وینس (سیارا)

زہرہ - Venus

تعین کاری
تلفُّظ	i/ˈviːnəs/
صفات	Venusian or (rarely) Cytherean, Venerean
محوری خصوصیات
مفروضہ وقت J2000
اوج شمسی	۱۰۸,۹۳۹,۰۰۰ کلومیٹر ۰.728213 AU
حضیض شمسی	۱۰۷,۴۷۷,۰۰۰ کلومیٹر ۰.718440 AU
Semi-major axis	۱۰۸,۲۰۸,۰۰۰ کلومیٹر ۰.723327 AU
انحراف	۰.0067
گردشی دور	۲۲۴.701 day ۰.615198 yr 1.92 Venus شمسی تقویم
دور مقارنہ	583.92 days
اوسط گردشی رفتار	35.02 km/s
Mean anomaly	50.115°
میلانیت	۳.39458 ° to دائرۃ البروج 3.86° to Sun’s equator 2.19° to Invariable plane
Longitude_of ascending_node	76.678°
Argument_of perihelion	55.186°
قدرتی سیارچہ	None
طبیعی خصوصیات
اوسط رداس	۶,۰۵۱.8±۱.0 کلومیٹر ۰.9499 Earths
چپٹا پن	0
سطحی رقبہ	۴.60×10۸ km2 0.902 Earths
حجم	۹.28×10۱۱ km3 0.866 Earths
کمیت	۴.8676×10۲۴ kg 0.815 Earths
اوسط کثافت	۵.243 g/cm3
سطحی کششِ ثقل	۸.87 m/s2 0.904 g
فراری سمتار	10.36 km/s
فلکی محوری گردش	−۲۴۳.0185 day (Retrograde)
استوائی گردشی_رفتار	۶٫۵۲ کلومیٹر/گھنٹہ (۱٫۸۱ میٹر/سیکنڈ)
Axial tilt	177.36°
North_pole right ascension	18h 11m 2s 272.76°
North_pole declination	67.16°
Albedo	0.67 (geometric) 0.90 (Bond)
سطحی درجہ حرارت کم اوسط زیادہ کیلون 737 K Celsius 462 °C
Apparent magnitude	brightest −4.9 (crescent) −3.8 (full)
Angular diameter	9.7″ to 66.0″
فضا
سطحی ہوا کا دباؤ	92 bar (9.2 MPa)
Composition by volume	≈ 96.5% کاربن ڈائی آکسائڈ ≈ 3.5% نائٹروجن 0.015% sulfur dioxide 0.007% argon 0.002% water vapour 0.0017% کاربن مونو آکسائیڈ 0.0012% ہیلیم 0.0007% نیون trace carbonyl sulfide trace hydrogen chloride trace hydrogen fluoride

زہرہ : سورج تو‏ں دوسرا سیارہ اے تے سورج دے گرد اک چکر زمینی وقت دے مطابق 224.7 دناں وچ مکمل کردا ا‏‏ے۔ اس دا ناں قدیم رومن دیوی وینس زہرہ دے ناں اُتے رکھیا گیا اے جو محبت و حسن د‏‏ی دیوی کہلاندی سی۔ رات دے وقت آسمان اُتے ساڈے چاند دے بعد دوسرا روشن ترین خلائی جسم ا‏‏ے۔ اس د‏ی روشنی سایہ بنا سکدی ا‏‏ے۔ ایہ سیارہ عموماً سورج دے آس پاس ہی دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ سورج غروب ہونے تو‏ں ذرا بعد یا سورج طلوع ہونے تو‏ں ذرا پہلے زہرہ د‏‏ی روشنی تیز ترین ہُندی ا‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں اسنو‏ں صبح یا شام دا ستارہ وی کہیا جاندا اے ۔

وینس سورجی پربندھ دا دوجا پاندھی اے۔ اس پاندھی دا ناں روم دی پیار تے سوہنی دیوی وینس دے اتے رکھیا گیا۔ زمین توں اگر ویکھیا جاۓ تے سورج تے چن دے مگروں سب توں لشکدی شے وینس اے۔ وینس وی زمین، مریخ تے عطارد وانگوں پڑیاں دا بنیا ہویا اے۔ ایدی کھچ، وست تے بنوٹی شیواں زمین نال بوت رلدیاں نیں تے اس واسطے اینوں زمین دی بہن وی کہندے نیں۔

وینس دے اتے گندھک دے تیزاب دے بدل نیں جیناں چوں ویکھیا نئیں جاسکدا، مگر انفراریڈ تے دوجیاں موج لمبائی دی تابکاری چ ویکھیا جاسکدا اے۔ وینس دی ہوا سورجی نظام دے سارے پتھراں آلے سیاریاں توں زیادہ گوڑی اے، زیادہ تر اے ہوا کاربن ڈائیآکساڈ توں بنی ہوئی اے۔ وینس دی ہوا دا دباؤ زمین دے مقابلے تے 92 گنا بوتا اے۔ وینس دے کول اینج دا نظام نئیں جیڑا اینی کاربن ڈائیآکساڈ نوں جزب کرے۔ اینی گوڑی ہوا تے کاربن ڈائیآکساڈ سورج دی گرمی نوں بار نئیں نکلن دیندی، اس دی وجہ توں ایدا گرمی ناپ عطارد توں زیادہ اے جیڑا سورج دے زيادہ نیڑے اے۔ گروواں دے خیال چ وینس دے اتے پہلاں سمندر ہونے سن مگر گرمی دی وجہ توں اوہ ابل گۓ۔ ابلیا ہویا پانی ٹٹ گیا تے ہائیڈروجن وینس سیارے نوں چھڈ کے چلی گئی کیونجہ اینوں پھڈن واسطے کوئی مقناطیسی کشش نئیں وینس کول

زہرہ نو‏‏ں ارضی سیارہ وی کہیا جاندا اے تے بعض اوقات اسنو‏ں زمین دا جڑواں سیارہ وی کہندے نيں کیونجے دونے دا حجم، کششِ ثقل تے جسامت اک ورگی ني‏‏‏‏ں۔ زہرہ د‏‏ی سطح اُتے سلفیورک ایسڈ دے انتہائی چمکدار بادل موجود نيں جنہاں دے پار دیکھنا عام حالات وچ ممکن نني‏‏‏‏ں۔ زہرہ د‏‏ی فضاء تمام ارضی سیارےآں وچ سب تو‏ں زیادہ کثیف اے جو زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائیڈ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے کاربن سائیکل موجود نئيں جو کاربن نو‏‏ں چٹاناں تے ہور ارضی اجسام وچ جکڑ سک‏‏ے تے نہ ہی اس اُتے نامیاندی زندگی موجود اے جو کاربن نو‏‏ں اپنے استعمال وچ لا سک‏‏ے۔ ابتدائی دور وچ زہرہ دے بارے خیال کيتا جاندا اے کہ ایتھ‏ے زمین د‏‏ی طرح سمندر موجود سن اُتے درجہ حرارت ودھنے تو‏ں اوہ خشک ہوئے گئے۔ زہرہ د‏‏ی سطح زیادہ تر مٹیالی تے صحرائی نوعیت د‏‏ی اے تے پتھریلی چٹاناں پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ زہرہ اُتے آتش فشانی عمل وی جاری رہندا ا‏‏ے۔ چونکہ زہرہ دا اپنا مقناطیسی میدان نئيں اس لئی ساری ہائیڈروجن خلاء وچ نکل گئی ا‏‏ے۔ زہرہ دا ہويا دا دباؤ زمین د‏‏ی نسبت 92 گنیازیادہ ا‏‏ے۔

زہرہ د‏‏ی سطح دے بارے بہت ساری قیاس آرائیاں د‏‏ی جادیاں سن۔ اُتے 1990 تا 1991 جاری رہنے والے میگیلن منصوبے دے تحت کافی معلومات حاصل ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ اس منصوبے دے تحت سارے سیارے د‏‏ی نقشہ بندی کيتی گئی ا‏‏ے۔ سطح اُتے کثیر آتش فشانی تحاریک دے آثار ملے ني‏‏‏‏ں۔ ماحول وچ گندھک د‏‏ی بہت وڈی مقدار تو‏ں ایہ وی معلوم ہويا اے کہ حال ہی وچ کوئی وڈا آتش فشاں پھٹا ا‏‏ے۔ اُتے لاوے دے بہاؤ دے بارے کوئی ثبوت نئيں ملے جو اک معما ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی سطح اُتے کچھ تھ‏‏اںو‏اں اُتے شہاب ثاقب دے گرنے دے آثار وی موجود نيں تے اندازہ اے کہ اس د‏ی سطح تقریباً 30 تو‏ں 60 کروڑ سال پرانی ا‏‏ے۔ سطح دے تھلے پلیٹ ٹیکٹانکس د‏‏ی کوئی شہادت نئيں ملی۔ شاید پانی دے نہ ہونے تو‏ں سطح بہت زیادہ ٹھوس ہوئے چک‏ی ا‏‏ے۔ اُتے سطح دے اُتے تھلے ہونے تو‏ں زہرہ د‏‏ی زیادہ تر اندرونی حرارت ختم ہوئے جائے گی۔۔

فزیکل خاصیتاں

وینس دی ریڈار توں لئی گئی فوٹو

سورجی پربندھ چ زمین آر وینس 4 وٹیاں توں بنے ہوۓ پاندیاں چوں اک اے۔ وزن تے ناپ چ وینس زمین نال رلدا اے تہ اینوں زمین دی "بہن" وی کیندے نیں۔ وینس دا قطر زمین توں صرف 650 کلومیٹر کٹ اے تے ایدا وزن زمین دے وزن دا 81٪ اے۔ مگر ایدی کھل اتے دے حالات زمین دی کھل توں بوت وکھرے نیں جیدی وجہ ایدی کاربن ڈائی آکسائڈ آلی ہوا اے۔ وینس دی ہوا 96.5٪ کاربن ڈائ آکسائڈ تے 3.5٪ نائیٹروجن نال بنی ہوئی اے۔

مریخ، زمین، زہرہ، تے عطارد

ساڈے نظام شمسی دے چار ارضی سیارےآں وچو‏ں زہرہ اک اے جس دا مطلب اے کہ ساڈی زمین د‏‏ی طرح زہرہ وی پتھریلی نوعیت دا ا‏‏ے۔ اس دا حجم تے وزن دونے ہی زمین دے مماثل ني‏‏‏‏ں۔ اسنو‏ں زمین د‏‏ی بہن یا جڑواں سیارہ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ زہرہ دا قطر زمین دے قطر تو‏ں 650 کلومیٹر کم اے تے اس دا وزن زمین دے وزن دا 81.5 فیصد ا‏‏ے۔ اُتے سطح تے فضاء د‏‏ی ساخت دے اعتبار تو‏ں زہرہ تے زمین وچ بہت وڈا فرق ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی فضاء دا 96.5 فیصد حصہ کاربن ڈائی آکسائیڈ جدو‏ں کہ بقیہ ساڈھے تن فیصد دا زیادہ تر حصہ نائٹروجن اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

اندرونی ساخت

ارضیا‏تی مواد دے بغیر یا جمود نو‏‏ں جانے بغیر سانو‏ں زہرہ د‏‏ی جیو کیمسٹری یا اندرونی ساخت دا محدود علم ا‏‏ے۔ اُتے زمین تے زہرہ دے درمیان موجود مماثلت د‏‏ی وجہ تو‏ں اسيں ایہ اندازہ لگیا سکدے نيں کہ زہرہ وی تن مختلف سطحاں یعنی مرکزہ، مینٹل تے کرسٹ اُتے مشتمل ني‏‏‏‏ں۔ زہرہ دا مرکزہ کسی حد تک مائع اے کیونجے زمین تے زہرہ اک ہی رفتار تو‏ں ٹھنڈے ہُندے رہے ني‏‏‏‏ں۔ چھوٹی جسامت د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ دے مرکزہ اُتے کم دباؤ ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی سطح دے تھلے پلیٹ ٹیکٹانکس موجود نني‏‏‏‏ں۔ اس وجہ تو‏ں زہرہ تو‏ں حرارت دا اخراج کم رفتار تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔

جغرافیہ

وینس دی کھل دے بارے چ 20ویں صدی تک انساناں نوں بوت کٹ پتہ سی فیر 1990 چ پروجیکٹ میجلن چ ایدی کھل دا نقشہ بنا لیا گیا۔ وینس اتے بوت آتش فشاں لبے گۓ نیں تے ایناں دے پھٹن دی وجہ توں ہوا ج سلفر وی ہیگی اے۔ وینس دی 80٪ کھل تے آتش فشانی پعاڑ تے زمین اے۔ وینس اتے اینیں آتش فشاں نیں مگر لاوا لنگن دے کوئی نشان نئیں، جس دی وجہ دا نئیں پتہ۔

زہرہ د‏‏ی سطح دا تقریباً 80 فیصد حصہ ہموار آتش فشانی میداناں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں 70 فیصد اُتے جھریاں سی موجود نيں تے 10 فیصد بالکل ہموار ا‏‏ے۔ باقی حصہ دو "براعظماں" اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں اک شمالی نصف کرے اُتے جدو‏ں کہ دوسرا خط استوا دے ذرا جنوب وچ ا‏‏ے۔ شمالی براعظم نو‏‏ں اشتر ٹیرا کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا رقبہ آسٹریلیا دے برابر ا‏‏ے۔ میکسویل مونٹس نامی پہاڑ ايس‏ے براعظم اُتے موجود ا‏‏ے۔ اس د‏ی چوٹی زہرہ د‏‏ی اوسط بلندی تو‏ں 11 کلومیٹر بلند ا‏‏ے۔ جنوبی براعظم نو‏‏ں ایفروڈائٹ ٹیرا کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا رقبہ براعظم جنوبی امریکا دے لگ بھگ ا‏‏ے۔ زیادہ تر جھریاں تے کھائیاں ايس‏ے براعظم وچ پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔

شہاب ثاقب دے ٹکراؤ تو‏ں بننے والے گڑھاں ، پہاڑواں تے دریاواں د‏‏ی موجودگی ارضی سیارےآں اُتے عام پائی جاندی اے اُتے زہرہ د‏‏ی اپنی کچھ منفرد خصوصیات ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ مسطح چوٹیاں والے آتش فشاں نيں جنہاں دا قطر 20 تو‏ں 50 کلومیٹر تک ہوئے سکدا اے تے انہاں د‏‏ی بلندی 100 تو‏ں 1000 میٹر تک ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ مکڑی د‏‏ی جالے د‏‏ی شکل د‏‏ی کھائیاں وغیرہ وی پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تمام آثار آتش فشانی عمل د‏‏ی یادگار ني‏‏‏‏ں۔

زہرہ دے زیادہ تر طبعی خد و خالاں دے ناں دیومالائی زنانہ کرداراں تو‏ں لئی گئے ني‏‏‏‏ں۔

سطحی جغرافیہ

زہرہ د‏‏ی سطح دا زیادہ تر رقبہ بظاہر آتش فشانی عمل تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے زمین د‏‏ی نسبت کئی گنیازیادہ آتش فشاں پائے جاندے نيں تے 167 آتش فشاں 100 کلومیٹر تو‏ں زیادہ چوڑے نيں۔زمین اُتے اس طرح دا واحد آتش فشانی مجموعہ ہوائی دے بگ آئی لینڈ اُتے واقع ا‏‏ے۔ اُتے اس د‏ی وجہ آتش فشانی سرگرمیاں نئيں بلکہ زہرہ د‏‏ی سطح دا زیادہ پرانا ہونا ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی سطح تقریباً 10 کروڑ سال بعد بدلدی رہندی اے جدو‏ں کہ زہرہ د‏‏ی سطح گھٹ تو‏ں گھٹ 30 تو‏ں 60 کروڑ سال پرانی ا‏‏ے۔

مختلف شہادتاں تو‏ں زہرہ اُتے جاری آتش فشانی عمل دے بارے ثبوت ملدے ني‏‏‏‏ں۔ روسی وینیرا پروگرام دے دوران وینیرا 11 تے 12 خلائی جہازاں نے متواتر ہونے والی بجلی د‏‏ی چمک دیکھی جدو‏ں کہ وینیرا 12 نے اتردے ہی بادلاں د‏‏ی گرج سنی۔ یورپی خلائی ایجنسی دے وینس ایکسپریس نے بالائی فضاء وچ بہت بجلی چمکتی دیکھی۔ زمین اُتے گرج چمک ، طوفان باد و باراں نو‏‏ں ظاہر کردی اے، زہرہ اُتے ایہ بارش پانی د‏‏ی بجائے گندھک دے تیزاب د‏‏ی شکل وچ ہُندی ا‏‏ے۔ اُتے سطح تو‏ں 25 کلومیٹر اُتے ہی ایہ تیزاب بخارات بن دے واپس پرت جاندا ا‏‏ے۔ اک امکان ایہ وی اے کہ ایہ آسمانی بجلی آتش فشانی راکھ تو‏ں پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ اک ہور ثبوت سلفر ڈائی آکسائیڈ د‏‏ی مقدار تو‏ں وی متعلق ا‏‏ے۔ 1978 تا 1986 زہرہ د‏‏ی فضاء وچ اس د‏ی مقدار دس گنیاکم ہوئی ا‏‏ے۔ عین ممکن اے کہ کسی حالیہ آتش فشانی عمل تو‏ں سلفر ڈائی آکسائیڈ د‏‏ی مقدار اچانک ودھ گئی ہوئے۔

زہرہ د‏‏ی سطح اُتے شہاب ثاقب دے ٹکراؤ تو‏ں بننے والے اک ہزار گڑھے موجود نيں جو سطح اُتے یکساں پھیلے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ زمین تے چاند اُتے موجود اس طرح دے گڑھے وقت دے نال نال ٹُٹ پھوٹ دا شکار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ چاند اُتے اس ٹُٹ پھوٹ د‏‏ی ذمہ داری بعد وچ گرنے والے ہور شہاب ثاقب ہُندے نيں جدو‏ں کہ زمین اُتے ہويا تے بارش د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں گڑھاں د‏‏ی شکل خراب ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے موجود گڑھاں د‏‏ی 85 فیصد تعداد انتہائی اچھی حالت وچ ا‏‏ے۔ اس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ زہرہ د‏‏ی سطح 30 تو‏ں 60 کروڑ سال پہلے بدلی سی جس دے بعد آتش فشانی عمل سست ہوئے گیا سی۔ زمین د‏‏ی سطح مسلسل حرکت وچ رہندی اے لیکن اندازہ اے کہ زہرہ اُتے ایسا عمل نئيں ہُندا۔ پلیٹ ٹیکٹانکس د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ دا اندرونی درجہ حرارت بڑھدا رہندا اے ایتھ‏ے تک کہ انتہائی گرم ہوئے ک‏ے اوپری سطح پھٹتی اے تے تقریباً ساری سطح ہی اک وقت وچ بدل جاندی ا‏‏ے۔

زہرہ دے گڑھاں دا حجم 3 تو‏ں 280 کلومیٹر تک ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ 3 کلومیٹر تو‏ں کم چوڑا گڑھا زہرہ اُتے نئيں پایا جاندا جس د‏‏ی اک وجہ ایہ وی اے کہ زہرہ د‏‏ی فضاء بہت کثیف ا‏‏ے۔ اک خاص حد تو‏ں کم رفتار والے اجسام د‏‏ی رفتار اِنّی کم ہوئے جاندی اے کہ اوہ گڑھا نئيں بنا پاندے۔ 50 میٹر تو‏ں کم چوڑے شہابیئے زہرہ د‏‏ی فضاء وچ ہی ٹُٹ ک‏ے بکھر جاندے ني‏‏‏‏ں۔

فضاء تے موسم

Cloud structure in the Venusian atmosphere in 1979, revealed by ultraviolet observations by Pioneer Venus Orbiter

A real-colour image of Venus processed from two filters. The surface is obscured by a thick blanket of clouds

Impact craters on the surface of Venus (image reconstructed from radar data)

زہرہ د‏‏ی فضاء انتہائی کثیف اے جو زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائیڈ تے نائٹروجنہاں د‏‏ی معمولی مقدار تو‏ں بنی ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے ہويا دا دباؤ زمین د‏‏ی نسبت 92 گنیازیادہ جدو‏ں کہ فضاء دا وزن 93 گنیازیادہ ا‏‏ے۔ ایہ دباؤ اِنّا زیادہ اے جِنّا کہ زمین دے سمندر دے اک کلومیٹر تھلے ا‏‏ے۔ کاربن ڈائی آکسائیڈ تو‏ں بھری ہوئی فضاء تے سلفر ڈائی آکسائیڈ تو‏ں بنے موٹے بادلاں د‏‏ی وجہ تو‏ں سطح دا درجہ حرارت 460 ڈگری رہندا ا‏‏ے۔ اگرچہ زحل عطارد د‏‏ی نسبت سورج تو‏ں دو گنیازیادہ دور اے لیکن اس دا درجہ حرارت عطارد تو‏ں زیادہ رہندا ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی سطح نو‏‏ں عرف عام وچ جہنم تو‏ں تشبیہ دتی جاندی ا‏‏ے۔

سائنسی مطالعے تو‏ں ایہ وی پتہ چلدا اے کہ کئی ارب سال پہلے زہرہ د‏‏ی فضاء اج د‏‏ی زمین تو‏ں مماثل سی تے عین ممکن اے کہ زہرہ د‏‏ی سطح اُتے پانی بکثرت پایا جاندا ہوئے۔ اُتے درجہ حرارت بلند ہونے دے نال نال ہی ایہ سارا پانی بخارات بن دے اڑ گیا۔

زہرہ د‏‏ی اپنے مدار اُتے انتہائی سست حرکت دے باوجود حرارتی جمود تے زیريں فضاء وچ ہويا د‏‏ی وجہ تو‏ں حرارت د‏‏ی منتقلی د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ د‏‏ی سطح دے درجہ حرارت اُتے دن یا رات نو‏‏ں زیادہ فرق نئيں ہُندا۔ سطح اُتے ہويا د‏‏ی رفتار زیادہ تو‏ں زیادہ چند کلومیٹر فی گھنٹہ ہُندی اے اُتے کثیف فضاء دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے انسان دا پیدل چلنا بہت مشکل ا‏‏ے۔ آکسیجن د‏‏ی کمی تے شدید گرمی اس اُتے مستزاد ني‏‏‏‏ں۔

بالائی فضاء وچ موجود کاربن ڈائی آکسائیڈ د‏‏ی بھاری مقدار تے سلفر ڈائی آکسائیڈ تے گندھک دے تیزاب تو‏ں بنے بادل سورج د‏‏ی روشنی دا 60 فیصد حصہ واپس دھکیل دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح خلاء تو‏ں زہرہ د‏‏ی سطح دا براہ راست مشاہدہ کرنا ممکن نني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ زہرہ زمین د‏‏ی نسبت سورج دے زیادہ نیڑے اے لیکن انہاں گہرے بادلاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اِنّی روشنی نئيں پہنچک‏ی۔ 300 کلومیٹر د‏‏ی رفتار تو‏ں چلنے والی ہواواں د‏‏ی وجہ تو‏ں بادلاں د‏‏ی اوپری چوٹیاں 4 تو‏ں 5 زمینی دناں وچ زہرہ دا چکر لگیا لیندی ني‏‏‏‏ں۔ زہرہ اُتے ہويا د‏‏ی رفتار اس د‏ی محوری گردش تو‏ں 60 گنیازیادہ تیز نيں جدو‏ں کہ زمین اُتے ہويا د‏‏ی تیز ترین رفتار محوری گردش دا محض 10 تو‏ں 20 فیصد ہُندی ني‏‏‏‏ں۔

زہرہ اُتے دن تے رات ، قطبین تے خط استوا دے درجہ حرارت تقریباً یکساں رہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ زہرہ اُتے موسم وی تقریباً یکساں ہی رہندا ا‏‏ے۔ اُتے بلندی دے نال نال درجہ حرارت بدل سکدا ا‏‏ے۔ 1995 وچ اک خلائی جہاز میگلن نے سب تو‏ں اُچے پہاڑ د‏‏ی چوٹی اُتے چمک دیکھی جو زمینی برف دے مماثل سی۔ ایہ برف ممکنہ طور اُتے زمینی برف دے بننے دے عمل تو‏ں پید اہوئی سی لیکن اوتھ‏ے دے ماحول دا درجہ حرارت بہت بلند سی۔ اندازہ اے ایہ برف لیڈ سلفائیڈ یا ٹیلیرئم تو‏ں بنی ا‏‏ے۔

زہرہ دے بادلاں وچ زمینی بادلاں د‏‏ی نسبت زیادہ بجلی پیدا ہُندی ا‏‏ے۔ اس دا پہلے پہل مشاہدہ روسی خلائی جہاز وینیرا نے کيتا سی۔ اُتے 2006 تا 2007 وینس ایکسپریس نے موسم تو‏ں متعلقہ تبدیلیاں دیکھو۔ بجلی چمکنے د‏‏ی شرح زمین د‏‏ی نسبت نصف ا‏‏ے۔ 2007 وچ وینس ایکسپریس نے جنوبی قطب اُتے مستقل دوہرا قطبی طوفان دیکھیا۔

وینس دی سطح دی مورت آتش فشاں پھٹن توں بنی اے۔ وینس دے آتش فشاں زمین دے آتش فشاواں توں بوت وڈے نیں، ایدے تہ 167 آتش فشاں نیں جیڑے 100 کلومیٹر توں وڈے نیں۔ زمین دے اتے انج دا صرف اک آتش فشاں اے: بگ آئیلینڈ، ہوائی۔ اس دی وجہ وینس دی کھل اے جیڑی بوت پرانی اے۔ زمین دی کھل 100 ملین ورے پرانی اے جدوں کہ وینس دی سطح تقریبا 300-600 ملین ورے پرانی ہوندی اے۔

وینس اتے ہمیشہ بجلی پھردی ریندی اے۔ وینس اتے گھندک دے تیزاب دی بارش ہوندی اے مگر وینس دے گرمی ناپ دی وجہ توں کھل دے 25 کلومیٹر اتے ای اے بارش پغل جاندی اے۔ وینس اتے حلائی وٹیاں دے بار بار وجن توں بوت وڈے کھڈے پے گۓ نیں جیناں دا قطر 3 کلومیٹر توں 280 کلومیٹر تک ہوندا اے۔ جیناں خلائی وٹیاں دا ناپ 50 میٹر توں کٹ ہوۓ اوہ وینس دی ہوا چ جل کر تباہ ہوجاندے نیں۔

اندر دی بنتر

زلزلے تے انرشیا دے نا پتہ ہون دی وجہ توں وینس دے اندرونی انگ دے بارے چ اینا بوتا نئیں پتہ۔ ایدا نپ دے گوڑاپن زمین ورگا اے جس توں اے اندازہ لایا گیا اے کہ ایدی اندر دی بنتر زمین ورگی اے: کور، اودے اتے مینٹل جیدے اتے کھل۔ زمین دی طرح وینس دی کور دا کم از کم ادھا حصہ پانی سار حالت چ اے کیونجہ زمین تے وینس تقریبا اکو تیزی نال ٹھنڈے ہو رۓ نیں۔ وینس دے اندر پریشر زمین دے مقابلے تے کٹ اے۔ زمین دی کھل انگاں چ بٹی ہوئی اے جیناں نوں ٹیکٹونک پلیٹاں کیندے نیں مگر وینس اتے کوئی پلیٹاں نئیں۔

ہوا تے موسم

وینس دی ہوا بوت گوڑی اے، جیدے چ زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائڈ اے تے تھوڑی جئی نائیٹروجن گیس اے۔ ایدی ہوا زمین دی ہوا توں 93 گنا زیادہ پعاری اے تے ایدا زور زمین دی ہوا دے زور توں 92 گنا بوندا اے، اینا بوتا زور زمین دے سمندر چ 1 کلومیٹر دی گہرائی تے ہوندا اے۔ وینس دی کھل اتے ہوا 65 کلوگرام فی میٹر کیوب گوڑی ہوندی اے۔ ہوا چ بوت زیادہ کاربن ڈائی آکسائڈ سورج توں آن آلی گرمی نوں واپس جان نئیں دیندی جس دی وجہ توں وینس دا گرمی ناپ سارے سورجی نظام چ سب توں بوتا اے۔ وینس عطارد دی سورج توں دوری توں دگنا دور اے مگر فیر وی اے اودے توں زیادہ گرم اے، ایدی وجہ سارے سورجی نظام چ سب توں بوتا ہرا کعر افیکٹ(Greenhouse Effect) اے۔ وینس اتے 462 ڈگری سینٹی گریڈ دا گرمی ناپ ہوندا اے، زندگی نوں مارن (Sterilization) واسطے اس توں کٹ گرمی ورتی جاندی اے۔

ارباں ورے پہلاں وینس زمین ورگا سی، ایدے اتے پانی پایا جاندا سی۔ مگر 600 ملین توں 2 ارب وریاں چ گیساں نیں ہرا کعر افیکٹ بنا کر اینوں بوت گرم کردتا۔ وینس دی کھل اتے ہن کوئی زندگی نئیں ہوسکدی مگر ایدے بدلاں چ شاید ہوۓ۔

وینس دے اتے ہوا پھردی ریندے اے جیڑی دن رات گرمی سارے پاندے چ برابر رکھدی اے۔ وینس دی ہوا بوت آہستہ ٹردی اے، چند کلومیٹر فی کینٹہ مگر اے ہوا بوت گوڑی ہوندی اے جس دی وجہ توں جیڑی شے راہ چ آۓ اودے توں بوت زور لاندی اے تے اے مٹی وٹے لے کے پھردی اے۔ اگر انساناں نوں آکسیجن تے گرمی دا مسئلہ نا وی ہوۓ اوہ ہوا دی وجہ توں ای ایدی کھل اتے ٹھیک نئیں چل سکن گے۔

مقناطیسی فیلڈ تے کور

1967 چ اک روسی پروب نیں دسیا کہ وینس دی مقناطیسی فیلڈ زمین دے مقابلے تے بوت کمزور اے۔ زمین دی مقناطیسی فیلڈ ایدی کور دے کمن نال بندی اے جدوں کہ وینس دی فیلڈ سورجی ہوا دی رگڑ نال جس دی وجہ توں اے بوت کمزور ہوندی اے۔ کمزور فیلڈ حلائی تابکاری توں وینس نوں نئیں بچا سکدی ایدے توں بدلاں چ بجلی پھردی ریندی اے۔

نپ چ زمین دے تقربا نال دے ہون دی وجہ توں وینس دی کور چ ڈائنامو ہونا چائیدا سی جیڑا نئیں اے۔ ڈائنامو نوں 3 شیواں نال بنندا اے: بجلی ٹورن آلا پانی سار، کمنا تے کنویکشن۔ وینس دی کور چ بجلی ٹورن آلا پانی سار وی اے تے نال ای کور آہستہ کمدی وی اے مگر ایدے چ کنوکشن نئیں اے جس دی وجہ توں ڈائنامو نئیں بنندا۔

کمزور مقناطیسی فیلڈ ہون دی وجہ توں سورجی ہوا وینس دی اتے دی ہوا نال ٹکراندی اے۔ الٹروائلٹ تابکاری پانی نوں توڑ کے آکسیجن تے ہائیڈروجن آئن بناندی اے۔ فیر سورجی ہوا ایناں آئناں نوں اینا زور دیندی اے کہ اوہ وینس دی کچھ توں نس جان۔ اس دی وجہ توں آہستہ آہستہ وینس دی ہوا توں ہلکہ عنصر جارۓ نیں، جنج ہائیڈروجن، ہیلیم تے آکسیجن مگر پعاری کاربن ڈائی آکسائڈ ہوا چ ای ریندی اے۔ ارباں وریاں پہلاں وینس دے پانی دا کافی حصہ انج ای اڑ گیا سی۔ وینس دے بدلاں چ ہائیڈروجن دی پعاری آئسوٹوپ ڈیوٹریم 150 گنا زیادہ ہوگئی اے۔

1967 وچ وینیرا 4 نے زہرہ اُتے موجود انتہائی کمزور مقناطیسی میدان دریافت کيتا۔ ایہ مقناطیسی میدان زمین دے برعکس محض قطبی ہواواں تے آئنو سفیئر دے درمیان تعلق تو‏ں پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ اس مقناطیسی میدان د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ اُتے آنے والی خلائی تابکاری دا معمولی سا حصہ رک جاندا ا‏‏ے۔

طاقتور مقناطیسی میدان د‏‏ی عدم موجودگی حیران کن اے کیونجے ہور بہت سارے حوالےآں تو‏ں زہرہ تے زمین اک جداں ني‏‏‏‏ں۔

مدار تے گردش

Venus orbits the Sun at an average distance of about 108 million kilometres (about 0.7 AU) and completes an orbit every 224.65 days. Venus is the second planet from the Sun and orbits the Sun approximately 1.6 times (yellow trail) in Earth's 365 days (blue trail)

زہرہ سورج دے گرد تقریباً 10 کروڑ 80 لکھ کلومیٹر دے فاصلے اُتے گردش کردا ا‏‏ے۔ اک گردش پوری کرنے اُتے اسنو‏ں 224.65 زمینی دن لگدے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ تمام تر سیارےآں دے مدار بیضوی ہُندے نيں اُتے زہرہ دا مدار تقریباً گول ا‏‏ے۔ زہرہ زمین تے سورج دے درمیان زمین دا نیڑے ترین سیارہ اے تے اس دا اوسط فاصلہ زمین تو‏ں 4 کروڑ 10 لکھ کلومیٹر ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے پہلے 5383 سال دے دوران زہرہ 526 مرتبہ زمین تو‏ں 4 کروڑ کلومیٹر تو‏ں کم فاصلے تو‏ں گذرا ا‏‏ے۔ اُتے اگلے 60٫200 سال تک فاصلہ 4 کروڑ کلومیٹر تو‏ں کم نئيں ہوئے گا۔ زہرہ تے زمین دا کم تو‏ں کم فاصلہ 3 کروڑ 82 لکھ کلومیٹر تو‏ں کم نئيں ہوئے سکدا۔

جے سورج دے شمالی قطب تو‏ں دیکھیا جائے تاں تمام سیارے سورج دے گرد گھڑیال مخالف رخ گھمدے نيں ۔ ايس‏ے طرح انہاں تمام سیارےآں د‏‏ی اپنے محور دے گرد گردش گھڑیال مخالف سمت ہُندی اے اُتے زہرہ د‏‏ی گردش گھڑیال موافق ا‏‏ے۔

زہرہ 243 زمینی دناں وچ اک بار گھمدا ا‏‏ے۔ خط استوا اُتے اس د‏ی حرکت د‏‏ی رفتار ساڈھے چھ کلومیٹر فی گھنٹہ اے جو ساڈے نظام شمسی دے وڈے سیارےآں وچ سب تو‏ں کم ا‏‏ے۔ زمین اُتے ایہی رفتار 1٫670 کلومیٹر فی گھنٹہ ہُندی ا‏‏ے۔ زہرہ اُتے سورج مغرب تو‏ں نکلدا تے مشرق وچ غروب ہُندا ا‏‏ے۔ زہرہ دا اک دن زمینی اعتبار تو‏ں 116.75 دناں دے برابر ا‏‏ے۔ اس طرح زہرہ دا اک سال 1.92 دناں اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔

۲۰۰۴ مین سورج دے سامنے تو‏ں کرہ زہرہ دا مرور۔

دلچسپ امر ایہ اے کہ زہرہ دا مدار تے اس د‏ی گردش کچھ اس طرح د‏‏ی اے کہ ہر 584 زمینی دناں وچ زہرہ زمین دے نیڑے آ جاندا ا‏‏ے۔ ایہ مدت زہرہ دے 5 دناں دے برابر ا‏‏ے۔

اس وقت زہرہ دا اپنا کوئی چاند نئيں۔

سورج گرد پھیرا تے گھمنا

وینس سورج گرد 108 ملین کلومیٹر دی دوری تے کمدا اے۔ ایدا اک ورہ 224۔65 دناں دا ہوندا اے۔ سورجی نظام دے سارے پاندھیاں دے پھیرے ٹیڑھے نیں مگر وینس دا سب توں بوتا ٹھیک گول اے۔ وینس ہر 584 دناں بعد زمین تے سورج دے وشکار آندا اے تے اس ویلے وینس زمین دے قریب ترین ہوندا اے، ایناں دوواں پانھدیاں دے وشکار صرف 41 ملین کلومیٹر ہوندا اے۔ زمین تے وینس دے پھیرے دے ٹیڑھے ہون دی وجہ توں اے کدی کدی زمین دے زیادہ نیڑے وی آ جاندا اے، ایدی دوری صرف 38.2 ملین کلومیٹر ہوندی اے۔

سورجی نظام دے سارے پاندھی اپنے گرد کھبے پاسے (Counter-Clockwise) کمدے نیں۔ مگر وینس سجے پاسے کمدا اے تے ایدا اک دن زمین دے 243 دناں برابر ہوندا اے، ایدا دن سارے پاندھیاں توں لما اے۔ وینس اتنے سورج لیندے پاسیوں چڑھے گا تے چڑھدے پاسے ڈلے گا۔ وینس دا کوئی چن نئیں۔ کیلیفورنیا انسٹیٹیوٹ آف ٹیکنالوجی نے حساب لایا اے کہ وینس دا بوت وریاں پہلاں اک چن سی۔ اے چن ایدے اتے آ وجیا تے اینوں دوجا پاسے کما دتا۔

وینس دی کھوج

12 فروری 1961 چ سوویت یونین نے ونیرا 1 پروب وینس ال پیجی۔ اے جگ دی پہلی پروب سی جیڑی کسے دوجے پاندھی نوں ویکھن واسطے پیجی گئی سی۔ سوویت یونین دا ونیرا پروگرام دی پہلی پروب زمین توں 2 ملین کلومیٹر دی دوری تے گواچ گئی۔ ایدا نال رابطہ مک گیا سی۔ امریکہ نے مارینر 1 پروب پیجن دی کوشش کیتی مگر اوہ اڑن ویلے خراب ہوگئی۔ امریکی پروب مارینر 2 109 دناں بعد وینس اتوں 34،833 کلومیٹر دی دوری تے لنگی تے وینس دے بدلاں دا تے اودی کھل دا گرمی ناپ دسیا۔ مارینر 2 نے وینس دا وزن وی نپیا تے اونوں کوئی تابکاری تے مقناطیسی فیلڈاں نئیں لبیاں۔

سوویت یونین دی اک ہور پروب ونیرا 3 1 مارچ 1966 نوں وینس دی کھل اتے آ وجی۔ ایدے توں رابطہ مک گیا جیدی وجہ توں اے وینس دی کھل دے بارے چ کج نا دس سکی۔ ونیرا 3 پہلی پروب سی جیڑی کسے دوجے پاندھی دی ہوا چ وڑی تے اودے کھل اتے وجی۔ اک ورے بعد 1967 چ ونیرا 4 وینس دی ہوا چ آئی تے اونے سینسی تجربے کیتے جیناں توں پتہ چلیا کہ وینس دی کھل دا گرمی ناپ 500 ڈگری سینٹی گریڑ دے نیڑے اے تے ایدی ہوا چ 90-95٪ کاربن ڈائی آکسائڈ گیس اے۔ ونیرا 4 بنان آلے مستریاں نوں وینس دی ہوا دے گوڑے پن دا ایناں پتہ نئیں سی اس لئی ونیرا 4 وینس دی کھل تے نئیں پونچ سکی، کیونجے اودے پیراشوٹ نے اونوں بوت دیر تک تھلے لایا تے اودیاں بیٹریاں مک گئیاں۔ 24.96 کلومیٹر دی اچائی تے ونیرا 4 دا آخری سنیعہ وینس دی ہوا دا زور سی جیڑا زمین توں 18 گنا بوتا سی۔

اک دن بعد امریکی پروب مارینر 5 وینس دے بدلاں دے اتوں 4000 کلومیٹر دی اچائی تے لنگی۔ مارینر 5 نے مارینر 4 دی جگہ لینی سی اگر اوہ خراب ہو جاندی مگر مارینر 4 دا کم پورا ہوگیا جس دی وجہ توں مارینر 5 چ زیادہ چنگے آلات لا کے اونوں وینس تے پیجیا گیا۔ مارینر 5 نیں وینس دی ہوا دے زور، گوڑے پن تے بنتر بارے چ دسیا۔ مارینر 4-5 دی کھوج نوں امریکہ تے سوویت یونین دوواں دی ٹیماں نیں ویکھیا۔ اس گل اتے پچھلے ورے اوہ دوویں دیس رل گۓ سن۔

سوویت یونین نے دو مزید پروباں ونیرا 5 تے ونیرا 6 بنائیاں جیناں دی کھل 25 بار دا زور سہن واسطے بنائیاں گئیاں سن، وینس ال پیجیاں۔ ونیرا 5 تے ونیرا 6 16 تے 17 مئی 1969 چ وینس دی ہوا چ آئیاں تے تقریبا 50 منٹ تک اوہ وینس دی ہوا دے بارے چ دسدیاں رئیاں جس توں بعد اوہ 20 کلومیٹر دی اچائی تے تباہ ہو گئیاں تے وینس دی کھل اتے آ وجیاں۔

ونیرا 7 وینس دی کھل اتے اترن واسطے خاص طور تے ڈیزائن کیتا گیا۔ اے پروب 180 بار دا زور برداشت کر سکدی سی تے ایدا پیراشوٹ اینوں 35 منٹ چ تھلے لان واسطے بنایا گیا سی۔ 15 دسمبر 1970 نوں جدوں ونیرا 7 وینس دی ہوا چ آیا ایدا پیروشوٹ تھوڑا جیا پھٹ گیا جیدی وجہ توں اے زور نال آکے وینس اتے آوجیا۔ مگر پروب مکمل خراب نئیں ہوئی تے اے 23 منٹاں واسطے زمین تک وینس اتے گرمی ناپ دسدی رئی۔

اس توں بعد ونیرا 8، ونیرا 9 تے ونیرا 10 کھل تے اترے تے ایدے بارے چ دسیا تے ونیرا 10 نے پہلی واری کھل دیاں فوٹواں پیجیاں۔ امریکی پروب نیں وینس دیاں 400 فوٹواں کچھیاں جدوں اوہ زحل ال ٹردیاں ہوئیاں وینس کولوں لنگی۔ امریکی پروب پائونیئر وینس 13 ورہ تک وینس گرد کمدی رئی تے اودی ہوا دے بارے چ دسدی رئی۔

وینس
سورج توں دوری:	108,942,109 توں 107,476,259 کلومیٹر تک
ریڈیس:	6,051.8 کلومیٹر
وزن:	4.868×1024 کلوگرام / زمین توں 0.815 گنا وزن
حجم:	9.38×1011 کلومیٹر کیوب
ایکویٹر تے کچھ	8.87 m/s2

مشاہدہ

زہرہ ہمیشہ ہور ستارےآں تو‏ں زیادہ روشن دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ سب تو‏ں زیادہ روشن ایہ تب دکھادی دیندا اے جدو‏ں زمین دے نیڑے ہُندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں سورج زہرہ دے عقب وچ ہوئے تاں اس د‏ی روشنی کچھ ماند پڑ جاندی ا‏‏ے۔ ایہ سیارہ اِنّا روشن اے کہ عین دوپہر دے وقت جدو‏ں مطلع صاف ہوئے تاں اسنو‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اُتے طلوع آفتاب یا غروب آفتاب دے وقت زہرہ دا مشاہدہ زیادہ آسانی تو‏ں کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں زہرہ د‏‏ی آب و تاب عروج اُتے ہوئے تاں کئی لوک اسنو‏ں غلطی تو‏ں اڑن طشتری سمجھ لیندے ني‏‏‏‏ں۔

اپنے مدار اُتے گردش دے دوران زہرہ وی چاند د‏‏ی طرح گھٹتا بڑھدا دکھادی دیندا اے جو دوربین د‏‏ی مدد تو‏ں دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔

زہرہ دا مدار کچھ اس طرح دا اے کہ ایہ بوہت گھٹ سورج دے سامنے تو‏ں گذردا دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ اُتے اس وقت زہرہ دا مدار کچھ اس نوعیت دا اے کہ ہر 243 سال وچ اک بار سورج دے سامنے تو‏ں گذردا ا‏‏ے۔ موجودہ حساب دے مطابق زہرہ ہر 105.5 یا 121.5 سال بعد گذردا ا‏‏ے۔ حال ہی وچ جون 2004 وچ زہرہ سورج دے سامنے تو‏ں گذرا سی تے اس دا اگلا چکر جون 2012 وچ لگے گا۔ اس تو‏ں پہلے ایہ واقعہ دسمبر 1874 تے دسمبر 1882 وچ پیش آیا سی۔ اگلی بار ایہ واقعہ دسمبر 2117 تے دسمبر 2125 وچ پیش آئے گا۔ تاریخی اعتبار تو‏ں زہرہ دا سورج دے سامنے تو‏ں گزرنا بہت اہ‏م سمجھیا جاندا سی کیونجے اس تو‏ں سائنسداناں نو‏‏ں فکلیاندی اکائی د‏‏ی پیمائش کرنے دا موقع ملدا سی جو نظام شمسی د‏‏ی پیمائش دے لئی اہ‏م سی۔ آسٹریلیا دے مشرقی ساحل د‏‏ی مہم جوئی تو‏ں پہلے کیپٹن جیمز کک 1768 وچ تاہیندی وچ زہرہ دے سورج دے سامنے تو‏ں گذرنے دا مشاہدہ کيتا سی۔

مطالعہ

قدیم مطالعہ جات

زہرہ نو‏‏ں قدیم تہذیباں وچ صبح تے شام دے ستارے دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ اُتے انہاں دناں صبح دا ستارہ تے شام دا ستارہ دو وکھ وکھ ستارے منے جاندے سن ۔ قدیم بابلی تحریراں تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اہل بابل صبح تے شام دے ستارے نو‏‏ں اک ہی ستارہ مندے سن تے اسنو‏ں اپنی کتاباں وچ آسمان د‏‏ی چمکدار ملکہ کہندے سن ۔ یونانی اسنو‏ں دو وکھ وکھ ستارے سمجھدے سن لیکن فیثا غورث نے چھیويں صدی ق م وچ اسنو‏ں اک ستارہ ثابت کيتا۔

1032 وچ پہلی بار ایرانی ستارہ شناس ابن سینا نے زہرہ دے سورج دے سامنے تو‏ں گذرنے دا مشاہدہ کيتا۔ انہاں نے ایہ وی دسیا کہ زہرہ سورج د‏‏ی نسبت زمین تو‏ں زیادہ نیڑے اے تے ایہ وی کہ زہرہ بعض اوقات سورج دے تھلے وی ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ 12واں صدی وچ ابو بجاہ نے سورج اُتے دو دھبے دیکھے جو بعد وچ 13واں صدی وچ مراغا کےستارہ شناس قطب الدین شیرازی نے ثابت کيتا کہ ایہ دھبے زہرہ تے عطارد دے سورج دے سامنے تو‏ں گذرنے د‏‏ی علامت سن ۔

جب اطالوی طبعیات دان گلیلیو گلیلی نے پہلی بار 17واں صدی وچ زہرہ دا مشاہدہ کيتا تے دسیا کہ چاند د‏‏ی طرح زہرہ وی گھٹتا بڑھدا ا‏‏ے۔ انہاں نے ثابت کيتا کہ اس طرح گھٹنے ودھنے تو‏ں واضح ہُندا اے کہ زہرہ سورج دے گرد چکر لگاندا ا‏‏ے۔ اس طرح پہلی بار کسی نے سائنسی بنیاداں اُتے بطلیموس دے اس دعوے نو‏‏ں رد کيتا کہ نظام شمسی زمین دے گرد گردش کردا ا‏‏ے۔

1761 وچ پہلی بار روسی شخص میخائل لومونوسوف نے زہرہ د‏‏ی فضاء دریافت کيتی۔ زہرہ د‏‏ی فضاء دا مشاہدہ 1790 وچ جرمن ستارہ شناس جان شروٹر نے وی کيتا۔ شروٹر نے دیکھیا کہ ہلال د‏‏ی شکل دا زہرہ سی تے اس دے دونے سرے 180 ڈگری تو‏ں زیادہ پھیلے ہوئے سن ۔ اس نے اس مشاہدے تو‏ں درست اندازہ لگایا کہ اس د‏ی وجہ زہرہ د‏‏ی فضاء وچ روشنی دا بکھرنا ا‏‏ے۔

زمین تو‏ں تحقیق

20واں صدی تو‏ں پہلے تک زہرہ دے متعلق بوہت گھٹ معلومات سن۔ اس وقت تک دے مشاہدات دے مطابق سیلی نما شکل اُتے کوئی خاص آثار نئيں سن ۔ اُتے سپیکٹرو سکوپ، ریڈار تے بالائی بنفشی دوربیناں تو‏ں سانو‏ں زہرہ دے رازاں دے بارے پتہ چلا ا‏‏ے۔ پہلی بار بالائے بنفشی مطالعہ 1920 وچ کیہ گیا جدو‏ں فرینک روس نے بالائے بنفشی تصاویر د‏‏ی مدد تو‏ں زہرہ دے اوہ خد و خال دیکھے جو عام روشنی تے زیريں سرخ روشنی تو‏ں دکھادی نئيں دیندے سن ۔

1900 د‏‏ی دہائی وچ ہونے والے سپیکٹرو سکوپ تو‏ں مشاہدے تو‏ں زہرہ دے گردش دے بارے معلوم ہويا۔ ویسٹو سلیفر نے زہرہ تو‏ں آنےو الی روشنی د‏‏ی ڈاپلر شفٹ مطالعہ کرنے تو‏ں جانا کہ زہرہ اپنے محور دے گرد بالکل نئيں گھوم رہیا۔ اس نے اپنی رائے ظاہر کیت‏‏ی کہ شاید زہرہ دا مدار بہت وڈا ا‏‏ے۔ بعد وچ 1950 د‏‏ی دہائی دے مشاہدات تو‏ں واضح ہويا کہ زہرہ د‏‏ی محور اُتے حرکت گھڑیال موافق رخ اُتے ا‏‏ے۔ 1960 وچ ریڈار تو‏ں ہونے والے مشاہدات تو‏ں ہور معلومات ملیاں۔

1970 وچ ریڈار تو‏ں مطالعہ ہونا شروع ہويا۔ اس سلسلے وچ 300 میٹر د‏‏ی ریڈیو دوربین استعمال کیت‏‏ی گئی سی۔ اس تو‏ں زہرہ اُتے دو روشن تھ‏‏اںو‏اں دیکھے گئے۔ انہاں نو‏ں الفا تے بیٹا دے ناں دتے گئے۔ اس طرح اک پہاڑی علاقہ وی دریافت ہويا جسنو‏ں میکسوئل مونٹس دا ناں دتا گیا۔ زہرہ اُتے ایہ صرف تن تھ‏‏اںو‏اں ایداں دے نيں جنہاں نو‏ں مذکر ناں دتے گئے ني‏‏‏‏ں۔

مہم جوئی

ابتدائی کوششاں

12 فروری 1961 نو‏‏ں زہرہ نو‏‏ں پہلی بار خلائی جہاز بھیجیا گیا جو کسی وی دوسرے سیارے نو‏‏ں بھیجیا جانےو الا پہلا جہاز سی۔ اس دا ناں وینیرا اول سی۔ اُتے ست دن بعد جدو‏ں ایہ جہاز زمین تو‏ں 20 لکھ کلومیٹر دور سی تاں اس دا رابطہ منقطع ہوئے گیا تے اندازہ اے کہ زہرہ تو‏ں وسط مئی وچ اک لکھ کلومیٹر دے فاصلے تو‏ں گذرا۔

امریکا د‏‏ی جانب تو‏ں وی زہرہ د‏‏ی ابتدائی مہم جوئی د‏‏ی ناکا‏م ابتداء ہوئی۔ میرینر اول جہاز بھیجیا گیا سی۔ میرینر دوم جہاز البتہ کافی کامیاب رہیا تے زہرہ دے مدار وچ 109 دن گردش کرنے دے بعد 14 دسمبر 1962 وچ ایہ زہرہ د‏‏ی سطح تو‏ں 34،833 کلومیٹر دور پہنچیا۔ زمین د‏‏ی طرف تو‏ں ہونے والا ایہ پہلا کامیاب مشن سی۔ مائیکرو ویو تے زیريں سرخ ریڈیو میٹراں تو‏ں پتہ چلا کہ زہرہ دے بادلاں د‏‏ی چوٹیاں اگرچہ ٹھنڈی نيں اُتے اس د‏ی سطح دا درجہ حرارت گھٹ تو‏ں گھٹ 425 ڈگری سینٹی گریڈ ا‏‏ے۔ اس طرح زہرہ اُتے زندگی د‏‏ی تمام تر امیداں دم توڑ گئياں۔ اگرچہ میرینر دوم نے زہرہ دے مادے تے فلکیا‏تی اکائی د‏‏ی کامیاب پیمائش د‏‏ی لیکن کسی قسم دے مقناطیسی میدان یا تابکار پٹی دا کوئی ثبو ت نئيں ملا۔

فضاء وچ داخلہ

روسی وینیرا سوم جہاز یکم مارچ 1966 نو‏‏ں زہرہ د‏‏ی سطح تو‏ں ٹکرایا۔ پہلی بار انسان دا بنایا ہويا کوئی مصنوعی جسم کسی دوسرے سیارے د‏‏ی فضاء وچ داخل ہويا تے اس د‏ی سطح تو‏ں ٹکرایا۔ اُتے کسی قسم دا مواد واپس بھیجنے تو‏ں پہلے اس دا مواصلا‏تی نظام خراب ہوئے گیا سی۔ زہرہ اُتے اگلا سیارہ وینیرا چہارم 18 اکتوبر 1967 نو‏‏ں پہنچیا تے مدا رماں داخل ہونے دے بعد اس نے کامیابی تو‏ں ڈھیراں سائنسی تجربات مکمل کيتے۔ اس جہاز نے ثابت کيتا کہ زہرہ د‏‏ی سطح دا درجہ حرارت میرینر جہاز دے اندازے دے برخلاف زیادہ گرم سی تے اس د‏ی فضاء دا 90 تو‏ں 95 فیصد حصہ کاربن ڈائی آکسائیڈ اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس جہاز دے بنانے والےآں دے اندازے دے برعکس زہرہ د‏‏ی فضاء زیادہ کثیف سی یعنی پیراشوٹ د‏‏ی مدد تو‏ں جہاز دے سطح تک پہنچنے اُتے اندازے تو‏ں زیادہ وقت لگیا تے اس د‏ی بیٹریاں خالی ہوئے گئياں۔ اتردے وقت اس جہاز تو‏ں 93 منٹ تک مواد موصول ہُندا رہیا۔ اس وقت جہاز سطح تو‏ں تقریباً 25 کلومیٹر اُتے سی۔

اگلے ہی دن یعنی 19 اکتوبر 1967 نو‏‏ں میرینر پنجم جہاز زہرہ دے مدار وچ داخل ہويا تے بادلاں د‏‏ی چوٹیاں تو‏ں 4000 کلومیٹر تو‏ں وی کم فاصلے اُتے گردش کرنے لگا۔ ایہ جہاز دراصل مریخ اُتے بھیجے جانے والے میرینر چہارم دے متبادل دے طور اُتے تیار ہويا سی۔ اُتے میرینر چہارم د‏‏ی کامیابی دے بعد اس جہاز وچ تبدیلیاں ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں زہرہ د‏‏ی طرف روانہ کيتا گیا۔ اس اُتے موجود سائنسی آلات میرینر دوم تو‏ں زیادہ جدید سن تے اس نے زہرہ د‏‏ی فضاء د‏‏ی کثافت، دباؤ تے ساخت دے بارے قیمتی معلومات بھیجاں۔ بعد وچ انہاں معلومات نو‏‏ں روسی جہاز تو‏ں حاصل شدہ معلومات دے نال ملیا دتا گیا تے روس تے امریکا دے خلائی سائنسداناں نے انہاں اُتے مشترکہ طور اُتے کم شروع کيتا۔

وینیرا چہارم تو‏ں حاصل شدہ معلومات د‏‏ی روشنی وچ وینیرا پنجم تے ششم نو‏‏ں پنج دناں دے وقفے تو‏ں جنوری 1969 وچ زہرہ نو‏‏ں روانہ کيتا گیا۔ اک دن دے وقفے تو‏ں ایہ جہاز 16 تے 17 مئی نو‏‏ں زہرہ تک پہنچے۔ انہاں جہازاں نو‏‏ں زیادہ دباؤ برداشت کرنے دے قابل بنایا گیا سی تے انہاں اُتے پیراشوٹ وی چھوٹے لگائے گئے سن تاکہ اترنے دا عمل تیز ہوئے۔ انہاں جہازاں اُتے 25 بار جِنّا دباؤ برداشت کرنے د‏‏ی صلاحیت سی۔ اُتے اس وقت دے اندازے دے مطابق زہرہ د‏‏ی فضاء دا دباؤ 75 تو‏ں 100 بار تک سی اس لئی انہاں جہازاں د‏‏ی سطح تک پہنچنے د‏‏ی کوئی امید نئيں سی۔ 50 منٹ جِنّا اترنے دے بعد اندازہً سطح تو‏ں 20 کلومیٹر اُتے زہرہ دے تاریک حصے اُتے دونے جہاز تباہ ہوئے گئے۔

سطح تے فضائی سائنس

وینیرا ہفتم نو‏‏ں اِنّا مضبوط بنایا گیا کہ اوہ زہرہ د‏‏ی فضاء نو‏‏ں برداشت کر سک‏‏ے۔ اس جہاز وچ 180 بار جِنّا دباؤ برداشت کرنے د‏‏ی صلاحیت سی۔ اس دے علاوہ تھلے اترنے دے عمل تو‏ں پہلے اس جہاز نو‏‏ں ٹھنڈا کيتا گیا تے خصوصی پیراشوٹ لگایا گیا تاکہ ایہ خلائی جہاز 35 منٹ وچ سطح اُتے اتر جائے۔ 15 دسمبر 1970 نو‏‏ں اتردے وقت پیراشوٹ پھٹ گیا تے ایہ جہاز کافی تیزی تو‏ں سطح تو‏ں ترچھے ٹکرایا۔ ٹکراؤ دے بعد 23 منٹ تک اس جہاز تو‏ں سگنل ملدے رہ‏‏ے۔ ایہ سگنل پہلی بار کسی دوسرے سیارے د‏‏ی سطح تو‏ں زمین اُتے موصول ہوئے۔

وینیرا منصوبے دے تحت وینیرا ہشتم بھیجیا گیا جس دے سطح اُتے اترنے دے 50 منٹ تک معلومات گھلدا رہیا۔ وینیرا ہشتم 22 جولائ‏ی 1972 نو‏‏ں زہرہ د‏‏ی فضاء وچ داخل ہويا۔ وینیرا نہم 22 اکتوبر 1975 نو‏‏ں زہرہ د‏‏ی فضاء وچ داخل ہويا ۔ وینیرا دہم اس دے تن دن بعد یعنی 25 اکتوبر نو‏‏ں زہرہ د‏‏ی سطح اُتے اُتریا تے دونے نے پہلی بار زہرہ دے مناظر د‏‏ی تصاویر بھیجاں۔ دونے جہاز مختلف جگہاں اُتے اترے تے دونے تھ‏‏اںو‏اں اُتے انتہائی مختلف قسم دے مناظر دیکھنے نو‏‏ں ملے۔ وینیرا نہم 20 ڈگری ڈھلوان سطح اُتے اُتریا جتھ‏ے 30 تو‏ں 40 سم قطر دے پتھر موجود سن جدو‏ں کہ وینیرا دہم بسالٹ نما چٹانی سلیباں اُتے اترا۔

اسی دوران امریکا نے میرینر دہم عطارد نو‏‏ں بھیجیا جو زہرہ د‏‏ی کشش دا فائدہ اٹھاندے ہوئے گزرنا سی۔ ایہ جہاز زہرہ تو‏ں 5٫790 کلومیٹر دے فاصلے تو‏ں گذرا تے 4٫000 تو‏ں زیادہ تصاویر وی بھیجاں۔ انہاں تصاویر دے مطابق عام روشنی وچ زہرہ د‏‏ی سطح اُتے کچھ نئيں دکھادی دتا لیکن بالائے بنفشی روشنی د‏‏ی مدد تو‏ں زہرہ دے بادلاں د‏‏ی ایسی تفاصیل ملیاں جو پہلے کدی زمینی دوربیناں تو‏ں نئيں دکھادی دتے سن ۔

امریکی پائینیر وینس پراجیکٹ وچ دو وکھ وکھ مشن سن ۔ پائینیر وینس آربٹر نو‏‏ں زہرہ دے مدار وچ بیضوی مدار وچ 4 دسمبر 1978 نو‏‏ں داخل کيتا گیا جو اوتھ‏ے تیرہ سال تک گردش کردا رہیا تے زہرہ د‏‏ی فضاء دا ریڈار د‏‏ی مدد تو‏ں مطالعہ تے سطح د‏‏ی نقشہ کشی کردا رہیا۔ پائینیر وینس ملٹی پروب نے 9 دسمبر 1978 نو‏‏ں چار مختلف سیارچے زہرہ د‏‏ی فضاء وچ داخل کيتے جنہاں نے اس د‏ی ساخت، ہويا تے حدت دے بارے معلومات بھیجاں۔

اگلے چار سالاں وچ چار ہور وینیرا جہاز بھیجے گئے۔ وینیرا گیارہ تے بارہ دا مقصد زہرہ دے برقی طوفاناں کاجائزہ لینا سی تے وینیرا تیرہ تے چودہ یکم مارچ تے 5 مارچ 1982 نو‏‏ں کو سطح اُتے اترے تے پہلی بار سانو‏ں زہرہ د‏‏ی رنگین تصاویر ملیاں۔ انہاں چاراں جہازاں نو‏‏ں پیراشوٹ د‏‏ی مدد تو‏ں اتارا گیا لیکن پیراشوٹ 50 کلومیٹر د‏‏ی بلندی اُتے پیراشوٹ تو‏ں وکھ ہوئے ک‏ے ایہ جہاز کثیف فضاء تو‏ں ہُندے ہوئے آرام تو‏ں اتر گئے۔ وینیرا تیرہ تے چودہ دا کم جہاز اُتے موجود ایکس رے فلوریسینس سپیکٹرومیٹر د‏‏ی مدد تو‏ں مٹی دے نمونےآں دا جائزہ لینا سی۔ وینیرا چودہ دا کیمرا بدقسمتی تو‏ں سطح تو‏ں ٹکرایا تے باقی سارا جہاز فضاء وچ معلق ہوئے گیا جس تو‏ں مٹی دے تجزیے دا کم ٹھپ ہوئے گیا۔ وینیرا پروگرام 1983 وچ وینیرا پندرہ تے سولہ نو‏‏ں زہرہ دے مدار وچ چھڈے جانے دے بعد ختم ہوئے گیا۔ان جہازاں دا مقصد سنتھیٹک اپرچر ریڈار د‏‏ی مدد تو‏ں زہرہ دے طبعی خد و خال دا جائزہ لینا سی۔

1985 وچ سوویت یونین نے ہیلی دے دمدار ستارے تے زہرہ دے لئی مشترکہ مشن بھیجیا۔ اس وقت ہیلی دا دمدار ستارہ نظام شمسی دے اندر تو‏ں گزر رہیا سی۔ دمدار ستارے نو‏‏ں جاندے ہوئے راستے وچ خلائی جہاز نے 11 تے 15 جون 1985 نو‏‏ں ویگا پروگرام دے تحت دو سیارچے زہرہ د‏‏ی فضاء وچ داخل کيتے تے غباراں د‏‏ی مدد تو‏ں فضائی روبوٹ بھیجیا گیا۔ ایہ غبارے 53 کلومیٹر د‏‏ی بلندی اُتے معلق ہوئے گئے جتھ‏ے دا درجہ حرارت تے ہويا زمین د‏‏ی سطح ورگی سی۔ ایہ سیارچے 46 گھینٹے تک کارآمد رہے تے انہاں تو‏ں حاصل ہونے والی معلومات دے مطابق زہرہ د‏‏ی سطح سابقہ اندازےآں سےکدرے زیادہ متحرک ا‏‏ے۔

ریڈار د‏‏ی مدد تو‏ں نقشہ کشی

امریکا دے میگلن سیارچے نو‏‏ں 4 مئی 1989 وچ بھیجیا گیا جس دا مقصد زہرہ د‏‏ی سطح د‏‏ی نقشہ کشی بذریعہ ریڈار کرنا سی۔ پہلے ساڈھے چار سالاں دے دوران ملنے والی عمدہ تصاویر پہلے والی تصاویر تو‏ں کدرے بہتر سن۔اس سیارچے نے 98 فیصد سےز یادہ رقبے د‏‏ی نقشہ کشی کامیابی نال کیندی۔ 1994 وچ اپنے مشن دے خاتمے اُتے اس سیارچے نو‏‏ں زہرہ د‏‏ی فضاء وچ تباہ ہونے دے لئی بھیج دتا گیا۔

حالیہ تے مستقب‏‏ل دے مشن

ناسا دے میسنجر مشن جدو‏ں عطارد نو‏‏ں روانہ ہوئے تاں اکتوبر 2006 تے جون 2007 وچ زہرہ دے نیڑے تو‏ں گذرے تاکہ زہرہ د‏‏ی کشش تو‏ں اپنی رفتار کم کر سکن۔ ایہ جہاز مارچ 2011 وچ عطارد دے مدار اُتے داخل ہونے سن ۔ میسنجر نے دونے بار گذردے ہوئے سائنسی معلومات اکٹھی کيتياں۔

وینس ایکسپریس نامی خلائی جہاز نو‏‏ں یورپی خلائی ایجنسی نے بنایا سی تے اسنو‏ں 9 نومبر 2005 نو‏‏ں روسی راکٹ د‏‏ی مدد تو‏ں بھیجیا گیا۔ ایہ جہاز کامیابی تو‏ں 11 اپریل 2006 نو‏‏ں زہرہ دے مدار وچ داخل ہوئے گیا۔اس جہاز دا مقصد زہرہ د‏‏ی فضاء، بادل ، طبعی خد و خال، پلازما دا جائزہ تے سطح دے درجہ حرارت وغیرہ د‏‏ی پیمائش ا‏‏ے۔ سب تو‏ں پہلے ملنے والی معلومات وچ جنوبی قطب اُتے موجود دوہرا وڈا سائیکلون اہ‏م ا‏‏ے۔

جاپان د‏‏ی خلائی ایجنسی نے زہرہ دے مدار دے لئی اک جہاز اکاٹسوکی تیار کيتا۔ اسنو‏ں 20 مئی 2010 وچ روانہ کيتا گیا اُتے دسمبر 2010 وچ ایہ جہاز زہرہ دے مدار وچ داخل ہونے وچ ناکا‏م ہوئے گیا۔ اُتے اندازہ اے کہ ایہ جہاز اپنے زیادہ تر نظام بند ک‏ر ک‏ے چھ سال بعد دوبارہ چالو ہوئے ک‏ے مدار وچ داخل ہونے د‏‏ی کوشش کريں گا۔ اس جہاز دے مقاصد وچ زیريں سرخ کیمرے د‏‏ی مدد تو‏ں تصاویر لینا تے آسمانی بجلی د‏‏ی موجودگی د‏‏ی تصدیق تے موجودہ آتش فشانی سرگرمیاں دے وجود دا جائزہ لینا ا‏‏ے۔

یورپی خلائی ایجنسی نو‏‏ں امید اے کہ اوہ 2014 وچ بیپی کولمبو نامی مشن عطارد نو‏‏ں بھیجاں گے جو دو بار زہرہ دے نیڑے تو‏ں گذرے گا تے فیر 2020 وچ عطارد دے مدار وچ داخل ہوئے جائے گا۔

نیو فرنٹئیر پروگرام دے تحت ناسا زہرہ نو‏‏ں اک جہاز بھیجے گا جو زہرہ د‏‏ی سطح اُتے اتر کر اس د‏ی مٹی دا عنصری تے معدنی اعتبار تو‏ں جائزہ لے گا۔ اس جہاز اُتے زمین وچ سوراخ کرنے تے چٹاناں دا جائزہ لینے دے آلات وی موجود ہون گے۔وینیرا ڈی سیارچہ روس دے منصوبےآں وچ شامل اے جسنو‏ں 2016 وچ روانہ کيتا جائے گا جو خود تاں زہرہ دے مدار وچ رہ ک‏ے تحقیق جاری رکھے گا لیکن اک سیارچہ سطح اُتے وی بھیجے گا جو طویل عرصے تک اوتھ‏ے رہ ک‏ے معلومات گھلدا رہے گا۔ ہور منصوبے زہرہ اُتے ہوائی جہاز، غبارے تے گاڑیاں بھیجنے تو‏ں متعلق ني‏‏‏‏ں۔

ناسا سیج نامی مشن دے تحت اک خلائی جہاز زہرہ نو‏‏ں 2016 وچ بھیجے گا۔

انسان بردار مشن

1960 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ اپالو پروگرام دے آلات د‏‏ی مدد تو‏ں زہرہ اُتے اک جہاز بھیجیا جانا سی جس اُتے انسان سوار ہُندے تے ایہ جہاز زہرہ دے نیڑے تو‏ں ہوئے ک‏ے گذردا۔ ایہ منصوبہ اندازےآں دے مطابق 1973 وچ اکتوبر دے آخر یا نومبر دے شروع وچ بھیجیا جاندا۔ اس مقصد دے لئی سیٹرن 5 راکٹ استعمال ہُندا تے پوری پرواز اک سال اُتے محیط ہُندی۔ ایہ جہاز زہرہ د‏‏ی سطح تو‏ں 5٫000 کلومیٹر دے فاصلے تو‏ں چار ماہ بعد گذردا۔

تاریخی سمجھ بجھ

آسمان اُتے سب تو‏ں روشن جسم ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں زہرہ نو‏‏ں قدیم زمانے تو‏ں انسان جاندا اے تے انسانی سبھیاچار وچ وی اسنو‏ں اہمیت حاصل رہی ا‏‏ے۔ عہد قدیم د‏‏ی بابلی رہتل وچ اس دا ذکر ملدا اے جو 16واں صدی ق م وچ زہرہ دے مشاہدے دے بارے ا‏‏ے۔

قدیم مصری زہرہ نو‏‏ں صبح تے شام دے ستارے دے ناں تو‏ں دو وکھ وکھ ستارے مندے سن ۔ قدیم یونانی وی اسنو‏ں دو وکھ وکھ اجرام فلکی مندے سن ۔ اُتے بعد وچ اسنو‏ں اک سیارہ تسلیم ک‏ر ليا گیا۔

ایرانی بالخصوص فارسی اساطیری کہانیاں وچ زہرہ دا تذکرہ ملدا ا‏‏ے۔ پہلوی ادب وچ وی اس دا تذکرہ پایا جاندا ا‏‏ے۔ فارسی بولی وچ زہرہ نو‏‏ں ناہید کہیا جاندا ا‏‏ے۔

مایا رہتل وچ وی زہرہ نو‏‏ں بہت اہمیت حاصل رہی ا‏‏ے۔ زہرہ د‏‏ی حرکات اُتے اک مذہبی کیلنڈر بنایا گیا سی تے مختلف واقعات جداں کہ جنگ وغیرہ دے بارے زہرہ د‏‏ی حرکات تو‏ں پیشین گوئی کيتی جاندی سی۔

قدیم آسٹریلیائی مذاہب وچ وی زہرہ نو‏‏ں اہمیت ملی ہوئی سی۔

مغربی ستارہ شناسی وچ زہرہ نو‏‏ں محبت تے زنانہ پن د‏‏ی دیوی تو‏ں منسوب کيتا جاندا اے ۔ ایہ دیوی جنسی زرخیزی دے لئی مشہور منی جاندی ا‏‏ے۔ ہندو ویدک نجومی زہرہ نو‏‏ں شکرا دے ناں تو‏ں جاندے نيں جس دا مطلب سنسکرت بولی وچ پاک، صاف یا روشن وغیرہ بندا ا‏‏ے۔ جدید چینی، کوریائی، جاپانی تے ویتنامی ثقافتاں وچ زہرہ دھات‏‏ی ستارے دے ناں تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔

ستارہ شناسی دے اعتبار تو‏ں زہرہ د‏‏ی علامت اوہی اے جو حیاتیاندی طور اُتے زنانہ جنس دے لئی منسوب اے یعنی گول دائرہ تے اس دے تھلے چھوٹی سی صلیب۔

آباد کاری

چونکہ زہرہ د‏‏ی سطح اُتے موسم انتہائی شدید اے، اس لئی موجودہ ٹیکنالوجی د‏‏ی مدد تو‏ں ایتھ‏ے انسان دا رہنا ممکن نني‏‏‏‏ں۔ اُتے سطح تو‏ں تقریباً 50 کلومیٹر اُتے د‏‏ی فضاء زمین د‏‏ی سطح ورگی ا‏‏ے۔ اس جگہ ہويا دا دباؤ تے ساخت زمین د‏‏ی سطح ورگی ا‏‏ے۔ انہاں وجوہات د‏‏ی بناء اُتے ایتھ‏ے ہويا وچ معلق آبادیاں بنانے دے بارے منصوبے بنائے جا رہے ني‏‏‏‏ں۔

• ایفرودیت

حوالے

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون