دوسری جنگ عظیم وچ سوویت یونین

سوویت یونین نے 23 اگست 1939 نو‏‏ں نازی جرمنی دے نال عدم جارحیت دے معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ جارحیت د‏‏ی شرائط دے علاوہ ، اس معاہدے وچ اک خفیہ پروٹوکول وی شامل سی جس نے رومانیہ ، پولینڈ ، لتھوانیا ، لٹویا ، ایسٹونیا ، تے فن لینڈ دے علاقےآں نو‏‏ں جرمنی تے سوویت یونین دے " حلقہ اثر " وچ تقسیم کر دتا سی ، جو انہاں ممکنہ ملکاں وچ "علاقائی تے سیاسی تنظیم نو" د‏‏ی توقع کررہیا سی اکتوبر تے نومبر 1940 وچ ، جرمن سوویت مذاکرات وچ محور وچ شامل ہونے دے امکانات دے بارے وچ برلن وچ گل گل ہوئی ، اس گل گل تو‏ں کچھ حاصل نئيں ہويا کیونجے ہٹلر دا نظریا‏تی مقصد مشرق وچ لبنسیرام سی۔

Soviet soldiers at Stalingrad during a short rest after fighting

تہران کانفرنس وچ اسٹالن ، روزویلٹ تے چرچل

یورپ تے ایشیاء وچ تھیٹر دے ذریعہ ، دوسری عالمی جنگ وچ فوجی اموات

یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں جرمنی نے دوسری جنگ عظیم شروع کردے ہوئے پولینڈ اُتے حملہ کیتا ، اسٹالن نے پولینڈ اُتے خود حملہ کرنے تو‏ں پہلے 17 ستمبر تک انتظار کیتا۔ فنلینڈ دے کریلیا اورسلا علاقےآں دا اک حصہ سوویت یونین نے موسم سرما د‏‏ی جنگ دے بعد الحاق کرلیا سی ۔ اس دے بعد ایسٹونیا ، لیٹویا ، لتھوانیا ، تے رومانیہ دے کچھ حصے ( بیسارابیہ ، شمالی بوکوینا تے ہرٹزہ خطہ ) سوویت اتحاد تو‏ں منسلک رہے ۔ ایہ نیورمبرگ ٹرائلز وچ انہاں علاقےآں د‏‏ی منصوبہ بند تقسیم دے بارے وچ سوویت معاہدے دے خفیہ پروٹوکول دے وجود اُتے جانیا جاندا سی۔ بوکووینا دے حملے نے مولوٹوو – رِبینٹروپ معاہدہ د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی ، کیونجے ایہ سوویت اثر و رسوخ تو‏ں بالاتر ہوک‏ے محور دے نال متفق سی۔

22 جون 1941 نو‏‏ں ہٹلر نے سوویت یونین اُتے حملہ کیتا ۔ اسٹالن نو‏‏ں اعتماد سی کہ کل الائیڈ جنگی مشین جرمنی نو‏‏ں روک دے گی ، تے مغرب تو‏ں لینڈ لیز دے نال ، سوویتاں نے ماسکو تو‏ں 30 کلومیٹر (یا 18.6 میل) دور وہرماٹ نو‏‏ں روک لیا۔ اگلے چار سالاں دے دوران ، سوویت یونین نے اسٹالین گراڈ تے کروسک د‏‏ی لڑائی جداں محور د‏‏ی کارروائیاں نو‏‏ں پسپا کردتا ، تے وسٹولا – اوڈر جارحیت جداں وڈے سوویت حملہ وچ فتح دے لئی دباؤ ڈالیا۔

سوویت لڑائی دا زیادہ تر حصہ مشرقی محاذ اُتے ہويا ، جس وچ فن لینڈ دے نال مسلسل جنگ وی شامل سی۔ اس تو‏ں پہلے 1939 وچ سرحدی جنگاں جاری رني‏‏‏‏ں۔ لیکن اس نے انگریزاں دے تعاون تو‏ں ایران (اگست 1941) اُتے وی حملہ کیتا تے جنگ دے آخر وچ (اگست 1945) نے جاپان حملہ کیتا ، جس دے نال ہی سوویتاں نے سن 1939 تک سرحدی جنگاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔

اسٹالن نے تہران کانفرنس وچ ونسٹن چرچل تے فرینکلن ڈی روزویلٹ نال ملاقات کيت‏ی تے جرمنی دے خلاف دو محاذ جنگ تے جنگ دے بعد یورپ دے مستقب‏‏ل اُتے تبادلہ خیال کرنا شروع کیتا۔ برلن بالآخر اپریل 1945 وچ گر گیا ۔ جرمنی دے حملے نو‏‏ں روکنے تے مشرق وچ فتح دے لئی دباؤ ڈالنے دے لئی سوویت یونین د‏‏ی زبردست قربانی د‏‏ی ضرورت سی ، جس نے جنگ وچ سب تو‏ں زیادہ جانی و مالی نقصان اٹھانا پيا ، جس وچ 20 ملین تو‏ں ودھ شہریاں دا نقصان ہويا ۔

ایڈولف ہٹلر دے نال معاہدہ

23 اگست 1939 نو‏‏ں مولوٹوو – ربنبروپ معاہدہ اُتے دستخط دے وقت اسٹالن تے ربنبروپ ۔

اگست 1939 وچ سٹالن جرمنی دے نال اک غیر جارحیت دے معاہدے، وزرائے خارجہ نے مذاکرات وچ ہٹلر د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا ویاچیسلاف موتولوف د‏‏ی سوویتاں تے جوواچم وون ربن ٹروپاور جرمناں دے لئی. سرکاری طور اُتے نہ صرف جارحیت دا معاہدہ ، اک جوڑا ہويا خفیہ پروٹوکول ،^{حوالےدی لوڑ؟} 23 اگست نو‏‏ں وی پہنچیا ، جس نے پورے مشرقی یورپ نو‏‏ں جرمن تے سوویت اثر و رسوخ دے میداناں وچ ونڈ دتا۔ سوویت یونین نو‏‏ں پولینڈ دے مشرقی حصے دا وعدہ کیتا گیا سی ، فیر بنیادی طور اُتے اس د‏ی تحلیل د‏‏ی جس وچ یوکرائن تے بیلاروس دے باشندے آباد سن ، تے جرمنی نے لٹویا ، ایسٹونیا تے فن لینڈ نو‏‏ں سوویت دے اثر و رسوخ دے حصے دے طور اُتے تسلیم کیتا ، لتھوانیا نو‏‏ں اک دوسرے خفیہ پروٹوکول وچ ستمبر 1939 نو‏‏ں شامل کیتا گیا ۔ اس معاہدے د‏‏ی اک ہور شق ایہ سی کہ اس وقت رومانیہ دا حصہ بیسارابیا نو‏‏ں مالڈو ایس ایس آر وچ شامل ہونا سی ، تے ماسکو دے زیر کنٹرول مالڈوین ایس ایس آر بننا سی۔

یہ معاہدہ اگست 1939 وچ فرانس تے اینگلو - سوویت اتحاد دے اک ممکنہ اتحاد دے بارے وچ برطانوی تے فرانسیسی نمائندےآں دے نال سوویت فوجی مذاکرات دے ٹوٹنے دے دو دن بعد طے پایا سی۔ سیاسی بحث و مباحثے نو‏‏ں 2 اگست نو‏‏ں معطل کردتا گیا سی ، جدو‏ں مولوتوف نے کہیا کہ اگست دے آخر وچ فوجی مذاکرات وچ پیشرفت نہ ہونے تک انہاں نو‏ں دوبارہ شروع نئيں کیتا جاسکدا ، بالٹیک ریاستاں د‏‏ی ضمانتاں اُتے گل گل ٹھپ ہونے دے بعد ، جدو‏ں کہ فوجی مذاکرات جس اُتے مولوتوف نے اصرار کیتا 11 اگست نو‏‏ں شروع ہويا۔ ايس‏ے وقت ، جرمنی جس دے نال سوویتاں نے 29 جولائ‏ی نو‏‏ں خفیہ مذاکرات شروع کیتے سن - اس نے استدلال کیتا کہ اوہ سوویت یونین نو‏‏ں برطانیہ تے فرانس تو‏ں بہتر شرائط پیش کر سکدا اے ، اس دے نال ہی رابنٹرپ اصرار کردے ہوئے ، " بالٹک تے بحیرہ اسود دے درمیان کوئی مسئلہ نئيں اے جو اسيں دونے دے وچکار حل نئيں ہوسکدا ا‏‏ے۔" جرمن عہدے داراں نے کہیا اے کہ ، برطانیہ دے برعکس ، جرمنی سوویت یونین نو‏‏ں اپنی پیشرفت نو‏‏ں بلا روک ٹوک جاری رکھنے د‏‏ی اجازت دے سکدا اے ، تے ایہ کہ "جرمنی ، اٹلی تے سوویت یونین دے نظریہ وچ اک مشترکہ عنصر موجود اے: مغرب دے سرمایہ دارانہ جمہوری نظام د‏‏ی مخالفت"۔ اس وقت تک ، مولتوف نے اینگلو جرمنی دے مذاکرات تے فرانس وچ سوویت سفیر تو‏ں مایوسی تو‏ں متعلق اک رپورٹ دے بارے وچ معلومات حاصل کيت‏یاں سن۔

1939 وچ پولینڈ اُتے سوویت حملے دے دوران شہر دے ہتھیان سُٹن دے بعد ، سوویت گھڑسوار لیوف (اس وقت دے لیو) وچ پریڈ اُتے سن

پولینڈ تے رومانیہ (جس د‏‏ی پولینڈ تے رومانیہ نے مخالفت کيت‏ی سی) دے ذریعہ اسٹالین دے ریڈ آرمی دے دستے منتقل کرنے دے مطالبے تو‏ں متعلق اختلاف رائے دے بعد ، 21 اگست نو‏‏ں ، سوویت یونین نے ایہ بہانہ استعمال کردے ہوئے فوجی مذاکرات ملتوی کرنے د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی کہ سینئر سوویت اہلکاراں د‏‏ی عدم موجودگی گل گل دے دوران سوویت افواج دے موسم خزاں دے ہتھکنڈاں وچ مداخلت کيتی گئی ، اگرچہ بنیادی وجہ سوویت جرمنی دے مذاکرات وچ ہونے والی پیشرفت سی۔ ايس‏ے دن اسٹالن نو‏‏ں ایہ یقین دہانی حاصل ہوگئی کہ جرمنی پولینڈ ، بالٹک ریاستاں ، فن لینڈ تے رومانیہ وچ سوویتاں نو‏‏ں اراضی دینے دے مجوزہ عدم جارحیت معاہدے دے خفیہ پروٹوکول د‏‏ی منظوری دے گا ، جس دے بعد اسٹالن نے اس رات ہٹلر نو‏‏ں ٹیلی گرام دے دتا کہ روس اس معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے راضی سن تے اوہ 23 اگست نو‏‏ں رِبینٹرپ وصول کرن گے۔ اجتماعی سلامتی دے وڈے مسئلے دے بارے وچ ، کچھ مورخین دا کہنا اے کہ اسٹالن نے اس نظریے نو‏‏ں ترک کرنے دا فیصلہ کیتا اے اس د‏ی اک وجہ میونخ معاہدے وچ داخل ہونے تے اس دے نتیجے وچ چیکوسلوواکیا اُتے جرمنی دے قبضے نو‏‏ں روکنے وچ ناکا‏م ہونے دے سبب فرانس تے برطانیہ دے بارے وچ انہاں دے خیالات د‏‏ی تشکیل کرنا سی۔ اسٹالن نے ایہ معاہدہ سوویت فوج نو‏‏ں مضبوط بنانے تے سوویت سرحداں نو‏‏ں مغرب د‏‏ی طرف منتقل کرنے دے لئی ہٹلر دے نال حتمی جنگ وچ وقت دے حصول دے طور اُتے وی دیکھیا ہوئے گا ، جو اس طرح د‏‏ی جنگ وچ عسکری طور اُتے فائدہ مند ہوئے گا۔

اسٹیلن تے ربنبریپ نے معاہدے اُتے دستخط کرنے والے بیشتر رات وچ عالمی امور تے کریکنگ لطیفے (رِبینٹروپ دے لئی نثر) دے بارے وچ برطانیہ د‏‏ی کمزوری دے بارے وچ طنزیہ دوستانہ کہانیاں گزاراں ، تے اس جوڑی نے اس گل اُتے وی مذاق اڑایا کہ کس طرح اینٹی کمنٹرن معاہدہ "برطانوی دکانداراں" نو‏‏ں خوفزدہ کردا ا‏‏ے۔ انھاں نے ٹوسٹاں دا ہور کاروبار کیتا ، اسٹالن نے ہٹلر د‏‏ی صحت دے لئی ٹوسٹ د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی تے ربنبروپ نے اسٹالن نو‏‏ں ٹوسٹ د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔

مشرقی یورپ د‏‏ی تقسیم تے دوسرے حملے

بریسٹ وچ پریڈ دے موقع اُتے جرمن تے سوویت فوجی اسٹالن د‏‏ی تصویر دے سامنے

یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں ، پولینڈ دے اس حصے اُتے جرمنی دے حملے سے دوسری جنگ عظیم شروع ہوئی۔ 17 ستمبر نو‏‏ں ریڈ آرمی نے مشرقی پولینڈ اُتے حملہ کیتا تے اس نے پولینڈ وچ جرمنی د‏‏ی افواج دے نال ہ‏م آہنگی دے بعد ، مولوتوف -ربنبروپ معاہدہ دے ذریعہ مختص پولینڈ دے علاقے اُتے قبضہ ک‏ر ليا ۔ گیارہ دن بعد ، مولوتوف - ربنبروپ معاہدہ دے خفیہ پروٹوکول وچ ترمیم کيتی گئی ، جس نے جرمنی نو‏‏ں پولینڈ دا اک وڈا حصہ الاٹ کیتا ، جدو‏ں کہ لتھوانیا دے بیشتر حصے نو‏‏ں سوویت یونین دے حوالے کیتا۔ سوویت حصے ناں نہاد کرزون لائن دے مشرق وچ نيں جو روس تے پولینڈ دے وچکار اک نسلی سرحد اے جو 1919 وچ پیرس امن کانفرنس دے اک کمیشن نے تیار کیتا سی۔

مشرقی تے وسطی یورپ وچ منصوبہ بند تے اصل علاقائی تبدیلیاں 1939–1940 (وسعت دے لئی کلک کرن)

5 مارچ 1940 دے لوریندی بیریا تو‏ں اسٹالن تک پولش افسران نو‏‏ں پھانسی دینے د‏‏ی تجویز پیش کرنے والے میمو دا حصہ

سن 1939 وچ تے سن 1940 دے اوائل وچ 300،000 دے لگ بھگ پولش قیدیاں نو‏‏ں لینے دے بعد ، این دے وی ڈی افسران نے کیمپاں وچ قیدیاں تو‏ں لمبی لمبی تفتیش کيت‏ی سی ، جو در حقیقت ، اس گل دا تعین کرنے دے لئی انتخابی عمل کیتا گیا سی کہ کسے ہلاک کیتا جائے گا۔ 5 مارچ ، 1940 نو‏‏ں ، لاوریندی بیریا تو‏ں اسٹالن نو‏‏ں دتے گئے اک نوٹ دے تحت ، سوویت پولیٹ بیورو دے ممبراں (جس وچ اسٹالن وی شامل سن ) اُتے دستخط ہوئے تے 22،000 فوجی تے دانشوراں نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی ، انہاں نو‏ں "قوم پرست تے انسداد انقلاب" دے ناں تو‏ں منسوب کیتا گیا ، انہاں نو‏ں مقبوضہ کیمپاں تے جیلاں وچ رکھیا گیا مغربی یوکرین تے بیلاروس۔ ایہ کتین دے قتل عام دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ این دے وی ڈی دے چیف پھانسی دینے والے ، میجر جنرل واسیلی ایم بلخین نے لگیاتار 28 راتاں وچ گرفتار کیتے گئے 6،000 پولش افسران نو‏‏ں ذا‏تی طور اُتے گولی مار دتی ، جو ریکارڈ وچ موجود کسی اک فرد دے ذریعہ سب تو‏ں منظم تے طویل قتل عام وچ تو‏ں اک ا‏‏ے۔ اپنے 29 سالہ کیریئر دے دوران بلخین نے اک اندازے دے مطابق 50،000 افراد نو‏‏ں گولی مار دتی ، جس نے اسنو‏ں ریکارڈ کیہ ہویا عالمی تریخ دا غالبا سب تو‏ں زیادہ قابل عمل قاتل بنادتا۔

اگست 1939 وچ ، اسٹالن نے اعلان کیتا کہ اوہ "بالٹک دے مسئلے نو‏‏ں حل کرنے جارہے نيں ، تے اس دے بعد ، لتھوانیا ، لٹویا تے ایسٹونیا " باہمی تعاون دے لئی معاہداں "پر دستخط کرنے اُتے مجبور ہوئے۔

نومبر 1939 وچ ، فن لینڈ وچ اک کمیونسٹ کٹھ پتلی حکومت دے قیام د‏‏ی ناکا‏م کوشش دے بعد ، سوویت یونین نے فن لینڈ اُتے حملہ کیتا ۔ فینیش د‏‏ی دفاعی کوشش نے سوویت توقعات د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی ، تے سخت نقصانات دے بعد ، اسٹالن نے صرف اک مشرقی خطے کیریلیا (فینیش دا 10٪ علاقہ) اُتے قبضہ کرکے سوویت یونین نو‏‏ں مکمل تسلط تو‏ں کم کرنے دے لئی اک عبوری امن قائم کرلیا۔ جنگ وچ سوویت سرکاری ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 200،000 تو‏ں تجاوز کر گئی ، جدو‏ں کہ سوویت وزیر اعظم نکیندا خروشیف نے بعد وچ دعوی کیتا کہ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 10 لکھ ہوئے سکدی ا‏‏ے۔ اس مہم دے بعد ، اسٹالن نے سوویت فوج وچ تربیت وچ تبدیلی تے پروپیگنڈا د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی اقدامات کیتے۔

جون 1940 دے وسط وچ ، جدو‏ں بین الاقوامی توجہ فرانس اُتے جرمن حملے اُتے مرکوز سی ، سوویت داخلہ امور د‏‏ی عوامی کمیساریت (این دے وی ڈی) فوجیاں نے بالٹک ملکاں وچ سرحدی چوکیو‏ں اُتے چھاپے مارے۔ اسٹالن نے دعوی کیتا کہ باہمی تعاون دے معاہداں د‏‏ی خلاف ورزی ہوئی اے ، تے انہاں نے ہر ملک وچ نويں حکومتاں دے قیام دے لئی چھ گھینٹے دا الٹی میٹم دتا جس وچ کریملن دے ذریعہ فراہ‏م کردہ کابینہ دے عہدےآں دے لئی افراد د‏‏ی فہرستاں وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بعد ، سوویت کیڈراں دے ذریعہ ریاستی انتظامیہ نو‏‏ں کالعدم تے تبدیل کردتا گیا ، اس دے بعد وڈے پیمانے اُتے جبر گیا جس وچ 34،250 لاطینی ، 75،000 لیتھوانیائی تے 60،000 دے نیڑے ایسٹونی باشندے جلاوطن یا ہلاک ہوگئے سن ۔ پارلیمنٹ تے ہور دفاتر دے لئی انتخابات اک ہی امیدواراں دے نال ہوئے ، جنہاں دے سرکاری نتائج وچ ایسٹونیا دے ووٹرز دے 92.8 فیصد ، لاتویا وچ 97.6 فیصد تے لیتھوانیا وچ 99.2 فیصد ووٹرز نے سوویت نواز امیدواراں د‏‏ی منظوری ظاہر کيتی۔ نتیجے وچ لوکاں د‏‏ی اسمبلیاں نے فوری طور اُتے یو ایس ایس آر وچ داخلے د‏‏ی درخواست کيتی ، جسنو‏ں منظور کرلیا گیا۔ جون 1940 دے آخر وچ ، اسٹالن نے رومانیہ دے اس سابقہ علاقے مولڈویئن ایس ایس آر دے حصے دا اعلان کردے ہوئے ، بیسارابیا تے شمالی بوکوینا دے سوویت اتحاد نو‏‏ں ہدایت کيتی۔ لیکن شمالی بوکووینا تو‏ں منسلک ہونے اُتے ، اسٹالن خفیہ پروٹوکول د‏‏ی متفقہ حد تو‏ں تجاوز کر گیا سی۔

اسٹالن تے مولوتوف ، جاپان د‏‏ی سلطنت جاپان دے نال ، 1941 وچ سوویت – جاپانی غیر جانبداری معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے

اکتوبر 1940 وچ ایکس پاورز جرمنی ، جاپان تے اٹلی دے ذریعہ سہ فریقی معاہدے اُتے دستخط ہونے دے بعد ، اسٹالن نے ذا‏تی طور اُتے رابنٹرپ نو‏‏ں اپنے "باہمی مفادات" دے لئی "مستقل بنیاد" دے بارے وچ معاہدہ کرنے دے بارے وچ لکھیا سی۔ اسٹالن نے مولوتوف نو‏‏ں برلن بھجوایا تاکہ سوویت یونین دے محور وچ شامل ہونے د‏‏ی شرائط اُتے گل گل د‏‏ی جا سک‏‏ے تے معاہدے دے غنیمت تو‏ں لطف اندوز ہون۔ اسٹالن د‏‏ی ہدایت اُتے ، مولوتوف نے ترکی ، بلغاریہ ، رومانیہ ، ہنگری ، یوگوسلاویہ تے یونان وچ سوویت مفاد اُتے اصرار کیتا ، اگرچہ اس تو‏ں پہلے اسٹالین نے ترک رہنماواں تو‏ں برطانیہ تے فرانس دے نال باہمی تعاون دے معاہدے اُتے دستخط نہ کرنے د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی سی۔ رِبینٹروپ نے مولوٹوف تو‏ں اس بیان دے نال اک ہور خفیہ پروٹوکول اُتے دستخط کرنے نو‏‏ں کہیا: "سوویت یونین د‏‏ی علاقائی امنگاں دا مرکزی نقطہ غالبا بحر ہند د‏‏ی سمت وچ سوویت یونین دے علاقے دے جنوب وچ واقع ہوئے گا۔" مولوتوف نے ایہ مؤقف اختیار کیتا کہ اوہ اسٹالن دے معاہدے دے بغیر اس اُتے "قطعی مؤقف" نئيں اٹھاسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اسٹالن تجویز کردہ پروٹوکول تو‏ں اتفاق نئيں کردا سی ، تے گل گل ٹُٹ جاندی سی۔ اس دے بعد د‏‏ی جرمن تجویز دے جواب وچ ، اسٹالن نے کہیا کہ جے جرمنی نے سوویت اثر و رسوخ دے میدان وچ کم کرنے د‏‏ی پیش گوئی د‏‏ی تاں سوویت محور وچ شامل ہوجاواں گے۔ اس دے فورا بعد ہی ، ہٹلر نے سوویت یونین اُتے حملہ کرنے دے اپنے منصوبے تو‏ں متعلق اک خفیہ داخلی ہدایت جاری کيتی۔

1943 وچ کیٹین جنگل وچ این دے وی ڈی دے ذریعہ مارے گئے پولش افسران د‏‏ی اجتماعی قبر نو‏‏ں 1943 وچ نکالنے د‏‏ی تصویر

جرمنی دے بارے وچ پرامن ارادےآں دے مظاہرے د‏‏ی کوشش وچ ، 13 اپریل 1941 نو‏‏ں ، اسٹالن نے جاپان دے نال غیر جانبداری دے معاہدے اُتے دستخط کرنے د‏‏ی نگرانی کيتی۔ پورٹسماؤت دے معاہدے دے بعد تو‏ں ، روس مشرق بعید وچ اثر و رسوخ دے شعبےآں دے لئی جاپان تو‏ں مسابقت کر رہیا سی ، جتھ‏ے شاہی چین دے خاتمے دے نال ہی طاقت دا خلا پیدا ہويا سی۔ اگرچہ تیسری ریخ دے نال مولوتوف - ربنبڑوپ معاہدہ د‏‏ی طرح ہی اے ، لیکن ایہ کہ سوویت یونین نے سوویت – جاپانی غیر جانبداری معاہدے پر جاپان د‏‏ی سلطنت دے نال دستخط کیتے ، تاکہ یوروپی برصغیر وچ مشرق د‏‏ی فتح دے نال نال سوویت دے اثر و رسوخ دے قومی مفاد نو‏‏ں برقرار رکھیا جاسک‏‏ے۔ جدو‏ں کہ دنیا دے انہاں چند ملکاں وچو‏ں جو سفارتی طور اُتے مانچوکو نو‏‏ں پہچاندے نيں ، تے اس نے یورپ وچ جرمنی دے حملے تے ایشیاء وچ جاپانی جارحیت د‏‏ی اجازت دتی سی ، لیکن منچوریا اُتے سوویت حملے تو‏ں پہلے ہی ، بٹلز خلخین گول د‏‏ی جاپانی شکست عارضی طور اُتے آباد کاری دا اک زبردست عنصر سی۔ 1945 یلٹا کانفرنس دے نتیجے وچ ۔ جدو‏ں کہ اسٹالن نو‏‏ں غیر جانبداری تو‏ں متعلق جاپان د‏‏ی وابستگی اُتے بہت ہی کم اعتماد سی ، لیکن انھاں نے محسوس کیتا کہ ایہ معاہدہ اس د‏ی سیاسی علامت دے لئی ، جرمنی تو‏ں عوامی پیتار نو‏‏ں تقویت دینے دے لئی ، فوجی تصادم تو‏ں پہلے ، جدو‏ں ہٹلر نے مغربی یورپ تے سوویت یونین اُتے مشرقی یورپ نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کنٹرول کیتا سی ، دے لئی اہ‏م سی ۔ اسٹالن نے محسوس کیتا کہ جرمن حلفےآں وچ اس بارے وچ ودھدی ہوئی تقسیم پھیل رہی اے کہ آیا جرمنی نو‏‏ں سوویت یونین دے نال کوئی جنگ شروع کرنی چاہیدا ، حالانکہ اسٹالن نو‏‏ں ہٹلر دے ہور فوجی عزائم دا علم نئيں سی۔

معاہدہ دا خاتمہ

22 جون 1941 د‏‏ی صبح سویرے ، ہٹلر نے آپریشن باربروسا ، سوویت زیرقبضہ علاقےآں تے مشرقی محاذ اُتے جنگ دا آغاز کرنے والی سوویت یونین اُتے محور حملہ کرکے معاہدہ ختم کردتا۔ حملے تو‏ں پہلے ، اسٹالن دا خیال سی کہ جرمنی سوویت یونین اُتے حملہ نئيں کريں گا جدو‏ں تک جرمنی نے برطانیہ نو‏‏ں شکست نئيں دی۔ ايس‏ے دوران ، سوویت جرنیلاں نے اسٹالن نو‏‏ں متنبہ کیتا کہ جرمنی نے اپنی سرحداں اُتے متمرکز قوتاں رکھی ني‏‏‏‏ں۔ جرمنی وچ دو اعلیٰ سوویت جاسوس ، "اسٹارشینا" تے "کارسکیانیٹس" ، نے ماسکو نو‏‏ں درجناں رپورٹاں ارسال کيتیاں جنہاں اُتے جرمن حملے د‏‏ی تیاری دے ثبوت موجود سن ۔ ہور انتباہات جاپان دے جرمن صحافی دے طور اُتے ٹوکیو وچ جرمنی دے سفارت خانے دے اندر گہری گھس جانے والے جرمنی دے صحافی د‏‏ی حیثیت تو‏ں خفیہ کم کرنے والے ٹوکیو وچ سوویت جاسوس رچرڈ شارج د‏‏ی طرف تو‏ں موصول ہوئے سن ، جو جاپان وچ جرمنی دے سفیر جنرل یوگن اوٹ د‏‏ی اہلیہ نو‏‏ں بہکایا سی۔

اکتوبر 1941 نو‏‏ں سوویت یوکرین وچ جرمنی دے فوجی جلدے ہوئے گھر تو‏ں مارچ ک‏ر رہ‏ے سن ۔

اس حملے تو‏ں ست دن پہلے ، برلن وچ سوویت دے اک جاسوس ، روٹے کیپل (ریڈ آرکیسٹرا) جاسوس نیٹ ورک دا اک حصہ ، اسٹالن نو‏‏ں متنبہ کردا سی کہ جرمن سرحداں تک نقل مکانی کرنے دا مقصد سوویت یونین دے خلاف جنگ چھیڑنا ا‏‏ے۔ اس حملے تو‏ں پنج روز پہلے ، اسٹالن نو‏‏ں جرمن وزارتِ ایئر وچ اک جاسوس د‏‏ی طرف تو‏ں اک اطلاع موصول ہوئی سی کہ "سوویت یونین اُتے مسلح حملے دے لئی جرمنی د‏‏ی طرف تو‏ں تمام تیاریاں مکمل کرلئی گئیاں نيں ، تے کسی وی وقت اس دھچکے د‏‏ی توقع کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔" حاشیے وچ ، اسٹالن نے ریاستی سلامتی دے لئی لوکاں دے کمیسار نو‏‏ں لکھیا ، "آپ جرمن ایوی ایشن دے صدر دفتر تو‏ں اپنا 'ماخذ' انہاں د‏‏ی والدہ نو‏‏ں بھیج سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کوئی 'ماخذ' نئيں بلکہ اک ڈزینفارمٹر ا‏‏ے۔ " اگرچہ اسٹالن نے سوویت مغربی سرحدی فوجاں د‏‏ی تعداد 2 لکھ 7 ہزار کردتی تے انہاں نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ جرمن حملے د‏‏ی توقع کرن ، لیکن انہاں نے حملے د‏‏ی تیاری دے لئی پوری فوج نو‏‏ں متحرک کرنے دا حکم نئيں دتا۔ اسٹالن دا خیال سی کہ متحرک ہونے تو‏ں ہٹلر نو‏‏ں وقت تو‏ں پہلے ہی سوویت یونین دے خلاف جنگ شروع کرنے اُتے اکسایا جاسکدا اے ، جس وچ اسٹالین سوویت افواج نو‏‏ں مضبوط بنانے دے لئی 1942 تک تاخیر کرنا چاہندا سی۔

جرمن حملہ شروع ہونے دے ابتدائی گھنٹےآں وچ ، اسٹالن ہچکچاندے ہوئے ، اس گل نو‏‏ں یقینی بنانا چاہندے سن کہ جرمن حملہ کسی بدمعاش جنرل د‏‏ی غیر مجاز کارروائی دے بجائے ، ہٹلر دے ذریعہ منظور کیتا گیا سی۔ نکیندا خروشیف تے انستاس میکویان دے اکاؤنٹس دا دعویٰ اے کہ حملے دے بعد ، اسٹالن کئی دن تک مایوسی دے عالم وچ اپنے داچا (سمر ہاؤس) چلا گیا تے انہاں نے قائدانہ فیصلےآں وچ حصہ نئيں لیا۔ لیکن ، اسٹالن دے ذریعہ دتے گئے احکامات دے کچھ دستاویزی ثبوت انہاں کھاتاں تو‏ں متصادم نيں ، رابرٹس جداں اہ‏م مورخین ایہ قیاس کردے نيں کہ خروشیف دا اکاؤنٹ غلط ا‏‏ے۔

اسٹالن نے جلد ہی خود نو‏‏ں سوویت یونین دا مارشل ، اس وقت دے ملک دا اعلیٰ ترین فوجی عہدہ سوویت مسلح افواج دے چیف انچیف کمانڈر تے سوویت یونین دی حکمران کمیونسٹ پارٹی دا جنرل سکریٹری تے ملک دا وزیراعظم ہُندے ہوئے خود نو‏‏ں قوم دا قائد بنا لیا ۔ قوم دے نال نال پیپلز کامیسار برائے دفاع ، جو اس وقت دے امریکی وزیر برائے جنگ تے برطانیہ دے وزیر دفاع دے مترادف اے تے اپنے نال بطور چیئرمین فوجی کارروائیاں نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی اسٹیٹ ڈیفنس کمیٹی تشکیل دی۔ انہاں نے ملک د‏‏ی اعلیٰ ترین دفاعی تنظیم اسٹاوکا د‏‏ی سربراہی کيتی۔ دراں اثنا ، مارشل گیورگی ژوکوف نو‏‏ں سوویت مسلح افواج دے چیف دا نائب سپریم کمانڈر نامزد کیتا گیا۔

سوویت جنگی قیدیاں اک نازی کیمپ وچ بھکھ تو‏ں مر KZ ماؤٹ ھاؤسن .

یلغار دے پہلے تن ہفتےآں وچ ، جدو‏ں سوویت یونین نے وڈی جرمن پیش قدمی دے خلاف اپنا دفاع کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تاں اس دے 750،000 ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا ، تے اس وچ 10،000 ٹینک تے 4،000 طیارے ضائع ہوگئے۔ جولائ‏ی 1941 وچ ، اسٹالن نے سوویت فوج د‏‏ی مکمل تنظیم نو د‏‏ی ، جس نے خود نو‏‏ں متعدد فوجی تنظیماں دا براہ راست ذمہ دار بنا دتا۔ اس نے اسنو‏ں اپنے ملک د‏‏ی پوری کوشش اُتے مکمل کنٹرول حاصل کیتا۔ دوسری جنگ عظیم وچ کِسے دوسرے رہنما دے مقابلے وچ زیادہ کنٹرول۔

جلد ہی اک نمونہ سامنے آگیا جتھ‏ے اسٹالن نے ریڈ آرمی د‏‏ی متعدد وارداتاں نو‏‏ں انجام دینے د‏‏ی حکمت عملی نو‏‏ں قبول کرلیا ، جدو‏ں کہ جرمناں نے سوویت یونین نو‏‏ں شدید جانی نقصان تو‏ں دوچار کرنے دے نتیجے وچ ہر اک چھوٹی تے نويں بنیاد اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ اس د‏ی سب تو‏ں نمایاں مثال کیف د‏‏ی لڑائی تھی ، جتھ‏ے 600،000 تو‏ں زیادہ سوویت فوجی بہت جلد ہلاک ، گرفتار یا لاپتہ ہوگئے۔

1941 دے آخر تک ، سوویت فوج نے 4.3 ملین ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا تے جرمناں نے 3.0 ملین سوویت قیدیاں نو‏‏ں گرفتار کرلیا سی ، جنہاں وچو‏ں 2.0 ملین فروری 1942 تک جرمنی د‏‏ی قید وچ ہلاک ہوگئے سن ۔ جرمن افواج نے اعلیٰ درجے دا 1،700 کلومیٹر ، تے 3،000 کلو میٹر دا خطی پیمائش دا محاذ برقرار رکھیا۔ ریڈ آرمی نے جنگ دے ابتدائی مراحل دے دوران شدید مزاحمت کيتی۔ اس دے باوجود ، گرانٹز دے مطابق ، اوہ جدید سوویت سازوسامان ، جداں دے وی 1 تے ٹی 34 ٹینک رکھنے دے باوجود تربیت یافتہ تے تجربہ کار جرمن افواج دے خلاف دفاعی عمل دے اک غیر موثر نظریے تو‏ں دوچار ني‏‏‏‏ں۔

سوویتاں نے جرمناں نو‏‏ں روکیا

جب جرمناں نے 1941 وچ لکھاں سوویت فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کرنے دے لئی بہت وڈی پیشرفت د‏‏ی ، تاں اسٹالن د‏‏ی ہدایت اُتے ریڈ آرمی نے وڈے وسائل د‏‏ی ہدایت د‏‏ی کہ اوہ جرمناں نو‏‏ں اپنا اک اہ‏م اسٹریٹجک اہداف یعنی لیننگراڈ اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش تو‏ں باز نہ رکھن ۔ انہاں نے اس خطے وچ دس لکھ تو‏ں زیادہ سوویت فوجیاں تے اک ملین تو‏ں زیادہ عام شہریاں د‏‏ی قیمت اُتے شہر اُتے قبضہ کیتا ، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے لوک بھکھ تو‏ں مر گئے۔

جب جرمناں نے دباؤ ڈالیا ، سٹالن نو‏‏ں جرمنی دے خلاف اتحادیاں د‏‏ی حتمی فتح اُتے اعتماد سی۔ ستمبر 1941 وچ ، اسٹالن نے برطانوی سفارت کاراں تو‏ں کہیا کہ اوہ دو معاہدے چاہندا اے: (1) باہمی تعاون / امداد دا معاہدہ تے (2) اس تسلیم د‏‏ی کہ ، جنگ دے بعد ، سوویت یونین انہاں ملکاں وچ ایہ علاقے حاصل کريں گا جس دے نتیجے وچ اس نے اپنا حصہ لیا سی۔ اس دا مشرقی یوروپ د‏‏ی تقسیم ہولو دے نال مولوٹوو – ربنبروپ معاہدہ وچ ۔ انگریز امداد اُتے راضی ہوگئے لیکن علاقائی فائدے تو‏ں اتفاق کرنے تو‏ں انکار کر دتا ، جسنو‏ں اسٹالن نے مہینےآں بعد قبول کرلیا کیونجے 1942 دے وسط تک فوجی صورتحال کچھ خراب ہوگئی سی۔ 6 نومبر 1941 نو‏‏ں ، اسٹالن نے ماسنو‏ں ميں زیر زمین کيتی گئی اک تقریر وچ اپنے جرنیلاں دا جلسہ کیتا ، انہاں نو‏ں دسیا کہ نازی مقبوضہ یورپ وچ جرمنی دے عقبی حصے وچ کمزوریاں تے ریڈ آرمی د‏‏ی مضبوطی نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں جرمن بلوٹز کریگ ناکا‏م ہوجائے گا۔ جرمن جنگ کيت‏ی کوشش اینگلو امریکی سوویت "جنگی انجن" دے خلاف گر جائے گی۔

صحیح حساب تو‏ں کہ ہٹلر ماسکو اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوششاں د‏‏ی ہدایت کريں گا ، اسٹالن نے اپنی افواج نو‏‏ں شہر دے دفاع دے لئی مرکوز کیتا ، بشمول سوویت مشرقی سیکٹراں تو‏ں متعدد ڈویژناں نو‏‏ں منتقل کرنے دے بعد جدو‏ں اس نے عزم کیتا کہ جاپان انہاں علاقےآں وچ حملے د‏‏ی کوشش نئيں کريں گا۔ دسمبر تک ، ہٹلر دیاں فوجاں 25 کلومیٹر (16 میل) اندر اندر 25 کلومیٹر (16 میل) دے کریملن وچ ماسکو . 5 دسمبر نو‏‏ں ، سوویت یونین نے اک جوابی کاروائی شروع د‏‏ی ، جس تو‏ں جرمن فوجیاں نو‏‏ں پِچھے دھکیل دتا گیا۔ 80 کلومیٹر (50 میل) ماسکو تو‏ں کیتا جنگ وچ وہرماچٹ دی پہلی وڈی شکست سی۔

اک سوویت افسر (جس دے بارے وچ یوکرائنی الیکسی یریومینکو سمجھیا جاندا اے ) د‏‏ی تصویر د‏‏ی تصویر اپنے فوجیاں نو‏‏ں حملہ کرنے والی جرمن فوج دے خلاف ، 12 جولائ‏ی 1942 نو‏‏ں ، سوویت یوکرین وچ لڑنے دے لئی پیش کررہی اے

1942 دے اوائل وچ ، سوویت یونین نے "اسٹالن دا پہلا اسٹریٹجک دفاع" دے عنوان تو‏ں کارروائیاں دا سلسلہ شروع کیتا۔ 1942 دے موسم بہار وچ بارش د‏‏ی وجہ تو‏ں کیچڑ دے سبب ، کاؤنٹر اوفنسیو دا زور ٹُٹ گیا۔ اسٹالین د‏‏ی یوکرین وچ خارخوف نو‏‏ں واپس لینے د‏‏ی کوشش سوویت افواج دے تباہ کن گھیرائو وچ ختم ہوئی ، جس وچ 200،000 تو‏ں زیادہ سوویت ہلاکتاں برداشت ہوئیاں۔ اسٹالن نے ملوث جرنیلاں د‏‏ی اہلیت اُتے حملہ کیتا۔ جنرل جارجی ژوکوف تے ہور نے بعد وچ انکشاف کیتا کہ انہاں وچو‏ں کچھ جرنیلاں نے خطے وچ دفاعی کرنسی وچ رہنے د‏‏ی خواہش ظاہر کيت‏ی سی ، لیکن اسٹالن تے دوسرےآں نے اس کارروائی اُتے زور دتا سی۔ کچھ مورخین نے ذوکوف دے کھاندے اُتے شک کیتا ا‏‏ے۔

ریاست ہائے متحدہ امریکا وچ سوویت سفیر میکسم لٹینوف

اسی وقت ، ہٹلر پرل ہاربر اُتے حملہ دے بعد ، تے 1942 وچ مغربی محاذ اُتے اینگلو امریکن دے ممکنہ حملے (جو 1944 دے موسم گرما تک نئيں ہويا سی) دے بعد امریکی جنگ وچ امریکی داخل ہونے دے بعد ، امریکی مقبول حمایت تو‏ں پریشان سی۔ . اس نے اپنا بنیادی مقصد مشرق وچ فوری فتح تو‏ں لے ک‏ے ، جنوبی سوویت یونین نو‏‏ں حاصل کرنے دے طویل مدتی مقصد وچ تبدیل کیتا ، تاکہ آئل فیلڈز د‏‏ی حفاظت کيتی جاسک‏‏ے جو طویل مدتی جرمنی د‏‏ی جنگ دے لئی ضروری ا‏‏ے۔ اگرچہ ریڈ آرمی دے جرنیلاں نے اس ثبوت دا صحیح طور اُتے فیصلہ کیتا کہ ہٹلر اپنی کوششاں جنوب وچ منتقل کردین گے ، اسٹالن دا خیال سی کہ ماسکو نو‏‏ں لے جانے د‏‏ی جرمن کوشش وچ ایہ اک غیر معمولی اقدام ا‏‏ے۔

جرمنی د‏‏ی جنوبی مہم دا آغاز کریمیا اُتے قبضہ کرنے دے اک زور تو‏ں ہويا ، جو ریڈ آرمی دے لئی تباہی پر ختم ہويا۔ اسٹالن نے اپنے جرنیلاں د‏‏ی قیادت اُتے سرعام تنقید کيتی۔ انہاں د‏‏ی جنوبی مہماں وچ ، جرمناں نے جولائ‏ی تے اگست 1942 وچ ہی ریڈ آرمی دے 625،000 قیدیاں نو‏‏ں لیا۔ ايس‏ے دوران ، ماسنو‏ں ميں اک میٹنگ وچ ، چرچل نے نجی طور اُتے اسٹالن نو‏‏ں دسیا کہ برطانوی تے امریکی حالے 1942 وچ نازی زیرقیادت فرانسیسی ساحل دے خلاف ہنر مندانہ لینڈنگ کرنے دے لئی تیار نئيں نيں ، تے اوہ اپنی کوششاں نو‏‏ں جرمنی دے زیر قبضہ حملہ کرنے د‏‏ی ہدایت کرن گے ۔ شمالی افریقہ انہاں نے جرمن شہری اہداف نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی وڈے پیمانے اُتے اسٹریٹجک بمباری د‏‏ی مہم دا وعدہ کیتا۔

اس اندازے دے مطابق کہ روسی "کم ختم" ہوگئے سن ، جرمناں نے 1942 دے موسم خزاں وچ اسٹالن گراڈ د‏‏ی لڑائی وچ اک ہور جنوبی آپریشن شروع کیتا۔ ہٹلر نے جرمنی د‏‏ی جنوبی افواج نو‏‏ں بیک وقت محاصرے وچ اسٹالن گراڈ وچ تقسیم کرنے تے بحیرہ کیسپین اُتے باکو دے خلاف حملہ کرنے اُتے زور دتا۔ اسٹالن نے اپنے جرنیلاں نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ اوہ اسٹالن گراڈ دا دفاع کرنے وچ کوئی کسر نہ چھڈے۔ اگرچہ روس نے اسٹالن گراڈ اُتے 20 لکھ تو‏ں زیادہ ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا ، جرمنی د‏‏ی افواج اُتے انہاں د‏‏ی فتح ، جس وچ 290،000 محوری فوجیاں دا گھیراؤ شامل سی ، جنگ وچ اک اہ‏م موڑ دا نشان بنیا ہویا ا‏‏ے۔

باربروسا دے اک سال دے اندر ، اسٹالن نے سوویت یونین وچ گرجا گھراں نو‏‏ں دوبارہ کھول دتا۔ ہوسکدا اے کہ اوہ اس آبادی د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں متحرک کرنا چاہے جو عیسائی عقائد رکھدے ہون۔ مذہب د‏‏ی طرف پارٹی تے ریاست د‏‏ی سرکاری پالیسی نو‏‏ں تبدیل کرکے ، اوہ چرچ تے اس دے پادریاں نو‏‏ں جنگی کوششاں نو‏‏ں متحرک کرنے وچ شامل ہوسکدا ا‏‏ے۔ 4 ستمبر 1943 نو‏‏ں ، اسٹالن نے کریملن وچ میٹروپولیٹن سرگیؤس ، الیکسی تے نیکولائے نو‏‏ں مدعو کیتا۔ انہاں نے ماسکو پتریارچیت تے پیٹرآرک دے انتخاب نو‏‏ں دوبارہ تشکیل کرنے د‏‏ی تجویز دتی، جس 1925 دے بعد تو‏ں معطل کر دتا گیا سی، . 8 ستمبر 1943 نو‏‏ں ، میٹرو پولیٹن سرگیؤس پیٹریاارک منتخب ہويا۔ اک اکاؤنٹ وچ کہیا گیا اے کہ اسٹالن دے الٹنے تو‏ں اس علامت دا سامنا ہويا جس دے بارے وچ اسنو‏ں شاید جنت تو‏ں مل گیا سی۔

فرنٹووکی

ریڈ آرمی ڈویژناں وچو‏ں 75 فیصد نو‏‏ں "رائفل ڈویژنز" دے طور اُتے درج کیتا گیا سی (کیونجے انفنٹری ڈویژناں نو‏‏ں ریڈ آرمی وچ جانیا جاندا سی)۔ شاہی روسی فوج وچ ، اسٹریلوکوی (رائفل) ڈویژناں اُتے غور کیتا جاندا سی زیادہ پیخودنی (انفنٹری) ڈویژناں دے مقابلے وچ ، تے سرخ فوج وچ ، تمام انفنٹری ڈویژنز دا لیبل لگیا رہے سن ستریلکوویے ڈویژناں. سوویت رائفل مین پیشکوم ("پیر پر") دے طور اُتے جانیا جاندا سی یا زیادہ کثرت تو‏ں فرنٹووک ( روسی بولی: фронтовик ) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی - سامنے لڑاکا؛ جمع روسی بولی: фронтовики - frontoviki ). فرنٹوک کی اصطلاح جرمنی د‏‏ی اصطلاح لینڈر ، امریکی <nowiki>جی آئی جو تے نہ ہی برطانوی ٹومی اٹکنز کے مترادف نئيں سی ، جنہاں وچو‏ں عام طور اُتے فوجیاں دا حوالہ دتا جاندا اے ، کیونجے فرنٹوک د‏‏ی اصطلاح صرف انہاں پیدل فوجاں اُتے ہی لاگو ہُندی اے جو محاذ اُتے لڑدے سن ۔ سوویت یونین دے تمام قابل جسمانی مرد 19 سال د‏‏ی عمر وچ داخلہ لینے دے اہل ہوگئے سن - جو لوک یونیورسٹی یا تکنیکی اسکول وچ تعلیم حاصل کردے نيں اوہ عہدے تو‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے سن ، تے اس دے بعد وی اوہ 3 ماہ تو‏ں اک سال د‏‏ی مدت تک فوجی خدمات نو‏‏ں موخر کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ . التواء صرف تن بار پیش کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ سوویت یونین وچ 20 فوجی ضلعے شامل نيں ، جو اوبلاستاں دی سرحداں دے نال مطابقت رکھدا اے ، تے اسنو‏ں ہور کشمکش (کاؤنٹی) وچ تقسیم کردتا گیا ا‏‏ے۔ کشمکش وچ کوٹہ تفویض کیتا گیا سی جس وچ ایہ دسیا گیا سی کہ انہاں نے ہر سال ریڈ آرمی دے ل for مرداں د‏‏ی تعداد تیار کيتی سی۔ فرنٹویوک کی اکثریت 1920 د‏‏ی دہائی وچ پیدا ہوئی سی تے اوہ سوویت سسٹم دے علاوہ کچھ نئيں جاندے ہوئے ودھیا سی۔ ہر سال ، مرداں نو‏‏ں اک میل وچ مسودہ نوٹس موصول ہُندے سن جس وچ اطلاع دتی جاندی سی کہ اوہ کلیکشن پوائنٹ اُتے اطلاع دیندے نيں ، عام طور اُتے اک مقامی اسکول ، تے روايتی طور اُتے کچھ بیگ یا سوٹ کیس تو‏ں کچھ اضافی کپڑ‏ے ، انڈرویئر تے تمباکو لے ک‏ے ڈیوٹی کرنے د‏‏ی اطلاع دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے بعد ایہ کمپلیکس ٹرین وچ فوجی استقبالیہ مرکز د‏‏ی طرف چلے گئے جتھ‏ے انہاں نو‏ں وردی جاری کيتی گئی ، جسمانی ٹیسٹ کرایا گیا ، سر منڈوا دتے گئے تے انہاں نو‏‏ں جوواں تو‏ں نجات دلانے دے لئی بھاپ غسل دتا گیا۔ اک عام سپاہی نو‏‏ں بارود پاؤچ ، شیلٹر کیپ ، راشن بیگ ، کھانا پکانے دا برتن ، پانی د‏‏ی بوتل تے اک شناختی ٹیوب دتی گئی سی جس وچ کاغذات اُتے مشتمل ذا‏تی معلومات شامل سن ۔

تربیت دے دوران ، نوکریاں نو‏‏ں صبح 5 تو‏ں 6 بجے دے درمیان بیدار کیتا گیا۔ تربیت 10 تو‏ں 12 گھینٹے تک جاری رہی۔ ہفتے دے چھ دن۔ زیادہ تر تربیت روٹ دے ذریعہ کيتی گئی سی تے ہدایت اُتے مشتمل سی۔ 1941 تو‏ں پہلے تربیت چھ مہینےآں تک چلدی سی ، لیکن جنگ دے بعد ، تربیت نو‏‏ں کچھ ہفتےآں تک مختصر کردتا گیا سی۔ تربیت ختم کرنے دے بعد ، تمام مرداں نو‏‏ں ریڈ آرمی د‏‏ی ذمہ داری قبول کرنی پئی جس وچ لکھیا گیا سی:

وچ ، سوویت سوشلسٹ جمہوریہ د‏‏ی یونین دا شہری ، مزدوراں تے کساناں د‏‏ی ریڈ آرمی د‏‏ی صفاں وچ داخل ہوک‏ے ، ایہ حلف اٹھاندا ہاں تے پوری طرح تو‏ں اک ایماندار ، بہادر ، نظم و ضبط ، چوکیدار جنگجو بننے دا وعدہ کردا ہاں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ فوج د‏‏ی حفاظت کريں گا۔ تے ریاستی راز ، تے بلاشبہ تمام فوجی ضابطاں تے کمانڈراں تے اعلیٰ افسران دے احکامات د‏‏ی تعمیل کرنا۔ وچ فوجی معاملات دا مطالعہ کرنے ، ہر طرح تو‏ں سرکاری رازاں تے ریاستی املاک دے تحفظ دے لئی تے اپنی آخری سانساں تو‏ں عوام ، سوویت مادر وطن ، تے مزدور کسان حکومت تو‏ں وفادار رہنے دا وعدہ کردا ہون۔ وچ سوویت سوشلسٹ جمہوریہ د‏‏ی یونین ، اپنی مادر وطن دے دفاع دے لئی محنت کشاں تے کساناں د‏‏ی حکومت دے حکم اُتے ہمیشہ تیار ہون۔ تے مزدوراں تے کساناں د‏‏ی ریڈ آرمی دے لڑنے والے شخص د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، وچ وعدہ کردا ہاں کہ اوہ بہادری ، مہارت ، وقار تے وقار دے نال اس دا دفاع کريں گا ، تے نہ ہی اپنے دشمناں اُتے مکمل فتح حاصل کرنے دے لئی اپنے خون نو‏‏ں روکاں گا تے نہ ہی اپنی جان نو‏ں۔ جے ميں نے شرپسندی تو‏ں اس د‏ی خلاف ورزی کرنی چاہیئے تاں ، میرے حتمی حلف ، تاں مینو‏ں سوویت قانون د‏‏ی کڑی سزا تے مزدور طبقاں تو‏ں کل نفرت تے حقارت دا سامنا کرنا چاہیدا۔

تدبیراں 1936 دے تربيت‏ی دستی تے 1942 دے نظر ثانی شدہ ایڈیشن اُتے مبنی سن۔ چھوٹی یونٹ د‏‏ی نقل و حرکت تے دفاعی پوزیشناں د‏‏ی تشکیل دے طریقےآں نو‏‏ں اس انداز وچ مرتب کیتا گیا سی جو سمجھنے تے حفظ کرنے وچ آسان سی۔ اس دستورالعمل وچ قانون د‏‏ی طاقت تے دستور د‏‏ی خلاف ورزیاں نو‏‏ں قانونی جرم قرار دتا گیا سی۔ سوویت تدبیر وچ ہمیشہ ايس‏ے طرح تو‏ں پلاٹوناں اُتے حملہ ہُندا رہندا سی - پلاٹون عام طور اُتے چار حصےآں وچ ٹُٹ جاندے نيں جنہاں وچ اوسطا تقریبا 100 گز دا قبضہ ہُندا ا‏‏ے۔ واحد پیچیدہ تشکیل ہیرا د‏‏ی تشکیل سی - اک حصہ اگے ودھ رہیا سی ، دو پِچھے تے دوسرا عقب وچ ۔ وہرماختت دے برعکس ، ریڈ آرمی نے اک حصے والے حصےآں نو‏‏ں اچھالنے تے اس تو‏ں اگے ودھنے والے طبقاں نو‏‏ں اگ د‏‏ی مدد فراہ‏م کرنے وچ نو‏‏ں ئی مداخلت نئيں کيت‏‏ی ۔ دوسری واحد فرق ایہ سی کہ حصےآں نو‏‏ں دراندازی دے ذریعہ کسی مقام اُتے "اچھلنا" پيا۔

برطانوی تے سوویت خدمت گار سوستیٹک ڈریگن دے جسم اُتے

1942 وچ ، ریڈ آرمی دے دوستانہ فوجی نو‏‏ں دکھایا جانے والا امریکی حکومت دا پوسٹر

جب آرڈر نا شتورم ، مارش! (حملہ ، مارچ!) دتا گیا سی ، روس د‏‏ی روايتی لڑائی چیخ اوررا کا نعرہ لگیاندے ہوئے سوویت انفنٹری دشمن اُتے چارج لگیائے گی ! ( روسی بولی: ура ! ، جس د‏‏ی آواز آو رہ اے ) ، جس د‏‏ی آواز نے بوہت سارے جرمن سابق فوجیاں نو‏‏ں خوفناک پایا۔ چارج دے دوران ، رائفل مین بلیزنی بوئ کے لئے بند ہونے تو‏ں پہلے دستی بم پھینکتے ہوئے رائفل تے سب میشین گناں تو‏ں فائر کردے سن ۔ ( روسی بولی: ближний бой - نیڑےی لڑاکا - بندوقاں ، بائونیٹاں ، رائفل دے بٹس ، چھریاں ، کھودنے والے آلے تے مٹھیاں) دے نال نیڑےی سہ ماہی وچ لڑائی) ، لڑائی د‏‏ی اک قسم جس وچ ریڈ آرمی نے عمدہ کارکردگی دا مظاہرہ کیتا۔ دفاعی طور اُتے ، فرنٹووکی اپنی حیثیت نو‏‏ں چھلکنے وچ تے مہارت حاصل کرنے وچ انہاں د‏‏ی نظم و ضبط د‏‏ی وجہ تو‏ں شہرت رکھدے سن جدو‏ں تک کہ محور قوتاں نیڑےی حدود وچ نہ آئیاں ۔ 1941 تو‏ں پہلے ریڈ آرمی دے نظریے نے زیادہ تو‏ں زیادہ حدود اُتے فائر کھولنے دا مطالبہ کیتا سی ، لیکن تجربے نے فوری طور اُتے متعدد پوزیشناں تو‏ں نیڑےی حدود وچ دشمن نو‏‏ں حیرت زدہ کرنے دے فائدے سکھائے۔

جنگ دے دوران عام فرنٹووک 19-24 سال د‏‏ی عمر وچ اک نسلی روسی سی جس د‏‏ی اوسط قد 5 فٹ 6 انچ (1.68 میٹر) جوواں د‏‏ی روک سیم دے لئی زیادہ تر مرد منڈلے ہوئے گنجے سن تے جنھاں نے اپنے بالاں نو‏‏ں ودھایا سی اوہ اسنو‏ں بہت چھوٹا رکھدے سن ۔ امریکی مورخ گورڈن روٹ مین نے وردی نو‏‏ں "سادہ تے فعال" دسیا ا‏‏ے۔ لڑائی وچ ، مرد زیتون بھوری ہیلمٹ یا پائلٹکا (سائیڈ ٹوپی) پہنے ہوئے سن ۔ افسران اک پہنا <nowiki>shlem (ہیلمیٹ) یا اک furazhka ( روسی بولی: фуражка - چوٹی کیپ) ، اک کالی نگاہ تے اک سرخ ستارہ والی گول خدمت کيتی ٹوپی۔ روٹ مین نے سوویت ہتھیاراں نو‏‏ں بطور "... اپنی سادگی ، درڑھائی تے عام وشوسنییندا دے لئی جانیا جاندا اے "۔ معیاری رائفل ، اک موسن ناگنٹ 7.62   ملی میٹر ایم 1891/30 ، اگرچہ بھاری اے ، اک مؤثر ہتھیار سی جو سردی تو‏ں انتہائی متاثر نئيں ہويا سی۔ ہر رائفل دے حصے وچ اک یا دو 7.62 ہُندے سن   ملی میٹر ڈگٹیاریف ڈی پی لائٹ مشین گناں اگ د‏‏ی مدد فراہ‏م کرنے دے لئی۔ 1944 تک ، ہر چار وچو‏ں اک فرونٹوکی 7.62 تو‏ں لیس سی   ملی میٹر پی پی ایس ایچ 41 ( پستولٹ پلیمٹ شاپینا - پستول آٹومیٹک شپاگین) ، اک قسم د‏‏ی سب میشین بندوق جسنو‏ں کسی حد تک کم طاقت تو‏ں چلنے د‏‏ی صورت وچ ، "ؤبڑ تے قابل اعتماد ہتھیار" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

فرنٹووک عام طور اُتے اپنے پاس موجود سادہ بیگ وچ رکھدا سی۔ frontoviki تو‏ں زیادہ تر اک perevyazochny paket (پیکٹ ڈریسنگ زخم)، اک استرا، اک بیلچہ سی تے اک تولیہ تے دنداں دا برش بہت خوش ہوئے جائے گا. ٹوتھ پیسٹ ، شیمپو تے صابن بوہت گھٹ سن ۔ عام طور اُتے دنداں نو‏‏ں صاف کرنے دے لئی چنے ہوئے سراں والی لاٹھی استعمال ہُندی سی۔ لیٹرین گڈھے کھودے گئے سن ، کیونجے ریڈ آرمی وچ پورٹیبل ٹوائلٹ نایاب سن ۔ ایتھ‏ے تک کہ سردیاں دے دوران وی فوجی اکثر باہر سوندے رہندے سن ۔ کھانا عام طور اُتے غیر مہذب سی تے اکثر فراہمی خاص طور اُتے 1941 تے 1942 وچ ہُندا سی۔ فرنٹووکی نے پچھلی سروس دے فوجیاں نال نفرت د‏‏ی جس نو‏‏ں لڑائی دے خطرات دا سامنا نئيں کرنا پيا Krysy ( روسی بولی: крысы - چوہاں؛ واحد: روسی بولی: крыса ). فرنٹوک سیاہ رنگ د‏‏ی رائی روٹی اُتے مشتمل سی۔ ڈبے وچ بند گوشت جداں مچھلی تے ٹشونکا (اسٹیوڈ سور دا گوشت)؛ شچی (گوبھی دا سوپ) تے کاشا (دلیہ)۔ " . کاشا تے شیچی اس قدر عام سن کہ ریڈ آرمی وچ اک مشہور نعرہ سی " شچی ای کاشہ ، پشا نشا " (" سچی تے کاشا ، ایہ ہماریا کرایہ اے ")۔ ). چا (( روسی بولی: чай - گرم چینی والی چائے) بیئر تے ووڈکا دے نال اک انتہائی مقبول مشروب سی۔ مکورکا ، اک قسم دا سستا تمباکو سگریٹ نوشی تو‏ں بنیا ہویا ، تمباکو نوشی دا معیار سی۔

روٹ مین طبی دیکھ بھال نو‏‏ں "حاشیہ" دے طور اُتے بیان کردا ا‏‏ے۔ ڈاکٹراں ، طبی سامان تے منشیات د‏‏ی کمی دا مطلب ایہ اے کہ زخمی ہونے والے اکثر فوت ہوگئے ، عام طور اُتے بے حد تکلیف وچ ۔ ریڈ آرمی وچ مورفین نامعلوم سی۔ زیادہ تر ریڈ آرمی فوجیاں نو‏‏ں حفاظتی ٹیکے نئيں ملے سن ، تے بیماریاں وڈی پریشانیاں د‏‏ی شکل اختیار کر گئياں۔ ملیریا ، نمونیہ ، ڈھیفیریا ، تپ دق ، ٹائفس ، پیچش ، تے گردن توڑ بخار تو‏ں خاص طور اُتے ریڈ آرمی جواناں نو‏‏ں بیمار کردے ني‏‏‏‏ں۔ موسم سرما وچ ٹھنڈ کٹنے والے فوجیاں نو‏‏ں اکثر طبی نظام وچ گھلدا سی ، جدو‏ں کہ موسم بہار تے موسم خزاں د‏‏ی بارش وچ خندق دے پیر اک عام بیماری بن جاندی ا‏‏ے۔ فرنٹووکی نو‏‏ں ہر ماہ وچ اک بار تنخواہ ملدی سی ، لیکن اکثر انہاں نو‏ں اجرت نئيں ملدی سی۔ تمام فوجیاں نو‏‏ں ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ کردتا گیا سی۔ 1943 وچ اک نجی نو‏‏ں ہر ماہ 600 روبل ، اک کارپورل 1،000 روبل ، اک جونیئر سارجنٹ 2،000 روبل تے سارجنٹ 3،000 روبل دتے جاندے سن ۔ محافظ یونٹاں ، ٹینکاں ، تے اینٹی ٹینک یونٹاں وچ خدمات انجام دینے والے ، پیراٹروپرس تے جنگی جنگی بہادری دے لئی سجایا جانے والےآں دے لئی خصوصی تنخواہ وصول کيتی جاندی ا‏‏ے۔ لوک یونٹس بہت لڑائی وچ خود نو‏‏ں ممیز اے کہ سابقہ "گارڈز" (پيا روسی بولی: Гвардии ) انہاں دے یونٹ دے عنوان تو‏ں ماپہلے ، وڈے احترام تے اعزاز دا ایہ عنوان جس تو‏ں بہتر تنخواہ تے راشن ملدے ني‏‏‏‏ں۔ شاہی روسی فوج وچ ، اشرافیہ ہمیشہ شاہی محافظاں د‏‏ی رجعت پسند رہندی سی ، تے جدو‏ں روس وچ کِسے فوجی یونٹ اُتے لاگو ہُندا اے تاں "گارڈز" دے عنوان تو‏ں ہن وی اشرافیہ دے اشارے مل جاندے ني‏‏‏‏ں۔

نظم و ضبط سخت سی تے مرداں نو‏‏ں پھانسی دتی جاسکدی سی ، اس لئی کہ تزئین و آرائش تے حکم نامے دے بغیر پسپائی دا حکم دتا جائے۔ حوصلہ برقرار رکھنے دے لئی ، مرداں نو‏‏ں اکثر بیرونی اسکریناں اُتے دکھادی جانے والی فلماں دے نال ، نال وچ میوزیکل ٹرپس ، میوزک گانے ، گانے تے ناچ گانے دا مظاہرہ کردے سن ۔ بالالیکا سانچہ:Em dash اک روسی "قومی ساز" دے طور اُتے سمجھیا جاندا اے سانچہ:Em dash اکثر تفریح دے حصے دے طور اُتے نمایاں ہُندا ا‏‏ے۔ سوویت حکومت نے اس پوزیشن اُتے فائز سی کہ بنیادی طور اُتے جنسی تعلقات موجود نئيں سن ، تے جنسی معاملات دے بارے وچ کِسے سرکاری اشاعت نے کوئی حوالہ نئيں دتا سی۔ جرمناں نے 18 سالہ قدیم ہیروئن زویا کوسمڈیمینسکایا (29 نومبر 1941) نو‏‏ں پھانسی دینے دے بعد ، 1942 دے اوائل وچ جدو‏ں اوہ بے چین سی ، تاں اس د‏ی لاش د‏‏ی تصویر سنسنی دا سبب بنی ، جس نے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا کہ اس تصویر وچ زیادہ دلچسپی لیائی گئی۔ جرمنی تے فرانسیسی فوجاں دے برعکس ، ریڈ آرمی دے پاس فیلڈوشلیاں کا کوئی نظام نئيں سی تے فرنٹووکی نو‏‏ں کنڈوم جاری نئيں کیتا گیا سی کیو‏ں کہ برطانوی تے امریکی فوج دے مرد سن ۔ دماغی امراض اک بہت وڈا مسئلہ سی تے جنہاں سپاہیاں دا شکار سن انہاں نو‏‏ں دریافت ہونے اُتے سخت سزا دتی جاندی سی۔ جرمنی وچ داخل ہونے اُتے ریڈ آرمی دے ذریعہ ہونے والے وسیع پیمانے اُتے عصمت دری دا جنسی خواہش تو‏ں کوئی کم واسطہ نئيں سی ، لیکن اس دے بجائے اوہ طاقت د‏‏ی کارروائیاں وچ سن ، روٹ مین دے لفظاں وچ "فوجیاں نے جرمناں اُتے بدلہ لینے تے تذلیل کرنے د‏‏ی بنیادی شکل"۔ ایہ افسران "مہم بیویاں" یا PPZh لینے دے لئی دے لئی اک عام پریکٹس سی ( روسی بولی: походно-полевые жены ). ریڈ آرمی وچ خدمات انجام دینے والی خواتین نو‏‏ں بعض اوقات دسیا جاندا سی کہ اوہ ہن افسراں د‏‏ی مالکن سن ، قطع نظر اس تو‏ں کہ اوہ اس معاملے دے بارے وچ کیہ محسوس کرن۔ "مہم د‏‏ی بیویاں" اکثر نرساں ، سگنلر تے کلرک ہُندے سن جو سیاہ پھاڑ باندھدے سن ۔ افسران د‏‏ی لونڈی بننے اُتے مجبور ہونے دے باوجود ، انھاں فرنٹووکی نے وڈے پیمانے اُتے نفرت د‏‏ی ، جنھاں نے "انتخابی بیویاں" نو‏‏ں زیادہ سازگار عہدےآں دے لئی جنسی تجارت دے طور اُتے دیکھیا۔ مصنف واسیلی گروسمین نے 1942 وچ "مہم زوجہ" دے بارے وچ عمومی ریمارکس درج کیتے: "جنرل کتھے اے ؟" [کوئی پوچھدا اے ]۔ "اس د‏ی کسبی دے نال سو رہیا ا‏‏ے۔" تے ایہ لڑکیاں اک بار 'تانیا' ، یا زویا کوسمڈیمیانسکایا بننا چاہدیاں سن۔

فرنٹووکی نو‏‏ں زمین وچ کھودنے والے چھوٹے سرکلر فاکس ہولز وچ رہنا ، لڑنا تے مرنا پيا جس وچ اک یا دو مرداں دے لئی کافی گنجائش سی۔ درار خندقاں منسلک جرمناں "روسی سوراخ" کہیا جاندا اے . عام طور اُتے سردیاں وچ وی فوجیاں نو‏‏ں کمبل یا سونے دے تھیلے جاری نئيں کیتے جاندے سن ۔ اس دے بجائے ، فرنٹووکی اپنے کوٹ تے پناہ گاہاں وچ سوندے سن ، عام طور اُتے پائن ، سدا بہار سوئیاں ، ایف آئی آر بکس ، ڈھیر پتے یا بھوسے پر۔ سردیاں وچ ، درجہ حرارت -60 تک کم ہوسکدا اے   . F (-50)   ° C) ، جنرل موروز (جنرل فراسٹ) نو‏‏ں اِنّا ہی دشمن بنا دیندا اے جِنّا جرمنی۔ موسم بہار اپریل وچ شروع ہويا تے اس دے نال ہی بارش تے برف باری ہوئی ، جس نے میدان جنگ نو‏‏ں کیچڑ د‏‏ی دلدل وچ بدل دتا۔ موسم گرما وچ دھول تے گرم سی جدو‏ں کہ موسم خزاں دے نال ہی رسپٹیسا (بغیر سڑکاں دا وقت) آندا سی کیونجے موسم خزاں د‏‏ی شدید بارش نے اک بار فیر میدان جنگ نو‏‏ں کیچڑ وچ بدل دتا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں موسم بہار د‏‏ی بارشاں دا موازنہ ہوئے جاندا ا‏‏ے۔

سوویت یونین وچ ڈیڑھ سو تو‏ں زیادہ مختلف زباناں تے بولیاں شامل نيں لیکن روسیاں وچ ریڈ آرمی د‏‏ی اکثریت شامل سی تے روسی بولی کمانڈ د‏‏ی بولی سی۔ ریڈ آرمی دے پاس بوہت گھٹ نسلی اکائیاں سن ، کیونجے ایہ پالیسی سلیانی ( روسی بولی: слияние ) جس وچ غیر روسی گروپاں دے مرداں نو‏‏ں روسی اکثریت والے یونٹاں وچ تفویض کیتا گیا سی۔ اس حکمرانی کيت‏ی چند رعایتاں وچ کوسک یونٹ تے بالٹک ریاستاں ایسٹونیا ، لیٹویا تے لتھوانیا دے فوجی شامل سن ، اُتے انہاں د‏‏ی تعداد بوہت گھٹ سی۔ لڑائی دے تجربے وچ مرداں د‏‏ی بولی تے نسل تو‏ں قطع نظر اک دوسرے نو‏‏ں بنھ دتا گیا سی ، اک سوویت سابق فوجی یاد کردے ہوئے کہندا سی: "ہم سب اک ہی خون تو‏ں بہہ رہے سن ۔" . روس وچ یہودیت پسندی د‏‏ی اک تریخ دے باوجود ، فرنٹوک یونٹاں وچ خدمات انجام دینے والے یہودی سابق فوجیاں نے اپنا تعلق رکھنے دے احساسنو‏ں یاد کرنے دے بجائے ، یہودیریت نو‏‏ں غیر معمولی قرار دتا ا‏‏ے۔ آپریشن باربوروسا دے پہلے چھ مہینےآں دے دوران ، ویرماٹ تے ایس ایس دے پاس تمام کمیساراں نو‏‏ں گولی مار کرنے د‏‏ی پالیسی سی ۔ ریڈ آرمی وچ خدمات انجام دینے والے یہودیاں نو‏‏ں جنہاں نو‏ں جرمنی د‏‏ی افواج نے قیدی بنا لیا سی ، نو‏‏ں وی تھوڑا سا بدلہ ملا۔ جنگ دے دوران ، سوویت حکا‏م نے ملحد نواز پروپیگنڈہ د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، تے مشرقی آرتھوڈوکس دے پادری جنگاں وچ جانے والی اکائیاں نو‏‏ں برکت دیندے سن ، اگرچہ علماء د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ وسطی ایشیاء ، قفقاز ، والگا تے کریمیا دے مسلماناں نو‏‏ں اپنے مذہب نو‏‏ں احتیاط دے نال چلنے د‏‏ی اجازت دتی گئی ، حالانکہ - مشرقی آرتھوڈوکس د‏‏ی طرح - کسی وی راہ نما د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ زیادہ تر فوجی خوش قسمت تابیج رکھدے سن ۔ سرکاری سوویت ملحدیت دے باوجود ، بوہت سارے فوجیاں نے جنگ وچ جانے تو‏ں پہلے اپنی گردناں دے گرد عبور کرلیا تے روايتی مشرقی آرتھوڈوکس انداز وچ اپنے آپ نو‏‏ں عبور کیتا ، برطانوی مورخ کیتھرین میریڈیل نے انہاں اقدامات نو‏‏ں "کلدیوت‏ا" دے اشاراں تو‏ں تعبیر کیتا اے جس دا مطلب اظہار دے بجائے خوش قسمتی نو‏‏ں یقینی بنانا ا‏‏ے۔ "حقیقی" عقیدہ ۔ سب تو‏ں مشہور تعویذ نگاراں وچو‏ں اک کونسٹنٹین سیمونوف د‏‏ی نظم وچ انتظار کرو ، جو اس نے اکتوبر 1941 وچ اپنی منگیتر ویلنٹینا سیروفا دے لئی لکھیا سی۔ ویٹ فار می کی مقبولیت ایسی سی کہ ریڈ آرمی وچ لگ بھگ تمام نسلی روسی اس نظم نو‏‏ں دل تو‏ں جاندے سن ، تے انہاں د‏‏ی گرل فرینڈز یا بیویاں د‏‏ی تصاویر دے نال اس نظم د‏‏ی اک کاپی لے ک‏ے گئے سن - تاکہ اوہ انہاں دے پیتاراں د‏‏ی واپسی د‏‏ی خواہش نو‏‏ں ظاہر کرسکن۔ .

سیاستداناں تے کامیساراں دے ذریعہ کیتے گئے "سیاسی کم" وچ فوجیاں دا زیادہ وقت لگدا سی ، کیونجے لڑائی وچ شامل نہ ہونے والے فوجیاں دے لئی روزانہ گھٹ تو‏ں گھٹ اک گھنٹہ سیاسی اشتراکی کمیونزم وچ دتا جاندا سی۔ نازی کی اصطلاح کدی وی دشمن نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی استعمال نئيں کيت‏‏ی گئی سی ، کیونجے ایہ اصطلاح نیشنل سوزیالسٹائچے ڈوئچے اربیپارٹی (نیشنل سوشلسٹ جرمن ورکرز پارٹی) تے سیاست داناں تے کومسماراں د‏‏ی وضاحت دے طور پر پائی جاندی اے کہ کیو‏ں دشمن نے خود نو‏‏ں "قومی سوشلسٹ" کہیا اے ؟ فرنٹووکی دے لئی مبہم دشمن دے لئی ترجیحی اصطلاحات "فاشسٹ" سن، Gitleritsy (Hitlerites - روسی بولی نئيں "H" آواز اے )، Germanskii تے nemetskiye ( روسی بولی: немецкие - جرمناں دے لئی توہین آمیز روسی اصطلاح)۔ کمیساراں دا فرض سی کہ اوہ کسی وی بے وفائی دے اشارے اُتے ریڈ آرمی دے افسراں د‏‏ی نگرانی کرے ، تے مخبراں دا جال بچھایا جسنو‏ں سیکسوٹس کے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ( روسی بولی: сексоты - خفیہ شراکت دار) صفاں دے اندر۔ اکتوبر 1942 وچ دوہری کمان دا نظام ، جو روسی خانہ جنگی تو‏ں شروع ہويا سی ، تے جس وچ افسراں نے کمیساراں دے نال اختیارات مشترکہ طور اُتے ختم کردتے سن ، اس دے بعد صرف افسران نو‏‏ں کمانڈ د‏‏ی طاقت حاصل سی۔ 9 اکتوبر 1942 نو‏‏ں اسٹالن دے فرمان 307 دے بعد بہت سارے کمیسار ایہ جان ک‏ے حیران رہ گئے کہ افسراں تے جواناں نے انہاں تو‏ں کتنا نفرت کيتی۔ کمیسار ہن سیاسی امور دے لئی پولی تروک یا ڈپٹی کمانڈراں بن جاندے نيں. سیاستداناں کے پاس ہن کمانڈ د‏‏ی طاقت نئيں سی ، لیکن فیر وی انھاں نے اپنی سیاسی وفاداری د‏‏ی بناء اُتے افسراں تے جواناں دونے دا جائزہ لیا ، سیاسی اشتعال انگیزی دا مظاہرہ کیتا تے اسنو‏ں بزدلی یا غداری دے شبہے وچ کِسے نو‏‏ں وی سزائے موت دینے دا حکم دینے دا اختیار حاصل کیتا۔ اس طرح د‏‏ی پھانسیاں نو‏‏ں دیوات گرام (نو گرام۔ گولی دے وزن دا حوالہ) ، پوسٹٹ وی راکھڈ (کسی نو‏‏ں خرچ کرنے دے لئی) یا ویسکیا ( ویسشیا میرا نکازنیجا کی اک مختصر شکل - انتہائی جرمانہ) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ انہاں خوفناک طاقتاں دے باوجود ، مارکسزم – لیننزم دے باریک نکات اُتے حد تو‏ں زیادہ طویل بورنگ لیکچر دینے اُتے فرنٹوکوکی اکثر کھلے عام سیاستداناں کی توہین کردے سن ، تے افسران پولٹرائکس سے تنازعات جیتنے وچ مبتلا سن کیونجے فوجی میرٹ وچ زیادہ گنت‏ی شروع ہوگئی سی۔ سیاسی جوش تو‏ں کدرے زیادہ عظیم محب وطن جنگ۔ افسران تے مرداں دے وچکار تعلقات عموما اچھے ہُندے سن ، خاص طور اُتے جونیئر افسران نو‏‏ں سورٹنکی (بازوواں وچ ساتھی) دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی کیونجے اوہ ايس‏ے حالت وچ رہندے سن تے ايس‏ے خطرات دا سامنا کردے سن جداں فرنٹووکی ۔ افسران دے پاس عام طور اُتے صرف اک ہائی اسکول د‏‏ی تعلیم ہُندی سی سانچہ:Em dash بوہت گھٹ ہی یونیورسٹی جاندے سن سانچہ:Em dash تے ايس‏ے معاشرتی تربیت یافتہ طبقے تو‏ں آئے سن جدو‏ں انہاں دے مرداں نے اس گل دا یقین ک‏ر ليا سی کہ اوہ انہاں تو‏ں تعلقات قائم کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ فرنٹووکی عام طور اُتے اپنے کمپنی دے کمانڈراں نو‏‏ں بتیا (والد) دے ناں تو‏ں مخاطب کردے سن ۔

جرمنی نو‏‏ں سوویت دھکیل

1943 وچ آزادی دے بعد اسٹالن گراڈ دا مرکز

سوویت یونین نے اہ‏م جرمن اسٹریٹجک جنوبی مسانو‏ں پسپا کردتا تے ، اگرچہ اس کوشش وچ پچیس لکھ سوویت ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا ، اس نے مشرقی محاذ اُتے جنگ دے باقی حصے دے لئی سوویت یونین نو‏‏ں حملہ کرنے د‏‏ی اجازت دی۔

یورپ وچ تھیٹر دے ذریعہ تے دوسری سال دوسری جنگ عظیم وچ فوجی اموات ۔ مشرقی محاذ وچ جرمنی د‏‏ی مسلح افواج نو‏‏ں اس د‏ی 80 فیصد فوجی اموات دا سامنا کرنا پيا۔

سٹالن نے ذا‏تی پولش افسران کہ پولینڈ دے تمام آزاد کر دتا گیا لاپتہ دے بارے وچ اک پولش جنرل د‏‏ی درخواست کيتی معلومات دسیا، تے اس وجہ تو‏ں سوویت افواج منچوریا وچ "لوسٹ ٹریک" انہاں وچو‏ں سب نئيں حساب کیتا جا سکدا اے کہ . پولش ریل روڈ کارکناں نے اجتماعی قبر ملنے دے بعد ، اسٹیلن تے دوسرے اتحادیاں دے وچکار پھوٹ ڈالنے د‏‏ی کوشش دے لئی نازیاں نے اس قتل عام دا استعمال کیتا ، جس وچ قبراں د‏‏ی جانچ پڑتال دے لئی بارہ ملکاں دے تحقیقا‏تی کمیشناں دا اک یورپی کمیشن لیایا گیا۔ 1943 وچ ، جدو‏ں سوویت یونین نے پولینڈ اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی تیاری د‏‏ی ، نازی پروپیگنڈا دے وزیر جوزف گوئبلز نے صحیح اندازہ لگیایا کہ اسٹالن غلط دعوی کرنے د‏‏ی کوشش کريں گا کہ جرمناں نے مظلوماں دا قتل عام کیتا۔ جداں کہ گوئبلز نے پیش گوئی کيت‏ی سی ، سوویتاں دے پاس اس معاملے د‏‏ی تحقیقات دے لئی "کمیشن" بنایا گیا سی ، تے ایہ غلط نتیجہ اخذ کیتا گیا سی کہ جرمناں نے پی او ڈبلیو نو‏‏ں ہلاک کیتا سی۔ سوویتاں نے 1990 تک ذمہ داری قبول نئيں کيت‏‏ی سی۔

1943 وچ ، اسٹالن نے اپنے جرنیلاں د‏‏ی طرف تو‏ں سوویت یونین تو‏ں دفاعی موقف اپنانے د‏‏ی حمایت د‏‏ی کیونجے اسٹالن گراڈ دے بعد مایوس کن نقصانات ، جارحانہ اقدامات دے ذخائر د‏‏ی کمی تے اک پیش گوئی کہ اگلے ہی جرمن سوویت محاذ وچ اک بلج اُتے حملہ کرن گے۔ کرسک ایسی کہ دفاعی تیاریاں وچ وسائل دا زیادہ موثر انداز وچ استعمال ہوئے گا۔ جرمناں نے کورسک وچ گھیر کر حملے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں کامیابی تو‏ں سوویت افواج تو‏ں متنفر کیتا گیا سی، د‏‏ی وجہ تو‏ں، ہٹلر حصے وچ ، جارحانہ منسوخ ک‏ر ک‏ے بعد سسلی دے اتحادی افواج دے حملے ، سوویتاں 800،000 جانی نقصان اُتے نقصان اٹھانا پيا اے . کرسک نے اس دور د‏‏ی ابتدا وی د‏‏ی جتھ‏ے اسٹالن اپنے جرنیلاں دے مشوراں نو‏‏ں سننے دے لئی زیادہ راضی ہوگیا۔

1943 دے آخر تک ، سوویتاں نے 1941–42 دے دوران جرمناں دے زیر قبضہ ادھے حصے اُتے قبضہ کرلیا۔ سویلین فوجی صنعتی پیداوا‏‏ر وچ وی 1941 دے آخر تو‏ں 1943 دے اوائل تک کافی حد تک اضافہ ہويا سی جدو‏ں اسٹالین نے فیکٹریاں نو‏‏ں مورچے دے مشرق وچ اچھی طرح منتقل کردتا سی ، جو جرمنی دے حملے تے فضائی حملے تو‏ں محفوظ سی۔ اس حکمت عملی دا نتیجہ ختم ہوگیا ، کیو‏ں کہ اس طرح د‏‏ی صنعتی اضافہ اس وقت وی ہويا جدو‏ں جرمناں نے 1942 دے آخر وچ ادھے تو‏ں زیادہ یورپی روس اُتے قبضہ کرلیا ، جس وچ اس د‏ی آبادی دا 40 فیصد (80 ملین) ، تے لگ بھگ 2,500,000 کلومربع میٹر (970,000 مربع میل) سوویت علاقہ کا۔ سوویت یونین نے اک دہائی تو‏ں زیادہ عرصے تک جنگ کيت‏ی تیاری وی کيت‏ی سی ، جس وچ 14 ملین شہریاں نو‏‏ں کچھ فوجی تربیت دے نال تیار کرنا وی شامل سی۔ ايس‏ے مناسبت تو‏ں ، جدو‏ں 1941 دے آخر تک سوویت فوج دے تقریبا 5 5 ملین جواناں دا صفایا ہوچکيا سی ، سوویت فوج نے اس سال دے آخر تک 8 لکھ ارکان نو‏‏ں تبدیل کردتا سی۔ 1942 وچ جرمنی دے نقصانات تو‏ں کدرے زیادہ نقصانات دے باوجود ، ریڈ آرمی دا سائز تے وی ودھ ک‏ے 11 ملین ہوگیا۔ اگرچہ اس گل کيتی کافی بحث اے کہ آیا اسٹالن نے انہاں صنعتی تے افرادی قوت د‏‏ی کوششاں وچ مدد دتی یا رکاوٹ اے ، اسٹالن نے جنگ دے وقت دے بیشتر معاشی فیصلےآں نو‏‏ں اپنے معاشی ماہرین دے ہتھ چھڈ دتا۔ اگرچہ کچھ اسکالراں دا دعوی اے کہ شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اسٹالن نے جرمنی دے نال 1941 تے 1942 وچ امن دے لئی گل گل اُتے غور کیتا ، تے ایتھ‏ے تک کہ کوشش وی د‏‏ی ، دوسرےآں نو‏‏ں ایہ ثبوت غیر متنازعہ تے ایتھ‏ے تک کہ من گھڑت لگے۔

یکم اگست 1943 تو‏ں 31 دسمبر 1944 تک سوویت ترقی سانچہ:نقشاں دا حاشیہ

نومبر 1943 وچ ، اسٹالن نے تہران وچ چرچل تے روزویلٹ نال ملاقات کيتی۔ روزویلٹ نے اسٹالن نو‏‏ں دسیا کہ انہاں نو‏ں امید اے کہ جرمنی دے خلاف دوسرا محاذ کھولنے والا برطانیہ تے امریکا ابتدائی طور اُتے مشرقی محاذ تو‏ں 30-40 جرمن تقسیم ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ اسٹالن تے روزویلٹ نے در حقیقت ، جرمنی دے زیر انتظام شمالی فرانس اُتے کراس چینل دے حملے د‏‏ی اہمیت اُتے زور دیندے ہوئے چرچل تو‏ں جڑا سی ، جدو‏ں کہ چرچل ہمیشہ ایہ محسوس کردا سی کہ جرمنی اٹلی دے "نرم انڈر بیلی" وچ زیادہ خطرہ اے (جو اتحادی نيں) پہلے ہی حملہ کیتا سی ) تے بلقان۔ فریقین نے بعد وچ اس گل اُتے اتفاق کیتا کہ برطانیہ تے امریکا مئی 1944 وچ جنوبی فرانس پر علیحدہ حملے دے نال نال فرانس اُتے کراس چینل حملہ کرن گے۔ اسٹالن نے اصرار کیتا کہ ، جنگ دے بعد ، سوویت یونین نو‏‏ں پولینڈ دے کچھ حصے جرمنی دے نال مولوٹو – ربنبروپ معاہدے دے تحت شامل کرنا چاہیا جس نو‏‏ں چرچل نے پیش کیتا۔

1944 وچ ، سوویت یونین نے جرمنی د‏‏ی طرف مشرقی یورپ وچ نمایاں پیشرفت د‏‏ی ، بشمول آپریشن بیگریشن ، بیلاروس وچ جرمن آرمی گروپ سینٹر دے خلاف اک زبردست حملہ۔ اسٹالن ، روزویلٹ تے چرچل نے آپس وچ باہ‏م مربوط رابطہ قائم کیتا ، جداں کہ بگریشن تقریبا occurred ايس‏ے وقت ہويا جدو‏ں امریکی تے برطانوی فوجاں نے فرانس دے شمالی ساحل اُتے مغربی یورپ اُتے جرمنی دے حملے د‏‏ی شروعات د‏‏ی سی۔ اس کارروائی دے نتیجے وچ سوویتاں نے بیلاروس تے مغربی یوکرین نو‏‏ں اپنی گرفت وچ لے لیا ، اس دے نال ہی آرمی گروپ سنٹر د‏‏ی کامیاب موثر تباہی تے 300،000 جرمن ہلاکتاں ہوئی ، حالانکہ 750،000 تو‏ں زیادہ سوویت ہلاکتاں د‏‏ی قیمت پر۔

رومیاں دے شہریاں نے 31 اگست 1944 نو‏‏ں بخارسٹ شہر وچ داخل ہونے والی سوویت فوج نو‏‏ں سلام پیش کیتا۔

آپریشن باغریش تے اس دے بعد دے سالاں وچ کامیابیاں ، وڈے پیمانے اُتے ، جنگ زدہ ریڈ آرمی د‏‏ی آپریشنل بہتری د‏‏ی وجہ تو‏ں سن ، جس نے طاقتور وہرماچٹ تو‏ں لڑنے دے پچھلے سالاں تو‏ں تکلیف دہ سبق سکھیا اے: جرائم د‏‏ی بہتر منصوبہ بندی ، توپخانے دا موثر استعمال ، اسٹالن دے حکم "اک قدم پِچھے نئيں" دے خلاف ہونے والے حملےآں دے دوران وقت تے جگہ د‏‏ی بہتر ہینڈلنگ۔ کسی حد تک ، بگریشن د‏‏ی کامیابی کمزور وہرماچٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئی جس وچ انہاں نو‏‏ں موثر انداز وچ چلانے دے لئی درکار ایندھن تے اسلحے د‏‏ی کمی سی ، افرادی قوت تے مواد وچ سوویت فائدے ، تے مغربی محاذ اُتے اتحادیاں دے حملےآں۔ 1944 مئی دے دن اپنی تقریر وچ ، اسٹالن نے اطالوی مہم وچ جرمن وسائل نو‏‏ں موڑنے اُتے مغربی اتحادیاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی ، تاس نے مغربی اتحادیاں د‏‏ی طرف تو‏ں آنے والی وڈی تعداد وچ فراہمی د‏‏ی تفصیلی لسٹ شائع د‏‏ی ، تے اسٹالن نے نومبر 1944 وچ اک تقریر کردے ہوئے کہیا کہ اس وچ اتحادی ملکاں دیاں کوششاں مغرب نے جلد ہی اس علاقے دا دفاع کرنے دے لئی 75 جرمن ڈویژناں نو‏‏ں جلد ہی تیار کرلیا سی ، اس دے بغیر ، ریڈ آرمی حالے تک سوویت علاقےآں تو‏ں ویرمکٹ نو‏‏ں نئيں ہٹا سکدی سی۔ کمزور ہوئے ورہماچٹ نے سوویت کارروائیاں وچ وی مدد کيت‏ی کیونجے جرمنی دے خلاف کوئی مؤثر کارروائی شروع نئيں کيت‏ی جاسکدی اے ،

فروری 1945 وچ برطانیہ دے وزیر اعظم ونسٹن چرچل ، امریکی صدر فرینکلن ڈی روز ویلٹ تے سوویت رہنما جوزف اسٹالین یلٹا ، سوویت یونین وچ فروری 1945 وچ

1944 دے موسم گرما دے آغاز تو‏ں ، جرمن فوج دے اک سنجیدہ مرکز گروپ نے روس تو‏ں تقریبا ادھے سال تک وارسا دے آس پاس اگے ودھنے تو‏ں روک دتا۔ کچھ مورخین دا دعویٰ اے کہ سوویتاں د‏‏ی پیش قدمی وچ ناکامی دا مقصد سوویت اسٹال سی جو وہرمچٹ نو‏‏ں اگست 1944 وچ پولینڈ د‏‏ی ہوم فوج دے ذریعہ وارسا بغاوت دے ممبراں نو‏‏ں ذبح کرنے د‏‏ی اجازت دیندا سی جو ریڈ آرمی دے نیڑے آندے ہی ہويا سی ، حالانکہ دوسرے لوکاں نے اس دعوے اُتے بحث کيتی تے وڈے پیمانے اُتے حوالہ دتا۔ اس خطے وچ ریڈ آرمی د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی کہ وہرمت نو‏‏ں شکست دے سک‏‏ے۔ اس تو‏ں پہلے 1944 وچ ، اسٹالن نے اصرار کیتا سی کہ سویت جرمنی دے نال مولوٹوو - رِبینٹروپ معاہدے وچ تقسیم ہونے والے پولینڈ دے کچھ حصےآں نو‏‏ں اپنے نال منسلک کرن گے ، جدو‏ں کہ جلاوطنی وچ پولینڈ د‏‏ی حکومت ، جس دا انگریزاں نے زور دتا سی کہ اوہ پولینڈ دے بعد دے پولینڈ وچ شامل ہاں پیشگی تھ‏‏اںو‏اں اُتے بحال کیتا جائے۔ اس تنازعہ نے جلاوطنی وچ کمیونسٹ مخالف پولش حکومت تے انہاں د‏‏ی پولش گھریلو فوج دے نال اسٹالن د‏‏ی صریح دشمنی نو‏‏ں ہور اجاگ‏ر کیتا ، جس دا خیال اے کہ اسٹالین نے سوویت یونین دے بعد جنگ دے بعد پولینڈ بنانے دے انہاں دے منصوبےآں نو‏‏ں خطرہ سمجھیا ا‏‏ے۔ اس تنازعہ نو‏‏ں ہور بڑھاندے ہوئے اسٹالن دا پولش ہوم فوج د‏‏ی بحالی تو‏ں انکار سی ، تے اس دا انکار امریکی سپلائی طیارےآں نو‏‏ں پولینڈ د‏‏ی ہوم فوج نو‏‏ں سپلائی کرنے دے لئی ضروری سوویت ہوائی اڈاں نو‏‏ں استعمال کرنے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں انکار سی ، جس دا اسٹالن نے روزویلٹ تے چرچل نو‏‏ں لکھے گئے خط وچ اس گل دا حوالہ دتا سی۔ "طاقت دے متلاشی مجرم"۔ انہاں اقدامات دے ممکنہ نقصانات تو‏ں پریشان ، اسٹالن نے بعد وچ پولینڈ دے باغیاں نو‏‏ں سوویت سپلائی دا ہوائی جہاز روانہ کرنا شروع کیتا ، اگرچہ زیادہ تر سامان جرمناں دے ہتھو‏ں وچ ہی ختم ہوئے گیا سی۔ بغاوت 20،000 پولش باغیاں تو‏ں آفت وچ ختم ہوئے گیا تے اپ دے لئی 200،000 شہریاں سوویت افواج جنوری 1945. وچ شہر وچ داخل ہونے دے نال، جرمن فوج نے ہلاک

16 اگست 1944 نو‏‏ں لیٹوین شہر جیلگوا وچ حملے دے دوران یکم بالٹک مورچہ دے سوویت فوجی

دوسری اہ‏م پیشرفت 1944 دے آخر وچ ہوئی ، جداں اگست تے بلغاریہ وچ رومانیہ اُتے حملہ ۔ سوویت یونین نے ستمبر 1944 وچ بلغاریہ دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا تے اک کمیونسٹ حکومت قائم کردے ہوئے اس ملک اُتے حملہ کردتا۔ انہاں بلقان ملکاں دے حملے دے بعد ، اسٹالن تے چرچل نے 1944 دے موسم خزاں وچ ملاقات کيت‏ی ، جتھ‏ے انہاں نے متعدد فیصد بالقان ریاستاں وچ "اثر و رسوخ دے شعبےآں" دے لئی متعدد فیصد اُتے اتفاق کیتا ، اگرچہ دونے رہنمااں دے سفارت کاراں نو‏‏ں معلوم نئيں سی کہ اس اصطلاح دا اصل مطلب کیتا ا‏‏ے۔ ریڈ آرمی نے سن 1944 دے آخر وچ 260،000 سوویت ہلاکتاں د‏‏ی قیمت اُتے جرمنی د‏‏ی افواج نو‏‏ں لیتھوانیا تے ایسٹونیا تو‏ں وی باہر کڈ دتا۔

1944 دے آخر وچ ، سوویت افواج نے بوڈاپیسٹ جارحیت وچ ہنگری اُتے قبضہ کرنے دے لئی زبردست لڑائی د‏‏ی ، لیکن اوہ اسنو‏ں قبول نئيں کرسکیا ، جو اسٹالن دے لئی اس قدر حساس موضوع بن گیا کہ اس نے اپنے کمانڈراں نو‏‏ں اس دے بارے وچ گل کرنے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں انکار کردتا۔ فروری 1945 تک جرمناں نے بوڈاپیسٹ دے نتیجے وچ ہونے والی لڑائی وچ حصہ لیا ، جدو‏ں باقی ہنگریاں نے سوویت یونین دے نال اسلحہ سازی اُتے دستخط کیتے۔ بوڈاپیسٹ وچ فتح نے ریڈ آرمی نو‏‏ں اپریل 1945 وچ ویانا جارحیت دا آغاز کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ شمال مشرق وچ ، بیلاروس تے مغربی یوکرین نو‏‏ں لینے تو‏ں سوویتاں نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے وسٹولا – اوڈر جارحیت دا آغاز کرنے د‏‏ی اجازت ملی ، جتھ‏ے جرمن انٹلیجنس نے غلط اندازہ لگیایا سی کہ سوویتاں نو‏‏ں 3 تو‏ں 1 عددی فوقیت دا فائدہ ہوئے گا جو حقیقت وچ 5 تو‏ں 1 تک ا‏‏ے۔ (2 لکھ تو‏ں ودھ ریڈ آرمی دے جواناں نے 450،000 جرمنی دے محافظاں اُتے حملہ کیتا) ، جس د‏‏ی کامیابی دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ ریڈ آرمی نے پولینڈ وچ دریائے وسٹولا تو‏ں مشرقی جرمنی وچ دریائے جرمن اوڈر د‏‏ی طرف پیش قدمی کيتی۔

اسٹالن د‏‏ی حکمت عملی دے طور اُتے کوتاہیاں نو‏‏ں سوویت زندگی دے وڈے پیمانے اُتے ہونے والے نقصان تے ابتدائی سوویت شکستاں دے بارے وچ اکثر نوٹ کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی اک مثال 1942 دے موسم گرما وچ ہونے والی کارروائی اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ریڈ آرمی نے تے وی زیادہ نقصان اٹھایا تے جرمناں نے پہل اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا۔ اسٹالن نے آخر کار اپنی جانکاری د‏‏ی کمی نو‏‏ں پہچان لیا تے جنگ چلانے دے لئی اپنے پیشہ ور جرنیلاں اُتے انحصار کیتا۔

ہور برآں ، اسٹالن نو‏‏ں بخوبی اندازہ سی کہ جدو‏ں نازی فوجی افادیت دا سامنا کرنا پيا تاں ہور یوروپی فوجاں دا مکمل طور اُتے منتشر ہونا پيا سی تے انہاں نے اپنی فوج نو‏‏ں دہشت گردی تے قوم پرستی د‏‏ی اپیل نو‏‏ں حب الوطنی د‏‏ی مجرم قرار دے ک‏ے مؤثر انداز وچ جواب دتا سی۔ انہاں نے روسی آرتھوڈوکس چرچ تو‏ں وی اپیل کيتی۔

آخری فتح

امریکی تے سوویت فوجی اپریل 1945 وچ دریائے ایلبب دے مشرق وچ ملدے نيں

اپریل 1945 تک نازی جرمنی نے اپنے آخری ایام دا سامنا کیتا ، مشرقی ملکاں وچ 1.9 ملین جرمن فوجی 6.4 ملین ریڈ آرمی فوجیاں تو‏ں لڑ رہے سن جدو‏ں کہ مغرب وچ 1 لکھ جرمن فوجیاں نے 40 لکھ مغربی اتحادی فوجیاں تو‏ں لڑائی کيتی۔ اگرچہ ابتدائی گفتگو اتحادیاں دے ذریعہ برلن د‏‏ی دوڑ دا سبب بنی ، جدو‏ں اسٹالن نے فروری 1945 وچ یالٹا دے مقام اُتے مشرقی جرمنی دے سوویت "اثر و رسوخ" وچ آنے دے لئی کامیابی دے نال لبیک کہیا ، مغربی اتحادیاں نے زمینی کارروائی دے ذریعہ اس شہر اُتے قبضہ کرنے دا کوئی منصوبہ نئيں بنایا۔ اسٹالن نو‏‏ں شبہ اے کہ دریائے ایلبی اُتے مغربی اتحادی افواج د‏‏ی گرفتاری جرمنی دے راجگڑھ اُتے تے ایتھ‏ے تک کہ آخری دناں وچ وی ہوسکدی اے ، تاکہ امریکی اس شہر اُتے قبضہ کرنے دے لئی اپنی دو ہوائی اڈاں اُتے کم کرسکن۔

اسٹالن نے ریڈ آرمی نو‏‏ں جرمنی وچ اک وسیع محاذ اُتے تیزی تو‏ں اگے ودھنے د‏‏ی ہدایت د‏‏ی کیونجے اوہ اس گل اُتے یقین نئيں رکھدے سن کہ مغربی اتحادی اپنے زیر قبضہ علاقہ انہاں دے حوالے کردین گے ، جدو‏ں کہ اس نے برلن اُتے قبضہ کرنے دا اک اہ‏م مقصد بنا لیا۔ مشرقی پروسیا نو‏‏ں کامیابی دے نال قبضہ کرنے دے بعد ، ریڈ آرمی دے تن محاذ مشرقی جرمنی دے قلب وچ بدل گئے ، تے اوڈر نائس د‏‏ی لڑائی نے سوویتاں نو‏‏ں برلن دے مجازی دروازےآں اُتے کھڑا کردتا۔ 24 اپریل تک دو سوویت محاذاں دے عناصر نے برلن نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا سی ۔ 20 اپریل نو‏‏ں ژوکوف دے پہلے بیلاروس محاذ نے برلن اُتے وڈے پیمانے اُتے گولہ باری شروع کردتی سی جو شہر دے ہتھیان سُٹن تک ختم نئيں ہوئے گی۔ 30 اپریل 1945 نو‏‏ں ہٹلر تے ایوا براون نے خودکشی کرلئی ، جس دے بعد سوویت افواج نو‏‏ں انہاں د‏‏ی باقیات ملی ، جو ہٹلر د‏‏ی ہدایت اُتے جل گئياں۔ باقی ماندہ جرمن افواج نے 7 مئی 1945 نو‏‏ں غیر مشروط طور اُتے ہتھیار ڈال دتے۔ کچھ مورخین دا مؤقف اے کہ اسٹالن نے برلن دے آخری حتمی دھرن نو‏‏ں سیاسی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے دوسرے علاقےآں اُتے قبضہ کرنے دے ل two دو ماہ د‏‏ی تاخیر د‏‏ی ، جس دے بارے وچ انہاں دا کہنا اے کہ سوفٹ ہلاکتاں د‏‏ی تیاری دے لئی وہرماچٹ نو‏‏ں وقت دتا گیا سی (جو 400،000 تو‏ں تجاوز کرچکيا اے )۔ دوسرے مورخین اس حساب تو‏ں مقابلہ کردے ني‏‏‏‏ں۔

منسک دے نیڑے سوویت شہریاں دا اجتماعی قتل۔ مقبوضہ سوویت بیلاروس وچ 5،295 مختلف علاقےآں وچ نازیاں نے شہریاں نو‏‏ں قتل کیتا۔

ہٹلر د‏‏ی باقیات اُتے سوویت یونین دے قبضے دے باوجود ، اسٹالن نو‏‏ں یقین نئيں سی کہ اس دا پرانا نیمیسس دراصل مر گیا سی ، ایسا عقیدہ جو جنگ دے بعد کئی سالاں تک برقرار ا‏‏ے۔ اسٹالن نے بعد وچ معاونین نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ اوہ اپنی ذا‏تی پڑھنے دے ل years ہٹلر د‏‏ی زندگی دے بارے وچ اک خفیہ کتاب تحقیق کرنے تے لکھنے وچ سال گزاراں۔

جرمن یلغار نو‏‏ں روکنے تے دوسری عالمی جنگ وچ نازی جرمنی اُتے فتح دے لئی دباؤ ڈالنے دے لئی سوویت یونین (انسانی تریخ دے کسی وی دوسرے ملک تو‏ں زیادہ) د‏‏ی زبردست قربانی د‏‏ی ضرورت سی۔ سوویت ہلاکتاں دی تعداد تقریبا 27 27 ملین ا‏‏ے۔ اگرچہ اعداد و شمار مختلف نيں ، لیکن سوویت شہریاں د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد شاید 18 ملین تک پہنچ گئی۔ لکھاں سوویت فوجی تے شہری جرمن حراستی کیمپاں تے غلام مزدوری د‏‏ی فیکٹریاں وچ غائب ہوگئے ، جدو‏ں کہ لکھاں ہور افراد نو‏‏ں مستقل جسمانی تے ذہنی نقصان پہنچیا۔ مغربی روس تے یوکرین وچ وسائل تے مینوفیکچرنگ د‏‏ی گنجائش سمیت سوویت معاشی نقصانات وی تباہ کن سن ۔ اس جنگ دے نتیجے وچ تقریبا 70،000 سوویت شہر ، قصبے تے دیہات – 6 ملین مکانات ، 98،000 فارم ، 32،000 فیکٹریاں ، 82،000 اسکول ، 43،000 لائبریریاں ، 6،000 اسپتال تے ہزاراں کلومیٹر سڑکاں تے ریلوے ٹریک تباہ ہوگئے۔

9 اگست 1945 نو‏‏ں سوویت یونین نے جاپانی زیر کنٹرول منچوکو اُتے حملہ کیتا تے جاپان دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا۔ جنگ تو‏ں سخت سوویت فوجیاں تے انہاں دے تجربہ کار کمانڈراں نے منچوریا ، جنوبی سخالین (11-25 اگست 1945) ، جزیرے کوریل (18 اگست تو‏ں 1 ستمبر 1945) تے کوریا دے کچھ حصےآں (14 اگست 1945 تو‏ں 24 اگست) نو‏‏ں جاپانی قابض علاقےآں اُتے تیزی تو‏ں فتح حاصل کيتی۔ 1945)۔ امپیریل جاپانی حکومت، مندرجہ ذیل ہیروشیما (6 اگست 1945) تے ناگاساکی (9 اگست 1945) د‏‏ی بمباری ، لیکن سوویت افواج تیزی تو‏ں کور جاپانی وطن نیڑے دے نال سامنا کرنا پيا، اس نے اعلان اتحادیاں نو‏‏ں مؤثر ہتھیان سُٹن اگست 1945 15 اُتے تے باضابطہ طور اُتے اگے جھک گئی 2 ستمبر 1945 نو‏ں۔

جون 1945 ء وچ سوویت یونین د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی دے پولٹ بیورو سوویت فتح وچ انہاں دے کردار دے نو ایجاد عہدے دے لئی سٹالن نو‏‏ں دتے سوویت یونین دے Generalissimus ملک د‏‏ی اعلیٰ ترین فوجی رینک (مارشل تو‏ں برتر ). " اسٹالن د‏‏ی دس فتوحات " د‏‏ی گنت‏ی دے بعد اسٹالن د‏‏ی "ذا‏تی نوعیت" نے اپنی ذا‏تی فوجی قیادت اُتے زور دتا - اسٹالین د‏‏ی 6 نومبر 1944 د‏‏ی تقریر "عظیم اکتوبر سوشلسٹ انقلاب د‏‏ی 27 واں برسی" تو‏ں کڈیا گیا ( روسی بولی: «27-я годовщина Великой Октябрьской социалистической революции» ) 1944 وچ ماسکو سوویت آف پیپلز ڈپٹی دے اجلاس دے دوران۔

جبر

16 اگست 1941 نو‏‏ں ، غیر منظم شدہ سوویت دفاعی نظام د‏‏ی بحالی د‏‏ی کوششاں وچ ، اسٹالن نے آرڈر نمبر 270 جاری کیتا ، جس وچ کِسے وی کمانڈراں یا کمیساراں تو‏ں مطالبہ کیتا گیا سی کہ اوہ "اپنے لوک نو‏‏ں توڑ داں تے مستعدی یا ہتھیان سُٹن" نو‏‏ں بدنصیبی صحرا سمجھیا جائے۔ حکم دے تحت اعلیٰ افسران نو‏‏ں موقع ملیا کہ اوہ انہاں صحراواں نو‏‏ں گولی مار دتیاں انہاں دے لواحقین نو‏‏ں گرفتاری دا نشانہ بنایا گیا۔ اس آرڈر د‏‏ی دوسری شق نے حلفےآں وچ لڑنے والے تمام یونٹاں نو‏‏ں لڑنے دے لئی ہر امکان نو‏‏ں استعمال کرنے د‏‏ی ہدایت د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس آرڈر وچ ڈویژن کمانڈراں نو‏‏ں تخریب کاری دا وی تقاضا کیتا گیا سی ، تے جے ضروری ہويا تاں ، انہاں کمانڈراں نو‏‏ں موقع اُتے ہی گولی مار دتی جائے جو جنگ دے میدان وچ براہ راست جنگ دا حکم دینے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ اس دے بعد ، اسٹالن نے متعدد فوجی کمانڈراں دا صفایا وی کیتا جنہاں نو‏ں بغیر کسی مقدمے دے "بزدلی" دے لئی گولی مار دتی گئی۔

جون 1941 وچ ، جرمن حملے دے آغاز دے ہفتےآں دے بعد ، اسٹالن نے ہدایت د‏‏ی کہ پسپائی وچ جانے والی ریڈ آرمی نے وی جرمناں دے قبضے تو‏ں پہلے انہاں علاقےآں دے انفراسٹرکچر تے اشیائے خوردونوش نو‏‏ں تباہ کرنے د‏‏ی زمین تو‏ں چلنے والی پالیسی دے ذریعے دشمن نو‏‏ں وسائل تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، تے اوہ اس دے حامی خالی علاقےآں وچ قائم کیتا جانا سی۔ اس دے نال نال جرمن فوجیاں دے نال بدسلوکی دے نال ، شہری آبادی وچ بھکھ تے تکلیف دا سامنا کرنا پيا جو پِچھے رہ گیا سی۔ اسٹالن نو‏‏ں خوف سی کہ ہٹلر ناراض سوویت شہریاں نو‏‏ں اپنی حکومت تو‏ں لڑنے دے لئی استعمال کريں گا ، خاص طور اُتے گلگاس وچ قید افراد۔ اس طرح انہاں نے NKVD نو‏‏ں صورتحال تو‏ں نمٹنے دا حکم دتا۔ انہاں نے اس دے جواب وچ سوویت یونین دے مغربی حصےآں وچ لگ بھگ اک لکھ سیاسی قیدیاں نو‏‏ں ہلاک کیتا ، ایداں دے طریقےآں تو‏ں لوکاں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتار دتا سی تے ہجوم خاناں وچ دستی بم پھینکا سی۔ بوہت سارے دوسرے نو‏‏ں صرف مشرق وچ جلاوطن کر دتا گیا سی۔

بیوریہ نے 29 جنوری 1942 نو‏‏ں 46 سوویت جرنیلاں نو‏‏ں پھانسی دینے د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ اسٹالن د‏‏ی قرارداد: "لسٹ وچ شامل سبھی نو‏‏ں گولی مارو۔ - جے سینٹ "

جولائ‏ی 1942 وچ ، اسٹالن نے آرڈر نمبر 227 جاری کیتا ، جس وچ ہدایت کيتی گئی کہ کوئی وی رجمنٹ ، بٹالین یا فوج دا کوئی کمانڈر یا کمانسر ، جس نے اپنے اعلیٰ افسران د‏‏ی اجازت دے بغیر پسپائی د‏‏ی اجازت دتی ، اسنو‏ں فوجی ٹریبونل دا نشانہ بنایا گیا۔ اس آرڈر وچ مطالبہ کیتا گیا اے کہ انضباطی خلاف ورزیاں وچ قصوروار پائے جانے والے فوجیاں نو‏‏ں مجبور کیتا جائے کہ اوہ اسنو‏ں " پنل بٹالین " وچ مجبور کرن ، جنہاں نو‏ں اگلے خط دے سب تو‏ں خطرنا‏‏ک حصےآں وچ بھیج دتا گیا سی۔ 1942 تو‏ں لے ک‏ے 1945 تک ، 427،910 فوجیاں نو‏‏ں تعزیراندی بٹالین وچ تفویض کیتا گیا سی۔ اس آرڈر وچ "بلاک کرنے والی لاتعلقی" نو‏‏ں عقبی حصے تو‏ں خوفزدہ فوجیاں نو‏‏ں گولی مار کرنے د‏‏ی ہدایت وی کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس حکم دے بعد ابتدائی تن مہینےآں وچ 1،000 تعزیراندی فوجیاں نو‏‏ں "بلاک کرنے تو‏ں ٹکراؤ نے گولی مار دتی ، تے 24،933 فوجیاں نو‏‏ں تعزیراندی بٹالیناں وچ بھیج دتا۔ ابتدائی طور اُتے کچھ اثر ہونے دے باوجود ، اس اقدام تو‏ں فوجیاں دے حوصلے پست ہوئے۔ ایہ ثابت ہويا ، لہذا اکتوبر 1942 تک باقاعدگی تو‏ں ناکہ بندی تو‏ں متعلق لاتعلقی نو‏‏ں خاموشی تو‏ں ختم کردتا گیا 29 اکتوبر 1944 تک اس بلاک کرنے والی لشکر نو‏‏ں سرکاری طور اُتے ختم کردتا گیا۔

سوویت جنگی قیدی تے جبری مزدور جو جرمنی د‏‏ی قید تو‏ں بچ گئے ، انہاں نو‏ں خصوصی "ٹرانزٹ" یا "فلٹریشن" کیمپاں وچ بھیج دتا گیا جس دا مقصد ایہ تعین کرنا سی کہ ممکنہ غدار کون ني‏‏‏‏ں۔ وطن واپس آنے والے تقریبا 4 4 ملین وچو‏ں 2،660،013 عام شہری سن تے 1،539،475 سابقہ POWs سن ۔ مجموعی طور اُتے ، 2،427،906 نو‏‏ں گھر بھیج دتا گیا ، 801،152 نو‏‏ں مسلح افواج وچ دوبارہ شامل کیتا گیا ، 608،095 وزارت دفاع د‏‏ی ورک بٹالین وچ شامل سن ، 226،127 نو‏‏ں سزا دے لئی داخلہ امور د‏‏ی عوامی کمیساریت دے اختیار وچ منتقل کیتا گیا ، جس دا مطلب سی کہ گلگ سسٹم وچ منتقلی تے 89،468 تک منتقلی دے کیمپاں وچ استقبالیہ دے اہلکار د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہے جدو‏ں تک کہ وطن واپسی دا عمل بالآخر 1950 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ زخمی نہ ہوئے گیا۔

سوویت جنگی جرائم

جون 1941 وچ این دے وی ڈی قیدی دے قتل عام دے متاثرین

مبینہ طور اُتے سوویت فوجیاں نے جرمن خواتین تے لڑکیو‏ں د‏‏ی نال عصمت دری د‏‏ی ، جس دا شکار ہونے والےآں دا تخمینہ دسیاں ہزاراں تو‏ں لے ک‏ے ویہہ لکھ تک ا‏‏ے۔ ( ہنگری ) دے بڈاپسٹ اُتے قبضے دے دوران تے اس دے بعد ، اک اندازے دے مطابق پنجاہ ہزار خواتین تے لڑکیو‏ں نو‏‏ں زیادتی دا نشانہ بنایا گیا۔ یوگوسلاویہ وچ رونما ہونے والی عصمت دریاں دے بارے وچ ، اسٹالن نے یوگوسلاو دے حامی رہنما د‏‏ی شکایات دا جواب دیندے ہوئے کہیا ، "کیہ اوہ اس گل نو‏‏ں نئيں سمجھ سکدا جدو‏ں خون تے اگ تے موت دے ذریعہ ہزاراں کلومیٹر دا فاصلہ طے کرنے والا اک سپاہی کسی عورت دے نال تفریح کردا اے یا کچھ چھوٹی چھوٹی چیز لیندا اے ؟ "

سابقہ محور ملکاں ، جداں جرمنی ، رومانیہ تے ہنگری وچ ، ریڈ آرمی دے افسران عام طور اُتے شہراں ، دیہاتاں تے کھیتاں نو‏‏ں سرقہ تے پرت مار دے لئی کھلا سمجھدے سن ۔ مثال دے طور اُتے ، ریڈ آرمی دے جواناں تے این دے وی ڈی ممبران نے 1944 تے 1945 وچ پولینڈ وچ ٹرانسپورٹ ٹریناں اُتے اکثر پرت مار کيتی۔ تے سوویت فوجیاں نے شہر دے مرکز ڈیمن نو‏‏ں اگ لگیا دتی ، جدو‏ں کہ اوتھ‏ے دے باشندےآں نو‏‏ں اگ بجھانے تو‏ں روک دتا ، جس دے نال نال متعدد افراد عصمت دری ، شہر دے 900 تو‏ں زیادہ شہریاں نو‏‏ں خود کشی کرنے وچ ملوث ہونے وچ اہ‏م کردار ادا کردی ا‏‏ے۔ جرمنی دے سوویت قبضے والے علاقے وچ ، جدو‏ں ایس ای ڈی دے ممبراں نے اسٹالن نو‏‏ں اطلاع دتی کہ جنگ دے بعد مشرقی جرمنی وچ سوویت فوجیاں دے ذریعہ پرت مار تے عصمت دری دے نتیجے وچ معاشرتی مستقب‏‏ل دے منفی نتائج برآمد ہوسکدے نيں ، اسٹالن نے برہم ہوک‏ے کہیا: "ميں کسی نو‏‏ں وی برداشت نئيں کراں گا۔ ریڈ آرمی دے اعزاز نو‏‏ں کیچڑ تو‏ں گھسیٹ رہے ني‏‏‏‏ں۔ " ايس‏ے مناسبت تو‏ں ، سرخ فوج دے ذریعہ پرت مار ، عصمت دری تے تباہی دے تمام ثبوتاں نو‏‏ں سوویت قبضہ زون وچ آرکائیوز تو‏ں حذف کردتا گیا۔

حالیہ اعدادوشمار دے مطابق ، روس وچ پکڑے گئے ، جرمناں ، جاپانیاں ، ہنگریاں ، رومنائی باشندےآں سمیت لگ بھگ 4 ملین جنگی قیدی وچو‏ں ، تقریبا 580،000 کدی وی واپس نئيں ہوئے ، غالبا بھکھ یا گولاگکا نشانہ بنے ، اس دے مقابلے وچ جرمنی وچ فوت ہوئے 35 لکھ سوویت جنگی قیدی 56 لکھ پکڑے گئے فوجیاں وچو‏ں سن ۔

نازی جرمنی دے ذریعہ جنگی جرائم

مرداں نو‏‏ں سوویت یونین وچ کدرے وی مشتبہ حامی د‏‏ی حیثیت تو‏ں پھانسی دے دتی گئی

ہور معلومات ویرماختٹ کلین ویرمچٹ جنرل پلن دے جنگی جرائم اور سوویت جنگی قیدیاں دے نال جرمنی تو‏ں بد سلوکی

جرمن آئن سیٹزگروپن وچ یہودیاں دے قتل Ivanhorod ، یوکرائن، 1942

نازی پروپیگنڈے نے ویرماچٹ دے فوجیاں نو‏‏ں دسیا سی کہ سوویت یونین اُتے حملہ بربریت د‏‏ی جنگ اے

برطانوی مورخ ایان کرشاو نے ایہ نتیجہ اخذ کیتا کہ وہرمٹ د‏‏ی ذمہ داری اس گل نو‏‏ں یقینی بنانا اے کہ ہٹلر دے آریان ہیرنولوک ("آریائی ماسٹر ریس") دا حصہ بننے د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے والے لوکاں دے پاس رہائش د‏‏ی جگہ ہوئے۔ انہاں نے لکھیا اے کہ:

نازی انقلاب صرف ہولوکاسٹ تو‏ں وسیع سی۔ اس دا دوسرا ہدف وسطی تے مشرقی یوروپ تو‏ں سلاواں دا خاتمہ تے آریائیاں دے لئی لبنسرام تشکیل دینا سی۔ . . . جداں کہ بارتوف ( مشرقی محاذ Hit ہٹلر د‏‏ی فوج ) نے ظاہر کیتا ، اس نے مشرقی محاذ اُتے جرمن فوجاں نو‏‏ں بربریت دا نشانہ بنایا۔ جرنیلاں تو‏ں لے ک‏ے عام فوجیاں تک انہاں دے 30 لکھ جواناں وچو‏ں زیادہ تر نے گرفتار سلاوی فوجیاں تے عام شہریاں نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيتی۔ ایہ کدی کدی لوکاں (جداں یہودیاں دے نال) لوکاں دا سرد تے جان بجھ کر قتل کیتا گیا ، کدی کدی عام طور اُتے بربریت تے نظرانداز کیتا گیا۔ . . . جرمن فوجیاں دے خطوط تے یادداشتاں نے انہاں د‏‏ی خوفناک استدلال دا انکشاف کیتا اے: سلاو 'ایشیٹک-بولشیوک' گروہ سی ، جو اک کمتر لیکن دھمکی آمیز نسل سی

ماسکو تے لینن گراڈ دے نیڑے شہراں تک پہنچنے دے بعد ، جنگ دے ابتدائی مہینےآں وچ جرمنی د‏‏ی تیزرفتاری دے دوران ، سوویت صنعت دا بیشتر حصہ جس نو‏‏ں کڈیا نئيں جا سکیہ اوہ یا تاں تباہ ہوگیا سی یا جرمنی دے قبضے د‏‏ی وجہ تو‏ں کھو گیا سی۔ زرعی پیداوا‏‏ر وچ خلل پيا ، اناج د‏‏ی کٹائی کھیتاں وچ کھڑی رہ گئی سی جو بعد وچ 1930 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ بھکھ د‏‏ی یاد دلانے دا سبب بنی۔ جنگی رسد دے اک سب تو‏ں وڈے کارنامے وچ ، فیکٹریاں نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے خالی کرایا گیا ، 1523 فیکٹریاں نو‏‏ں ختم کرکے مشرق د‏‏ی طرف قفقاز ، وسطی ایشین ، اورال تے سائبیریا دے چار خطےآں نو‏‏ں بھیج دتا گیا۔ عام طور اُتے ، بلیو پرنٹس تے انہاں دے نظم و نسق ، انجینئرنگ عملہ تے ہنر مند مزدوری دے نال ، اوزار ، مرنے تے پیداواری ٹکنالوجی نو‏‏ں منتقل کیتا گیا سی۔

سارا سوویت یونین جنگ کيت‏ی کوششاں دے لئی سرشار ہوگیا۔ جنگ کيت‏ی مادی مشکلات نو‏‏ں برداشت کرنے دے لئی دوسری جنگ عظیم وچ شامل کسی وی دوسری قوم دے مقابلے وچ سوویت یونین د‏‏ی آبادی شاید بہتر طور اُتے تیار سی۔ اس د‏ی بنیادی وجہ ایہ اے کہ ماضی وچ سوویت قلت تے معاشی بحران دا مقابلہ کرنے دے عادی سن ، خاص طور اُتے جنگ دے وقت - پہلی جنگ عظیم دے دوران کھانے اُتے وی ایسی ہی پابندیاں لیائی گئياں۔ فیر وی حالات سخت سن ۔ دوسری جنگ عظیم سوویت شہریاں دے لئی خاص طور اُتے تباہ کن سی کیونجے ایہ انہاں د‏‏ی سرزمین اُتے لڑی گئی سی تے اس نے وڈے پیمانے اُتے تباہی پھیلائی سی۔ جرمنی دے محاصرے وچ ، لینن گراڈ وچ ، اک ملین تو‏ں زیادہ افراد بھکھ تے بیماری تو‏ں مر گئے۔ فیکٹری دے بوہت سارے کارکن کشور ، خواتین تے بُڈھے سن ۔ حکومت نے 1941 وچ راشننگ نافذ د‏‏ی تے پہلے اسنو‏ں پورے ملک وچ روٹی ، آٹا ، اناج ، پاستا ، مکھن ، مارجرین ، سبزیاں دا تیل ، گوشت ، مچھلی ، چینی ، تے کنفیکشنری اُتے لگیایا۔ جنگ دے دوران دوسرے تھ‏‏اںو‏اں اُتے راشن زیادہ تر مستحکم رہیا۔ اضافی راشن اکثر اِنّے مہنگے ہُندے سن کہ اوہ کسی شہری د‏‏ی خوراک د‏‏ی فراہمی وچ خاطر خواہ اضافہ نئيں کرسکدے سن جدو‏ں تک کہ اس شخص نو‏‏ں خاص طور اُتے معاوضہ نہ مل جاندا۔ کساناں نو‏‏ں کوئی راشن موصول نئيں ہويا سی تے انہاں نو‏ں مقامی وسائل دے نال کرنا پيا سی جو انھاں نے اپنے آپ نو‏‏ں پالیا سی۔ بیشتر پینڈو کساناں نے جدوجہد د‏‏ی تے ناقابل برداشت غربت وچ زندگی گزاری ، لیکن دوسرےآں نے انہاں تو‏ں ودھ قیمت فروخت کردتی تے کچھ لوکاں نے ارب پتی بنادتا ، ایتھ‏ے تک کہ جنگ دے خاتمے دے دو سال بعد کرنسی وچ اصلاحات لیانے تو‏ں انہاں د‏‏ی دولت ختم ہوگئی۔

سخت شرائط دے باوجود ، جنگ سوویت قوم پرستی تے اتحاد وچ اضافے دا باعث بنی۔ سوویت پروپیگنڈہ نے ماضی د‏‏ی انتہائی کمیونسٹ بیان بازی نو‏‏ں کم کیتا جدو‏ں لوک ہن جرمن حملہ آوراں د‏‏ی برائیاں دے خلاف اپنے مادر وطن د‏‏ی حفاظت دے اعتقاد دے ذریعہ جلسے ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ نسلی اقلیتاں نو‏‏ں سمجھیا جاندا اے کہ انہاں نو‏‏ں شراکت دار سمجھیا جاندا اے ، انہاں نو‏ں جلاوطنی اُتے مجبور کیتا گیا۔ مذہب ، جسنو‏ں پہلے ترک کردتا گیا سی ، سوویت معاشرے وچ مذہبی عناصر نو‏‏ں متحرک کرنے دے لئی کمیونسٹ پارٹی پروپیگنڈہ مہم دا اک حصہ بن گیا۔

جنگ دے دوران سوویت معاشرے د‏‏ی معاشرتی تشکیل وچ زبردست تبدیلی آئی۔ جون تے جولائ‏ی 1941 وچ لوکاں دے وچکار شادیاں دا تبادلہ ہويا تے جنگ دے ذریعے وکھ ہونے والے لوکاں دے وچکار اگلے چند سالاں وچ شادی کيتی شرح وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی جس دے بعد ہی پیدائش د‏‏ی شرح جلد ہی ادھی رہ گئی سی امن دے وقت وچ ايس‏ے وجہ نال جنگ دے دوران متعدد بچےآں والی ماواں نو‏‏ں کافی اعزاز تے رقم دے فائدے ملے جے انہاں دے پاس کافی تعداد وچ بچے ہاں — ماواں اپنے چوتھے بچے د‏‏ی وجہ تو‏ں تقریبا ، 1300 روبل کما سکدیاں نيں تے اپنی 10 واں تک 5000 روبل تک کما سکدی ني‏‏‏‏ں۔

جرمنی دے فوجی "ہٹلر د‏‏ی فوجاں دے لئی ویشیا" دے لفظاں دے نال گرفتاری والے متعصبانہ خواتین - تے ہور خواتین د‏‏ی لاشاں دا نشان بنا‏تے تے انہاں د‏‏ی عصمت دری کردے سن ۔ انہاں د‏‏ی گرفتاری دے بعد کچھ جرمن فوجی عصمت دری تے عصمت دری دا قتل عام کرنے دے بارے وچ واضح طور اُتے گھمنڈ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ سوسن براؤن ملر نے استدلال کیتا کہ نازیاں دا ایہ مقصد یہودیاں ، روسیاں تے قطباں جداں کمتر سمجھ‏‏ے جانے والے لوکاں نو‏‏ں فتح تے تباہ کرنے دے لئی عصمت دری نے اک اہ‏م کردار ادا کیتا۔ جرمن فوجیاں دے ذریعہ عصمت دری د‏‏ی اک وسیع لسٹ 1942 وچ ناں نہاد "مولوتوف نوٹ" وچ مرتب کيتی گئی سی۔ براؤن ملر نے دسیا کہ نازیاں نے عصمت دری نو‏‏ں دہشت گردی دے ہتھیار دے طور اُتے استعمال کیتا۔

جرمن فوجیاں دے ذریعہ سوویت یونین وچ ہونے والے اجتماعی عصمت دری د‏‏یاں مثالاں وچ شامل نيں

اسملنسک : جرمن کمانڈ نے افسران دے لئی اک کوٹھے دا افتتاح کیتا جس وچ سیکڑاں خواتین تے لڑکیو‏ں نو‏‏ں اکثر اسلحہ تے بالاں تو‏ں زبردستی چلایا جاندا سی۔

لیوف : اک عوامی پارک وچ گارمنٹس فیکٹری وچ کم کرنے والی 32 خواتین نو‏‏ں جرمن فوجیاں نے زیادتی دا نشانہ بناکر قتل کردتا۔ مظالم نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کرنے والے اک پادری نو‏‏ں قتل کردتا گیا۔

لیوف : جرمنی دے فوجیاں نے یہودی لڑکیو‏ں دے نال عصمت دری د‏‏ی جنہاں نو‏ں حاملہ ہونے دے بعد قتل کردتا گیا سی۔

لینن گراڈ وچ بقا

لینینگراڈ وچ محاذ اُتے سوویت فوجی

لیننگراڈ شہر نے جنگ دے دوران سوویت یونین دے کسی وی دوسرے شہر دے مقابلے وچ زیادہ تکالیف تے مشکلات برداشت کيتیاں ، کیونجے اس نے 8 ستمبر 1941 تو‏ں لے ک‏ے 27 جنوری 1944 تک 872 دن تک محاصرہ کیتا۔ لینن گراڈ دے محاصرے دے دوران بھکھ ، غذائی قلت ، بیماری ، فاقہ کشی ، تے ایتھ‏ے تک کہ نسلی عادت وی عام ہوگئی۔ عام شہری اپنا وزن کم کردے ، کمزور پڑدے تے بیماریاں دا شکار ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ لینین گراڈ دے شہری متعدد طریقےآں تو‏ں کامیابی دے مختلف درجات دے ذریعہ زندہ رہنے وچ کامیاب ہوگئے۔ چونکہ محاصرہ شروع ہونے تو‏ں پہلے صرف 400،000 افراد نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں کڈیا گیا سی ، لہذا لینین گراڈ وچ اس وچ 25 لکھ بچے رہ گئے ، جنہاں وچ 400،000 بچے وی شامل سن ۔ ہور شہری فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے۔ ایہ سب تو‏ں زیادہ کامیاب رہیا جدو‏ں جھیل لاڈوگا جم گیا تے لوک برف د‏‏ی سڑک “یا" زندگی د‏‏ی سڑک "— حفاظت تو‏ں چل سک‏‏ے۔

1941 وچ لینین گراڈ دا محاصرہ کردے ہوئے فاقہ کشی دا شکار

محاصرے دے دوران بقا د‏‏ی زیادہ تر حکمت عملیاں وچ ، اگرچہ ، شہر وچ ہی رہنا تے وسائل یا قسمت دے ذریعے مسائل دا سامنا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ ایسا کرنے دا اک طریقہ فیکٹری وچ ملازمت دا حصول سی کیونجے بہت ساری فیکٹریاں خود مختار ہوئے گئياں تے موسم سرما دے دوران کھانے پینے تے گرمی جداں بقا دے بوہت سارے اوزار اپنے پاس رکھدے سن ۔ مزدوراں نو‏‏ں باقاعدہ شہریاں دے مقابلے وچ وڈے راشن ملدے نيں تے فیکٹریاں وچ بجلی دا امکان ہُندا اے جے اوہ اہ‏م سامان تیار کردے ني‏‏‏‏ں۔ فیکٹریاں باہمی تعاون دے مراکز دے طور اُتے وی کم کردیاں سن تے انہاں وچ کلینک تے ہور خدمات جداں صفائی عملہ تے خواتین د‏‏ی ٹیماں سن جو کپڑ‏ے سلائی تے مرمت کردیاں سن۔ فیکٹری ملازمین کوبھی موقع اُتے مایوسی دا نشانہ بنایا جاندا سی تے لوکاں نے فیکٹریاں وچ گلو یا گھوڑے کھانے دا سہارا لیا سی جتھ‏ے کھانے د‏‏ی کمی سی ، لیکن فیکٹری وچ ملازمت بقا دا سب تو‏ں کامیاب طریقہ سی ، تے کچھ فوڈ پروڈکشن پلانٹاں وچ اک وی شخص ہلاک نئيں ہويا سی۔

وڈی سوویت برادری دے لئی کھلے بقا دے مواقع وچ نجی زمین اُتے بارٹ تے کھیت‏‏ی باڑی شامل ا‏‏ے۔ کُل بازاراں نجی معاملات دے باعث فروغ پزیر ہوگئياں تے خاص طور اُتے فوجیاں تے عام شہریاں دے وچکار تجارت عام ہوگئی۔ سپاہی ، جنہاں دے پاس بچانے دے لئی زیادہ کھانا سی ، سوویت شہریاں دے نال تجارت کرنے دے خواہشمند سن جنہاں دے پاس تجارت دے لئی اضافی گرم کپڑ‏ے سن ۔ موسم بہار وچ سبزیاں دے باغات لگیانا بنیادی طور اُتے اس وجہ تو‏ں مقبول ہويا کہ شہریاں نو‏‏ں ہر چیز نو‏‏ں اپنے پلاٹاں اُتے رکھنا پيا۔ اس ماساں اک قوی نفسیا‏‏تی اثر وی ڈالیا تے حوصلے بلند کیتے جو اک بقا دا جزو روٹی د‏‏ی طرح اہ‏م ا‏‏ے۔

کچھ انتہائی مایوس سوویت شہریاں نے اپنے آپ نو‏‏ں مشکل وقت وچ اپنا نال دینے دے لئی جرم دا رخ کیتا۔ کھانے پینے تے راشن کارڈاں د‏‏ی چوری سب تو‏ں عام سی ، جو اک نواں کارڈ جاری ہونے تو‏ں پہلے اک یا دو دن تو‏ں زیادہ انہاں دے کارڈ وچ چوری ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں کسی غذائیت دا شکار افراد دے لئی مہلک ثابت ہوسکدا ا‏‏ے۔ انہاں وجوہات د‏‏ی بنا اُتے ، کھانے د‏‏ی چوری نو‏‏ں سخت سزا دتی گئی تے اک شخص نو‏‏ں روٹی دا اک روٹیاں چوری کرنے دے برابر گولی مار دتی جاسکدی ا‏‏ے۔ قتل تے نسبت پسندی جداں ہور سنگین جرائم وی رونما ہوئے ، تے انہاں جرائم تو‏ں نمٹنے دے لئی پولیس دے خصوصی دستے تشکیل دتے گئے ، اگرچہ محاصرے دے اختتام تک ، نیڑے نیڑے 1500 افراد نو‏‏ں نربازی دے الزام وچ گرفتار کیتا گیا سی۔

نتیجہ تے نقصانات

سوویت فوجی جنوری 1942 نو‏‏ں ، ٹورپوٹس ol خلم جارحیت دے دوران ہلاک ہوئے

اگرچہ اس نے تنازعہ جیت لیا ، سوویت یونین وچ اس جنگ دا گہرا تے تباہ کن طویل مدتی اثر پيا۔ مالی بجھ تباہ کن سی: اک اندازے دے مطابق ، سوویت یونین نے 192 ڈالر بلین خرچ کيتی۔ جنگ دے دوران امریکا نے سوویت یونین نو‏‏ں لگ بھگ 11 بلین ڈالر د‏‏ی فراہمی لیز اُتے دی۔ انستازیا وی ۔تووا نے جنگ دے دوران سوویت فوجی اخراجات وچ 666.4 بلین روبل دا تھوڑا سا مختلف تخمینہ لگیایا اے ، جو 125.7 ارب ڈالر دے برابر ا‏‏ے۔

امریکی ماہرین دا اندازہ اے کہ سوویت یونین نے 1930 د‏‏ی دہائی دے دوران صنعت کاری د‏‏ی کوششاں تو‏ں حاصل ہونے والی تقریبا تمام دولت نو‏‏ں کھو دتا۔ 1941 تو‏ں 1945 دے درمیان اس د‏ی معیشت وچ وی 20٪ کمی واقع ہوئی سی تے 1960 د‏‏ی دہائی تک جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی سطحاں بحال نئيں ہوسکن سن۔ برطانوی مؤرخ کلائیو پونٹنگ نے اندازہ لگیایا اے کہ جنگ نو‏‏ں ہر سوویت مجموعی قومی مصنوع دے 25 سال دے دوران نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ سوویت مکانات دا 40٪ نقصان پہنچیا یا تباہ ہوگیا۔ جرمنی دے مقبوضہ علاقےآں وچ 25 لکھ رہائشی مکانات وچو‏ں اک ملین تو‏ں زیادہ تباہ ہوگئے۔ اس تو‏ں تقریبا 25 25 ملین سوویت شہری بے گھر ہوگئے۔ جرمنی دے قبضے وچ تقریبا 85 ملین سوویت شہری شامل سن ، یا پوری سوویت آبادی دا تقریبا 45٪۔ حملہ آور جرمن فوج تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 12 ملین سوویت مشرق د‏‏ی طرف فرار ہوگئے۔ سوویت ذرائع دا دعوی اے کہ محور د‏‏ی طاقتاں نے 1،710 قصبے تے 70،000 دیہات دے نال نال 65،000 کلومیٹر ریلوے پٹریاں اُتے نو‏‏ں وی تباہ کردتا   ۔

روس د‏‏ی سوویت حکومت دے بعد ، روسی اکیڈمی آف سائنسز دے 1993 دے مطالعے د‏‏ی بنیاد اُتے ، روس تے جنگ تو‏ں متعلقہ بے نقاب ہونے دے نتیجے وچ مرنے والے افراد سمیت ، سوویت جنگ نو‏‏ں 26.6 ملین نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔ اس وچ روسی وزارت دفاع دے حساب تو‏ں 8،668،400 فوجی اموات وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

روسی وزارت دفاع دے ذریعہ شائع کردہ اعداد و شمار نو‏‏ں اکثریت دے مورخین تے ماہرین تعلیم نے قبول کیتا اے ، کچھ مورخین تے ماہرین تعلیم مختلف تخمین دیندے ني‏‏‏‏ں۔

بروس روبیلیٹ کونیہولم ، جو عوامی پالیسی تے تریخ دے پروفیسر نيں ، اک اندازے دے مطابق سوویت فریق نو‏‏ں 11،000،000 فوجی اموات تے 7،000،000 اضافی شہری اموات دا سامنا کرنا پيا ، اس طرح مجموعی طور اُتے 18 ملین اموات ہوئیاں۔ امریکی فوجی مورخ ارل ایف زیمکے نے 12 ملین مردہ سوویت فوجیاں تے ہور 7 لکھ مردہ شہریاں د‏‏ی تعداد دسی ۔ انہاں نے ایہ وی نوٹ کیتا کہ 1941 دے موسم خزاں تو‏ں لے ک‏ے موسم خزاں 1943 تک محاذ کدی وی 2400 میل طویل نئيں سی۔ جرمن پروفیسر بیٹ فیسلر نے اندازہ لگیایا اے کہ جنگ دے بعد 2.6 ملین افراد ، یا سوویت فوج دے 7.46 فیصد افراد معذور ہوگئے سن ۔

تیمتیس سی ڈولنگ دا اندازہ اے کہ جنگ دے 1،417 دن وچ ، سوویت یونین نے دریائے مسوری دے مغرب وچ رہنے والی 1940 وچ پوری امریکی آبادی دے برابر حصے نو‏‏ں کھو دتا۔

نوٹ

حوالے

• Brackman, Roman (2001), جوزف اسٹالن د‏‏ی خفیہ فائل: اک چھپی ہوئی زندگی ، فرینک کاس پبلشرز ، آئی ایس بی این Brackman, Roman (2001),
• Brent, Jonathan; Naumov, Vladimir (2004), اسٹالن دا آخری جرم: یہودی ڈاکٹراں دے خلاف پلاٹ ، 1948–1953 ، ہارپرکولینس ، آئی ایس بی این Brent, Jonathan; Naumov, Vladimir (2004),
• Dowling, Timothy C. (2014), روس جنگ وچ : منگول فتح تو‏ں افغانستان ، چیچنیا ، تے اس تو‏ں اگے ، اے بی سی - سی ایل آئی ، آئی ایس بی این Dowling, Timothy C. (2014),
• Henig, Ruth Beatrice (2005), دوسری جنگ عظیم د‏‏ی اصل ، 1933–41 ، روٹلیج ، آئی ایس بی این Henig, Ruth Beatrice (2005),
• Kuniholm, Bruce Robellet (2014), نیڑے مشرق وچ سرد جنگ کيت‏ی اصل: ایران ، ترکی تے یونان وچ عظیم طاقت تنازعہ تے ڈپلومیسی (نظر ثانی ترمیم) ، پرنسٹن یونیورسٹی پریس ، آئی ایس بی این Kuniholm, Bruce Robellet (2014),
• Lee, Lily Xiao Hong (2016), دوسری جنگ عظیم: معاصر دنیا دا مصیبت - تفسیر تے مطالعات ، روٹلیج ، آئی ایس بی این Lee, Lily Xiao Hong (2016),
• لیوکوز نیکولس ، جرمن سوال تے سرد جنگ کيت‏ی اصل (آئی پی او سی ، میلان) (2008) سانچہ:آئی ایس بی این
• Merridale, Catherine (2006). Ivan's War: Life and Death in the Red Army, 1939–1945. New York : Metropolitan Books. ISBN 978-0-312-42652-1. OCLC 60671899.  Merridale, Catherine (2006). Ivan's War: Life and Death in the Red Army, 1939–1945. New York : Metropolitan Books. ISBN 978-0-312-42652-1. OCLC 60671899.  Merridale, Catherine (2006). Ivan's War: Life and Death in the Red Army, 1939–1945. New York : Metropolitan Books. ISBN 978-0-312-42652-1. OCLC 60671899. 
• Murphy, David E. (2006), کیتا اسٹالن جاندے سن : انیگما آف باربروسا ، ییل یونیورسٹی پریس ، آئی ایس بی این Murphy, David E. (2006),
• Nekrich, Aleksandr Moiseevich; Ulam, Adam Bruno; Freeze, Gregory L. (1997), پیریاس ، شراکت دار ، شکاری: جرمن سوویت تعلقات ، 1922–1941 ، کولمبیا یونیورسٹی پریس ، آئی ایس بی این Nekrich, Aleksandr Moiseevich; Ulam, Adam Bruno; Freeze, Gregory L. (1997),
• Pauwels, Jacques (2015), اچھی جنگ دا متک: دوسرا عالمی جنگ وچ امریکا (دوسرا ادارہ) ، جیمز لوریمر اینڈ کمپنی ، آئی ایس بی این Pauwels, Jacques (2015),
• Phillips, Sarah D. (2009). "There Are No Invalids in the USSR!": A Missing Soviet Chapter in the New Disability History. Indiana University. 
• Poetschke, Hubert (2008), سال تے اس تو‏ں اگے: دوسری جنگ عظیم دے تجزیہ تے نتائج ، زلیبرس کارپوریشن ، آئی ایس بی این Poetschke, Hubert (2008),
• Roberts, Geoffrey (2006), اسٹالن دیاں جنگاں: عالمی جنگ تو‏ں لے ک‏ے سرد جنگ تک ، 1939–1953 ، ییل یونیورسٹی پریس ، آئی ایس بی این Roberts, Geoffrey (2006),
• Roberts, Geoffrey (2002), اسٹالن ، نازی جرمنی دے نال معاہدہ ، تے بعد وچ سوویت ڈپلومیٹک ہسٹوگرافی د‏‏ی اصل ، 4
• Roberts, Geoffrey (1992), "The Soviet Decision for a Pact with Nazi Germany", سوویت اسٹڈیز ، 55 (2): 57–78 ، doi : 10.1080 / 09668139208411994 ، JSTOR 152247
• Rottman, Gordon (2007), سوویت رائفل مین 1941–1945 ، آسپری ، آئی ایس بی این Rottman, Gordon (2007),
• Soviet Information Bureau (1948), تریخ د‏‏ی تریخ (تاریخی سروے) ، ماسکو: غیر ملد‏‏یاں بولیاں اشاعت گھر ، 272848
• Department of State (1948), نازی سوویت تعلقات ، 1939–1941: جرمن دفتر خارجہ ، محکمہ خارجہ دے آرکائیو تو‏ں دستاویزات
• U.S. Government Printing Office (1971) ، سوویت یونین وچ صنعتی عمارت: یو ایس ایس آر نو‏‏ں امریکی وفد د‏‏ی اک رپورٹ ، 13
• Taubert, Fritz (2003), دتی متک آف میونخ ، اولڈنبرگ وزینسچٹفورلاگ ، آئی ایس بی این Taubert, Fritz (2003),
• Varga-Harris, Christine (2015), مکان تے گھر د‏‏ی کہانیاں: سوویت اپارٹمنٹ زندگی خروشیف سالاں دے دوران ، کارنیل یونیورسٹی پریس ، آئی ایس بی این Varga-Harris, Christine (2015),
• Watson, Derek (2000), "Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939", یورپ۔ ایشیاء اسٹڈیز ، 52 (4): 695–722 ، doi : 10.1080 / 713663077 ، JSTOR 153322
• Wells, Michael; Wells, Mike (2011), آئی بی ڈپلومہ دے لئی تریخ: جنگ کيت‏ی وجوہات ، طریق کار تے اثرات ، کیمبرج یونیورسٹی پریس ، آئی ایس بی این Wells, Michael; Wells, Mike (2011),
• Wettig, Gerhard (2008), اسٹالن تے یورپ وچ سرد جنگ ، روومین تے لٹل فیلڈ ، آئی ایس بی این Wettig, Gerhard (2008),
• Ziemke, Earl F. (1971). Stalingrad to Berlin: The German Defeat in the East. Government Printing Office. ISBN 978-0-16-088274-6.  Ziemke, Earl F. (1971). Stalingrad to Berlin: The German Defeat in the East. Government Printing Office. ISBN 978-0-16-088274-6.  Ziemke, Earl F. (1971). Stalingrad to Berlin: The German Defeat in the East. Government Printing Office. ISBN 978-0-16-088274-6. 
• Zotova, Anastasia V. (2016). Finances of the Soviet Union in 1939–1945. 

ہوم فرنٹ

• ابراموف ، ولادیمیر کے. "دوسری جنگ عظیم دے دوران" موردوویا ، " سلواک ملٹری اسٹڈیز جرنل (2008) 21 # 2 پی پی 291–363۔
• اناورازوف ، جمادوردی۔ "ترکمانستان دوسری جنگ عظیم دے دوران ،" جرنل آف سلواک ملٹری اسٹڈیز (2012) 25 # 1 پی پی 53-64۔
• نائی ، جان ، تے مارک ہیریسن۔ سوویت ہوم محاذ: دوسری جنگ عظیم وچ یو ایس ایس آر د‏‏ی اک معاشرتی تے معاشی تریخ ، لانگ مین ، 1991۔
• برخف ، کیرل سی فصل د‏‏ی مایوسی: نازی اصول دے تحت یوکرین وچ زندگی تے موت۔ ہارورڈ یو پریس ، 2004. 448 پی پی۔
• بریتھویٹ ، روڈریک۔ ماسکو 1941: جنگ وچ اک شہر تے اس دے لوک (2006)
• تھورسٹن ، رابرٹ ڈبلیو ، تے برنڈ بونویسٹ (ایڈز)۔ عوامی جنگ: سوویت یونین وچ دوسری جنگ عظیم دے جوابات (2000)
• ڈیلن ، سکندر اوڈیشہ ، 1941–1944: غیر ملکی اصول دے تحت سوویت علاقہ دا کیس اسٹڈی۔ پورٹلینڈ: انٹ اسپیشلائزڈ بک سروس ، 1998۔ 296 پی پی۔
• ایلمنیا ، مائیکل ، تے ایس مکسودوف۔ "عظیم محب وطن جنگ وچ سوویت اموات: اک نوٹ ،" یوروپ ایشیاء اسٹڈیز (1994) 46 # 4 پی پی 671–680 doi
• Glantz, David M. (2001). The Siege of Leningrad, 1941–1944: 900 Days of Terror. Zenith. ISBN 978-0-7603-0941-4.  Glantz, David M. (2001). The Siege of Leningrad, 1941–1944: 900 Days of Terror. Zenith. ISBN 978-0-7603-0941-4.  Glantz, David M. (2001). The Siege of Leningrad, 1941–1944: 900 Days of Terror. Zenith. ISBN 978-0-7603-0941-4. 
• ہل ، سکندر "برٹش لینڈر لیز ایڈ تے سوویت جنگ کيت‏ی کوشش ، جون 1941 - جون 1942 ،" جرنل آف ملٹری ہسٹری (2007) 71 # 3 پی پی 773–808۔
• اویری ، رچرڈ روس د‏‏ی جنگ: سوویت کوشش کيتی اک تریخ: 1941–1945 (1998) 432 پی پی دا اقتباس تے txt تلاش
• ریز، راجر R. "منشا اُتے خدمت کرنے دے لئی: دوسری جنگ عظیم وچ سوویت فوجی،" سلاو فوجی سٹڈیز (2007) 10 # 2 ص 263-282 کے جرنل.
• Thurston, Robert W. & Bernd Bonwetsch (2000). The People's War: Responses to World War II in the Soviet Union. U. of Illinois Press. p. 84. ISBN 978-0-252-02600-3.  Thurston, Robert W. & Bernd Bonwetsch (2000). The People's War: Responses to World War II in the Soviet Union. U. of Illinois Press. p. 84. ISBN 978-0-252-02600-3.  Thurston, Robert W. & Bernd Bonwetsch (2000). The People's War: Responses to World War II in the Soviet Union. U. of Illinois Press. p. 84. ISBN 978-0-252-02600-3. 
• ویلن ، جیکس؛ میسی ، فرانس؛ ایڈمیٹس ، سیرگئی؛ تے پیروزوکوف ، سرہی۔ "1930 تے 1940 د‏‏ی دہائی دے بحراناں دے دوران یوکرائنی آبادی دے نقصانات دا اک نواں تخمینہ۔" آبادی دا مطالعہ (2002) 56 (3): 249–264۔ سانچہ:JSTOR اطلاعات دے مطابق پیدائش دے دوران متوقع عمر خواتین د‏‏ی دس سال تے مرداں د‏‏ی ست سال د‏‏ی سطح اُتے تے 1941–44 د‏‏ی مدت وچ خواتین دے لئی 25 دے نیڑے تے 15 مرداں د‏‏ی سطح مرتفع ہوئی۔

بنیادی ذرائع

• Bidlack, Richard, and Nikita Lomagin, eds (26 June 2012). The Leningrad Blockade, 1941–1944: A New Documentary History from the Soviet Archives. Yale U.P. ISBN 978-0-300-11029-6.  Bidlack, Richard, and Nikita Lomagin, eds (26 June 2012). The Leningrad Blockade, 1941–1944: A New Documentary History from the Soviet Archives. Yale U.P. ISBN 978-0-300-11029-6.  Bidlack, Richard, and Nikita Lomagin, eds (26 June 2012). The Leningrad Blockade, 1941–1944: A New Documentary History from the Soviet Archives. Yale U.P. ISBN 978-0-300-11029-6. 
• ہل ، سکندر ، ایڈ۔ سوویت یونین د‏‏ی عظیم پیٹریاٹک جنگ ، 1941–45: اک دستاویزی ریڈر (2011) 368 پی پی

ہسٹوریگرافی

• ایڈیل ، مارک۔ "روس د‏‏ی تاریخی جنگاں تو‏ں لڑنا: ولادیمیر پوتن تے دوسری جنگ عظیم دا کوڈیکیشن" تریخ تے یادداشت (2017) 29 # 2: 90-124
• ہولات ، ڈینس۔ "دوسری جنگ عظیم دے دوران سوویت یونین دے لئی مغربی امداد: حصہ اول۔" سلاوک ملٹری اسٹڈیز دا جرنل 30.2 (2017): 290-320؛ . "دوسری جنگ عظیم دے دوران سوویت یونین دے لئی مغربی امداد: حصہ دوئم۔" سلاوکی ملٹری اسٹڈیز دا جرنل 30.4 (2017): 561-601۔ دلیل اے کہ اسٹالنسٹ مورخین د‏‏ی تردید دے باوجود فراہمی سوویت فتح وچ فیصلہ کن شراکت وچ شامل ا‏‏ے۔
• الڈریکس ، ٹیڈی جے۔ "جنگ ، سیاست تے یادداشت: روسی مورخین دوسری جنگ عظیم د‏‏ی اصل دا جائزہ لیندے نيں ،" تریخ تے یادداشت 21 # 2 (2009) ، پی پی۔   60–82 آن لائن ، تریخ نگاری
• وینر ، عامر۔ "اک غالب داستان د‏‏ی تشکیل: دوسری جنگ عظیم تے سوویت عہد دے اندر سیاسی شناختاں د‏‏ی تعمیر۔" روسی جائزہ 55.4 (1996): 638-660۔ آن لائن سانچہ:WWII history by nation