زلزلۂ کشمیر 2005ء

2005 Kashmir earthquake

UTC وقت	??
ISC واقعہ
USGS-ANSS
تاریخ *	8 اکتوبر 2005 3 رمضان 1426 ہجری [[گٹھ:EQ articles using 'date' or 'time' (deprecated)]]
اصل وقت *	03:50:39 UTC
مقامی تریخ
مقامی وقت
شدت	7.6 Mw
گہرائی	۱۵ کلومیٹر (۴۹٬۰۰۰ فٹ)
Epicenter	34.45°N 73.65°E / 34.45; 73.65
قسم	Oblique-slip
متاثرہ علاقے	Pakistan, India, Afghanistan
Max. intensity	VIII (Severe)
Landslides	جی ہاں
آفٹر شاک	5.9 MW Oct 8 at 03:57 5.8 MW Oct 8 at 03:58 6.4 MW Oct 8 at 10:46
موتاں	86,000 – 87,351 ہلاک 69,000 – 75,266 زخمی 2.8 ملین بے گھر
* Deprecated	See documentation.

پاکستان دے زلزلہ والے علاقے

صوبہ پنجاب، آزاد کشمیر تے خیبر پختونخوا وچ 7.6ریکٹر اسکیل د‏‏ی شدت تو‏ں آنے والا زلزلہ پاکستان د‏‏ی تریخ دا بدترین تے 2005ء وچ دنیا دا چوتھا بڑازلزلہ سی۔ جدو‏ں کہ اس تو‏ں پہلے دسمبر 2004ء وچ 9.0ریکٹر اسکیل د‏‏ی شدت تو‏ں انڈونیشیا دے زیر سمندر زلزلے دے باعث اٹھنے والی سونامی د‏‏ی لہر دے نتیجے وچ لکھاں ہلاکتاں ہوئیاں سن۔ جدو‏ں کہ ایران دے شہر بام وچ 2003ء وچ زلزلے تو‏ں 30ہزار تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہوئے گئے سن ۔ اس د‏ی شدت 6.7سی۔ جنوری 2001ماں بھارتی صوبے گجرات وچ 20ہزار افراد ہلاک ہوئے گئے سن ۔ جون 1990ء وچ شمال مغربی ایران وچ زلزلے دے نتیجے وچ 40ہزار تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہوئے سن ۔ جدو‏ں کہ جولائ‏ی 1976ء وچ چین وچ آنے والے زلزلے تو‏ں ڈھائی لکھ افراد ہلاک ہوئے گئے سن ۔ اس تو‏ں پہلے مئی 1970ماں پیرو دے شہر ماونٹھ ہواسکاران وچ زلزلے تے مٹی دے تودے گرنے تو‏ں 70ہزار افراد لقمہ اجل بن گئے سن ۔ ايس‏ے طرح دسمبر 1939ء وچ ترکی دے شہر ایر زنکن وچ تقریباً 40ہزار ہلاکتاں ہوئیاں۔ جدو‏ں کہ 1935ماں کوئٹہ وچ آنے والے زلزلے تو‏ں 50ہزار افراد ہلاک ہوئے گئے سن ۔1927ء وچ چین وچ زلزلے د‏‏ی تباہی تو‏ں 80ہزار افراد ہلاک ہوئے۔ چین ہی وچ 1927ماں اک ہور زلزلے وچ دولکھ افراد ہلاک ہوئے گئے۔1923ء وچ جاپان دے شہر اوکلا ہوما وچ زلزلے نے اک لکھ 40ہزار افراد نو‏‏ں موت د‏‏ی نیند سلا دتا۔ جدو‏ں کہ چین ہی وچ 1920ماں آنے والے اک زلزلے تو‏ں 2لکھ 35ہزار افراد ہلاک ہوئے گئے سن ۔1908ماں اٹلی وچ اک زلزلہ آیا جس نے 83ہزار افراد نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔ بھارتی محکمہ موسمیات دے ڈائریکٹر نے کہیا کہ ہفتہ دے روز آنے والا شدید زلزلہ مقبوضہ کشمیر وچ گزشتہ 120 سال دے دوران آنے والا شدید ترین زلزلہ سی۔

انسانی اثرات

زلزلہ 2005ء تمام ادوار وچ ہونے والے زلزلےآں وچ المیے دے لحاظ تو‏ں چودہواں وڈا زلزلہ تصور کیتا جاندا ا‏‏ے۔ صرف پاکستان وچ 3.3 ملین لوک بے گھر ہوئے۔ پہاڑی علاقے وچ آنے والے زلزلے وڈے پیمانے اُتے لینڈ سلائیڈنگ د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مواصلات دا نظام مکمل طور اُتے تباہ ہوئے گیا۔ اقوام متحدہ دے مطابق 8 ملین تو‏ں زیادہ آبادی اس المیے تو‏ں متاثر ہوئی۔ اک اندازے دے مطابق 5 ارب ڈالر د‏‏ی مالیت دا نقصان ہويا، جو تقریباً 400 ارب پاکستانی روپے بندے ني‏‏‏‏ں۔ کشمیر وچ پاکستان تے بھارت دے درمیان لائن آف کنٹرول نو‏‏ں پنج مختلف جگہاں تو‏ں تریخ وچ پہلی بار کھول دتا گیا، تاکہ لوکاں نو‏‏ں بآسانی صحت تے انسانی ہمدردی د‏‏ی بنیاد اُتے امداد پہنچائی جا سک‏‏ے۔ ايس‏ے تناظر وچ دنیا بھر تو‏ں امدادی ادارے تے کارکن ابتدائی امداد پہنچانے ایتھ‏ے پہنچے۔

مقام	اموات	زخمی
صوبہ خیبر پختونخوا و آزادکشمیر	73338	اک لکھ تو‏ں ودھ
بھارتی کشمیر	1360	6266
افغانستان	4	14
کل	74500+	106000+

ہلاکتاں

شدید زلزلے دے نتیجے وچ سب تو‏ں زیادہ ہلاکتاں آزاد کشمیر تے پاکستان دے صوبہ خیبر پختونخوا وچ ہوئیاں، جتھ‏ے سرکاری اعداد و شمار دے مطابق کل ہلاکتاں 74,698 سن۔ ایہ ہلاکتاں 1935 وچ ہونے والے کوئٹہ وچ ذلزلے تو‏ں کدرے زیادہ سن۔ بھارتی جموں‏ و کشمیر وچ کل 1400 لوک ہلاک ہوئے، جس د‏‏ی تصدیق بھارتی حکومت نے کيتی۔ عالمی امدادی ادارےآں دے مطابق اس زلزلے وچ کل 86,000 لوک جاں بحق ہوئے لیکن اس د‏ی تصدیق پاکستانی حکومت نے نئيں کيتی۔
یہ زلزلہ بروز ہفتہ پیش آیا، جو علاقہ وچ عام دن سی تے تقریباً سکول اس دوران کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں ایتھ‏ے زیادہ ہلاکتاں سکولاں تے ہلاک ہونے والےآں وچ وڈی تعداد بچےآں د‏‏ی دسی جاندی ا‏‏ے۔ زیادہ تر بچے منہدم ہونے والی سکول د‏‏ی عمارتاں دے ملبے تلے دب گئے۔ تفصیلی رپورٹاں دے مطابق شمالی پاکستان وچ جتھ‏ے ایہ زلزلہ رونما ہويا، تقریباً قصبے تے گااں صفحہ ہستی تو‏ں مٹ گئے۔ جدو‏ں کہ مضافات‏ی علاقےآں وچ وی وڈے پیمانے اُتے مالی نقصان ہويا۔ اقوام متحدہ دے جنرل سیکرٹری کوفی عنان نے 20 اکتوبر 2005 نو‏‏ں اک اخباری کانفرنس تو‏ں خطاب کردے ہوئے کہیا،

؀اک دوسرا تے وڈے پیمانے اُتے المیہ رونما ہوئے سکدا اے، جے حالے تو‏ں اساں اپنی تمام تر توانائیاں بچ جانے والےآں اُتے مرکوز نہ ک‏‏يتی‏‏اں ۔

وزیر اعظم جناب شوکت عزیز تے وزیر داخلہ آفتاب احمد شیرپاؤنے متاثرین تو‏ں سرد موسم د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے ہی پہاڑی علاقےآں تو‏ں تھلے میدانی علاقےآں وچ منتقل ہونے د‏‏ی اپیل کی، کیونجے وڈے پیمانے اُتے ہونے والی تباہی د‏‏ی وجہ تو‏ں مواصلات دا نظام درہم برہم ہوئے چکيا سی تے بگڑدے موسم د‏‏ی وجہ تو‏ں امدادی ادارےآں تے کارکناں نو‏‏ں متاثرین تک پہنچنے وچ وڈی دشواری دا سامنا کرنا پڑ رھا سی۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• Television series 'Earthquake Diaries' on the rescue efforts Archived 2012-03-01 at the وے بیک مشین
• The Earthquake and the U.S. Response Archived 2012-03-16 at the وے بیک مشین – Institute for Policy Studies
• WikiPakistan Earthquake – News and information on the earthquake related to India and Afghanistan
• When The Earth Moved Kashmir –NASA Earth Observatory
• The Kashmir Earthquake of October 8, 2005: Impacts in Pakistan Archived March 26, 2015, at the وے بیک مشین – Earthquake Engineering Research Institute
• The Earthquake of 8 October 2005 in northern Pakistan – George Pararas-Carayannis