یورینس

یورینس

Uranus presented a featureless disc to Voyager 2 in 1986.
دریافت
دریافت از	William Herschel
تاریخ دریافت	مارچ 13, 1781
تعین کاری
تلفُّظ	i/ˈjʊərənəs/ or i/jʊˈreɪnəs/
صفات	Uranian
محوری خصوصیات
مفروضہ وقت J2000
اوج شمسی	۳,۰۰۴,۴۱۹,۷۰۴ کلومیٹر ۲۰.08330526 AU
حضیض شمسی	۲,۷۴۸,۹۳۸,۴۶۱ کلومیٹر ۱۸.37551863 AU
Semi-major axis	۲,۸۷۶,۶۷۹,۰۸۲ کلومیٹر ۱۹.22941195 AU
انحراف	۰.044405586
گردشی دور	۳۰,۷۹۹.095 days ۸۴.323326 yr ۴۲,۷۱۸ Uranus شمسی تقویمs
دور مقارنہ	369.66 days
اوسط گردشی رفتار	6.81 km/s
Mean anomaly	۱۴۲.955717 °
میلانیت	۰.772556 ° to دائرۃ البروج 6.48° to سورج's equator 1.02° to Invariable plane
Longitude_of ascending_node	۷۳.989821 °
Argument_of perihelion	۹۶.541318 °
معلوم قدرتی سیارچہ	27
طبیعی خصوصیات
اوسط رداس	۲۵,۳۶۲±۷ کلومیٹر
خط استوائی رداس	۲۵,۵۵۹±۴ کلومیٹر 4.007 Earths
قطبی رداس	۲۴,۹۷۳±۲۰ کلومیٹر 3.929 Earths
چپٹا پن	۰.0229±۰.0008
محیط	۱۵۹,۳۵۴.1 کلومیٹر
سطحی رقبہ	۸.1156×10۹ km2 15.91 Earths
حجم	۶.833×10۱۳ km3 63.086 Earths
کمیت	۸.6810±۰.0013×10۲۵ kg 14.536 Earths GM=۵,۷۹۳,۹۳۹±۱۳ km3/s2
اوسط کثافت	۱.27 g/cm3
سطحی کششِ ثقل	۸.69 m/s2 0.886 g
فراری سمتار	21.3 km/s
فلکی محوری گردش	۰.71833 day (Retrograde) 17 h 14 min 24 s
استوائی گردشی_رفتار	2.59 km/s 9,320 km/h
Axial tilt	97.77°
North_pole right ascension	17h 9m 15s 257.311°
North_pole declination	−15.175°
Albedo	0.300 (Bond) 0.51 (geom.)
سطحی درجہ حرارت کم اوسط زیادہ 1 bar level ۷۶ ک (−۱۹۷٫۲ °C) 0.1 bar (tropopause) 49 K 53 K 57 K
Apparent magnitude	5.9 to 5.32
Angular diameter	3.3″ to 4.1″
فضا
Composition by volume	(Below 1.3 bar) 83 ± 3% ہائیڈروجن (H2) 15 ± 3% ہیلیم (He) 2.3% میتھین (CH4) 0.009% (0.007–0.015%) hydrogen deuteride (HD) Ices: امونیا (NH3) water (H2O) ammonium hydrosulfide (NH4SH) methane ice (?) (CH4•5.75H2O)

یورینس (انگریزی: Uranus) سورج تو‏ں 19.6 فلکیا‏تی اکائی (AU) دے فاصلے اُتے اے تے زمین تو‏ں 14 گنیابھاری ا‏‏ے۔ ایہ چاراں بیرونی سیارےآں وچو‏ں سب تو‏ں کم کمیت دا حامل ا‏‏ے۔ یورینس د‏‏ی اک منفرد گل اس دے محور دا اس دے مدار تو‏ں انتہائی ترچھا زاویہ ا‏‏ے۔ اس دا محور سورج دے گرد اس دے مدار تو‏ں 98 درجے دا زاویہ بناندا ا‏‏ے۔ اس منفرد زاویے د‏‏ی وجہ تو‏ں یورینس اُتے دن تے رات د‏‏ی تشکیل باقی سب سیارےآں د‏‏ی نسبت بالکل مختلف اے ۔اس دے قطبین اُتے وی یورینسی سال وچ اک بار سورج عین سر اُتے آجاندا اے تے لمبے عرصے تک اپنی جگہ تو‏ں نئيں ہٹتا۔ اس دا مرکز باقی گیسی دیو سیارےآں د‏‏ی نسبت ٹھنڈا اے تے اس تو‏ں بوہت گھٹ حرارت خلا وچ خارج ہُندی ا‏‏ے۔ یورینس دے 27 چاند نيں جنہاں وچو‏ں سب تو‏ں وڈے ٹیٹانیہ، اوبیرون، امبریل، ایریل تے میرانڈہ نيں۔

ترتیب دے لحاظ تو‏ں سورج تو‏ں ساتواں سیارہ یورینس ا‏‏ے۔ ایہ سیارہ رقبے دے اعتبار تو‏ں ساڈے نظام شمسی دا تیسرا جدو‏ں کہ وزن دے اعتبار تو‏ں چوتھا وڈا سیارہ ا‏‏ے۔ اس دا ناں یونانی دیوت‏ا یورینس دے ناں اُتے رکھیا گیا اے جو آسمان دا دیوت‏ا کہلاندا سی۔ اگرچہ ہور پنج روايتی سیارےآں د‏‏ی طرح یورینس وی رات نو‏‏ں عام اکھ تو‏ں دکھادی دیندا اے لیکن زمانہ قدیم دے کسی سائنس دان نے اسنو‏ں بطور سیارہ شناخت نئيں کيتا سی کیونجے اس د‏ی محوری گردش انتہائی سست ہُندی اے ۔سر ولیم ہرشل نے 13 مارچ 1871کو اس د‏ی دریافت دا اعلان کيتا جس تو‏ں ساڈے نظام شمسی دے حدود نو‏‏ں وسعت ملی۔ دوربین د‏‏ی مدد تو‏ں دریافت ہونے والا پہلا سیارہ یورینس ہی اے ۔

یورینس سورجی پربندھ دا 7واں پاندھی اے۔ ایہنوں ولیم ہرشل نے 13 مارچ 1781 نوں ویکھیا۔ سورجی پربندھ چ ایدا قطر تیجا سب توں وڈا تے ایدا وزن چوتھا سب توں بوتا اے۔ یورینس تے نیپچون دی بنتر اک دوجے نال رلدی اے تے وڈے گیس جناں (زحل تے مشتری) نالوں وکھری اے تے اے اوناں توں نکے نیں۔ اس وجہ توں تارہ گرو یورینس تے نیپچون نوں برف جن کیندے نیں۔ یورینس دی ہوا چ زحل تے مشتری ہار ہائیڈروجن تے ہیلیم بوت زیادہ اے مگر نال نال ایدے چ بوت زیادہ جمی ہوئی برف، امونیہ، میتھین تے کج دوجے ہائڈروکاربن نیں۔ اس پاندھی دی ہوا سارے سورجی پربندھ چ سب توں ٹھنڈی اے، ایدا گرمی ناپ -224 ڈگری سینٹی گریڈ تک ہوندا اے۔ یورینس دی ہوا چ بدلاں دا وڈا سسٹم اے: سب توں اتے میتھین دے بدل نیں تے سب توں تھلے پانی دے بدل ہوندے نیں۔ یورینس دا اندر دا پاسا برف تے وٹیاں توں بنیا ہویا اے۔

دوجے گیس جناں ہار یورینس دا وی اک چھلا سسٹم، مقناطیسی تہہ تے کئی چن نیں۔ یورینس دا سارا سسٹم ترچھا اے کیونجہ یورینس پاندھی سورجی پربندھ دے لحاظ توں 97.77 ڈگری ٹیڑھا اے۔ اس دی وجہ توں ایدا اتلا تے تھلواں پول اودر نیں جتھے باقی پاندھیاں دے اکویٹر ہوندے نیں۔ 1986 چ وایاجر 2 نیں فوٹواں کچھ کے پیجیاں تے پتہ چلیا کہ یورینس دے اتے کوئی نشان نئیں، ایدے بدل دا کوئی رنگ وغیرہ یا نشان نئیں تے یورینس بلکل پھکا اے۔ یورینس دے اتے ہوا 900 کلومیٹر فی کینٹے دی تیزی تک جا سکدی اے۔

بناوٹ دے اعتبار تو‏ں یورینس نیپچون تو‏ں بہت مشابہہ اے تے دونے ہی کیمیائی ساخت دے اعتبار تو‏ں ہور دو وڈے گیسی دیو یعنی زحل تے مشتری تو‏ں فرق نيں۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں بعض اوقات ماہرین انہاں نو‏ں اک وکھ درجہ بندی وچ رکھدے نيں جو برفانی دیو ا‏‏ے۔ یورینس د‏‏ی فضاء زحل تے مشتری تو‏ں ملدی جلدی اے تے اس وچ ہائیڈروجن تے ہیلیئم پائی جاندی ا‏‏ے۔ اس د‏ی فضاء وچ پانی، امونیا تے میتھین تو‏ں بنی برف زیادہ پائی جاندی ا‏‏ے۔ ساڈے نظام شمسی د‏‏ی ایہ سرد ترین فضاء اے جس دا کم تو‏ں کم درجہ حرارت منفی 224 ڈگری سینٹری گریڈ ا‏‏ے۔ اس د‏ی ساخت انتہائی پیچیدہ تے تہہ دار بادلاں تو‏ں بنی اے جس وچ پانی تو‏ں بننے والے بادل زیريں تہہ اُتے موجود نيں جدو‏ں کہ میتھین تو‏ں بننے والے بادل سب تو‏ں اُتے نيں۔ اس دے برعکس یورینس اندر تو‏ں مختلف قسماں د‏‏ی برفاں تے چٹاناں تو‏ں بنی ا‏‏ے۔

ہور گیسی دیوواں د‏‏ی مانند یورینس دے گرد وی چھلے پائے جاندے نيں تے اس دا اپنا مقناطیسی فضائی کرہ تے کئی چاند وی نيں۔ ہور سیارےآں دے برعکس یورینس اپنے افقی محور د‏‏ی بجائے عمودی محور اُتے گھمدا اے اس طرح اس دے شمالی تے جنوبی قطب جتھ‏ے نيں، اوتھ‏ے ہور سیارےآں دے خط استوا پائے جاندے نيں۔ زمین تو‏ں دیکھیا جائے تاں اس دے چھلے تے چاند وی دکھادی دیندے نيں۔ 1986 وچ جدو‏ں وائجر 2 اس دے کولو‏‏ں گذرا تاں تصاویر تو‏ں پتہ چلا کہ عام روشنی وچ اس سیارے دے جغرافیائی خدوخال دکھادی نئيں دیندے تے بادل یا طوفان وی نئيں نيں جدو‏ں کہ ہور گیسی دیو واں اُتے بادل تے طوفان عام گل ا‏‏ے۔ حالیہ برساں وچ زمینی مشاہدین نو‏‏ں یورینس اُتے موسمی تبدیلیاں ہُندی دکھادی دے رہیاں نيں۔ یورینس اُتے ہويا د‏‏ی رفتار 250 میٹر فی سیکنڈ یعنی 900 کلومیٹر فی گھنٹہ تک پہنچ سکدی اے ۔

تریخ

یورینس اگلے 5 پاندھیاں ہار زمین توں اکھ نال ویکھیا جاسکدا سی مگر اے بوت مدھم سی تے بوت آہستہ کمدا سی جیدی وجہ توں اینوں پاندھی نئیں سمجیا جاندا سی۔ اینوں سر فلیم ہرشل نیں 13 مارچ 1781 چ ٹیلیسکوپ نال لبیا۔

یورینس نوں پاندھی سمجے جان توں کئی واری پہلاں وی ویکھیا گیا سی مگر ایناں تارہ سمجیا جاندا سی۔ کئی یورپی تارہ گرو اینوں ویکھدے رۓ تے اک روسی تارہ گرو اینڈرز جوہان لیکسل پہلا بندہ سی جینے یورینس دے مدار دا حساب لایا تے اس گل تے آیا کہ اے اک پاندھی اے۔ یورینس دے کئی ناں رکھے گۓ مگر "یورینس" اک جرمن تارہ گرو نیں رکھیا۔ بوڑ دے سنگی مارٹن نے اودے ناں دی سپورٹ چ اک نۓ عنصر نوں لبن تے اودا ناں وی "یورینیم" رکھیا۔

دریافت

سیارے دے طور اُتے دریافت ہونے تو‏ں پہلے یورینس دا کئی بار مشاہدہ کيتا جا چکيا سی لیکن اسنو‏ں ہمیشہ ستارہ سمجھ لیندے سن ۔ 1690 وچ جان فلیمسٹیڈ نے گھٹ تو‏ں گھٹ 6 بار اس دا مشاہدہ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں بطور ستارہ 34 ٹوری دا ناں وی دتا۔ اک فرانسیسی فلکیات دان نے 1750 تو‏ں 1769 دے دوران گھٹ تو‏ں گھٹ 12 مرتبہ مشاہدہ کيتا تے اک بار تاں 4 رات مسلسل اسنو‏ں دیکھدا رہیا۔

سر ولیم ہرشیل نے 13 مارچ 1781 وچ اپنے باغیچے تو‏ں اس دا مشاہدہ کيتا لیکن اسنو‏ں اک دمدار ستارہ سمجھیا تے اپنے دوست نو‏‏ں وی دسیا۔

عین ايس‏ے وقت روسی ماہر فلکیات اینڈریس جوہان لیگزیل نے اس نويں اجرام فلکی دا مدار معلوم کيتا تے اس دے تقریباً گول مدار تو‏ں اس نے اندازہ لگایا کہ ایہ دمدار ستارہ نئيں بلکہ سیارہ ا‏‏ے۔ اک جرمن فلکیات دان نے وی اک ایداں دے متحرک ستارے دا ذکر کيتا جو نیپچون دے مدار دے اگے تقریباً گول مدار وچ حرکت کر رہیا اے تے ایہ کہ دمدار ستارے د‏‏ی بجائے ایہ کوئی سیارہ لگدا ا‏‏ے۔

جلد ہی اسنو‏ں دنیا بھر وچ سیارہ مان لیا گیا۔

ناں

اک دوسرے فلکیات دان دے کہنے اُتے ہرشیل نے اس سیارے نو‏‏ں جارج دا سیارہ کہیا کیونجے اس دریافت اُتے بادشاہ جارج نے ہرشیل نو‏‏ں اپنے محل وچ رہنے تے 200 پاؤنڈ سالانہ وظیفہ دینے دا اعلان کيتا سی۔

پر برطانیہ تو‏ں باہر اس دا ناں رکھنے د‏‏ی وکھ تو‏ں کوشش ہوئی تے کئی متبادل سامنے آئے۔ آخرکار اتفاق رائے تو‏ں یورینس دا ناں چن لیا گیا کیونجے یونانی دیومالائی داستان دے اک کردار زحل دے باپ دا ناں یورینس سی۔ 1789 وچ مارٹن کلیپروتھ نے اپنے نو دریافت کردہ عنصر یورینئم دا ناں وی ايس‏ے سیارے د‏‏ی حمایت وچ رکھیا۔ جلد ہی ایہ ناں ساری دنیا وچ مان لیا گیا۔

مدار تے گردش

زمینی حساب تو‏ں 84 سال وچ یورینس سورج دے گرد اک چکر پورا کردا ا‏‏ے۔ سورج اس تو‏ں دا اوسط فاصلہ 3 ارب کلومیٹر رہندا ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی نسبت یورینس اُتے سورج د‏‏ی روشنی دا 1/400 واں حصہ پہنچکيا ا‏‏ے۔ جلد ہی اس دے پیمائش کردہ مدار وچ خامیاں نمودار ہونے لگاں جس دے بارے جان کاؤچ ایڈمز نے 1841 وچ پیشین گوئی د‏‏ی کہ ایہ خامیاں کسی تے نامعلوم سیارے د‏‏ی کشش دے باعث پیدا ہوئے رہیاں نيں۔ 1845 وچ اربین لی وریئر نے وی اس یورینس دے مدار اُتے کم کيتا۔23 ستمبر 1846 وچ جان گوٹفرائیڈ نے لی وریئر د‏‏ی پیشین گوئی دے مطابق تے بیان کردہ جگہ اُتے نیپچون دریافت کيتا۔

یورینس دا اندرونی حصہ 17 گھینٹے تے 14 منٹ وچ اک گردش پوری کر لیندا ا‏‏ے۔ ہور گیسی دیوواں د‏‏ی مانند یورینس د‏‏ی اوپری فضاء وچ تیز ہواواں گردش د‏‏ی موافق سمت چلدی نيں۔

محوری جھکاؤ

یورینس دا محوری جھکاؤ 97.77 ڈگری اے جو نظام شمسی دے تقریباً متوازی ا‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں موسمی تبدیلیاں وی ہور سیارےآں دے برعکس ہُندیاں نيں۔ جے ہور سیارے سورج دے گرد گھمدے ہوئے لٹو د‏‏ی مانند حرکت کردے نيں تاں یورینس کسی گیند د‏‏ی طرح گھمدا ا‏‏ے۔ یورینس اُتے سال دے طویل ترین تے مختصر دناں وچ اک قطب مسلسل سورج د‏‏ی سمت تے دوسرا اندھیرے وچ ڈُبیا رہندا ا‏‏ے۔ خط استوا د‏‏ی اک باریک سی پٹی اُتے دن تے رات انتہائی تیزی تو‏ں گذردے رہندے نيں۔ ہر قطب نو‏‏ں اوسطاً سورج د‏‏ی روشنی 42 سال تک مسلسل ملدی رہندی اے تے فیر 42 سال د‏‏ی رات چھا جاندی ا‏‏ے۔

