ابن سینا
ابن سینا | |
---|---|
(فارسی وچ: ابن سینا) | |
پیدائشی نام | (عربی وچ: أبو علي الحسين بن عبد الله بن الحسن بن علي بن سينا) |
جم | سنہ 980 [۱][۲][۳]
|
وفات | 18 جون 1037 (56–57 سال) |
مدفن | مقبرہ ابن سینا [۵] |
رہائش | رے |
شہریت | دولت سامانیہ [۶] |
نسل | ایرانی اوزبكی |
مذہب | شیعہ [۷] |
مذہب | شیعہ [۷] |
مناصب | |
وزیر | |
دفتر وچ ۱۰۲۴ – ۱۰۳۷ |
|
در | عضد الدولہ |
عملی زندگی | |
استاذ | ابو سہل مسیحی گرگانی |
تلمیذ خاص | بہمنیار |
پیشہ | فلسفی [۸]، شاعر ، تارہ گرو [۹][۱۰]، طبیب [۱۱][۸][۱۲]، موسیقی کا نظریہ ساز ، طبیعیات دان [۱۳][۱۴][۱۵]، ریاضی دان [۱۶][۱۷]، کیمیادان [۱۸][۱۹][۲۰]، ماہر حیاتی اخلاقیات ، فقیہ ، لکھاری [۲۱] |
مادری زبان | فارسی [۲۲] |
پیشہ ورانہ زبان | عربی [۲۳][۲۴]، فارسی |
شعبۂ عمل | طب ، فلاسفی ، منطق ، علم کلام ، شاعری ، الٰہیات ، زمینیات ، فلسفۂ سائنس ، فزکس ، نفسیات ، فلکیات ، کیمسٹری ، بھو وگیان ، میکانیات |
کارہائے نمایاں | القانون فی الطب |
مؤثر | البیرونی ، فلاطینوس ، محمد ، گالن ، ارسطو ، بقراط ، ابن زہر ، واصل ابن عطا ، ابوزید بلخی ، یعقوب ابن اسحاق الکندی ، محمد بن زکریا الرازی ، الفارابی [۲۵][۲۶] |
ترمیم |
ابن سینا دنیائے اسلام دے ممتاز طبیب ، فلسفی تے سائنسدان سن ۔ اہناں دا مکمل ناں ابو علی الحسین بن عبداللہ بن سینا سی ۔ ابو علی سینا نوں مغرب چ "اوی سینا" دے ناں نال جانیا جاندا اے ۔
ابوعلی سینا نوں مغرب وچ Avicenna دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ انہاں دا لقب ’’الشیخ الرئیس‘‘ اے۔ اسلام دے عظیم تر مفکرین وچوں سن تے مشرق دے مشہور ترین فلسفیاں تے اطباء وچوں سن ۔ انہاں دے بارے وچ خیال کیتا جاندا اے کہ انہاں نے 450 کتاباں لکھياں جنہاں وچوں قریبا 240 ہی بچی نيں، انہاں وچوں فلسفہ اُتے 150 تے ادویات اُتے 40 تصنیفات سن۔ انہاں دی سب توں مشہور کتاباں وچ "کتاب شفایابی، جو اک فلسفیانہ تے سائنسی انسائیکلوپیڈیا تے ’طبی قوانین جو اک طبی انسائیکلوپیڈیا سی، شامل سن ۔ انہاں وچ بہت چیزاں 1650 تک قرون وسطی دی یونیورسٹیاں وچ اک معیاری طبی کتاباں دے طور اُتے دے طور اُتے پڑھائی جاندی رہیاں۔ 1973 وچ ، ابن سینا دی کتاب ’’طبی قوانین نیویارک وچ دوبارہ شائع کيتی گئی۔ فلسفہ تے طب دے علاوہ، ابن سینا نے فلکیات، کیمیا، جغرافیہ تے ارضیات، نفسیات، اسلامی الہیات، منطق، ریاضی، فزکس تے شاعری اُتے وی لکھیا اے۔ ابن سینا نوں طبی دنیا دا آفتاب وی کہیا جاندا اے۔
سوانح
سودھوحالات زندگی
سودھوابن سینا 980ء چ بخارا دے نیڑے افشانہ چ اک ایرانی خاندان چ پیدا ہوئے ۔ اسدا والد بلخ دا اک معزز دانشور سی ۔ اسدی والدہ دا ناں ستارہ سی ۔ اسدی پیدائش دے وقت اسدا والد سامانی سلطنت دے علاقیاں چوں اک دا گورنر سی ۔ اسدے باپ نے بخارا چ اپنے بیٹے دی تعلیم وتربیت دا بہت عمدہ بندوبست کیتا ۔ ابن سینا دی غیر معمولی ذہانت تے حافظے نے اس دی سوچ و فکر نوں پروان چڑھان اسدی بہت مدد کیتی جس نال اوہ 14 سال دی عمر چ ای اپنے استاداں نالوں اگے لنگھ گئیا سی ۔ اسنے اپنی سوانح حیات چ لکھیا اے کہ 18 سال دی عمر چ پہنچن تک اسنے تمام موجود علوم پڑھ لیۓ سی ۔ سلطان بخارا نوح ابن منصور بیمار ہوگئیا تے کسے وی حکیم تے طبیب دی دوائی کارگر نئیں ہورہی سی تے ابن سینا ورگے کم عمر طبیب دی دوائی نال سلطان صحت یاب ہوگئیا ۔ چناچہ سلطان نے ابن سینا نوں اپنا کتب خانے توں استفادہ کرن دی اجازت دی دتی تے بو علی سینا نے چھیتی ای سارا کتب خانہ چھان ماریا تے ہمہ گیر قسم دیاں معلومات اکٹھیاں کرلئیاں تے 21 سال دی عمر چ اپنی پہلی کتاب لکھی ۔ اک روایت دے مطابق ابو علی سینا نے 21 وڈیاں تے 24 چھوٹیاں کتاباں لکھیاں ۔
ابتدائی حالات
سودھوصفر 370ھ بمطابق 980ء نوں فارس دے اک چھوٹے توں پنڈ "افنشہ" وچ پیدا ہوئے، انہاں دی والدہ اسی پنڈ توں تعلق رکھدی سن، جدوں کہ انہاں دے والد بلخ (موجودہ افغانستان) توں آئے سن ۔ بچپن وچ ہی انہاں دے والدین بخارا (موجودہ ازبکستان) منتقل ہو گئے سن، جتھے انہاں دے والد نوں سلطان نوح بن منصور السامانی دے کچھ مالیاتی امور دی ادارت سونپی گئی سی۔ بخارا وچ دس سال دی عمر وچ قرآن مکمل کیتا تے فقہ، ادب، فلسفہ تے طبی علوم دے حصول وچ سرگرداں ہو گئے تے انہاں وچ کمال حاصل کیتا۔
حالات زندگی
سودھوسلطان بخارا نوح بن منصور بیمار ہو گئے۔ کسی حکیم دی دوائی کارگر ثابت نہ ہو رہی سی۔ اٹھارہ سال دی عمر وچ انہاں نے سلطان نوح بن منصور دے اک ایداں مرض دا علاج کیتا سی، جس توں تمام تر اطباء عاجز آچکے سن ۔ ابن سینا جداں کم عمر تے غیر معروف طبیب دی دوائی توں سلطان صحت یاب ہو گئے۔ چنانچہ سلطان نے خوش ہوکے انعام دے طور اُتے انہاں نوں اک لائبریری کھول کر دتی سی۔ ویہہ سال دی عمر تک اوہ بخارا وچ رہے تے فیر خوارزم چلے گئے، جتھے اوہ کوئی دس سال تک رہے (392ھ-402ھ) خوارزم توں جرجان فیر ری تے فیر ہمدان منتقل ہو گئے، جتھے نو سال رہنے دے بعد اصفہان وچ علاء الدولہ دے دربار توں منسلک ہو گئے، اس طرح گویا انہاں نے اپنی ساری زندگی سفر کردے گزاری۔
آخری ایام
سودھوان دا انتقال ہمدان وچ شعبان 427ھ بمطابق 1037ء نوں ہويا۔ کہیا جاندا اے کہ اپنی زندگی دے آخری ایام وچ اوہ قولنج دے مرض وچ مبتلا ہو گئے سن تے جدوں انہاں نوں اپنی اجل قریب نظر آنے لگی تاں انہاں نے غسل کرکے توبہ کی، اپنا مال صدقہ کر دتا تے غلاماں نوں آزاد کر دتا۔
علمی خدمات و دا رہائے نمایاں
سودھوبو علی دا حافظہ بہت تیز سی ۔ جلد ہی سلطان نوح بن منصور دا کتب خانہ چھان مارا تے ہمہ گیر معلومات اکٹھی کر لین۔ اکیس سال دی عمر وچ پہلی کتاب لکھی۔ اک روایت دے مطابق بو علی سینا نے اکیس وڈی تے چوبیس چھوٹی کتاباں لکھی سن۔ بعض دے خیال وچ اس نے ننانوے کتاباں تصنیف وچ لائاں۔
علمی خدمات
سودھوابن سینا نے علم ومعرفت دے بہت سارے زمراں وچ بہت ساری لکھتاں چھڈن نيں جنہاں وچ اہم ایہ نيں :
ادبی علوم
سودھواس وچ منطق، لغت تے شعری لکھتاں شامل نيں۔
نظری علوم
سودھواس وچ فزکس، ریاضی، علومِ الہی وکلی شامل نيں۔
عملی علوم
سودھواس وچ کتبِ اخلاق، گھر دی تدبیر، شہر دی تدبیر تے تشریع دیاں لکھتاں شامل نيں۔
انہاں اصل علوم دے ذیلی علوم اُتے وی انہاں دیاں لکھتاں نيں
ریاضی دیاں کتاباں
سودھوابن سینا دی کچھ ریاضیاتی کتاباں ایہ نيں :
- رسالہ الزاویہ
- مختصر اقلیدس
- مختصر الارتماطیقی
- مختصر علم الہیئہ
- مختصر المجسطی
- ’رسالہ فی بیان علۃ قیام الارض فی وسط السماء‘ (مقالہ بعنوان زمین دی آسمان دے بیچ قیام دی علت دا بیان) ایہ مقالہ قاہرہ وچ 1917ء وچ شائع ہوچکيا اے۔
فزکس تے اس دے ذیلی علوم
سودھو- رسالہ فی ابطال احکام النجوم (ستارےآں دے احکام دی نفی اُتے مقالہ)
- رسالہ فی الاجرام العلویہ (اوپری اجرام اُتے مقالہ)
- اسباب البرق والرعد (برق ورعد دے اسباب)
- رسالہ فی الفضاء (خلا اُتے مقالہ)
- رسالہ فی النبات والحیوان (پودےآں تے جانوراں اُتے مقالہ)
ابن سینا | |
جمیا: | 980 |
مریا : | 10 دسمبر 1037 |
کم : | سائنسدان |
گن: | دوائی، فلاسفی، فزکس، ادبیات فارسی تے سائنس |
طبی کتاباں
سودھوابن سینا دی سب توں مشہور طبی تصنیف کتاب القانون اے، جو نہ صرف کئی زباناں وچ ترجمہ ہوکے شائع ہوچکی اے بلکہ انیہويں صدی عیسوی دے آخر تک یورپ دی یونیورسٹیاں وچ پڑھائی جاندی رہی۔ انہاں دی ہور طبی لکھتاں ایہ نيں :
- کتاب الادویہ القلبیہ
- کتاب دفع المضار الکلیہ عن الابدان الانسانیہ
- کتاب القولنج
- رسالہ فی سیاسہ البدن وفضائل الشراب
- رسالہ فی تشریح الاعضاء
- رسالہ فی الفصد
- رسالہ فی الاغذیہ والادویہ
- ارجوزہ فی التشریح
- ارجوزہ المجربات فی الطب
تے کئی زباناں وچ ترجم ہوکے شائع ہونے والی
- الالفیہ الطبیہ
موسیقی
سودھوابن سینا نے موسیقی اُتے وی لکھیا، انہاں دی موسیقی اُتے لکھتاں ایہ نيں :
- مقالہ جوامع علم الموسیقی
- مقالہ الموسیقی
- مقالہ فی الموسیقی
اہم لکھتاں
سودھو- کتاب الشفاء
- القانون فی الطب
- اشارات
تاثرات
سودھویورپ وچ انہاں دی بہت ساریاں کتاباں دے ترجمے ہوئے تے اوتھے انہاں دی بہت عزت کيتی جاندی اے۔
حوالے
سودھو- ↑ ۱.۰ ۱.۱ عنوان : Авиценна — شائع شدہ از: Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary. Volume I, 1890
- ↑ عنوان : Сина, Абу-Али ибн-Хусейн ибн-Абдалла ибн- — شائع شدہ از: Jewish Encyclopedia of Brockhaus and Efron. Volume 14
- ↑ عنوان : Авиценна — شائع شدہ از: Great Soviet Encyclopedia. Volume 1, 1926
- ↑ وصلة : https://d-nb.info/gnd/118505254 — اخذ شدہ بتاریخ: ۳۰ دسمبر ۲۰۱۴ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
- ↑ https://iranarchpedia.ir/entry/17118
- ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/45755/Avicenna/517/Additional-Reading
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ أعيان الشيعة — مصنف: محسن امین عاملی — جلد: 6 — صفحہ: 71
- ↑ ۸.۰ ۸.۱ NNDB people ID: https://www.nndb.com/people/631/000097340/
- ↑ http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00131911.2012.668873
- ↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/00131911.2012.668873
- ↑ http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/uzbekistan/uzfamous.htm
- ↑ http://www.infoplease.com/biography/philosophers.html
- ↑ http://www.glewengineering.com/blog/bid/94319/Engineering-in-the-Kitchen-Refrigeration-and-Thermal-Management
- ↑ http://democracy-handbook.org/wiki/index.php?title=Islam_-_Rise_and_Fall
- ↑ http://www.chicagocrescent.com/crescent/newsDetail2010.php?newsID=20560
- ↑ http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Mathematicians/Avicenna.html
- ↑ http://www.unesco.org/science/wcs/newsletter/newsletter_full_texts.html
- ↑ http://www.marxists.org/archive/malaka/1948-Philosophy.htm
- ↑ http://muslimheritage.com/topics/default.cfm?ArticleID=1149
- ↑ http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=100043
- ↑ full work available at URL: https://www.bartleby.com/lit-hub/library — مدیر: Charles Dudley Warner — عنوان : Library of the World's Best Literature
- ↑ https://althikr.edu.sa/ShareEduPanelAr2A.asp?GoToLink=&GoToLinkP=
- ↑ وصلة : فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی — اخذ شدہ بتاریخ: ۸ اکتوبر ۲۰۱۶ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان : BnF catalogue général — ناشر: Bibliothèque nationale de France
- ↑ CONOR.SI ID: https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/27321955
- ↑ full work available at URL: https://www.google.fr/books/edition/Histoire_de_la_philosophie_en_Islam/I0ANAAAAIAAJ?hl=fr&gbpv=0&kptab=overview — مصنف: Abdel Rahman Badawi — عنوان : Histoire de la philosophie en Islam — جلد: 60 — صفحہ: 575 — ناشر: Librairie philosophique J. Vrin — شائع شدہ از: Études de Philosophie Médiévale
- ↑ full work available at URL: https://archive.org/details/histoiredelaphil0000corb/page/n5/mode/2up — مصنف: Henry Corbin — عنوان : Histoire de la philosophie islamique — صفحہ: 233
- ↑ Corbin، (1993) p.170
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ابن سینا |
باہرلے جوڑ
سودھو- http://www.farhangsara.com/ibn_sina.htm Archived 2017-08-15 at the وے بیک مشین
- http://www.muslimphilosophy.com/sina/default.htm
- http://www.formalontology.it/avicenna.htm
- القانون فی الطب دی سکین شدہ مکمل کاپی بزبان عربی
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ابن سینا |