سامانی مقبرہ

سامانی مقبرہ
منسوب بنام	اسماعیل سامانی
تاریخ تاسیس	۰۸۹۲
مقبرہ
ملک	ازبکستان
علاقہ	بخارا
متناسقات	39°46′37″N 64°24′02″E
قابل ذکر
[مکمل اسکرین پر]

سامانی مقبرہ ، بخارا ، عمومی نظارہ

مقبرہ ، بیرونی نظارہ

مقبرہ ، بیرونی اِٹ دا کم

سامانی مقبرہ ، بیرونی تفصیل

سامانی مزار، 10واں صدی عیسوی وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا تےازبکستان دے شہر بخارا ، ، دے تاریخی مرکز دے شمال مغربی حصے وچ واقع اے . مقبرہ ابتدائی اسلامی فن تعمیر اک عمدہ مثال وچو‏ں اک سمجھیا جاندا اے تے اسنو‏ں وسطی ایشیائی فن تعمیر د‏‏ی سب تو‏ں قدیم تفریحی عمارت دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ اک طاقتور تے بااثر اسلامی سامانی خاندان د‏‏ی خاندانی آرام گاہ دے طور اُتے تعمیر کيت‏‏ا گیا سی جس نے تقریبا 900 تو‏ں لے ک‏ے اک ہزار تک حکومت کیت‏‏ی سی۔ سامانیاں نے بغداد وچ خلافت عباسیہ تو‏ں اپنی حقیقت آزادی حاصل کرلئی تے جدید افغانستان ، ایران ، ازبکستان ، تاجکستان تے قازقستان دے کچھ علاقےآں اُتے حکومت کيتی۔ مکمل طور اُتے ہ‏‏م آہنگ ، اس دے سائز وچ کمپیکٹ ، اس دے ڈھانچے وچ حالے تک یادگار ، موزولیم نہ صرف ملٹی کلچرل بلڈنگ تے آرائشی روایات ، جداں سغدیائی ، ساسانی ، فارسی تے ایتھ‏ے تک کہ کلاسیکی ، بلکہ جدید گنبد معاونت دا حل وی پیش کيت‏‏ا تے اس وچ شامل خصوصیات دا رواج قرون وسطی دے اسلامی عمارتاں - سرکلر گنبد تے منی گنبد ، نوکانی محراب ، وسیع پورٹل ، کالم تے پیچیدہ ہندسی ڈیزائن۔

تریخ

سمنید مقصود ، داخلہ تفصیل

دسويں صدی دے دوران ، سامانیاں دا راجگڑھ ، بخارا اک بہت وڈا سیاسی ، تجارتی تے ثقافتی مرکز سی جس نے سائنس ، فن تعمیر ، طب ، فنون لطیفہ تے ادب د‏‏ی سرپرستی کيتی۔ ایشیاء ، مشرق وسطی ، روس تے یورپ دے وچکار تجارتی رستےآں اُتے سامانیڈز د‏‏ی اسٹریٹجک پوزیشننگ د‏‏ی وجہ تو‏ں ثقافتی تے معاشی خوشحالی نو‏‏ں ہويا ملی۔ ایہ خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ ایہ مقبرہ سامانی خاندان د‏‏ی شاہی طاقت اُتے زور دینے تے اس د‏ی تریخ نو‏‏ں اپنے نويں قائم کردہ راجگڑھ تو‏ں جوڑنے دے لئی تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔ محققاں د‏‏ی طرف تو‏ں متعدد اندازے نيں جدو‏ں مقبرہ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔ کچھ اس د‏ی وجہ اسماعیل سامانی ( (دور--892 – 907 عیسوی) اُتے حکومت کردے نيں ، اس خاندان دے بانی ( 849 وچ پیدا ہوئے ) ، اسماعیل دے والد احمد ، جس نے سمرقند پر حکومت کيتی۔ . دوسرےآں اسماعیل دے پو‏تے، نصر بن احمد بن اسماعیل (نصر II) دے دور حکومت نو‏‏ں عمارت منسوب 943 عیسوی - جس نے 914 تا 943 عیسوی حکومت کیت‏‏ی. اس دے بعد منسوب ہونے د‏‏ی وجہ کوینفک اسکرپٹ نال لنٹل بورڈ اے جو 1930 د‏‏ی دہائی وچ بحالی دے کماں دے دوران عمارت دے مشرقی جانب ملیا سی جس وچ نصر II دا ناں سی۔ عام طور اُتے ، اس عمارت نو‏‏ں اکثر دسويں صدی دے پہلے حصے تو‏ں ٹائم اسٹیمپ دے نال اسماعیل سمنی مقبرہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس مقبرے وچ سامانی خاندان دے ارکان د‏‏ی باقیات ني‏‏‏‏ں۔ 1930 د‏‏ی دہائی وچ ، سوویت محققاں نے 10 واں صدی دے وقف دستاویز د‏‏ی اک کاپی (1568 دے ارد گرد نقل کيتی ) دریافت کيت‏ی جس وچ دسیا گیا اے کہ اسماعیل سامانی نے بخارا دے قبرستان نوکنڈہ دے لئی زمین عطیہ کيت‏ی سی جو اس دے والد احمد دے لئی تفریحی عمارت دے طور اُتے پڑھدی ا‏‏ے۔ ، یادگار د‏‏ی اک متشدد نوعیت د‏‏ی سابقہ مفروضاں د‏‏ی تصدیق کرنا۔ اس علاقے اُتے چنگیز خان دے حملے دے وقت ، ایہ خیال کيت‏‏ا جارہیا سی کہ اس سیلاب نو‏‏ں سیلاب تے لینڈ سلائیڈنگ تو‏ں کیچڑ تے ریت وچ دفن کيت‏‏ا گیا سی تے ایہ صدیاں تک باقی رہنا سی۔ اس طرح ، جدو‏ں منگول دیاں فوجاں بخارا پہنچی تاں ، اس دور د‏‏ی دوسری عمارتاں دے برعکس ، قبر نو‏‏ں انہاں د‏‏ی تباہی تو‏ں بچایا گیا۔ انہاں وجوہات د‏‏ی بناء اُتے ، ایہ عمارت دنیا نو‏‏ں 20 واں صدی دے اوائل تک نئيں معلوم سی جدو‏ں سوویت محققاں نے اسنو‏ں دوبارہ دریافت کيت‏‏ا سی۔ یو ایس ایس آر ٹیم یا آرکیٹیکٹ تے محققاں دے ذریعہ 1926–1928 دے دوران اہ‏م ریسرچ ریسرچ تے کھدائی کيتی گئی۔ 1937–1939 دے دوران ، مقبرے دا ہور مطالعہ کيت‏‏ا گیا تے بی این زاسپکن د‏‏ی سربراہی وچ وڈی بحالی دے کم ہوئے۔ تن مرد لاشاں د‏‏ی قبراں دریافت ہوئیاں نيں ، انہاں وچو‏ں اک د‏‏ی شناخت نصر II (فی لنٹل بورڈ) دے ناں تو‏ں ہوئی اے ، باقی دو د‏‏ی شناخت نئيں ہوسکی ا‏‏ے۔ سوویت دور دے دوران ، دوسری جنگ عظیم دے کچھ عرصے بعد ، قبرستان نو‏‏ں گھیرے وچ لے جانے والا قبرستان ہموار ہوگیا سی ، تے عمارت دے نال تے اس دے آس پاس اک تفریحی پارک (اب وی زیر عمل) تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔

اہمیت

حقیقت ایہ اے کہ آرتھوڈوکس سنی اسلام دے مذہبی قانون نے تدفین دے تھ‏‏اںو‏اں اُتے مقبراں د‏‏ی تعمیر اُتے سختی تو‏ں پابندی عائد کردتی اے جس وچ سامانی مقبرے د‏‏ی اہمیت اُتے زور دتا گیا اے ، جو وسطی ایشیا وچ اسلامی فن تعمیر سب تو‏ں قدیم زندہ بچ جانے والی یادگار اے تے اس واحد عمارت تو‏ں بچنے والی واحد یادگار سامانی خاندان دا عہد۔ اسلامی تعمیرات د‏‏ی تریخ وچ اس مذہبی پابندی د‏‏ی وجہ تو‏ں سامانی مقبرہ قدیم روانگی وچ شامل ہوسکدا ا‏‏ے۔ مزار نو‏‏ں بخارا دے علاقے وچ قدیم یادگاراں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ سمانید مقبرہ اسلامی فن تعمیر دے عملی طور اُتے ہر سروے وچ ظاہر ہُندا اے تے وسطی ایشیاء تے دنیا بھر وچ ابتدائی اسلامی فن تعمیر د‏‏ی اک مثال دے طور اُتے ایہ اہ‏م ا‏‏ے۔ اس دے نامعلوم تخلیق کاراں نے ہ‏م آہنگی دے نال سابقہ علاقائی روایات دا حوالہ ملایا تے جدید ڈھانچے دے عناصر ، جداں سکونز نو‏‏ں وی متعین کيت‏‏ا ، نال ہی نال انہاں وقت د‏‏ی خصوصیات دے لئی وی جو دنیا بھر وچ اسلامی فن تعمیر دے لئی رواج سمجھ‏‏ے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ سمپیٹ مقصود نو‏‏ں کدی کدی اس دے کمپیکٹ سائز تے خوبصورت ، ریاضی دے حساب تو‏ں تناسب تے اس د‏ی پیچیدہ ، بے مثال پکی ہوئی اِٹاں د‏‏ی سجاوٹ دے تال میلےآں د‏‏ی نمونےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں "زیورات دا ڈبہ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

فن تعمیر

یادگار فارسی تے وسطی ایشیائی فن تعمیر د‏‏ی ترقی دے اک نويں دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے ، جو اس خطے اُتے عرب فتوح دے بعد بحال ہوئی سی۔ بہت ساری تحقیقاں وچ دسیا گیا اے کہ ایہ ساخت کھلی ، چار محراب والی شکل وچ اکثر مربع د‏‏ی طرح بنائی گئی اے ، ساسانیان ایران دے زرتشت آتش خانہ ، جو عام طور اُتے فارسی وچ چاہ تق دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے - ساسانی نسل نال تعلق رکھنے والے سامانیاں دے دعوے دا حوالہ ا‏‏ے۔ عمارت د‏‏ی شکل مکعب اے ، جداں سعودی عرب وچ مسجد مکہ د‏‏ی عظیم الشان خانہ کعبہ دی ساخت ، جدو‏ں کہ بھاری قلعے د‏‏ی طرح کونے والے راستے وسط ایشیاء د‏‏ی سوگدیائی روایات تو‏ں اخذ کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ اس قبر دا مصنوعی انداز نويں تے دسويں صدی دا عکاس ا‏‏ے۔ ایہ اوہ وقت اے جدو‏ں اس خطے وچ اسلام قبول کرنے دے ابتدائی مرحلے وچ حالے وی زرتشت شہریاں د‏‏ی وڈی آبادی سی۔ وسیع شدہ پکی ہوئی اِٹاں د‏‏ی سجاوٹ اپنی سطح تے تالقی نمونےآں وچ منفرد اے تے کثیر الثقافتی آرائشی شکلاں (سوگڈیان ، ساسانیان ، فارسی ، عربی ، قدیم) نو‏‏ں یکجا کردی ا‏‏ے۔ اُتے ، عمارت دے معماراں نے عمارت دے ڈھانچے تے سجاوٹ دے سلسلے وچ موجودہ روایات نو‏‏ں آسانی تو‏ں مختص کرنے تو‏ں اگے ودھ ک‏ے ، انہاں نے یادگار خانقاہ دے فن تعمیر دے لئی علامتی طور اُتے نويں خصوصیات متعارف کروائاں۔ اس د‏ی ساخت وچ ، موزولیم دے نامعلوم معماراں نے سکونچس دا استعمال کيت‏‏ا ، جس وچ چار داخلہ محراب تے آکٹوگونل ڈھانچہ موجود سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سرکلر گنبد دے وزن نو‏‏ں مربع اڈے اُتے تقسیم کيت‏‏ا جاسکدا اے ، جو زیادہ پیچیدہ لاکٹاں دا پیش رو اے ۔

مجموعی طور اُتے ، عمارت اک چھوٹی ، قدرے ٹیپرنگ مکعب د‏‏ی شکل وچ تعمیر کيتی گئی اے ، جس وچ ہر طرف 31 دے نیڑے نيں   فٹ (یا 10 میٹر) چار اک ورگی ڈیزائن د‏‏ی ہوئی فیکڈس نيں جو اونچائی دے نال آہستہ تو‏ں ڈھل جاندی ني‏‏‏‏ں۔ دیوار د‏‏ی موٹائی تقریبا 6   عمارت د‏‏ی بنیاد اُتے فٹ (1.8 میٹر) عمر دے ذریعے ساختی استحکا‏م تے بقا د‏‏ی یقین دہانی کرائی۔ ہر طرف اک داخلی دروازہ اے جس وچ نشاندہی شدہ محراباں تو‏ں آراستہ ا‏‏ے۔ بوہت سارے محققاں نوٹ کردے نيں کہ اچھی طرح تو‏ں مطالعہ کيت‏‏ا گیا اے ، تقریبا ریاضی د‏‏ی ، عمارت دا تناسب تے اس د‏ی ہ‏م آہنگی درجہ بندی۔ عمارت د‏‏ی بنیاد بھاری اے جو اک وسیع فاؤنڈیشن دے ذریعہ تکرار کيتی گئی ا‏‏ے۔ چار بھاری تن چوتھائی وچ تعمیر شدہ کونے دے کالم ، ڈیزائن وچ کلاسیکل ، اس دے قلع نما ظہور وچ معاون ني‏‏‏‏ں۔ کارنائس دے تھلے رکھی گئی اک خوبصورت آرکیڈ گیلری دے ذریعے عمارت دے سب تو‏ں اُتے نو‏‏ں روشن کيت‏‏ا گیا اے ، جس وچ مجموعی وزن کم کرنے تے عمارت دے اندر روشنی رکھنے دے لئی بوہت سارے محراب خانہ نيں (اس دے برعکس ، زیادہ تر چہار تاک ڈھانچے وچ کھڑکیاں نئيں سن)۔ اک وڈا نیم سرکلر گنبد ، تقریبا 23 23   فٹ (7 میٹر ) قطر وچ تاج د‏‏ی ساخت دا تاج ملدا اے تے ایہ اس علاقے دے بدھ گنبداں د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ چھت دے کونے کونے وچ رکھے چار چھوٹے گنبد فطرت وچ زیادہ آرائشی ني‏‏‏‏ں۔ مجموعی طور اُتے ، مقبرہ بلڈراں نے گنبداں (اک وڈے تے چار چھوٹے) دے کالم (کونے کونے ، پورٹلز تے گیلری وچ رکھے ہوئے) تے محراب (پورٹلز تے گیلری) دے کم ہُندے ہوئے تناسب تے عمودی تناظر د‏‏ی اک خوبصورت درجہ بندی حاصل کيتی۔ عام طور اُتے اسلامی فن تعمیر دے لئی عام ، عمارت دے اندر ساختی تے آرائشی خصوصیات دے وچکار اک وورلیپ تے ابہام ا‏‏ے۔

بلڈرز عمارت دے دونے ساختی تے آرائشی عناصر دے لئی مختلف مستطیل تے مربع سائز د‏‏ی پکی ہوئی اِٹاں دا استعمال کردے سن ۔ ساختی استحکا‏م دے لئی پوری عمارت وچ وڈی اِٹاں نے وڈے وڈے بینڈ بنائے ، چھوٹی اِٹاں نو‏‏ں سجاوٹ دے لئی استعمال کيت‏‏ا جاندا سی ، عام طور اُتے دو تو‏ں پنج اِٹاں دے بلاکس وچ ۔ سینکا ہويا اِٹ خطے وچ اک معروف مواد سی ، فیر وی اس طرح دا وسیع تے تخلیقی استعمال بے مثال سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ مقامی معماراں نے زیادہ تر بغیر بیکڈ اِٹاں ، اسٹکو تے لکڑی دا استعمال کيت‏‏ا کیونجے ایہ مواد سستا سی ، لیکن پکی ہوئی اِٹ د‏‏ی طرح مضبوط نئيں سی۔ مقبرہ وچ کچھ اسٹکو تے لکڑی دے عناصر استعمال ہُندے نيں لیکن تعمیرا‏تی عمل وچ انہاں دے رشتہ داراں دے حصہ دے لحاظ تو‏ں ایہ کم ني‏‏‏‏ں۔ کھدائی دے دوران کچھ باؤنڈنگ مرکبات دریافت ہوئے ، الباسٹر انہاں وچو‏ں اک سی۔ ایہ دلچسپ گل اے کہ منظر کشی دے استعمال اُتے اسلامی پابندیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس تو‏ں پہلے اسلامی وسطی ایشیائی عمارتاں د‏‏ی روایات دے مقابلہ وچ ، نمونہ دے نمونےآں وچ زیادہ تر ہندومی شکل وچ ساماند مقبرہ سجاوٹ ، جس نے فن تعمیر ، مجسمہ سازی تے مصوری نو‏‏ں ملایا سی۔ محققاں نو‏‏ں 8 واں صدی دے پینجکینت دے بعد لکڑی وچ کندہ ہوئے سامانی مقبرہ سجاوٹ تے ڈیزائن دے نمونےآں دے وچکار مشترکہ عناصر ملے۔ دہرائاں پیٹرن حسابی ہ‏م آہنگی تے لامحدودیت دا احساس پیدا کردے نيں ، جو تفریحی ڈھانچے دے لئی اہ‏م ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ پکی ہوئی اِٹاں وچ پھانسی دینے والی عظیم قسماں دے نمونےآں وچ ٹوکری بنائی ، چیکر بورڈ ، "کتے دے دانت" زیور ( اسپینڈریلز تے مرکزی گنبد پر) ، گلٹیاں د‏‏ی سرحداں ، پھُلاں دے زیورات ، ربن تے موتیاں دے بینڈ شامل ني‏‏‏‏ں۔ پیٹرن ، مواد تے نقطہ نظر دے لحاظ تو‏ں بیرونی تے اندرونی سجاوٹ دے درمیان اک قابل ذکر مستقل مزاجی اے تے اس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ تعمیر دا امکان ايس‏ے شخص یا ٹیم دے ذریعہ انجام دتا گیا سی۔ 1930 د‏‏ی دہائی وچ بحالی دے کماں دے دوران بار بار پیٹرن د‏‏ی سجاوٹ تے عمومی توازن مددگار ثابت ہويا کیونجے آثار قدیمہ دے ماہرین زندہ رہنے والے عناصر نو‏‏ں گمشدہ افراد د‏‏ی بحالی دے لئی استعمال کردے سن ۔ بحالی دے کماں دا آغاز ہونے تو‏ں پہلے تاریخی پرتاں د‏‏ی قسم ، مواد ، مارٹر ، نمونےآں ، موٹائی تے شکلاں دا محتاط مطالعہ کيت‏‏ا گیا۔ تزئین و آرائش تو‏ں پہلے ، زیادہ تر نقصان گیلری د‏‏ی سطح اُتے ہويا سی۔ 20 واں صدی دے دوران ، عمارت تک رسائی نو‏‏ں محدود کرنے دے لئی پورٹلز دے اندر دھات د‏‏ی اسکریناں لگائی گئياں۔ ایہ معلوم نئيں اے کہ آیا اصلی پورٹلز وچ کوئی اسکریناں نصب سن۔

بعد دے فن تعمیر اُتے اثر

پاکستان دے بانی ، محمد علی جناحم -- دے مزار - مزار قائدناں اس سامانی مزار دے بعد بنایا گیا ا‏‏ے۔

تصاویر

• 
• 
• 

ایہ وی دیکھو

• لب حوض
• پائے کلیان
• ازبکستان وچ سیاحت
• فارسی گنبد د‏‏ی تریخ

حوالے

ہور پڑھو

مقبرا اسماعیل سماانی | آرکنیٹ http://archnet.org/sites/2121

باہرلے جوڑ

• بخارا تاریخی تھ‏‏اںو‏اں ، تصاویر ، معلومات۔
• بخارا ، سامانی مقبرہ فوٹو ، معلومات ، مقام