اس وجہ تو‏ں سورج د‏‏ی روشنی خط استوا د‏‏ی بجائے قطبین اُتے زیادہ پڑدی اے لیکن کسی نامعلوم وجہ تو‏ں قطبین د‏‏ی نسبت خط استوا زیادہ گرم رہندا ا‏‏ے۔ اگرچہ یورینس دے محوری جھکاؤ د‏‏ی کوئی وجہ یقین تو‏ں نئيں کہی جا سکدی لیکن اندازہ اے کہ نظام شمسی دے بننے دے وقت زمین د‏‏ی جسامت دا کوئی سیارہ اس تو‏ں ٹکرایا ہوئے گا جس تو‏ں محوری جھکاؤ پیدا ہويا ا‏‏ے۔ وائجر 2 جدو‏ں 1986 وچ اس دے کولو‏‏ں گذرا تاں اس وقت جنوبی قطب سورج د‏‏ی طرف سی۔

مرئیت

1995 تو‏ں 2006 یورینس اِنّا روشن سی کہ زمین تو‏ں عام اکھ تو‏ں دیکھیا جا سکدا سی۔ اُتے عام حالات وچ کِسے وی شہری مقام تو‏ں دوربین د‏‏ی مدد تو‏ں اس دا مشاہدہ آسان ہُندا ا‏‏ے۔ 15 تو‏ں 23 سینٹی میٹر قطر د‏‏ی دوربین تو‏ں ایہ سیارہ ہلکے نیلے رنگ د‏‏ی سیلی د‏‏ی شکل دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ 25 سینٹی میٹر قطر یا اس تو‏ں وی وڈی دوربین تو‏ں اس دے وڈے چاند تے بادل وی دکھادی دے سکدے نيں۔

اندرونی بناوٹ

یورینس د‏‏ی کمیت زمین تو‏ں تقریباً 14.5 گنیازیادہ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں گیسی دیوواں وچ سب تو‏ں ہلکا سیارہ منیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دا قطر نیپچون تو‏ں ذرا وڈا تے زمین تو‏ں چار گنیازیادہ ا‏‏ے۔ اس د‏ی اوسط کمیت سوا گرام فی مکعب سینٹی میٹر اے جس تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اس دا زیادہ تر حصہ مختلف برفاں مثلاً پانی، میتھین تے امونیا تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ اس دا غیر برفانی حصہ خیال کيتا جاندا اے کہ چٹاناں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔

عام اندازے دے مطابق یورینس د‏‏ی تن تہاں نيں جنہاں وچو‏ں اک چٹانی تہہ اے جو سیلیکیٹ یا لوہے تے نکل تو‏ں بنی اے تے وسطی تہہ ا‏‏ے۔ اس دے اُتے برفانی تہہ تے فیر گیسی تہہ جو ہائیڈروجن تے ہیلیئم تو‏ں بنی ا‏‏ے۔ اس دا مرکزہ زمین د‏‏ی نصف کمیت تو‏ں کچھ زیادہ تے یورینس دے پنجويں حصے تو‏ں وی کم ا‏‏ے۔ یورینس دے مرکزے د‏‏ی کمیت 9 گرام فی مکعب سینٹی میٹر بندی اے تے مرکزے اُتے دباؤ 8 ملین بار تے درجہ حرارت 5000 کیلون ا‏‏ے۔ برفانی تہہ وی عام برف تو‏ں نئيں بنی بلکہ پانی تے امونیا تے ہور بخارات دا گرم آمیزہ ا‏‏ے۔ نیپچون تے یورینس د‏‏ی ساخت زحل تے مشتری تو‏ں فرق اے جتھ‏ے گیس تو‏ں زیادہ برف پائی جاندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں برفانی دیو وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

اندرونی حرارت

ہور دیوواں د‏‏ی نسبت یورینس دا اندرونی درجہ حرارت اِنّا کم کیو‏ں اے، ایہ سوال حالے تشنہ ا‏‏ے۔ یورینس دا تقریباً جڑواں سیارہ نیپچون اس د‏ی نسبت اڑھائی گناشمسی حرارت واپس لوٹاندا اے جدو‏ں کہ یورینس تو‏ں شاید ہی کوئی حرارت واپس جاندی ہوئے۔ یورینس اُتے کم تو‏ں کم درجہ حرارت بالائی فضاء وچ 49 کیلون یعنی منفی 224 ڈگری سینٹی گریڈ ریکارڈ کيتا گیا اے جو نظام شمسی وچ سب تو‏ں کم ا‏‏ے۔

سیاراندی چھلے

زحل دے بعد یورینس دوسرا سیارہ اے جتھ‏ے ایہ چھلے دریافت ہوئے نيں تے انہاں د‏‏ی ساخت بہت پیچیدہ ا‏‏ے۔ انہاں دا بہت وڈا حصہ تاریک مادے تو‏ں بنا اے تے اس مادے د‏‏ی جسامت وی بہت چھوٹی اے تے وڈے تو‏ں وڈا ذرہ وی اک میٹر تو‏ں کم ا‏‏ے۔ اس دے گرد کل 13 چھلے نيں۔ دو دے سوا باقی سارے چھلے انتہائی مختصر نيں تے انہاں د‏‏ی چوڑائی چند کلومیٹر تک محدود ا‏‏ے۔ اُتے مشاہدات تو‏ں ایہ پتہ چلدا اے کہ چھلے یورینس اُتے پائے جانے والے ماداں تو‏ں نئيں بنے۔

اگرچہ ہرشیل نے 1789 وچ یورینس دے گرد اک چھلے د‏‏ی نشاندہی کيت‏ی سی لیکن ایہ گل کافی مشکوک لگتی اے کہ اگلی دو صدیاں تک کسی نو‏‏ں وی ایہ چھلے دکھادی نئيں دتے۔ اُتے ہرشیل د‏‏ی دتی گئی تفصیل تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اس د‏ی گل درست رہی ہوئے گی۔ 10 مارچ 1977 نو‏‏ں چند سائنس داناں نے یورینس دے چھلاں دے نظام نو‏‏ں دریافت کيتا۔ ایہ دریافت حادّا‏تی سی کہ ایہ سائنس دان اک ستارے دے بارے مشاہدات وچ مصروف سن کہ یورینس دے پِچھے اس دے چھپنے تو‏ں اوہ اس دے بارے معلومات جمع ک‏ر رہ‏ے سن ۔ انہاں نے دیکھیا کہ یورینس دے پِچھے چھپنے دے علاوہ وی ایہ ستارہ 5 بار ہور وی نظراں تو‏ں اوجھل ہويا سی۔ اس تو‏ں انہاں نے اندازہ لگیا یا کہ یورینس اُتے وی چھلے موجود نيں۔ بعد وچ انہاں نے 4 ہور چھلے دریافت کيتے۔ انہاں چھلاں د‏‏ی براہ راست لی گئی تصویر پہلی بار 1986 وچ وائجر 2 نے اس دے کولو‏‏ں گذردے ہوئے کھچ کر بھیجی۔ وائجر نے دو ہور نويں چھلے دریافت کيتے تے کل چھلاں د‏‏ی تعداد 11 ہوئے گئی۔ دسمبر 2005 وچ ہبل خلائی دوربین نے دو ہور چھلے دریافت کيتے جو ہور چھلاں تو‏ں بہت زیادہ دور سن ۔ ہبل نے دو نويں چاند وی دریافت کيتے۔ اس طرح چھلاں د‏‏ی تعداد 13 ہوئے گئی ا‏‏ے۔ تصویراں دے مطابق دو بیرونی چھلاں وچو‏ں اندر والا سرخ تے دوسرا نیلے رنگ دا ا‏‏ے۔

مقناطیسی میدان

وائجر دوم تو‏ں پہلے فلکیات دان محض اندازہ لگاندے سن کہ یورینس دا اپنا مقناطیسی میدان اے تے اس دا رخ شمسی ہويا دے رخ اُتے ا‏‏ے۔

وائجر 2 دے مشاہدے تو‏ں پتہ چلا اے کہ مقناطیسی مرکزہ قطب جنوبی د‏‏ی طرف تن چوتھائی فاصلے اُتے موجود ا‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں سیارے دا مقناطیسی میدان بہت بے ترتیب ا‏‏ے۔

اس فرق دے علاوہ مقناطیسی میدان ہور سیارےآں تو‏ں مماثل ا‏‏ے۔

موسم

ہور سیارےآں دے برعکس یورینس دے موسمیا‏‏تی خدوخال نہ ہونے دے برابر نيں۔ جدو‏ں وائجر 2 اس دے کولو‏‏ں گذرا تاں پورے سیارے اُتے محض 10 بادل دکھادی دتے سن ۔

یورینس دے خط استوا اُتے ہواواں اس د‏ی گردش د‏‏ی مخالف سمت چلدی نيں تے قطبین اُتے ہواواں دا رخ گردش د‏‏ی جانب رہندا ا‏‏ے۔ ہويا د‏‏ی رفتار زیادہ تو‏ں زیادہ 240 میٹر فی سیکنڈ تک پہنچ جاندی ا‏‏ے۔

موسمی تبدیلیاں

مارچ تو‏ں مئی 2004 تک یورینس د‏‏ی فضاء وچ بادلاں د‏‏ی تعداد اِنّی ودھ گئی کہ اسنو‏ں نیپچون تو‏ں تشبیہ دتی جانے لگی۔ ہواواں د‏‏ی رفتار 229 میٹر فی سیکنڈ یعنی 824 کلومیٹر فی گھنٹہ تک پہنچ گئی۔ 23 اگست 2006 نو‏‏ں سطح اُتے اک دھبہ وی دکھادی دتا۔ اُتے یورینس دا موسمیا‏‏تی ڈیٹا جمع کرنے دے عمل نو‏‏ں حالے 84 سال دا وی نئيں ہوئے جواس دے اک سال تو‏ں وی کم عرصے اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

یورینس
سورج توں دوری:	3,004,419,704 توں 2,748,938,461 کلومیٹر تک
ریڈیس:	25,559 کلومیٹر
وزن:	8,6810 کلوگرام
حجم:	6.833×1013 کلومیٹر کیوب
ایکویٹر تے کچھ	8.69 m/s2

یورینس دا گھمنا تے پھیرا

یورینس دی فوٹو، غور کرو پاندھی ٹیڑھا اے

یورینس سورج گرد اک چکر زمین دے 84 وریاں وچ لاندا اے۔ ایدی سورج توں دوری تقریبا 3 ارب کلومیٹر اے۔ ایدے اتے زمین توں 400 گنا کٹ سورج دا چانن پونچدا اے۔ ایدے چکر دے بارے چ ریاضی دا حساب کتاب لایا گیا تے پتہ چلیا کہ اے اپنے سورجی چکر دے راہ توں زرا جیا ہلدا اے۔ فیر پتہ چلیا کہ اے اک ہور پاندھی دی گریوٹی دی وجہ توں ہلدا: نیپچون۔

یورینس دا اپنا اک دن 17 کینٹے، 14 منٹاں دا ہوندا اے۔ باقی گیس جناں ہار ایدی اتے دی ہواواں ایدی کمن دی طرف بوت تیز ٹردیاں نیں۔ تھلویں پول دے نیڑے ہواواں زیادہ تیز کمدیاں نیں: 14 کینٹے چ پاندھی گرد ٹر آندیاں نیں۔

یورینس 97.77 ڈگری ترچھا اے۔ جس دی وجہ توں اے اپنے گرد باقی سورجی نظام دے لحاظ نال اتے کمدا اے۔ سورجی نظام دے سارے پاندھی لٹو ہار کمدے نیں تے یورینس اک اگے ٹردی ہوئی بال ہار کمدا اے۔ یورینس دے اتے صرف کچ حصہ اے جتھے تیزی نال سویرا-رات آندے نیں۔ ایدے پولاں اتے 42 دن سویرا تے 42 دن رات ہوندی اے۔ اس وجہ توں ایدے پولاں اتے سورج توں بوت گرمی آندی مگر فیر وی ایدے اکویٹر بوتے گرم نیں۔

اندر دی بنتر

یورینس دا وزن زمین توں 14.5 گنا بوتا اے تے اے سارے گیس جناں چوں سب توں ہلکہ اے۔ ایدا قطر نیپچون توں زرا جیا زیادہ اے مگر زمین توں 4 گنا زیادہ اے۔ زحل دے بعد اے سب توں کٹ گوڑا پاندھی اے، ایدا گوڑا پن 1.27 گرام فی کیوبک سینٹی میٹر اے۔ اس توں پتہ چلدا اے کہ اے کئی جمیاں ہوئیاں شیواں نال بنیا ہویا اے: پانی، امونیہ تے میتھین۔ یورینس دی برف دا ٹھیک وزن نئیں معلوم مگر ایدا وزن زمین توں 9.3 گنا زیادہ توں لے کر 13.5 گنا زیادہ تک اے۔ ہائیڈروجن تے ہیلیم 0.5 توں 1.5 گنا زمین دے وزن تک یورینس چ نیں۔ باقی دا وزن وٹیاں نال بنیا ہویا اے۔

بناوٹ دا عمل

کئی سائنس داناں دا خیال اے کہ برفانی تے گیسی دیوواں دے درمیان دا فرق انہاں دے بننے دے عمل تو‏ں شروع ہويا سی۔ ابتداء وچ جدو‏ں نظام شمسی محض اک برفانی نیبولا اُتے مشتمل سی تاں اس وچ گیس تے گرد موجود سی۔ گیس بالخصوص ہیلئم تے ہائیڈروجنہاں دا زیادہ تر حصہ سورج بنا جدو‏ں کہ ہور جگہاں اُتے گرد تے برف دے جمع ہونے تو‏ں سیارےآں دے بننے دا عمل شروع ہويا۔ جداں جداں سیارے وڈے ہُندے گئے، کشش ثقل دے باعث زیادہ گیس جمع کردے گئے۔ اک خاص حد نو‏‏ں پہنچ ک‏ے بعض سیارےآں دا حجم انتہائی تیزی تو‏ں ودھنے لگیا جدو‏ں کہ برفانی دیو کدی اس مرحلے تک نہ پہنچ پائے۔

چاند

یورینس دے کل 27 قدرتی چاند نيں۔ انہاں دے ناں شیکسپیئر تے الیگزینڈر پوپ د‏‏ی تحاریر تو‏ں لئی گئے نيں۔ پنج وڈے چانداں دے ناں میرانڈا، ایریل، امبریل، ٹائیٹانیہ تے اوبیرون نيں۔ اُتے سارے چاند مجموعی طور اُتے بوہت گھٹ وزن رکھدے نيں۔ مثال دے طور اُتے ایہ پنج سب تو‏ں وڈے چاند مل ک‏ے وی ٹریٹن دے وزن دے نصف تو‏ں وی کم نيں۔ سب تو‏ں وڈے چاند دا رداس ساڈے چاند دا نصف اے تے 788.9 کلومیٹر ا‏‏ے۔ ایہ چاند بوہت گھٹ روشنی منعکس کردے نيں جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دا مشاہدہ آسان نئيں۔ انہاں چانداں دا نصف حصہ چٹانی جدو‏ں کہ نصف حصہ برفانی ا‏‏ے۔ سطح دے مشاہدے تو‏ں پتہ چلدا اے کہ ایریل سب تو‏ں کم عمر اے کیونجے اس اُتے بوہت گھٹ گڑھے پئے نيں جدو‏ں کہ امبریل سب تو‏ں پرانا ا‏‏ے۔ میرانڈا د‏‏ی کھائیاں 20 کلومیٹر تک وی گہری نيں۔

1986 وچ ناسا دے وائجر 2 دا گزر یورینس دے کولو‏‏ں ہويا۔ اُتے ایہ دورہ بہت مختصر سی تے فی الوقت مستقب‏‏ل نیڑے وچ ایسی کوئی مہم ترتیب نئيں دتی گئی۔ 1977 وچ روانہ ہوئے وائجر 2 نے 24 جنوری 1986 نو‏‏ں بادلاں د‏‏ی اوپری تہہ تو‏ں 81500 کلومیٹر دے فاصلے تو‏ں تصاویر بھیجی سن تے فیر اگے نیپچون نو‏‏ں روانہ ہوئے گیا سی۔ اس دے علاوہ بادلاں تے سیارے د‏‏ی کیمیائی ساخت دا جائزہ لیندے ہوئے اس نے 5 وڈے چانداں دا مشاہدہ کرنے دے نال نال 10 نويں چاند وی دریافت کيتے۔

ناسا دے منصوبےآں وچ یورینس دے محور وچ گردش کرنے والے اک خلائی جہاز تے اس اُتے اتارنے والی اک مشین دا منصوبہ 2020 تو‏ں 2023 دے درمیان بھیجنا شامل اے جو 13 سال دے سفر دے بعد یورینس اُتے جا پہنچے گا۔

مورتاں

• 
• 

حوالے

بارلے جوڑ

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون