے بینر تے دعوت نامہ فارسی، عربی، انگریزی تے اردو زباناں وچ مختلف ملکاں وچ نشر ہو چکيا ا‏‏ے۔

تحقیقی مقالات

سید محمود حسینی شاہرودی دے بارے وچ عربی تے فارسی زباناں وچ کتاباں تالیف ہوئیاں نيں؛ انہاں وچو‏ں کچھ تھلے لکھے نيں:

• الامام الشاہرودی السید محمود الحسینی، مصنّف سید احمد حسینی اشکوریی ایہ کتاب حیات آیت اللہ سید محمود الحسینی شاہرودی دے بارے وچ خود انہاں د‏‏ی زندگی وچ ہی لکھی گئی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب ۱۲۲ صفحات اُتے مشتمل اے تے عربی بولی وچ چھپ دے منظر عام پہ آئی ا‏‏ے۔
• اسناد د‏‏ی زبانی آیت‌ اللہ العظمی سید محمود حسینی شاہرودی دے کارنامے تے انہاں د‏‏ی زندگانی، تصنیف داوود قاسم‌پور تے شاہین رضایی۔ ایہ کتاب انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی د‏‏ی جانب تو‏ں سال ۱۳۸۹شمسی ہجری وچ چھپی اے جو کہ ۳۵۲ صفحات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

فوٹو گیلری

• مسجد گوہرشاد وچ آیت‌ اللہ سید محمود حسینی شاہرودی د‏‏ی مجلس ترحیم
  مسجد گوہرشاد وچ آیت‌ اللہ سید محمود حسینی شاہرودی د‏‏ی مجلس ترحیم
• آیت‌ اللہ سید محمود حسینی شاہرودی عرفات وچ اپنے لباس احرام وچ
  آیت‌ اللہ سید محمود حسینی شاہرودی عرفات وچ اپنے لباس احرام وچ
• امام خمینی دے نجف اشرف آنے دے موقع پرآیت‌ اللہ شاہرودی د‏‏ی انہاں نال ملاقات
  امام خمینی دے نجف اشرف آنے دے موقع پرآیت‌ اللہ شاہرودی د‏‏ی انہاں نال ملاقات
• سید محمود شاہرودی نجف تو‏ں کربلا دے درمیان زیارت دے لئی جاندے ہوئے
  سید محمود شاہرودی نجف تو‏ں کربلا دے درمیان زیارت دے لئی جاندے ہوئے
• عالم ذوالشہادتین عنوان تو‏ں آیت‌اللہ شاہرودی د‏‏ی یاد وچ منعقد ہونے والے جسلہ دا پوسٹر
  عالم ذوالشہادتین عنوان تو‏ں آیت‌اللہ شاہرودی د‏‏ی یاد وچ منعقد ہونے والے جسلہ دا پوسٹر

حوالے

مآخذ

• حسینی، سید احمد، الامام الشاہرودی السید محمود الحسینی، مطبعة البیان، بغداد، بے تا۔
• عبیری، عباس، «آیت‌اللہ العظمی سید محمود حسینی شاہرودی» در گلشن ابرار(ج۲)، قم، نشر معروف، چاپ سوم، ۱۳۸۵شمسی ہجری۔
• «مصاحبہ با سید حسین شاہرودی»، مجلہ حریم امام، شمارہ ۱۶۵، اردیبہشت ۱۳۹۴شمسی ہجری۔
• شریف‌رازی، محمد، گنجینہ دانشمندان (ج۵)، قم، پیروز، ۱۳۵۳شمسی ہجری۔
• «کنگرہ بین‌المللی بزرگداشت آیت‌اللہ العظمی سید محمود حسینی شاہرودی در قم برگزار می‌شود»، روزنامہ اطلاعات، ۱۴ اسفند، ۱۳۹۹شمسی ہجری۔
• «نجوم امت ۲۰ «زندگانی مرحوم آیت‌اللہ شاہرودی» معرفی و نقد»، نور علم، شمارہ ۲۳، آبان ۱۳۶۶شمسی ہجری۔
• «ینابیع الفقہ ۔۔۔ إصدار جدید لآیة اللہ السید محمود الحسینی الشاہرودی رہ»، الاجتہاد، تریخ درج مطلب ۹ اکتبر ۲۰۲۰م، مشاہدہ ۱۲ اردیبہشت ۱۴۰۰شمسی ہجری۔
• «مروری بر شکل‌گیری بعثہ مراجع عظام تقلید»، مباحثات، درج مطلب ۱ مہر ۱۳۹۴شمسی ہجری، مشاہدہ ۲۰ اردیبہشت ۱۴۰۰شمسی ہجری۔