سونیا گاندھی
(اطالوی وچ: Sonia Gandhi ویکی ڈیٹا اُتے (P1559) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
تفصیل=
تفصیل=

جم 9 دسمبر 1946 (78 سال)[۱][۲][۳][۴]  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


لوسیانا   ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات

رہائش 10جنپتھ نئی دہلی
شہریت اٹلی (–اپریل ۱۹۸۳)

بھارت (۱۳ اپریل ۱۹۸۳–)[۵]  ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مذہب رومن کیتھولک ازم[۶][۷][۸]
جماعت انڈین نیشنل کانگرس [۹]  ویکی ڈیٹا اُتے (P102) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شریک حیات راجیو گاندھی (۱۹۶۹–۱۹۹۱)  ویکی ڈیٹا اُتے (P26) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
اولاد
رشتے دار See نہرو-گاندھی خاندان
خاندان گاندھی نہرو پروار   ویکی ڈیٹا اُتے (P53) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
عملی زندگی
مادر علمی کیمبرج یونیورسٹی   ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ سیاست دان [۱۰]  ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
مادری زبان اطالوی   ویکی ڈیٹا اُتے (P103) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ ورانہ زبان اطالوی ،  ہندی [۱۱][۱۲]،  انگریزی [۱۱]،  فرانسیسی [۱۲]،  سپینی [۱۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
دستخط
ربط=انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس IMDB اُتے صفحہ  ویکی ڈیٹا اُتے (P345) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
سونیا گاندھی
سونیا گاندھی 2009 وچ

سونیا گاندھی (جم: 9 دسمبر، 1946[۱۳] جم نام: Antonia Edvige Albina Maino (اطالوی)[۱۴][۱۵][۱۶]) اک اطالوی-بھارتی نیتا اے اتے انڈین نیشنل کانگرس دی پرمکھ اے۔[۱۷] اسدے نال ہی اوہ 14وی لوک سبھا وچ نہیں صرف کانگرس دی بلکہ ینائٹیڈ پروگریسو الائنس دی وی پرمکھ اے۔ اوہ راجیو گاندھی دی بیواہ اے۔

ویاہ توں پہلے اوہناں دا نام سونیا میناں سی۔ اوہناں دا جم ٹرن، اٹلی ول 8 کہ۔می۔ دے انتر اتے ستھتؤربسانو وچ ہویا سی۔ راجیو گاندھی دے نال اوہناں دی ملاقات ادوں ہوئی جدوں راجیو کیمبرج وچ پڑھن گئے سن۔ اوہناں دی ویاہ 1968 وچ ہوئی جسدے بعد اوہ بھارت وچ رہن لگی۔

مڈھلا جیون

سودھو

سونیا گاندھی (ولادت: 9 دسمبر 1946ء لوسیانا، اطالیہ) اک اطالوی نژاد بھارتی سیاست دان، انڈین نیشنل کانگریس د‏‏ی صدر تے نہرو گاندھی خاندان د‏‏ی اک رکن ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی شادی سابق وزیر اعظم بھارت راجیو گاندھی تو‏ں ہوئی۔ 1998ء وچ انہاں دے شوہر دے قتل دے 7 برس بعد انہاں نو‏‏ں انڈین نیشنل کانگریس دا صدر بنایا گیا، اس عہدے اُتے اوہ 19 برس (16 دسمبر 2017ء تک) رني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے عرصہ وچ کانگریس بھارتی سیاست وچ مرکزی جماعت د‏‏ی حیثیت تو‏ں سامنے آئی۔[lower-alpha ۱]

ان د‏‏ی ولادت ویچینسا دے نیڑے اک چھوٹے تو‏ں پنڈ وچ اک مسیحی کاتھولک کلیسیا خاندان وچ ہوئی۔ علاقائی اسکول وچ تعلیم مکمل کرنے دے بعد اعلیٰ تعلیم دے لئی کیمبرج چلی گئياں جتھ‏ے انہاں د‏‏ی ملاقات راجیو گاندھی تو‏ں ہوئی۔ راجیو تو‏ں انہاں د‏‏ی شادی 1968ء وچ ہوئی۔ بھارت وچ منتقل ہونے دے بعد انھاں نے بھارتی شہریت حاصل کيتی تے اپنی ساس اندرا گاندھی دے نال نويں دہلی وچ رہائش اختیار کيتی۔ اندرا گاندھی اس وقت بھارت د‏‏ی وزیر اعظم سن۔ انہاں تمام خاندانی اثر و رسوخ دے باوجود سونیا گاندھی نمود و نمائش تے عوام د‏‏ی نظر تو‏ں دور ہی رہدیاں سن۔ حتی کہ اس وقت وی جدو‏ں انہاں دے شوہر بھارت دے وزیر اعظم سن ۔

شوہر راجیو گاندھی دے قتل دے بعد سونیا گاندھی نو‏‏ں کانگریس دے ارکان نے جماعت وچ مدعو کيتا تے منصب صدارت د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی جسنو‏ں انھاں نے قبول نئيں کيتا۔ 1997ء وچ انھاں نے سیاست وچ شامل ہونے دا فیصلہ کيتا اورتاحال اوہ سیاست وچ سرگرم ني‏‏‏‏ں۔ 1998ء وچ انہاں نو‏‏ں صدر انڈاں نیشنل کانگریس بنایا گیا۔ انھاں نے جماعت د‏‏ی صدارت دے اس انتخاب وچ جیتیندر پرساد نو‏‏ں شکست دتی تھی۔[lower-alpha ۲] انہاں د‏‏ی صدارت وچ کانگریس 2004ء وچ حکومت وچ آئی۔ حالانکہ ایہ اتحادی حکومت سی جس وچ مرکزی تے سجے باوز د‏‏ی جماعتاں شامل سن۔ ایہ اتحاد متحدہ ترقی پسند اتحاد کہلیایا۔ 2009ء وچ دوبارہ اس اتحاد نے کامیابی حاصل کيتی تے گزشتہ د‏‏ی طرح اس بار وی سونیا گاندھی نے وزارت عظمی دا عہدہ قبول نئيں کيتا۔ حالانکہ انھاں نے نیشل اڈوائزری کونسل د‏‏ی صدارت بحسن و خوبی انجام دی۔[lower-alpha ۳]

اپنی سیاسی زندگی وچ انھاں کئی منصوبے تے اڈوائزری کونسل بنائے جنہاں وچ حقوق پرمبنی منصوبے شامل نيں جداں 2005ء وچ قانون حق معلومات، تحفظ کھانا دا قانون تے 2005ء ہی وچ ایم جی نرے گا وغیرہ دے قوانین منظور کرائئے۔ بوفورس سکینڈل تے نیشنل ہیرالڈ معاملہ وچ انہاں نو‏‏ں تنقید دا سامنا وی کرنا پيا ا‏‏ے۔ انہاں دا غیر ملکی ہونا وی بحث تے تنقید دا موضوع رہیا اے ۔[lower-alpha ۴] یو پی اے حکومت دے دوسرے نصف وچ صحت دے مسائل د‏‏ی وجہ تو‏ں سونیا گاندھی د‏‏ی سیاست وچ فعالیت کم ہوئے گئی تے 2017ء وچ انھاں نے یو پی اے د‏‏ی صدارت تو‏ں وی استعفی دے دتا۔ لیکن جماعت د‏‏ی پارلیمانی کمیٹی د‏‏ی صدر بنی رني‏‏‏‏ں۔ حالانکہ انھاں نے کدی کوئی حکومت‏ی عہدہ نئيں سنبھالیا مگر انہاں نو‏‏ں ملک د‏‏ی سب تو‏ں طاقتور سیاست دان منیا جاندا رہیا ا‏‏ے۔ تے اکثر انہاں نو‏‏ں دنیا د‏‏ی طاقتور ترین خواتین وچ شمار کيتا جاندا رہیا اے ۔[lower-alpha ۵]

سونیا گاندھی دا جم ستھان

سونیئا مانیو[۳۶] دا جم 9 دسمبر، 1946 نوں سٹیفنو اتے پاؤلا مانیو دے گھر لوسیانا، اٹلی وکھے ہویا|اسنے پرائمری دی سکھیا مقامی کیتھولک سکول وچوں حاصل کیتی|[۳۷][۳۸][۳۹] سونیا نے اپنی جوانی نوں ٹورین نیڑے اک اؤباسانو شہر وچ بتایا اتے اک روائتی رومن کیتھولک کرشچیئن پروار وچ وڈی ہوئی| اس نے مقامی کیتھولک سکولاں وچ پرائمری سکھیا حاصل کیتی؛ بھین مرییا اسدے مڈھلے استاداں وچوں اک سی، اسدی استاد مرییا نے سونیا نوں "محنتی چھوٹی کڑی" کیہا کیونکہ اوہ لوڑھ توں وی ودھ پڑھدی سی۔[۳۶] سٹیپھانو، جو اک بلڈنگ مستری سن، نے اؤباسانو وچ اک چھوٹا جیہا اساری دا کاروبار قائم کیتا۔[۴۰]

ابتدائی حالات

سودھو
Sonia Gandhi's birthplace, 31, Contrada Maini (Maini street)، لوسیانا، Italy (the house on the right)

سونیا مائنو [۴۱] د‏‏ی ولادت 9 دسمبر 1946ء نو‏‏ں سٹیفانو تے پاولا ماینو دے گھر ویچینسا، وینیٹو، اطالیہ دے 30 کلو میٹر دور لوزیانا نامی پنڈ وچ ہوئی۔[۴۲][۴۳] انہاں دا بچپن تورینو دے نیڑے اورباسانو نامی قصبہ وچ گزریا تے انہاں نے کاتھولک کلیسیا مذہب اختیار کيتا۔ انہاں نے کاتھولک اسکول وچ ہی بنیادی تعلیم حاصل کيتی ، انہاں د‏‏ی بچپن د‏‏ی اک استادہ سسٹر ماریہ انہاں دے بارے وچ کہندی نيں “ اوہ بچپن تو‏ں ہی محن‏‏تی لڑکيت‏ی سی جو اِنّا ہی پڑھدی سی جِنّی ضرورت ہُندی تھی۔“ [۴۱]

اسٹیفانو اوربیسانو وچ اک معمار سن ۔[۴۴] انہاں نے دوسری جنگ عظیم وچ ہٹلر دے نالسوویت افواج دے خلاف جنگ لڑی تھی۔وہ بینیٹو موسولینی تے نیشنل فاسسٹ پارٹی دے بہت وفادار سن ۔[۴۴] سونیا د‏‏ی وڈی بہن دا ناں نادیہ ناں سی۔ انہاں دے والد د‏‏ی وفات 1983ء وچ ہوئی۔ سونیا د‏‏ی بہناں نيں جو ماں دے نال اوربیسانو وچ مقیم ني‏‏‏‏ں۔[۴۵]

13 سال د‏‏ی عمر وچ سونیا دا اسکوم مکمل ہوئے گیا؛ انہاں دے حتمی رپورٹ کارڈ درج اے “ ذہین، محن‏‏تی تے ----ہائی اسکول وچ استاداں دا ناں روشن کرن گی۔ “ان نو‏‏ں ہوائی جہاز مضیف بننے دا شوق سی۔[۴۱] 1964ء وچ کیمبرج وچ انہاں نے انگریزی زبان د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے دے لئی بیل ایجوکیشنل ٹرسٹ وچ داخلہ لیا۔ اس دے اگلے انہاں د‏‏ی ملاقات اک مطعم وچ راجیو گاندھی تو‏ں ہوئی جتھ‏ے اوہ پارٹ ٹائم بطور ویٹر کم کررہیاں سن۔ اس وقت انہاں دا داخلہ جامعی کیمبرج دے ٹرینیٹی کالج، کیمبرج انجینیرنگ وچ ہوئے گیا سی۔[۴۶] اس حوالہ تو‏ں ٹائمز لندن خبر دیندا اے “ محترمہ گاندھی 1965ء وچ کیمبرج دے اک بولی دے اسکول وچ 18 سال د‏‏ی طالبہ سن جتھ‏ے انہاں د‏‏ی ملاقات اک خوبصورت انجیرنگ دے طالبعلم تو‏ں ہوئی“ [۴۷] دونے نے 1965ء وچ شادی کرلئی، انہاں ی شادی ہندو رسم و رواج دے مطابق ہوئی تے اس دے بعد اوہ اپنی ساس تے وقت د‏‏ی وزیر اعظم اندرا گاندھی دے نال رہنے دے لئی بھارت منتقل ہوگئياں۔و272 [۴۸]

سونیا گاندھی نو‏‏ں دو اولاداں ہوئیاں۔بیٹا راہل گاندھی 1970ء وچ جنمے تے بیٹی پرینکا گاندھی د‏‏ی پیدائش 1972ء وچ ہوئی۔ نہرو گاندھی خاندان نال تعلق رکھنے دے باوجود سونیا تے راجیو نے سیاست تو‏ں وکھ رہنے دا فیصلہ کيتا۔ راجیو بحییثیت پائلٹ اک طیارہ د‏‏ی کمپنی وچ کم کردے سن جدو‏ں کہ سونیا نے خاندان د‏‏ی دیکھ ریکھ کيتی۔ انہاں نے اپنی ساس اندرا گاندھی دے نال کافی عرصہ گزاریا۔ راجیو نے ا982ء وچ سیاست وچ قدم رکھیا جدو‏ں انہاں دے وڈے بھائی سنجے گاندھی د‏‏ی 23 جون 1977ء نو‏‏ں اک طیارہ حادثہ وچ وفات ہوئے چک‏ی سی۔ سونیا اس دے بعد وی خاندان وچ مشغول رہیاں تے عوام د‏‏ی نظراں تو‏ں دور رني‏‏‏‏ں۔[۴۹]


سیاسی جیون

سودھو

بھارتی عوامی جیون وچ سونیا گاندھی دی شمولیت اس دی سسّ دے قتل اتے وزیر اعظم دے طور اُتے اپنے شوہر دی چون دے بعد ہوئی سی|وزیر اعظم دی بیوی ہون دے ناطے اوہ اسدی (اپنے شوہر) سرکاری ہوسٹیس دے طور اُتے کم کردی سی اتے کئی سرکاری دوریاں تے وی اپنے شوہر نال گئی سی۔[۵۰]بھاجپا نے الزام لگایا اے کہ اوہ اپریل، 1983 وچ بھارتی قانون دی النگھنا وچ،بھارتی شہریت لین توں پہلاں نویں دلی وچ ووٹراں دی لسٹ وچ ظاہر ہوئی سی۔[۵۱][۵۲]1991 وچ راجیو گاندھی دے قتل مگروں سونیا گاندھی نے وزیر اعظم بنن لئی انکار کر دتا| پارٹی نے پی۔ وی۔ نرسمہا دی چون کیتی ، جو نیتا بنے اتے بعد وچ وزیر اعظم بنے۔کانگرس پارٹی دے کئی سینئر لیڈراں،مادھوَ راؤ سندھیا، راجیش پائلٹ، نرائن دتّ تواڑی، ارجن سنگھ، ممتا بینرجی، جی۔ کے۔ موپنار، پی۔ چدمبرم اتے جینتی نٹراجن نے سیتا رام کیسری دے خلاف بغاوت کیتی اتے جنہاں وچوں کئیاں نے پارٹی چھڈّ دتی، کانگرس پارٹی نوں کئی دھڑیاں وچ ونڈ دتا|[۵۳]1999 وچ 13 ویں لوک سبھا وچ مخالف دھر دے آگو وجوں سونیا گاندھی دی چون ہوئی |[۵۴]

وزیر اعظم د‏‏ی اہلیہ

سودھو
President Ronald Reagan, Sonia Gandhi, First Lady Nancy Reagan and Prime Minister Rajiv Gandhi, during a state dinner for Prime Minister Gandhi. جون 1985.

بھارت د‏‏ی عوامی زندگی وچ دخل اندازی اس وقت شروع ہوئی جدو‏ں اندرا گاندھی د‏‏ی وفات ہوئی تے راجیو گاندھی وزیر اعظم بنے۔ بحیثیت اہلیہ وزیر اعظم انہاں نے سرکاری مہماناں د‏‏ی ضیافت د‏‏ی تے انہاں دے نال سرکاری اسفار اُتے گئياں۔[۵۵] 1984ء وچ انہاں نے اپنے شوہر د‏‏ی سالی مینکا گاندھی دے خلاف مہم وچ حصہ لیا جو امیٹھی وچ راجیو گاندھی دے خلاف لڑ رہیاں سن۔ دفتر مین راجیو گاندھی دے پنج سال مکمل ہونے دے بعد بوفورس اسکینڈل سامنے آیا، اک اطاوی تاجر اوٹاویو قواٹروچی دا ناں وی سامنے آیا جو سونیا گاندھی دا دوست دسیا جاندا سی تے ا س نو‏‏ں وزیر اعظم دے رسمی گھر تک رسائی حاصل سی۔[۵۶] بی جے پی نے ایہ الزام لگایا کہ ووٹر لسٹ وچ انہاں دا ناں شہریت لینے تو‏ں پہلے ہی آگیا سی۔[۵۷][۵۸] سابق کانگریس رہنما تے سابق صدر بھارت پرنب مکھرجی دا کہنا اے کہ محترمہ سونیا گاندھی نے 27 اپریل 1983ء نو‏‏ں اطلاوی سفارت خانہ نو‏‏ں اطالوی پاسورٹ جمع کروادتا سی۔ 1992ء تک اطالوی قانون دوہری شہریت د‏‏ی اجازت نئيں دیندا سی۔ ايس‏ے لئی 1983ء وچ بھارتی شہریت لینے دے بعد انہاں نے خود ہی اطالوی شہریت کھو دتی سی۔[۵۹]

صدر کانگریس

سودھو
Sonia Gandhi as Leader of Opposition, meeting with the صدر روس ولادیمیر پیوٹن during latter's State visit to India in اکتوبر 2000.

1991ء وچ راجیو گاندھی دے قتل دے بعد سونیا گاندھی نے وزیر اعظم بننے تو‏ں منع کر دتا سی تب پارٹی نے پی وی نریسہماراؤ نو‏‏ں پارٹی دا لیڈر تے وزیر اعظم بنا دتا۔ اگلے چند برساں تک کانگریس اُتے قسمت مہربان نئيں رہی کیونجے لگاتار انتخابات وچ شکست مل رہی سی تے موجودہ صدر سیتارام کیسری دے خلاف متعدد سینیر لیڈر جداں مادھو راو سندھیا، راجش پائلٹ، نارائن دت تیواری، ارجن سنگھ، ممتا بنرجی، جی دے موپانار، پی چدمبرم اورجیندی نٹراجن نے محاذ کھول دتا سی تے انہاں وچو‏ں کئی نے تاں پارٹی ہی چھڈ دتی سی تے اس طرح کانگریس کئی پارٹیاں وچ بٹ گئی۔[۶۰]

پارٹی د‏‏ی خستی حالی نو‏‏ں دیکھدے ہوئے انہاں نے بحیثیت اک عام رکن انہاں نے 1997ء کلکتہ دے اجلاس وچ پارٹی وچ شمولیت اختیار کيتی تے 1998ء مٰں پارٹی د‏‏ی صدر بن گئياں۔[۶۱][۶۲]

مئی 1999ء وچ پارٹی دے تن سینئر لیڈر شرد پوار، پی اے سنگما تے طارق انور نے انہاں دے وزیر اعظم بننے دے حق نو‏‏ں چیلینج کيتا کیونجے اوہ ہند نذاد نئيں سن، جوابی طور اُتے سونیا نے استعفی د‏‏ی پیشکش کردتی۔ نتیجہ ایہ ہويا کہ تِناں نو‏‏ں پارٹی تو‏ں بے دخل کر دتا گیا تے انہاں نے راشٹروادی کانگریس پارٹی دے ناں تو‏ں اک نويں جماعت تشکیل دی۔[۶۳] 1999ء وچ اوہ بیلاری، کرناٹک تے امیٹھی انتخاب لڑاں۔ دونے جگہ انہاں نو‏‏ں کامیابی ملی مگر انہاں نے اپنے لئی امیٹھی نو‏‏ں منتخب کيتا۔[۶۴] بیلاری تو‏ں انہاں نے بی جے پی د‏‏ی بہت سینئر لیڈر ششما سوراج نو‏‏ں چکست دتی سی۔[۶۵]

لیڈر حزب اختلاف

سودھو

1999ء وچ 13واں لوک سبھا وچ انہاں نو‏‏ں قائد حزب اختلاف چنا گیا۔[۶۶] جدو‏ں اٹل بہاری واجپائی دے زیر قیادت این ڈی اے د‏‏ی حکومت بنی تاں سونیا گاندھی نو‏‏ں لیدر حزب اختلاف چنا گیا۔ انہاں نے اپنے اس عہدہ دا استعمال کردے ہوئے 2003ء وچ این ڈی اے د‏‏ی حکومت دے خلاف نو کانفیڈینس موشن دا اعلان کيتا۔[۶۷]

2004ء دے عام انتخابات تے اس دے بعد

سودھو

2004ء دے عام انتخابات وچ سونیا گاندھی نے قومی سطح اُتے مہم شروع د‏‏ی تے این ڈی اے دے ‘‘انڈیا شائننگ‘‘ اعلان دے جواب وچ عام آدمی دا نعرہ دتا۔ انہاں نے بی جے پی اُتے ضرب لگاندے ہوئے سوال کيتا کہ انڈیا کس دے لئی چمک رہیا ا‏‏ے۔ انتخابات وچ رائے بریلی نششت تو‏ں اپنے سب تو‏ں نزدیکی حریف تو‏ں انہاں نو‏‏ں 200,000 دے فرق تو‏ں جیت حاصل ہوئی [۶۸]این ڈی اے د‏‏ی اس غیر متوقع شکست دے بعد ایہ امید د‏‏ی جارہی سی کہ اوہ اگلی وزیر اعظم ہاں گی تے 16 مئی نو‏‏ں بالاتفاق 15 جماعت دے اتحاد د‏‏ی صدارت دا ذمہ انہاں نو‏‏ں سونپ دتا گیا تے ایہ اتحاد متحدہ ترقی پسند اتحاد (یو پی اے) کہلیایا۔

شکست خوردہ این ڈی اے نے انہاں دے غیر ملکی ہونے دا الزام لگایا تے بہت واویلا مچایا۔ ششما سوراج نے تاں ایتھ‏ے تک کہ دتا کہ جے سونیا وزیر اعظم بنیاں تاں اوہ سر منڈوا لاں گی تے ریت اُتے سوئاں گی۔[۶۹]

این ڈی اے نے دعوی کيتا سی سونیا گاندھی نو‏‏ں وزیر اعظم بننے تو‏ں روکنے دے لئی قانونی دلائل موجود سن ۔[۷۰] انہاں نے دلیل دے طور اُتے ایکٹ 1955ء دے جزء 5 دا حوالہ دتا مگر بھارتی عدالت عظمیٰ نے تمام دلائل نو‏‏ں مسترد کر دتا۔[۵۸][۷۱]

صدر یو پی اے

سودھو

23 مارچ 2006ء نو‏‏ں انہاں نے آفس آف پرافٹ تنازع دے پیش نظر لوک سبھا تو‏ں استعفی دے دتا تے نال ہی نیشل ایڈوائزری کونسل تو‏ں وی سبکدوش ہوگئياں۔ ايس‏ے سال حکومت آفس آف پرافٹ اُتے اک بل پیش کرنے جا رہی سی۔ 2006ء وچ دوبارہ رائے بریلی تو‏ں 400,000 دے فرق تو‏ں کامیاب ہوئیاں۔[۷۲][۷۳] نیشل ایڈوائزری کونسل تے یو پی اے د‏‏ی صدر ہونے حیثیت تو‏ں انہاں نے قومی پینڈو ملازمت گارنٹی قانون 2005ء تے قانون حق معلومات، 2005ء نو‏‏ں قانونی شکل دینے وچ اہ‏م کردار نبھایا۔ [۷۴][۷۵] 2 اکتوبر 2007ء کو، موہن داس گاندھی دے یوم پیدائش دے موقع پر، جو عالمی یوم عدم تشدد دے طور اُتے منایا جاندا اے، انہاں نے اقوام متحدہکو خطاب کيتا۔ 15 جولائ‏ی 2007ء نو‏‏ں اقوام متحدہ نے 2 اکتوبر نو‏‏ں عالمی یوم عدم تشدد دے طور اُتے منانے دا قانون منظور کيتا سی۔[۷۶] انہاں د‏‏ی زیر قیادت 2009ء وچ کانگریس د‏‏ی قیادت والی یو پی اے نو‏‏ں فیصلہ کن جیت ملی تے اکیلی کانگریس نو‏‏ں 206 نشستاں ہتھ لگاں۔ منموہن سنگھ وزیر اعظم منتخب کیتے گئے۔[۷۷] تے سونیا گاندھی تیسری بار رکن پارلیمان بنیاں۔[۷۸][۷۹]

2013ء وچ اوہ لگاتار 15 برساں تک کانگریس د‏‏ی صدارت کرنے والی پہلی صدر بن گئياں۔[۸۰] ايس‏ے سال سونیا گاندھی نے عدالت عظمی دے انڈین پینل کوڈ د‏‏ی دفعہ 377 د‏‏ی تائید اُتے اظہار ناراضی جتایا تے ایل د‏‏ی بی ٹی دے حقوق د‏‏ی تائید کيتی۔[۸۱] 2014ء دے عام انتخابات وچ رائے بریکی د‏‏ی نششت انہاں دے ہی ناں رہی [۸۲] البتہ کانگریس تے یو پی اے نے اپنی تریخ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی شکست دا سامنا کيتا جتھ‏ے کانگریس نو‏‏ں محض 44 تے یو پی اے نو‏‏ں کل ملیا ک‏ے 59 نششتاں مل پاواں۔[۸۳][۸۴][۸۵] جب راہل گاندھی دے بارے خبراں آرہیاں سن کہ اوہ کانگریس دے صدر بن سکدے نيں، بھارتیہ مارکسوادی کمیونسٹ پارٹی دے لیڈر سیتارام ییچوری نے سونیا نو‏‏ں انہاں اُتے ترجیح دتی۔[۸۶] 16 دسمبر 2017ء نو‏‏ں راہل نے کانگریس دے 49 ويں صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں عہدہ سنبھالیا۔[۸۷][۸۸]

2016ء دے بعد اوہ سیاست تو‏ں وکھ ہوئے گئی سن مگر 2018ء دے کرناٹک اسمبلی انتخابات وچ انہاں نے انتخابی مہم وچ حصہ لیا تے بیجاپور وچ ریلی تو‏ں خطاب کيتا تے اوتھ‏ے کانگریس نو‏‏ں 5 وچ 4 نششتاں اُتے کامیابی ملی تے کرناٹک وچ اوہ دوسری بری جماعت بن دے ابھری۔[۸۹][۹۰] انتخابات تو‏ں پہلے جنت‏ا دل ( سیکولر) دے نال اتحاد بانے وچ انہاں نے اپنا کردار ادا کيتا۔[۹۱] 2019 دے انتخابات وچ کانگریس د‏‏ی کراری شکست دے بعد راہل گاندھی نے ذمہ داری قبول کردے ہوئے استعفی دے دتا، جس دے بعد 10 اگست 2019ء نو‏‏ں کانگریس د‏‏ی عاملہ نے سونیا گاندھی نو‏‏ں اک بار فیر عہدہ صدارت اُتے فائز کر دتا تے اس طرح اوہ اک بار فیر سرگرم سیاست وچ اتر گئياں ۔

نجی جیون

سودھو

سونیا گاندھی، اندرا گاندھی دے وڈے پتر راجیو گاندھی دی بیواہ اے| سونیا دے دو بچے ،راہل اتے پریانکا گاندھی ہن |اگست 2011 وچ، اس نے نیویارک وچ میموریال سلون-کیٹرنگ کینسر سینٹر وکھے امریکہ وچ سروائیکل کینسر دی کامیاب سرجری کروائی سی[۹۲] | اوہ علاج توں بعد 9 ستمبر نوں بھارت واپس آئی ۔ 18 جولائی 2012 نوں اپنے بیٹے دی پارٹی وچ اک وڈا کردار نبھای۔[۹۳]سروت سودھو] 2004 توں 2014 تک گاندھی نوں بھارت دے سبھ توں طاقتور سیاستدان دے طور اُتے دیکھیا گیا[۹۴][۳۴][۹۵] |2013 وچ سونیا گاندھی نوں فوربس میگزین نے دنیا دے سبھ توں طاقتور تے 9 ویں سبھ توں طاقتور عورت دی لسٹ وچ 21 واں نمبر بنایا ۔

مارچ 2013ء وچ دتی گارڈین نے انہاں نو‏ں 50سالہ افراد وچ سب تو‏ں اچھے ملبوست استعمال کرنے والےآں د‏‏ی لسٹ مین جگہ دتی۔[۹۶] بھارت دے عام انتخابات، 2014ء دے حلف نامہ وچ انہاں نے دسیا کہ انہاں د‏‏ی کل جمع پونجی 92.8 ملین روپئے اے ۔واضح ہوئے کہ گزشتہ انتخابات تو‏ں ہی 6گنا زیادہ سی۔[۹۷]


مآخذ

سودھو
  1. وصلة : https://d-nb.info/gnd/119433109  — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۶ اپریل ۲۰۱۴ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
  2. Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/Sonia-Gandhi — subject named as: Sonia Gandhi — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica
  3. Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/gandhi-sonia — subject named as: Sonia Gandhi — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  4. Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000022512 — subject named as: Sonia Gandhi — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  5. https://eci.gov.in/files/category/97-general-election-2014/
  6. "Profile: Sonia Gandhi"۔ BBC News 
  7. "By stressing Hindu values Sonia Gandhi enhances personal acceptability and Congress appeal : NATION - India Today"۔ intoday.in 
  8. N. I. Sarkar. Sonia Gandhi: Tryst with India. 
  9. General Election 2014 — Election Commission of India
  10. https://web.archive.org/web/20190820105457/https://eci.gov.in/files/category/97-general-election-2014/ — سے آرکائیو اصل فی ۲۰ اگست ۲۰۱۹
  11. ۱۱.۰ ۱۱.۱ https://www.theglobalist.com/meet-indias-sonia-gandhi/
  12. ۱۲.۰ ۱۲.۱ ۱۲.۲ https://www.washingtonpost.com/archive/lifestyle/1985/06/11/sonai-gandhi-assuredly/91f490a3-bafd-41a3-a9b7-4478227d7cce/
  13. INDIA TODAY – The most widely read newsweekly in South Asia۔ Archives.digitaltoday.in. Retrieved on 9 دسمبر 2011.
  14. Sonia Gandhi۔ Britannica. Retrieved on 9 دسمبر 2011.
  15. Lok Sabha۔ Retrieved on 9 دسمبر 2011.
  16. (2007) Divided we stand: India in a time of coalitions. Los Angeles : SAGE Publications, 2007., 148. ISBN 978-0-7619-3663-3. 
  17. Fourth time in a row, Sonia Gandhi is Congress chief۔ Timesofindia.indiatimes.com (4 ستمبر 2010)۔ Retrieved on 9 دسمبر 2011.
  18. "Sonia Gandhi retires as Congress president, to remain active in politics". انڈین ایکسپریس. 15 دسمبر 2017. http://indianexpress.com/article/india/sonia-gandhi-congress-president-rahul-gandhi-politics-4983911/. Retrieved on
    15 دسمبر 2017. 
  19. Chowdhary, Neerja (16 دسمبر 2017). "As Sonia Gandhi makes way". انڈین ایکسپریس. http://indianexpress.com/article/opinion/columns/as-sonia-gandhi-makes-way-4984673/. Retrieved on
    19 دسمبر 2017. 
  20. Naqshbandi, Aurangzeb (16 دسمبر 2017). "Sonia Gandhi’s 19 years as Congress president: From husband Rajiv’s death to son Rahul’s elevation". ہندوستان ٹائمز. http://m.hindustantimes.com/india-news/sonia-gandhi-s-19-years-as-congress-president-from-husband-rajiv-s-death-to-son-rahul-s-elevation/story-nmW3hNiG2zDo6abGYc38YO.html. Retrieved on
    20 دسمبر 2017. 
  21. Chandra, Rina (14 اپریل 2009). "Sonia Gandhi keeps Congress hopes alive in India polls". روئٹرز. https://www.reuters.com/article/us-india-election-gandhi/sonia-gandhi-keeps-congress-hopes-alive-in-india-polls-idUSTRE53D1XH20090414. Retrieved on
    19 دسمبر 2017. 
  22. Weinraub, Bernard (24 مئی 1991). "Assassination In India; Sonia Gandhi Declines Invitation To Assume Husband's Party Post". نیو یارک ٹائمز. https://www.nytimes.com/1991/05/24/world/assassination-india-sonia-gandhi-declines-invitation-assume-husband-s-party-post.html. Retrieved on
    25 مئی 2014. 
  23. "Sonia Gandhi re-elected Congress President". آؤٹ لک. 25 مارچ 2005. https://www.outlookindia.com/newswire/story/sonia-gandhi-re-elected-congress-president/301022. Retrieved on
    21 نومبر 2017. 
  24. "Sonia Gandhi Biography"۔ Elections in India۔ اخذ شدہ بتاریخ 24 مئی 2014 
  25. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے BBC Profile 2014 لئی۔
  26. "Fourth time in a row, Sonia Gandhi is Congress chief". دی ٹائمز آف انڈیا. 4 ستمبر 2010. http://timesofindia.indiatimes.com/india/Fourth-time-in-a-row-Sonia-Gandhi-is-Congress-chief/articleshow/6487821.cms?referral=PM. Retrieved on
    25 مئی 2014. 
  27. Robinson, Simon. "India's Most Influential". Time. http://content.time.com/time/specials/2007/article/0,28804,1652689_1652372_1652356,00.html. Retrieved on
    25 نومبر 2017. 
  28. "Sonia: and yet so far". دی اکنامسٹ. 20 مئی 2004. http://www.economist.com/node/2693501. Retrieved on
    25 نومبر 2017. 
  29. Roy, Aruna (15 دسمبر 2017). "Movements and governments". دی انڈین ایکسپریس. http://indianexpress.com/article/opinion/columns/movements-and-governments-sonia-gandhi-4983273/. Retrieved on
    15 دسمبر 2017. 
  30. "End of the longest regency". آؤٹ لک. 4 دسمبر 2017. https://www.outlookindia.com/magazine/story/end-of-the-longest-regency/299576. Retrieved on
    25 نومبر 2017. 
  31. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے autogenerated1 لئی۔
  32. Ramaseshan, Radhika (30 اگست 2002). "BJP sees Gujarat ammo in Sonia origins". The Telegraph (Calcutta, India). http://www.telegraphindia.com/1020830/asp/nation/story_1151052.asp. Retrieved on
    2 فروری 2010. 
  33. Manoj, CL (13 اکتوبر 2017). "The Sonia Gandhi years and what Rahul Gandhi can learn". دی ٹائمز آف انڈیا. https://m.timesofindia.com/india/the-sonia-gandhi-years-and-what-rahul-gandhi-can-learn/articleshow/61062696.cms. Retrieved on
    25 نومبر 2017. 
  34. ۳۴.۰ ۳۴.۱ Riedel, Bruce (24 جون 2012). "Sonia Gandhi Health Mystery Sets India Leadership Adrift". The Daily Beast. https://www.thedailybeast.com/sonia-gandhi-health-mystery-sets-india-leadership-adrift. Retrieved on
    25 نومبر 2017. 
  35. (1 جون 2014) Civilizing Globalization, Revised and Expanded Edition: A Survival Guide. SUNY Press, 77–. ISBN 978-1-4384-5209-8. 
  36. ۳۶.۰ ۳۶.۱ Vera Schiavazzi (17 جنوری 2005)۔ "Sonia Gandhi: The Maino girl who kept her tryst with destiny in India"۔ India Today۔ اخذ شدہ بتاریخ 19 نومبر 2017 
  37. "Pictures from the book-biography "The Red sari" by Javier Moro"۔ Radio Popolare۔ 28 جولائی 2011 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 9 دسمبر 2011 
  38. "Edvige Antonia Albina Maino"۔ Geneall۔ اخذ شدہ بتاریخ 19 نومبر 2017 
  39. "Sonia Gandhi, dalla piccola Lusiana all'India ecco il romanzo di una donna speciale"۔ Il Giornale di Vicenza۔ 5 Oct 2009۔ 14 جون 2011 میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  40. Jawid Laiq (23 فروری 1998)۔ "Meeting Mr Maino"۔ Outlook۔ 26 اپریل 2014 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 19 جولائی 2013 
  41. ۴۱.۰ ۴۱.۱ ۴۱.۲ Vera Schiavazzi (17 جنوری 2005)۔ "Sonia Gandhi: The Maino girl who kept her tryst with destiny in India"۔ انڈیا ٹوڈے۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 19 نومبر 2017 
  42. "Pictures from the book-biography "The Red sari" by Javier Moro"۔ Radio Popolare۔ 28 جولائ‏ی 2011 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 9 دسمبر 2011 
  43. "Sonia Gandhi, dalla piccola Lusiana all'India ecco il romanzo di una donna speciale"۔ Il Giornale di Vicenza۔ 5 Oct 2009۔ 14 جون 2011 میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  44. ۴۴.۰ ۴۴.۱ Jawid Laiq (23 فروری 1998)۔ "Meeting Mr Maino"۔ آؤٹ لک۔ 26 اپریل 2014 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 19 جولائ‏ی 2013 
  45. Italy heralds 'first woman PM' Archived 6 مارچ 2016 at the وے بیک مشین; retrieved 18 جولائ‏ی 2007.
  46. Perry, Alex (17 مئی 2004). "The Sonia Shock". Time. https://web.archive.org/web/20110604080555/http://www.time.com/time/asia/covers/501040524/story.html. Retrieved on
    12 جون 2009. 
  47. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  48. "Profile: Sonia Gandhi". بی بی سی نیوز. 16 مئی 2014. https://web.archive.org/web/20190110175439/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-26830531%20. 
  49. V. Venkatesan (5 جون 1999)۔ "Citizen Sonia"۔ Frontline۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 30 مئی 2014 
  50. Rasheeda Bhagat۔ "Sonia Gandhi: Ordinary Italian to powerful Indian"۔ Thehindubusinessline.com۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 مارچ 2014 
  51. "BJP accuses Sonia of flouting law"۔ The Indian Express۔ 12 مئی 1999۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 اپریل 2011 
  52. سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے hinduonnet.com لئی۔
  53. "The Sitaram Kesri case: How dynasty trumped ethics | Latest News & Updates at". Daily News & Analysis. 10 جولائی 2011. http://www.dnaindia.com/lifestyle/report-the-sitaram-kesri-case-how-dynasty-trumped-ethics-1564149. Retrieved on
    30 مئی 2014. 
  54. "Detailed Profile – Smt. Sonia Gandhi – Members of Parliament (Lok Sabha)"۔ Archive.india.gov.in۔ ۰۲ مارچ ۲۰۱۴ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 مارچ 2014 
  55. Rasheeda Bhagat۔ "Sonia Gandhi: Ordinary Italian to powerful Indian"۔ Thehindubusinessline.com۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 مارچ 2014 
  56. Who is Quattrocchi? Archived 23 اپریل 2016 at the وے بیک مشین Retrieved 23 مارچ 2007.
  57. "BJP accuses Sonia of flouting law"۔ The Indian Express۔ 12 مئی 1999۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 اپریل 2011 
  58. ۵۸.۰ ۵۸.۱ Venkatesan, V (جون 1999). "Citizen Sonia". Frontline 16 (12). http://www.hinduonnet.com/fline/fl1612/16120300.htm. Retrieved on
    12 دسمبر 2011.  Archived 2011-04-22 at the وے بیک مشین
  59. "Citizenship: How to lose it?"۔ Trentini Nel Mondo۔ 7 جنوری 2012 میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 فروری 2010 
  60. "The Sitaram Kesri case: How dynasty trumped ethics | Latest News & Updates at". Daily News & Analysis. 10 جولائ‏ی 2011. https://web.archive.org/web/20190110175346/https://www.dnaindia.com/lifestyle/report-the-sitaram-kesri-case-how-dynasty-trumped-ethics-1564149%20. Retrieved on
    30 مئی 2014. 
  61. "Sonia Gandhi Biography"۔ Elections in India۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 24 مئی 2014 
  62. "Sonia Gandhi re-elected Congress president, unopposed". NDTV. 3 ستمبر 2010. https://web.archive.org/web/20190110175420/https://www.ndtv.com/india-news/sonia-gandhi-re-elected-congress-president-unopposed-429920. Retrieved on
    30 مئی 2014. 
  63. "India's Congress Party rallies for Sonia Gandhi". CNN. 17 مئی 1999. https://web.archive.org/web/20190110175553/http://www.cnn.com/WORLD/asiapcf/9905/17/india.gandhi.01/index.html. Retrieved on
    2 فروری 2010. 
  64. "A Congress bastion since 1952". The Hindu. 28 فروری 2004. https://web.archive.org/web/20190110175551/https://www.thehindu.com/2004/02/28/stories/2004022807090400.htm. Retrieved on
    24 مئی 2014. 
  65. "General election 1999, Candidate wise result"۔ Election Commission of India۔ اخذ شدہ بتاریخ 26 مارچ 2012 
  66. "Detailed Profile – Smt. Sonia Gandhi – Members of Parliament (Lok Sabha)"۔ Archive.india.gov.in۔ ۰۲ مارچ ۲۰۱۴ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 مارچ 2014 
  67. "LS to witness 26th no-confidence motion in its history". The Times of India. 17 اگست 2003. https://web.archive.org/web/20190110175329/https://timesofindia.indiatimes.com/india/LS-to-witness-26th-no-confidence-motion-in-its-history/articleshow/134440.cms%20. Retrieved on
    30 مئی 2014. 
  68. "Statistical Report on General Elections, 2004 to the 14th Lok Sabha" (PDF)۔ ECI۔ صفحہ: 308۔ اخذ شدہ بتاریخ 24 مئی 2014 
  69. Religioscope: India: politics of renunciation, traditional and modern – Analysis Archived 16 اگست 2016 at the وے بیک مشین; retrieved 9 دسمبر 2011.
  70. Pioneer News Service. "Whose inner voice?". CMYK Multimedia Pvt. Ltd. https://web.archive.org/web/20070409085348/http://www.dailypioneer.com/indexn12.asp?main_variable=VOTE_2004&file_name=vote941.txt&counter_img=941. Retrieved on
    20 جولائ‏ی 2007. 
  71. "Sonia is Indian, rules SC". The Times of India. 13 ستمبر 2001. https://web.archive.org/web/20190110175414/https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/Sonia-is-Indian-rules-SC/articleshow/1303524221.cms. Retrieved on
    26 مئی 2014. 
  72. "Rae Bareli Lok Sabha"۔ Elections.in۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 21 مئی 2014 
  73. "Sonia strides to victory with record margin". Rediff. 11 مئی 2006. https://web.archive.org/web/20190110175605/https://www.rediff.com/election/2006/may/11prae.htm. 
  74. Employment Bill not a populist measure: Sonia Archived 7 مارچ 2016 at the وے بیک مشین; retrieved 13 جولائ‏ی 2007.
  75. After RTI success, it's right to work Archived 7 دسمبر 2013 at the وے بیک مشین; retrieved 13 جولائ‏ی 2007.
  76. "Sonia Gandhi raises disarmament issue at UN meet". The Times of India. 2 اکتوبر 2007. https://web.archive.org/web/20121106041157/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2007-10-02/us/27951545_1_collective-failure-violence-mahatma-gandhi. Retrieved on
    2 اکتوبر 2007. 
  77. "India's new government sworn in". BBC News. 22 مئی 2009. https://web.archive.org/web/20190110175325/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/8062815.stm. Retrieved on
    24 مئی 2014. 
  78. "Hail to the chief: Sonia spurs Cong to new heights". Hindustan Times. 11 مارچ 2013. https://web.archive.org/web/20140525233858/http://www.hindustantimes.com/india-news/newdelhi/hail-to-the-chief-sonia-spurs-cong-to-new-heights/article1-1024780.aspx. Retrieved on
    24 مئی 2014. 
  79. "List of Winning candidates Final"۔ Election Commission of India۔ صفحہ: 8۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 26 مارچ 2012 
  80. "Sonia Gandhi completes 15 years as Congress president". Livemint. 13 مارچ 2013. https://web.archive.org/web/20190110175427/https://www.livemint.com/Politics/d9yxVh9bSDMIoKACEGjrtL/Sonia-Gandhi-completes-15-years-as-Congress-president.html. Retrieved on
    25 مئی 2014. 
  81. "Disappointed over court ruling on gay rights: Sonia Gandhi"۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 دسمبر 2013 
  82. "Sonia Gandhi wins by over 3.52 lakh votes". The Indian Express. 16 مئی 2014. https://web.archive.org/web/20190110175600/https://indianexpress.com/article/india/politics/sonia-gandhi-wins-by-over-3-52-lakh-votes/. Retrieved on
    24 مئی 2014. 
  83. "After its worst defeat ever in Lok Sabha elections, what can Congress do to recover?". Daily News & Analysis. 19 مئی 2014. https://web.archive.org/web/20190110175352/https://www.dnaindia.com/analysis/standpoint-after-its-worst-defeat-ever-in-lok-sabha-elections-what-can-congress-do-to-recover-1989703. Retrieved on
    21 مئی 2014. 
  84. "The worst defeat: Where the Congress went wrong". IBN Live. 17 مئی 2014. https://web.archive.org/web/20140521190800/http://ibnlive.in.com/videos/472411/the-worst-defeat-where-the-congress-went-wrong.html. Retrieved on
    21 مئی 2014. 
  85. "Results". NDTV. https://web.archive.org/web/20190110175408/http://electionsdata.ndtv.com/2014/graphics/dtype/dtype_india.html?paperheight=55&paperwidth=99.5&width=360&height=180&share=1&shlogo=1&showga=1. Retrieved on
    21 مئی 2014. 
  86. "Sonia glue that keeps Oppn united; Rahul Gandhi will break it, Sitaram Yechury forecasts doom and gloom for BJP rivals"۔ Financial Express۔ 12 نومبر 2017۔ ۱۰ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 نومبر 2017 
  87. "Rahul Gandhi takes over as Congress president". 16 دسمبر 2017. https://web.archive.org/web/20190110175531/https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/rahul-gandhi-takes-over-as-congress-president/articleshow/62093451.cms. Retrieved on
    12 نومبر 2017. 
  88. "Rahul Gandhi Takes Over As Congress Chief; New Start, Say Party Leaders". این ڈی ٹی وی. 16 دسمبر 2017. https://web.archive.org/web/20190110175435/https://www.ndtv.com/india-news/rahul-gandhi-takes-charge-as-congress-president-from-mother-sonia-today-1788506. Retrieved on
    16 دسمبر 2017. 
  89. "Sonia Gandhi hits campaign trail, crosses swords with PM Modi in Karnataka". Livemint. 17 مئی 2018. https://web.archive.org/web/20190110175533/https://www.livemint.com/Politics/5GrqFGdzG44WfcjLejrN5J/Sonia-Gandhi-hits-campaign-trail-crosses-swords-with-PM-Mod.html. Retrieved on
    8 مئی 2018. 
  90. "Rahul Gandhi Takes Over As Congress Chief; New Start, Say Party Leaders". این ڈی ٹی وی. 16 دسمبر 2017. https://web.archive.org/web/20190110175435/https://www.ndtv.com/india-news/rahul-gandhi-takes-charge-as-congress-president-from-mother-sonia-today-1788506. Retrieved on
    16 دسمبر 2017. 
  91. Sethi, Aman (16 مئی 2018). "Karnataka Election: How Deve Gowda Learnt To Stop Worrying And Trust The Congress (Again)". ہف پوسٹ. https://web.archive.org/web/20190110175456/https://www.huffingtonpost.in/2018/05/16/karnataka-elections-how-deve-gowda-learnt-to-stop-worrying-and-trust-the-congress-again_a_23435665/. Retrieved on
    17 مئی 2018. 
  92. "Sonia diagnosed with cervical cancer"۔ Deccan Herald۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 دسمبر 2017 
  93. "It's for Rahul to decide: Sonia". The Hindu (Chennai, India). 18 جولائی 2012. http://www.thehindu.com/news/national/article3652898.ece. 
  94. Manoj, CL (13 اکتوبر 2017). "The Sonia Gandhi years and what Rahul Gandhi can learn". The Times of India. https://m.timesofindia.com/india/the-sonia-gandhi-years-and-what-rahul-gandhi-can-learn/articleshow/61062696.cms. Retrieved on
    25 نومبر 2017. "Gandhi had to struggle for years before steering the party back to power in 2004, for a 10-year stint when she became India’s most powerful politician." 
  95. (1 جون 2014) Civilizing Globalization, Revised and Expanded Edition: A Survival Guide. SUNY Press, 77–. ISBN 978-1-4384-5209-8. “Sonia Gandhi, who was ranked sixth on Forbes's list of the "100 Most Powerful Women in the World" in 2012” 
  96. Cartner-Morley, Jess; Mirren, Helen; Huffington, Arianna; Amos, Valerie (28 مارچ 2013). "The 50 best-dressed over 50s". The Guardian (London). https://web.archive.org/web/20190110175602/https://www.theguardian.com/fashion/gallery/2013/mar/29/50-best-dressed-over-50s. 
  97. "Sonia Gandhi files papers, shows six-fold hike in assets". The Times of India. https://web.archive.org/web/20190110175423/https://timesofindia.indiatimes.com/Home/Lok-Sabha-Elections-2014/News/Sonia-Gandhi-files-papers-shows-six-fold-hike-in-assets/articleshow/33156924.cms%20. 



حوالے

سودھو


سائیٹ غلطی: <ref> ٹیگ اک ٹولی جیدا ناں "lower-alpha" اے ہیگے نیں، پر کوئی <references group="lower-alpha"/> ٹیگ نا لبھیا۔