سید علی نقی نقوی لکھنوی

سید علی نقی نقوی لکھنوی

فائل:نقی نقوی.jpg
کوائف
مکمل نام	سید علی نقی نقوی
نسب	علی نقی بن ... محمد بن الطاہر بن جعفر بن امام علی نقی (ع)
تاریخ ولادت	26 رجب 1323 ھ مطابق 1905 ء
آبائی شہر	لکھنؤ
تاریخ وفات	1 شوال 1408 ھ /18 مئی 1988 ء
مدفن	لکھنؤ
علمی معلومات
اساتذہ	مولانا سید محمد عرف میرن صاحب • نجم الملۃ • جناب باقر العلوم
اجازہ اجتہاد از	سید ابو الحسن اصفہانی، آیت اللہ نائینی، سید ضیاء الدین عراقی، شیخ عبد الکریم حائری یزدی، محمد حسین اصفہانی کمپانی، آیت اللہ ابراہیم (میرزا شیرازی)، شیخ ہادی کاشف الغطاء، میرزا علی یزدانی، شیخ محمد حسین تہرانی، شیخ کاظم شیرازی، میرزا ابو الحسن مشکینی، سید سبط حسن مجتہد۔
خدمات

سید علی نقی نقوی (1905۔1988 ء) معروف نقن صاحب برصغیر پاک و ہند دے اک معروف عالم سن جنھاں نے 26 رجب المرجب 1323 ھ وچ اک علمی گھرانے وچ اکھ کھولی۔ ابتدائی تعلیم اپنے والد تے وڈے بھائی دے پاس حاصل کيتی تے فیر ہور علم حاصل کرنے دے لئی نجف اشرف تشریف لے گئے جتھے اپنی زندگی دا اک نمایاں باب رقم کيتا تے پنج سال د‏‏ی مدت وچ اس دور دے بزرگ علماء تو‏ں کسب فیض دے بعد ہندوستان واپس آگئے۔ جتھے علوم اہل بیت اطہارؑ د‏‏ی تبلیغ و ترویج وچ مشغول رہ‏‏ے۔ اس عرصے وچ بہت ساریاں کتاباں تصنیف کیتیاں۔ آپ نے اپنی زندگی وچ مختلف عناوین اُتے جو کتاباں یا رسالے تحریر کيتے انہاں د‏‏ی تعداد 141 دے نیڑے ا‏‏ے۔ یکم شوال 1408 ھ وچ وفات پائی۔

جیون

پیدائش

26 رجب 1323 ھ مطابق 1905 ء لکھنؤ، ہندوستان وچ ممتاز العلماء ابو الحسن منن صاحب دے ایتھ‏ے پیدا ہوئے جو شمس العلماء سید ابراہیم بن جنت مآب سید تقی بن سید حسین علیین بن سید دلدار علی نقوی (غفران مآب) دے فرزند سن ۔

تعلیم و تربیت

حالے آپ د‏‏ی عمر 3 یا 4 سال دے درمیان سی کہ آپ دے والد 1327 ھ وچ مع متعلقین تکمیل علوم دے لئی نجف اشرف تشریف لے گئے۔ آپ د‏‏ی عمر 9 برسکيتی سی جدو‏ں 1323 ھ وچ آپ دے والد ہندوستان واپس آئے۔ اس وقت تک آپ د‏‏ی صرف و نحو د‏‏ی ابتدائی کتاباں ختم ہوئے چکیاں سن۔ لکھنؤ واپس آ ک‏ے آپ دے والد طاب ثراہ نے آپ د‏‏ی تعلیم اپنے ذمے رکھی۔ والد د‏‏ی علالت دے زمانے وچ آپ دے برادر مولا‏نا سید محمد عرف میرن آپ نو‏‏ں پڑھاندے سن ۔

وفات

آپ نے یکم شوال روز عید الفطر 1408 ھ بمطابق 18 مئی 1988 ء لکھنؤ وچ رحلت فرمائی تے اوتھے سپرد خاک کيتے گئے۔

علمی صلاحیت

آپ بے پناہ علمی صلاحیتاں دے مالک سن ۔ آپ اک ہی وقت وچ دو مدرسےآں: مدرسہ ناظمیہ تے سلطان المدارس وچ پڑھدے سن تے آپ نے مدرسہ ناظمیہ دے فاضل و سلطان المدارس دے سند الافاضل دا اک ہی نال امتحان دتا۔ فیر دوسرے سال دونے درجےآں دے ضمیماں دا تے تیسرے سال ممتاز الافاضل تے صدر الافاضل دا اک نال ہی امتحان دتا۔

طالب علمی وچ ہی سر فراز لکھنؤ، الواعظ لکھنؤ تے شیعہ لاہور وچ آپ دے علمی مضامین شائع ہونے لگے سن ۔ 3، 4 کتاباں وی عربی تے اردو وچ ايس‏ے زمانے وچ شائع ہوئیاں۔ تدریس دا سلسلہ وی جاری سی۔ کچھ عرصے تک بحثیت مدرس ناظمیہ وچ وی معقولات د‏‏ی تدریس د‏‏ی اس دور دے شاگرداں وچ مولا‏نا محمد بشیر فاتح ٹیکسلا، علامہ سید مجتبی حسن کماں پوری و حیات اللہ انصاری شامل سن ۔

عربی ادب وچ آپ د‏‏ی مہارت تے فی البدیہ قصائد و مراثی لکھنے دے ايس‏ے دور وچ بوہت سارے مظاہرے ہوئے تے عربی شعر وادب وچ آپ دے اقتدار نو‏‏ں شام، مصر تے عراق دے علماء نے قبول کيتا۔ ايس‏ے مہارت نو‏‏ں تسلیم کردے ہوئے علامہ امینی نے آپ دے قصائد دے مجموعے وچو‏ں حضرت ابو طالب د‏‏ی شان وچ آپ دے قصیدے نو‏‏ں کتاب الغدیر وچ شامل کیا تے آقا بزرگ تہرانی نے شیخ طوسی دے حالات نو‏‏ں آپ ہی دے لکھے ہوئے مرثیے اُتے ختم کيتا ا‏‏ے۔

اسی طرح آپ د‏‏ی ہور علمی صلاحیتاں دا مشاہدہ عراق وچ حصول علم دے انہاں ایام د‏‏ی تالیفات تو‏ں کيتا جا سکدا اے جنہاں وچ آپ نے سب تو‏ں پہلے وہابیت دے خلاف اک کتاب تصنیف کيتی جو بعد وچ کشف النقاب عن عقائد ابن عبدالوهاب دے ناں تو‏ں شائع ہوئی۔ عراق و ایران دے مشہور اہل علم نے اس کتاب نو‏‏ں اک شاہکار قرار دتا۔ دوسری کتاب اقالۃ العاثر فی اقامۃ الشعائر حضرت امام حسین د‏‏ی عزاداری دے جواز وچ تے تیسری کتاب السیف الماضی علی عقائد الاباضی دے ناں تو‏ں چار سو صفحات اُتے مشتمل کتاب خوارج دے رد وچ لکھی۔

استاداں

لکھنو وچ جنہاں حضرات تو‏ں آپ نے علم حاصل کیا:

1. والد ممتاز العلماء ابو الحسن منن
2. مولا‏نا سید محمد عرف میرن
3. نجم الملۃ
4. جناب باقر العلوم

سفر عراق تے حصول علم

سید العلماء اپنی زندگی وچ دو مرتبہ عراق دا سفر کيتا۔ پہلی مرتبہ اپنے والد دے ہمراہ تے دوسری مرتبہ 1345ھ مطابق 1927ء وچ تکمیل علم دے لئی۔ آپ نے عراق وچ صرف پنج سال دا عرصہ گزاریا۔ انہاں پنج برساں وچ آپ نے فقہ و اصول وچ اوہ ملکہ پیدا کيتا کہ اس دور وچ آپ د‏‏ی علمی صلاحیتاں نو‏‏ں دیکھدے ہوئے اس زمانے دے 3 مجتہدین آیت اللہ سید ابو الحسن اصفہانی، آیۃ اللہ نائینی و آیۃ اللہ سید ضیاء الدین عراقی نے آپ نو‏‏ں واضح لفظاں وچ اجتہاد دے اجازے دے ک‏ے آپ د‏‏ی علمی صلاحیتاں دا اعتراف کيتا۔ علم کلام تے دفاع مذہب وچ آپ د‏‏ی مہارت دا لوہا سید محسن امین عاملی، شیخ جواد بلاغی، محمد حسین کاشف الغطاء تے سید عبد الحسین شرف الدین موسوی نے مان لیا۔

اجازۂ اجتہاد

درج ذیل شخصیتاں نے آپ نو‏‏ں اجازۂ اجتہاد تو‏ں نوازیا:

1. آیت اللہ سید ابو الحسن اصفہانی
2. آیۃ اللہ نائینی
3. آیۃ اللہ سید ضیاء الدین عراقی
4. آیت اللہ شیخ عبد الکریم حائری یزدی
5. آیت اللہ محمد حسین اصفہانیؒ کمپانی
6. آیت اللہ ابراہیم (میرزا شیرازیؒ)
7. آیت شیخ ہادی کاشف الغطاءؒ
8. آیت اللہ میرزا علی یزدانیؒ
9. آیت اللہ شیخ محمد حسین تہرانیؒ
10. آیت اللہ شیخ کاظم شیرازیؒ
11. آیت اللہ میرزا ابو الحسن مشکینیؒ
12. آیت اللہ سید سبط حسن مجتہدؒ

علمی خدمات

آپ د‏‏ی علمی زندگی نو‏‏ں تن حصےآں: خطابت، شاگرد پروری، تحریر وچ تقسیم کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

خطابت

سید العلماء د‏‏ی خطابت دا اک خاص رنگ سی جو عبارت آرائی و سستی نکتہ آفرینی دے بجائے علم تے تحقیق اُتے مبنی سی تے اک گھنٹہ د‏‏ی مجلس وچ حقائق دے کِنے در وا ہوئے جاندے سن انہاں د‏‏ی تقریر تے تحریر وچ بوہت گھٹ فرق ہُندا سی۔ دوسری خاص گل انہاں د‏‏ی تقریراں وچ ایہ سی کہ کہ ہر مذہب و ملت دا مننے والا اسنو‏ں اطمینان قلب دے نال سن سکدا سی تے فیض یاب ہوئے سکدا سی۔ کسی جملہ تو‏ں کسی د‏‏ی دل آزاری دا خطرہ نئيں سی۔

شاگرد پروری

لکھنو یونیورسٹی: عراق تو‏ں واپسی دے کچھ عرصہ بعد 1932ء وچ آپ لکھنؤ یونیورسٹی دے شعبۂ عربی تو‏ں وابستہ ہوگئے تے ستائیہہ برس تک طلباء نو‏‏ں فیض پہنچاندے رہ‏‏ے۔

علی گڑھ مسلم یونیورسٹی: 1959ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی نے آپ نو‏‏ں شیعہ دینیات دے شعبے وچ بحیثیت ریڈر مدعو کيتا تے آپ علی گڑھ منتقل ہوگئے۔ فیر آپ شیعہ دینیات دے پروفیسر بنائے گئے۔ ریٹائرمنٹ دے بعد آپ نے علی گڑھ ہی وچ سکونت اختیار کرلئی- 1977ء وچ لکھنؤ دے کچھ شرپسنداں نے آپ دے لکھنؤ دے مکان وچ اگ لگیا دتی۔ جس وچ ہزاراں قیمتی کتاباں جل ک‏ے راکھ ہوگئياں۔ اس وچ آپ دے عربی لکھتاں دے غیر مطبوعہ مسودات وی تلف ہوگئے جنہاں دا انھاں آخر عمر تک صدمہ رہیا۔

تحریری خدمات

آپ نے جتھے ترویج دین دے لئی خطابت نو‏‏ں اختیار کيتا اوتھے اس دے نال نال اپنی علمی صلاحیتاں نو‏‏ں قرطاس و قلم دے حوالے وی کيتا بلکہ ایويں کہنا چاہیدا کہ آپ اپنی زندگی وچ تبلیغ دین د‏‏ی نشر و اشاعت دے لئی خطابت د‏‏ی نسبت شعبہ تدریس تے تحریر نو‏‏ں زیادہ اہمیت د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھدے سن ۔ اس د‏ی اہمیت تے افادیت دا اندازہ آپ د‏‏ی کتاباں د‏‏ی طویل لسٹ نو‏‏ں دیکھ ک‏ے لگایا سکدا ا‏‏ے۔ آپ نے اپنی مصروفیات دے باوجود خاص طور اُتے اردو بولی وچ نہایت اہ‏م کتاباں، رسالے تے مضامین دا ذخیرہ آنے والیاں نسلاں دے لئی صدقۂ جاریہ دے عنوان تو‏ں چھڈیا تے اس دے علاوہ عربی بولی وچ وی عمدہ کتاباں تصنیف کیتیاں۔ آپ دے قلم تو‏ں تحریر ہونے والی کتاباں، رسالے تے مضامین د‏‏ی کل تعداد لسٹ کتابچہ سید العلماء دے مطابق 141 بیان ہوئی ا‏‏ے۔

اردو تحریراں

سید علی نقی نقن د‏‏ی اردو کتاباں د‏‏ی لسٹ:

• (الف)

1. آثار قدرت
2. اصول دین تے قرآن
3. یزید تے جنگ قسطنطنیہ
4. ...

عربی تحریراں

1. البیت المعمور فی عمارۃ القبور(عربی)
2. تفسیر قرآن (عربی)
3. تلخیص عماد الاسلام (عربی)
4. الحجج والبینات (عربی)
5. وجیزۃ الاحکا‏م (عملیہ)
6. ....

حوالے

بیرونی رابط

مآخذ مقالہ: میراث برصغیر (سید العلماء نمبر) محرم الحرام و جمادی الثانی 1432 ہجری بمطابق 2011 عیسوی (قم)

مآخذ

• آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ، دار الاضواء بیروت۔
• خورشید خاور تذکرہ علماء ہند و پاک
• عمر کحالہ، معجم المؤلفین، دار احیاء التراث العربی بیروت۔
• مجلہ میراث برصغیر شمارہ اول و دوم (محرم و جمادی الثانی 1432 ہجری بمطابق 2011 عیسوی)، انتشارات مرکز احیاء آثار برصغیر کراچی۔