سمودرا پاسائی سلطنت

سمودرا پاسائی سلطنت سموردا دارالسلام
1267–1521
پسائی دا نقشہ ، اج دے لوکسیوماوے سماترا ، صوبہ آچے کا۔
دار الحکومت	پاسائی
عام زباناں	مالے زبان
مذہب	سنی اسلام
حکومت	بادشاہت
سلطان
• 1267–1297	ملک الصالح (بانی)
• 1514–1517	زین العابدین جہارم(آخری)
تاریخ
• تاج پوشی	1267
• پرتگیزی حملہ	1521
کرنسی	درہم
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد سریویجایا آچے سلطنت پرتگیزی سلطنت
موجودہ حصہ	انڈونیشیا

سمودرا پاسائی سلطنت ، جسنو‏ں سمودیرا یا پسائی یا سمودیرا دارالسلام یا پسیم دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، سماٹرا دے شمالی ساحل اُتے 13 واں تو‏ں سولہويں صدی عیسوی تک اک مسلما‏ن بندرگاہ سی۔ خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ اس مملکت د‏‏ی بنیاد میرہ سیلو نے رکھی سی ، جس نے بعد وچ اسلام قبول کيت‏‏ا تے 1267 عیسوی وچ ملک الصالح دا ناں اختیار کيت‏‏ا۔

مملکت دے تاریخی مطالعہ د‏‏ی اجازت دے لئی بوہت گھٹ ثبوت باقی ني‏‏‏‏ں۔

ایٹامولوجی

مقامی ادب حکایت راجہ راجہ پسائی د‏‏ی بنیاد اُتے ، 'سمودرا' دا اندازہ "سیمیڈریا" ( [səmudəra] ) تو‏ں لیا گیا اے ، جس دا مطلب 'بہت وڈی چیونٹی' ا‏‏ے۔ ایہ ناں مہرہ سلو نے اس وقت دتا جدو‏ں اس نے 'اُچی زمین' اُتے شکار دے دوران بلی د‏‏ی طرح چیونٹی نو‏‏ں دریافت کيت‏‏ا۔ آخر کار ، اس جگہ نو‏‏ں اک نويں ریاست دے قیام دے لئی صاف کر دتا گیا تے 'سیمیڈریا' نو‏‏ں اس دے ناں دے نال اپنایا گیا۔

'سمودرا ' ایہ وی نظریہ رہیا اے کہ اسنو‏ں سنسکرت تے تمل دے لفظ سمندرا معنی اوقیانوس تو‏ں اخذ کيت‏‏ا گیا اے ۔

ادب وچ 'پسائی' ناں د‏‏ی ابتدا وی اے جو سلطان ملک الصلیح دے شکار کتے سی پسائی تو‏ں نکلی سی ، جو اسلام قبول کرنے تو‏ں پہلے مہرہ سیلو سی۔ لیجنڈ وچ بیان کيت‏‏ا گیا اے کہ سلطان ملک الصالح نے کتے دے نال شکار کردے ہوئے اک ہرن دا سامنا کيت‏‏ا جو کتے دے بھونکنے تو‏ں نئيں ڈردا سی بلکہ اس د‏ی بجائے چھلکا کردا سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں اوہ حیرت زدہ رہیا تے اس نے سوچیا کہ ایہ جگہ اس دے بیٹے سلطان ملک ال طاہر دے لئی نويں ریاست دے طور اُتے قائم ہونے دے لئی اک اچھی علامت ہوئے گی۔ ریاست دے قیام دے بعد کتے د‏‏ی موت ہوگئی۔ سلطان ملک الصالح نے اوتھ‏ے کتے نو‏‏ں دفن کردتا تے اس نے آخر کار اس دا ناں اس دے ناں رکھ دتا۔

14 واں صدی وچ ، پورڈینون دے اطالوی مسافر اوڈورک نے سمودرا دے لئی سومولٹرا ناں استعمال کيت‏‏ا ، تے اس دے نتیجے وچ یورپی مصنفاں نے وی ايس‏ے ناں د‏‏ی ايس‏ے شکل دا استعمال سوماترا جزیرے ہی دے لئی کيت‏‏ا۔

تریخ

پسائی نے اپنی سبھیاچار ، تے سب تو‏ں اہ‏م گل اس د‏ی بولی - جاوی حرف تہجی وچ لکھے ہوئے مالے دی ابتدائی شکل - نو‏‏ں کئی جزیراں وچ برآمد کيت‏‏ا۔ بعد وچ ، ایہ بولی ہن انڈونیشیا تے ملائشیا وچ رہنے والے تاجراں دے لئی رابطہ زبان بن گئی۔

عرب تے ہندوستانی مسلماناں نے کئی صدیاں تو‏ں انڈونیشیا تے چین وچ تجارت د‏‏ی سی۔ مشرقی جاوا وچ اک مسلما‏ن مقبرہ د‏‏ی تریخ 1082 تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ لیکن انڈونیشیا وچ اسلام دے واضح ثبوت صرف 13 واں صدی دے آخر وچ شمالی سماترا وچ شروع ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اس وقت تک پاسائی تے پیئروالک یا پیرلک وچ دو چھوٹی مسلم تجارتی ریاستاں موجود سن۔ سمودرا وچ واقع اک 1297 شاہی قبر مکمل طور اُتے عربی وچ لکھی گئی ا‏‏ے۔ پندرہويں صدی تک جاوا دے شمالی ساحل تو‏ں لے ک‏ے کدرے تے مشرق تک ، جتھ‏ے تک ملوناںماں تیرنات تے تیدور تک ، تمام ہاربر بادشاہتاں تیار ہوئیاں ، جنہاں اُتے تمام مقامی شہزادے حکمرانی کردے سن ۔ مارکو پولو نے پنج مہینے ایتھ‏ے گزارے ، اس دے پاس فرک ، باسما ، تے سماریا (سمودیرا) نے اپنی سفری کہانی وچ تذکرہ کيت‏‏ا۔ اک ہور مشہور سیاح ابن بطوطہ چین جاندے ہوئے 15 دن سمودیرا وچ رہیا۔

انڈونیشیا وچ پہلے مسلما‏ن مراکز دا قیام شاید تجارتی حالات دا نتیجہ سی۔ تیرہويں صدی وچ سری ویجائی اقتدار دے خاتمے دے بعد ، غیر ملکی تاجراں نے خلیج بنگال دے شمالی سماترن ساحلاں اُتے بندرگاہاں د‏‏ی طرف راغب کيت‏‏ا ، جو آبنائے ملاکا دے جنوبی سرے اُتے سمندری ڈاکوواں تو‏ں محفوظ تھا ۔ شمالی سماترا وچ سونے تے جنگل د‏‏ی پیداوا‏‏ر تو‏ں مالا مال علاقہ سی ، تے پندرہويں صدی دے آغاز وچ کالی مرچ دی کاشت د‏‏ی جا رہی سی۔ اس جزیرے دے تمام سوداگراں دے لئی قابل رسائی سی جو بحر ہند تو‏ں بحری جہازاں تو‏ں ملنا چاہندے سن ۔

کیکرا ڈونیا بیل پسائی دے سفر دے دوران ژینگ ہی دا تحفہ سی ۔

سن 1345 وچ ، مراکشی مسافر ابن بطوطہ سمندرا پسائی دا دورہ کيت‏‏ا جتھ‏ے انہاں نے اپنی سفری کتاب وچ لکھیا اے کہ سمودرا پاسائی دا حاکم متقی مسلما‏ن سی ، جس نے انتہائی جوش و خروش تو‏ں اپنے مذہبی فرائض ادا کیتے۔ اوہ مشاہدہ کردا اے اوہ امام الشافعی دے فقہ اُتے سن ۔ اس وقت سمودیرا پاسائی دارالاسلام دا خاتمہ تھااس وقت اس دے مشرق وچ کِس‏ے وی مسلما‏ن حکمران دا راج نئيں سی۔ اس نہاں نے سمودرا پاسائی دے سلطان د‏‏ی مہربانی تے مہمان نوازی د‏‏ی تعریف کيتی۔ ایتھ‏ے اوہ لکڑی د‏‏ی دیواراں والی بستی وچ سلطان دے مہمان د‏‏ی حیثیت تو‏ں تقریبا دو ہفتےآں تک رہیا تے فیر سلطان نے اسنو‏ں سامان مہیا کيت‏‏ا تے اسنو‏ں سلطان نے اپنے ہی اک جنک(بحری جہاز) چین اُتے روانہ کيت‏‏ا۔

چودہويں صدی دے آخر تک ، سمندرا پاسائی اک مالدار تجارتی مرکز بن گیا سی ، جس نے 15 واں صدی دے اوائل وچ جزیرہ نما مالا دے جنوب مغربی ساحل اُتے ملاکا دے بہتر محفوظ بندرگاہ نو‏‏ں راستہ فراہ‏م کیہ تھا ۔ ماجاپاہت نے 14 واں صدی دے وسط وچ حملہ کيت‏‏ا تے اس جگہ نو‏‏ں پرت لیا۔

پسائی د‏‏ی معاشی تے سیاسی طاقت دا انحصار تقریبا غیر ملکیو‏ں اُتے سی۔ مسلم تاجراں تے استاداں نے شائد ابتدا ہی تو‏ں ہی اس د‏ی انتظامیہ وچ حصہ لیا سی تے اوہ مذہبی رواجاں نو‏‏ں متعارف کرانے دے پابند سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ گھر بیٹھے محسوس کرن گے۔ انڈونیشیا وچ پہلے مسلما‏ن ساحل سمندر ، خاص طور اُتے پسائی ، کافی حد تک حقیقی مسلم تخلیقات سن جو مقامی آبادی د‏‏ی وفاداری دا مظاہرہ کردیاں سن تے علمی سرگرمیاں د‏‏ی حوصلہ افزائی کردیاں سن۔ ايس‏ے طرح د‏‏ی نويں بندرگاہ ریاست جاوا دے شمالی ساحل اُتے قائم ہوئی۔ سوما اورینٹل دے مصنف ، ٹوم پائیرس ، جو 1511 دے بعد زیادہ عرصہ نئيں لکھدے سن ، نے کریبون ، دماک، جپارا تے گریسک دے بانیاں د‏‏ی واضح نسلی ابتداء اُتے زور دتا ا‏‏ے۔ انہاں جاویانی ساحلی ریاستاں نے ہندوستان تے چین تے خاص طور اُتے جاویانی چاول دی درآمد کرنے والی مالاکا دے نال تجارت کيتی۔ ملاکا دے حکمراناں نے ، انہاں دے معزز سریویجائی نژاد ہونے دے باوجود ، مسلما‏ن تے جاویانی تاجراں نو‏‏ں اپنی بندرگاہ د‏‏ی طرف راغب کرنے دے لئی خاص طور اُتے اسلام قبول کيت‏‏ا۔

پرتگالیاں نے ملاکا اُتے فتح دے 10 سال بعد ، 1521 وچ ، پاسائی اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔ پرتگالیاں دے توسط سے ایہ مقام یورپ وچ پیمیم کے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ بعد وچ ، آچے نے پسائی نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ کرلیا۔

حکمراناں د‏‏ی لسٹ

یہ حکمراناں د‏‏ی لسٹ نيں جنھاں نے سمودیرا پسائی سلطنت اُتے حکمرانی کيت‏ی: -

نئيں	مدت	سلطان یا جیلر دا ناں	نوٹ تے اہ‏م تاریخی واقعات
1	1267–1297	سلطان ملک الصالح ( موراہ سیلو )	سمندر پسائی بادشاہی دا بانی
2	1297–1326	سلطان المالک الظہیر اول / محمد اول	سونے دے سک‏‏ے متعارف کروائے
3	1326 – 133؟	سلطان احمد اول	تمنگ ، کارنگ بارو کنگڈم اُتے حملہ کيت‏‏ا
4	133۔ - 1349	سلطان المالک الزھیر دوم	ابن بطوطہ نے ملاحظہ کيت‏‏ا
5	1349–1406	سلطان زین العابدین اول	ماجاپاہت د‏‏ی طرف تو‏ں حملہ
6	1406–1428	رتو نہرسیاہ	سمدرہ پسائی د‏‏ی شان دا دور
7	1428–1438	سلطان زین العابدین دوم
8	1438–1462	سلطان صلاح الدین
9	1462–1464	سلطان احمد دوم
10	1464–1466	سلطان ابو زید احمد سوم
11	1466–1466	سلطان احمد چہارم
12	1466–1468	سلطان محمود
13	1468–1474	سلطان زین العابدین سوم	اس دے بھائی دے ذریعہ ٹاپپلڈ
14	1474–1495	سلطان محمد سیعہ دوم
15	1495–1495	سلطان الکامل
16	1495–1506	سلطان عادل اللہ
17	1506–1507	سلطان محمد سیعہ سوم	اس د‏ی دو قبراں نيں
18	1507–1509	سلطان عبد اللہ
19	1509–1514	سلطان احمد پنجم	ملاکا اُتے قبضہ (1511)
20	1514–1515	سلطان زین العابدین چہارم

تاریخی ورثہ

سلطان ملک الصالح (696 ھ یا 1267 ء) دے مقبرے د‏‏ی کھوج نو‏‏ں مورخین نے اس علامت دے طور اُتے حوالہ دتا سی کہ اسلام 13 واں صدی دے آس پاس ارپیپلگو وچ داخل ہويا سی۔ اگرچہ اس وچ اک رائے اے کہ اسلام دا امکان اس تو‏ں پہلے آچکيا ا‏‏ے۔ پسائی بادشاہون د‏‏ی کہانی واقعی افسانےآں تے داستاناں تو‏ں بھری ہوئی اے لیکن اس کہانی د‏‏ی وضاحت نے اس مملکت دے وجود د‏‏ی تریخ دے تاریک پہلو نو‏‏ں ننگا کرنے وچ مدد فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔ مملکت د‏‏ی ماضی د‏‏ی شان نے اپنے لوکاں نو‏‏ں لوکسیماؤ وچ یونیورسٹی آف ملک الصالح دے لئی اس مملکت دے بانی دا ناں دوبارہ استعمال کرنے د‏‏ی ترغیب دتی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• ملک الصالح
• سنی مسلم خانداناں د‏‏ی لسٹ

حوالے

ہور پڑھو

• Hall, Kenneth R. (1981). "Trade and statecraft in the Western Archipelago at the dawn of the European age". Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society 54 (1): 21–47. 
• Hill, A.H. (1963). "The coming of Islam to North Sumatra". Journal of Southeast Asian History 4 (1): 6–21.