مریخ

مریخ
سورج توں دوری:	249,209,300 توں 206,669,000 کلومیٹر تک
ریڈیس:	3,396.2 کلومیٹر
وزن:	6.4185×1023 کلوگرام / زمین توں 0.107 گنا وزن
حجم:	1.6318×1011 کلومیٹر کیوب
ایکویٹر تے کچھ	3.7 m/s2

مریخ سورجی پربندھ دا چوتھا پاندھی اے۔ مریخ دا ناں رومی دیوتا مارس دے ناں تے رکھیا گیا اے۔ اینوں رتا پاندھی وی کیندے نیں کیونجے ایدا رنگ ہلکہ رتا اے جس دی وجہ اس دی زمین چ لوۓ دی آکسائڈ دی وڈی مقدار اے۔ مریخ اک زمین ورگا پاندھی اے جیدے تے پتلی ہوا دی اک تہہ اے۔ زمین دے چن دی طرح مریخ دے اتے ٹٹدے تارے ڈگن دے کھڈے نیں، اس توں علاوہ مریخ دے اتے زمین آر آتش فشاں، وادیاں، صحرا تے پولر تھاواں تے برف دیاں ٹوپیاں نیں۔ مریخ دے کمن دا ویلا دا موسماں دے بدلن دا ویلا زمین نال کافی رلدا اے۔ زمین تے مریخ اک اور شے چ رلدے نیں: دونوں سیارے ذرا جے ٹیڑے نیں جس دی وجہ توں موسم آندے نیں۔ مریخ دے اتے سورجی پربندھ دا سب توں اچا پعاڑ اے: اولمپس مونس۔ مریخ دے اتے ہموار بورالس بیسن اے جیڑا ایدے اتلے پاسے اے مریخ دی کھل دا 40٪ بناندا اے۔

مارینر 4 پہلی سیٹلائٹ سی جیڑی مریخ دے کولوں 1965 چ لنگی۔ اس توں پہلاں خیال کیتا جاندا سی کہ مریخ دے اتے پانی ہیگا اے۔ اس خیال دی وجہ مریخ دے اتے کالے دبھے سن، جیڑے وڈے سمندر دسدے سن۔

فزیکل خاصیتاں

مریخ زمین دے مقابلے تہ

مریخ دا قطر زمین دے قطر توں تقریبا ادھا اے۔ اے زمین توں کئی گنا کٹ گوڑا اے تے ایدا وزن زمین دے وزن دا صرف 11٪ اے۔ مریخ دے اتے دی تھاں زمین دی خشک تھاں توں زرا جی کٹ اے۔ مریخ عطارد توں زیادہ وڈا مگر عطارد دے گوڑے پن بوت زیادہ اے جیدی وجہ توں ایناں دوواں پاندھیاں دیاں کچھاں وچ 1٪ توں وی کٹ فرق اے، مریخ دی کچھ زرا بوتی زیادہ اے۔ مریخ دا رتا رنگ ایدی کھل چ زنگ آلے لوۓ دی وجی توں اے جینوں ہیماٹائٹ (Fe₂O₃) کیندے نیں۔ ایدی کھل دے وچ معدنیاتاں دی وجہ توں کئی ہور رنگ وی ہوندے نیں، کسے تھاں سورجی، بھورا یا ہرا۔

اندر دی بنتر

مریخ دے اندر اک بوت زیادہ گوڑی دعاتی کور اے، جیدے گرد کٹ گوڑے میٹیریل نیں۔ اج کل دے حساب کتاب نال اے پتہ چلدا اے کہ ایدی کور دا ریڈیس 1،794 کلومیٹر اے تے اے کور زیادہ تر لوۓ تے نکل نال بنی ہوئی اے جیدے چ 16-17٪ سلفر رلی ہوئی اے۔ آئرن سلفائڈ دی کور دے وچ ہلکے عنصر وی کلے ہوۓ نیں جیڑے زمین دی کور چ نئیں ہوندے۔ کور گرد اک سلیکیٹ تہہ لپٹی ہوئی اے۔ مریخ دی کھل وچ سلیکان تے آکسیجن توں بعد اے عنصر سب توں بوتے پاۓ جاندے نیں: لویا، میگنیشیم، الومینیم، کیلشیم تے پوٹاشیم۔ مریخ دی کھل تقریبا 50 کلومیٹر گہری اے، تے کج تھاواں تے ایدی موٹائی 125 کلومیٹر وی اے۔ زمین دی کھل 40 کلومیٹر تک ہوندی اے تے مریخ دی کھل توں 3 گنا نکی اے۔

کھل دی جیالوجی

مریخ دی مورت

مریخ اک چٹانی پاندھی اے۔ ایدھی کھل سلیکان، آکسیجن، دعاتاں تے کج دوجے کیمیائی عنصراں توں بنی ہوئی اے۔ مریخ دی کھل بسالٹ دیاں چٹاناں نال بنی ہوئی اے۔ مریخ دے لال ہون دی وجہ ایدے اتے آئرن آکسائڈ دی توڑ اے، آئرن آکسائڈ نوں عام بولی چ زنگ آدے نيں۔ اس ویلے مریخ دا کوئی مقناطیسی ویڑہ نئیں اے، مگر ایدی کھل دے کج تھاں مقناطیسی ویڑہ رکھدے نیں۔ مریخ سورجی پربندھ وچ اپنی تھاں دے حساب نال کیمیائی خاصیت رکھدا اے: ایدے اتے کٹ ابلن نمبر آلے کیمیائی عنصر (کلورین، فاسفورس، سلفر) زمین توں بوتے نیں۔ اس دی وجہ سورجی ہوا اے جینے سورج دے نیڑیوں ایناں ہلکے عنصراں نوں دور سٹ دتا سی۔

سورجی پربندھ چ پاندھیاں دے بنن توں بعد سارے پاندھیاں اتے دیر آلی پعاری بمباری ہوئی۔ مریخ دی کھل دا 60٪ اس ویلے دے نشان ہلے تک وکھاندا اے۔ اس بمباری نال مریخ اتے وڈے وڈے بیسن بنے ہوۓ نیں۔ مریخ اتے اک 10،800 x 8،500 کلومیٹر وڈا بیسن اے۔ گروواں دا خیال اے کہ کوئی 4 ارب وریاں پہلاں مریخ نال اک پلوٹو جنا پاندھی ٹکرایا سی۔ اس ٹکر نال مریخ دی باقی 40 ٪ تھاں اتے اک پدھرا بوت وڈا بیسن اے۔ مریخ اتے اج توں 2 کروڑ وریاں پہلاں پانی دے دریا بہن دے نشان وی لبے گۓ نیں۔

مٹی

مریخ دی ہوا

ناسا نیں مریخ اتے کئی روبوٹ پیجے نیں۔ اوناں نیں واپس دسیا کہ مریخ دی ریت وچ جیڑے کیمیائی عنصر پاۓ جاندے نیں اوہ بوٹیاں دے اگن لئی بوت ضروری ہوندے نيں۔ زمین اتے باغاں وچ اوہی عنصر پاۓ جاندے نیں۔ مریخ دی مٹی تھوڑی جی الکالائن اے تے ایدا pH 7۔7 اے۔

مریخ اتے پانی

مریخ دی ہوا دی دب زمین توں 100 گنا کٹ اے تہ اس وجہ توں ایتھے پانی سار مورت چ پانی نئیں پایا جاسکدا سواۓ بوت زیادہ کٹ بلندی اتے جتھے پانی تھوڑے ویلے لئی رہ سکدا اے۔ مریخ دے دو پولاں اتے پانی تے کاربن ڈآئیکسائڈ دی برف جمی ہوندی اے۔ تھلویں پول دی برف اینی ایہ کہ اگر اینوں پگلایا جاۓ تہ مریخ دی ساری تھاں 11 میٹر گہرے پانی چ ڈب جاۓ گی۔ مریخ اتے نشان اس گل دا دسدے نیں کہ ایتھے کدی بیندا پانی ہوندا سی۔

ہوا

کئی ایسٹرائڈ دے مریخ اتے وجن نال مریخ دا مقناطیسی ویڑہ کوئی 4 ارب ورے پہلاں مک گیا سی۔ اس دی وجہ نال سورجی ہواواں سدھا مریخ دی ہوا دا گوڑہ پن کٹ کردی اے۔ سورجی ہوا مریخ دی ہوا دے اتوں ایٹم کڈ کڈ کہ ہوا کٹ کردی ریندی اے۔ سیٹلائٹاں نیں ایہ گل دسی ایہ کہ مریخ پچھے آئوناز ہوۓ ٹوٹے وکھرے جارۓ نیں۔ مریخ دی ہوائی دب زمین دے مقابلے تہ بوت کٹ اے۔ مریخ دی ہوا چ 96٪ کاربن ڈائیاکسائڈ، 1۔93٪ آرگون، 1۔89٪ نائیٹروجن تے بوت کٹ آکسیجن تے پانی اے۔ مریخ دی ہوا چ ایدی مٹی دی بت دوڑ اے جس نال ایدا رنگ ہلکہ جیا زنگ ورگا اے۔

مریخ دی ہوا چ میتھین گیس وی لبی گئی اے۔ حساب لایا گیا اے کہ مریخ اک ورے چ 270 ٹن میتھین بناندا اے۔ ایہ میتھین مریخ دی ہوا چ 0۔6 توں 4 وریاں تک وہ سکدی اے اس توں بعد تباہ ہوجاندی اے۔ اس نال ایہ پتہ چلدا اے کہ مریخ اتے میتھین گیس بنندی ریندی اے۔ ایہ گیس آتشفشاں، خلائی وٹیاں دے وجن تے اک کیمیائی کم نال بن سکدی اے۔

مدار

مریخ تے زمین دا مدار: مریخ نال رنگ دا اے، زمین نیلی اے۔

مریخ سورج توں تقریبا 23 کروڑ کلومیٹر دور اے تہ مریخ اے چکر 687 زمینی دناں چ کردا اے۔ مریخ دا اک دن زمین توں زرا جیا ای لما اے: 24 کینٹے، 39 منٹ تے 35۔244 سیکنڈ۔ مریخ دا اک ورہ زمین دے 1 ورے، 320 دن تے 18۔2 کینٹیاں دے برابر اے۔ مریخ اپنے مڈ توں 25۔19 ڈگری ترچھا اے۔ اس دی وجہ توں مریخ اتے وی زمین آر موسم ہوندے نیں، مگر مریخ اتے موسم زمین توں تقریبا ڈبل لمے ہوندے نیں۔ مریخ اپنے مدار چ ای اگے پچھے ہوندا ریندا اے۔ اس کم نوں orbital eccentricity آخدے نیں۔ سورجی پربندھ چ سب توں بوتی orbital eccentricity مرکری دی ایہ جس دے بعد مریخ آندا اے۔

زندگی دی کھوج

خلائی گروواں دے مطابق ہر تارے گرد اک خاص دوری اتے اک تھاں آندی ایہ جتھے نا بوتی ٹھنڈ ہوندی ایہ نا ای بوت زيادہ گرمی۔ اس تھاں نوں جیون تھاں (habitable zone) کیندے نیں۔ اس تھاں دی اک خاصیت ایہ ہوندی ایہ کہ جیڑا پاندھی ایدے وچ ہوۓ اوتھے پانی پانی سار مورت چ پایا جاسکدا اے۔ پانی دا ہوناں اس گل دی بوت وڈی دلیل ہوندی ایہ کہ ایتھے زندگی پائی جاسکدی اے۔ مریخ سورج دی اس تھاں دے بلکل نال ای کر کے بار دے پاسے اے۔ مریخ جدوں سورج دے گرد کمدیاں جدوں زرا جیا نیڑے ہوندا اے تہ اوہ زندگی تھاں دے وچ آجاندا اے۔ مگر مریخ دی کٹ ہوا پانی نوں وڈی تھاں اتے پانی سار مورت چ رہن نئیں دیندی۔ مریخ اتے لبے گۓ نشان ایہ گل دسدے نیں کہ کدی ایتھے پانی بیندا سی۔ اس توں ایہ اندازہ لایا جاسکدا اے کہ شاید بوت وریاں پہلاں ایتھے زندی ہوندی سی۔

مریخ دا مقناطیسی ویڑہ نا ہونا تے بوت کٹ ہوا دے ہون دی وجہ توں ایدے اتے بوت کٹ گرمی دا کمن پھرن اے، سورجی ہوا توں کوئی بچاؤ نئیں اے تے پانی نوں پانی سار مورت رکھن دا وی کوئی طریقہ نئیں اے۔ مریخ دی کھل جیالوجی دی حساب نال وی تقریبا بلکل مر چکی ایہ یا مرن آلی اے: ایدے اتے کوئی آتشفشاں نئیں نیں اس دی وجہ نال مریخ دی کھل تے مریخ دے اندروں کمیکلاں دا پھرن ٹرن تقریبا مک گیا اے۔

ناسا دیاں پروباں نال ایہ پتہ چلدا اے کہ مریخ اج توں کئی ویلے پہلاں کافی زیادہ زندگی دے قابل سی۔ مریخ اتے ناسا نیں پروباں نال زندگی لبن دے کئی تجربے کیتے اوناں توں ایہ ای پتہ چلدا اے کہ مریخ اتے زندگی لئی چائیدے کیمیکل ہوندے نيں مگر زندگی نوں سورج دی تیز الٹراوائلٹ روشنی توں بچان دا کوئی حل نئیں۔ نویاں پروباں نیں مریخ دی مٹی دے اتے تجربے کر کہ ایہ دسیا ایہ کہ کم از کم پچھلے 60 کروڑ وریاں تک مریخ اتے کوئی پانی نئیں سی۔

انسانی کھوج

ناسا دا روبوٹ سوجورنر

مریخ دی کھوج زمین توں کرن دے علاوہ مریخ دے گرد 5 سیٹلائٹاں نیں جیڑیاں سینسی کھوج کردیاں نیں تہ ایدے اتے 2 روبوٹ نیں جیڑے سینسی تجربے کردے نیں تہ دسدے نیں۔ اس دے علاوہ امریکہ، سوویت یونین، یورپ تے بھارت نیں کئی سیٹلائٹاں، پروباں تے روبوٹ پیجیاں سن جیڑیاں مریخ دی کھل، موسم تے جیالوجی دے بارے چ جانکاری لیندے سن۔ مریخ دے اتے ناسا نیں اپنی سب توں وڈی لیباٹری اک روبوٹ دی مورت چ 26 نومبر، 2011 نوں پیجی سی۔ ایدا ناں کیوروسٹی اے۔ ایہ باقی روبوٹاں توں وڈا تے تیز اے: ایہ 300 فٹ اک کینٹے چ پار کر لیندا اے۔ ایہ 7 میٹر دور توں ای لیزر نال کسی وٹے دے بارے چ ایہ جانکاری لب سکدا ایہ کہ ایہ کس شے نال بنیا اے۔ ایدے اندر اک ڈرل وی لگی ہوئی اے جس دے نال اوہ وٹے دے اندروں جانکاری لب سکدا اے۔

مریخ اتے انسانی مشناں دی ویونت کافی ویلے توں چل رئی اے مگر ہلے تک کوئی پکی گل نئیں ہوئی۔ ایہ امید کیتی جاندی اے کہ 2025 تک مشن ٹر پۓ۔

مریخ دے چن

فوبوس

مریخ دے دو نکے چن نیں: فوبوس (22 کلومیٹر قطر) تے ڈیموس (12 کلومیٹر قطر)۔ ایناں دواں دا مدار مریخ دے کافی کول اے۔ مریخ دے گرواں چ ایہ خیال کافی مشہور ایہ کہ ایہ ایسٹروئڈ سن جناں نوں مریخ دی کچھ نیں پھڑ لیا سی، مگر کوئی پکی گل نئیں پتہ۔ مریخ دے اتوں ایدے چن زمین چن توں مختلف دکھدے نیں۔ فوبوس چڑدے پاسیوں نکلدا اے تہ لیندے پاسے ڈلدا اے۔ ڈیموس مریخ دے کمن توں وکھریاں کمدا اے، اس لئی ایہ چڑدیاں پاسوں نکل کہ ہولے ہولے پچھے ہوندا ریندا اے تہ مریخ دے کمن توں پچھے رہ جاندا اے۔ ڈیموس مریخ دا اک پھیرہ 30 کینٹیاں چ لاندا اے۔ مریخ اتے کھلوتے ویکھن آلے دے حساب نال ایہ 2۔7 دناں بعد ڈلے گا۔

فوبوس دا مدار مریخ دے کافی کول ایہ جس دی وجہ توں مریخ اونوں اپنے طرف ہولے ہولے کچھ ریا اے۔ کوئی 5 کروڑ وریاں چ یا تے ایہ مریخ اتے آ وجے گا یا فیر ٹٹ کہ مریخ گرد رنگ بنا لۓ گا۔

مریخ دے 50 توں 100 میٹر دے قطر دے ہور چن وی ہوسکدے نيں۔

تریخ

مریخ پرانے وقتاں چ لال پاندھی دے ناں نال مشہور سی ۔ اج کل امریکہ تے یورپ دے کئی دیس اسدی سطح تے اتر کے تحقیق کرن آلے خلائی جہاز اس تے پھیج رہے نیں ۔

بارلے جوڑ

• مریخ ناسا دی ویبسائٹ تے
• گوگل اتے مریخ دے نقشے
• مریخ سوسائٹی

اتہ پتہ

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون