پولینڈ اُتے جرمن حملہ
جرمن فوجاں نے یکم ستمبر، 1939 نوں پولینڈ اُتے حملہ کر دتا جس توں دوسری عالمیگیر جنگ دا آغاز ہو گیا۔ جرمن جارحیت دے جواب وچ برطانیہ تے فرانس نے جرمنی دے خلاف اعلان جنگ کر دتا۔
17 ستمبر، 1939 نوں سوویت یونین نے مشرقی پولینڈ اُتے حملہ کر دتا جس توں پولینڈ دی قسمت دا حتمی فیصلہ ہوئے گیا۔ پولینڈ دے آخری فعال فوجی یونٹ نے 6 اکتوبر نوں ہتھیار ڈال دتے۔
اوائل اکتوبر 1939 نوں پولینڈ دی شکست دے بعد نازی جرمنی تے سوویت یونین نے جرمن۔ سوویت عدم جارحیت دے معاہدے دی خفیہ شق دے تحت پولینڈ نوں آپس وچ تقسیم کر ليا۔
نازی جرمنی نوں پولینڈ دے مقابلے وچ بھرپور فوجی برتری حاصل سی۔ پولینڈ اُتے اس حملے توں جرمنی دی فضائی بمباری تے توپ خانے دے نال مل کے نويں انداز دی موبائل جنگی کارروائی کيتی صلاحیت دا بھرپور مظاہرہ ہويا۔
ہٹلر دا پولینڈ دے نال عدم جارحیت دا معاہدہ سودھو
ایڈولف ہٹلر دے اقتدار سنبھالنے دے بعد خارجہ پالیسی دے حوالے توں وڈے اقدامات وچوں اک جنوری 1934 وچ پولینڈ دے نال عدم جارحیت دے معاہدے اُتے دستخط کرنا سی۔ بوہت سارے جرمن اس اقدام نوں ناپسند کردے سن ۔ اوہ ہٹلر دی حمایت کرنے دے باوجود اس گل اُتے ناراضگی دا اظہار کردے سن کہ پولینڈ نے سابق جرمن صوبے ویسٹ پرشیا، پوزنن تے شمالی سائلیسیا ورسائی معاہدے دے تحت حاصل کر لئی سن ۔ اُتے ہٹلر نے عدم جارحیت دا ایہ معاہدے اسلئی کيتا کہ جرمنی نوں دوبارہ مسلح کرنے توں پہلے جرمنی دے خلاف فرانس تے پولینڈ دا اتحاد قائم ہونے دا کوئی موقع باقی نہ رہے۔
یورپ وچ جرمنی نوں خوش کرنے دی پالیسی سودھو
فرانس تے خاص طور اُتے برطانیہ نے 1930 دی دہائی دے وسط تے آخر وچ جرمنی نوں خوش کرنے دی خارجہ پالیسی اپنائی۔ ایہ پالیسی خاص طور اُتے برطانوی وزیر اعظم نیول چیمبرلین دا خاصہ رہی۔ اس پالیسی دا مقصد ایہ سی کہ جرمن مطالبات نوں محدود سطح اُتے قبول کردے ہوئے یورپ وچ امن قائم رکھیا جائے۔ برطانیہ وچ عوامی رائے ورسائی معاہدے دے تحت کچھ علاقےآں تے فوجی اقدامات وچ کِسے قدر ردو بدل دے حق وچ سی۔ علاوہ اذاں برطانیہ تے فرانس وچوں کوئی وی ایہ محسوس نئيں کردا سی کہ اوہ فوجی اعتبار توں 1938 وچ نازی جرمنی دے نال جنگ دے لئی تیار سی۔
برطانیہ تے فرانس جرمنی دے دوبارہ مسلح ہونے (1935–1937)، رھائن لینڈ نوں دوبارہ فوجی قوت بنانے (1936) تے آسٹریا نوں جرمنی وچ ضم کرنے(مارچ 1938) دے لئی رضامند ہوئے گئے۔ ستمبر 1938 وچ میونخ کانفرنس وچ سوڈیٹن لینڈ اکھوائے جانے والے چیک سرحدی علاقےآں نوں جرمنی دے حوالے کرنے دے معاہدے اُتے دستخط کرنے دے بعد برطانیہ تے فرانس نے فرانس دے اتحادی ملک چیکوسلواکیہ اُتے دباؤ ڈالیا کہ اوہ انہاں علاقےآں نوں جرمنی وچ ضم کیتے جانے اُتے راضی ہوئے جائے۔ چیکوسلواکیہ دے باقی ماندہ علاقے دے متحد رہنے دی اینگلو فرینچ ضمانتاں دے باوجود جرمنی نے میونخ سمجھوتے دی خلاف ورزی کردے ہوئے مارچ 1939 وچ چیکوسلواکیہ دے ٹکڑے کر دتے۔ اس دے جواب وچ برطانیہ تے فرانس نے پولینڈ دی ریاست دی خود مختاری دی ضمانت دی۔ ہٹلر نے بعد وچ روس دے نال وی عدم جارحیت دا معاہدہ کر ليا۔ اگست 1939 دے جرمن سوویت معاہدے وچ خفیہ طور اُتے کہیا گیا کہ پولینڈ نوں دونے ملکاں وچ تقسیم کر ليا جائے گا جس توں جرمنی نوں سوویت مداخلت دے خوف توں آزاد ہوئے کے پولینڈ اُتے حملہ کرنے دا موقع مل گیا۔
پولینڈ اُتے حملہ تے اس دی تقسیم سودھو
یکم ستمبر، 1939 نوں جرمنی نے پولینڈ اُتے حملہ کر دتا۔ اپنے اس اقدام دا جواز پیش کردے ہوئے نازی پراپیگنڈا کرنے والےآں نے دعویٰ کيتا کہ پولینڈ اپنے اتحادیاں برطانیہ تے فرانس توں مل کے جرمنی دے گرد گھیرا تنگ کرنے تے اسنوں تقسیم کرنے دا منصوبہ بنا رہیا سی تے اوہ نسلی جرمناں نوں ظلم و ستم دا نشانہ بنا رہیا سی۔ ایس ایس نے جرمن فوج دے نال مل کے اک جرمن ریڈیو سٹیشن اُتے پولینڈ دی طرف توں حملے دا ڈرامہ رچایا۔ بعد وچ ہٹلر نے اس اقدام نوں جواز بنا کے پولینڈ اُتے ’’جوابی‘‘ حملہ کر دتا۔
پولینڈ نوں اپنی فوجاں نوں حرکت وچ لیانے وچ تاخیر ہوئی تے سیاسی مصلحت دی بنا اُتے پولینڈ دی فوج اس انداز وچ تعینات کيتی گئی جو اس دے حق وچ نہ سی۔ پولینڈ دی فوج عددی اعتبار توں وی بری طرح شکست کھا گئی۔ بہادری دے نال لڑنے تے جرمن فوجاں نوں بھاری نقصان پہنچانے دے باوجود پولینڈ دی فوج نوں چند ہفتےآں وچ ہی شکست ہوئے گئی۔ جرمن فوجاں نے 2,000 ٹینکاں تے 1,000 جہازاں دے نال شمال وچ مشرقی پرشیا توں لےکے جنوب وچ سائلیسیا تے سلوواکیہ دی سرحداں نوں روندتے ہوئے وڈے پیمانے اُتے محصور کر دینے والے حملے دے نال وارسا دی طرف پیش قدمی کيتی۔ جرمنی دی طرف توں بھارتی گولہ باری تے بمباری دے بعد 27 ستمبر، 1939 نوں وارسا نے پتھیار ڈال دیے۔ برطانیہ تے فرانس نے پولینڈ دی خود مختاری دی ضمانت اُتے قائم رہندے ہوئے 3 ستمبر، 1939 نوں جرمنی دے خلاف اعلان جنگ کر دتا۔ سوویت یونین نے 17 ستمبر، 1939 نوں مشرقی پولینڈ اُتے حملہ کر دتا۔ پولینڈ دی آخری مزاحمت 6 اکتوبر نوں دم توڑ گئی۔ جرمنی تے سوویت یونین دے درمیان مقبوضہ پولینڈ دی تقسیم دی حد بندی بگ دریا اُتے ہوئی۔
قبضہ سودھو
اکتوبر 1939 وچ جرمنی نے مشرقی سرحد توں ملحقہ پولش علاقے اُتے براہ راست قبضہ کر ليا۔ اس وچ مغربی پرشیا، پوزنن، شمالی سائلیسیا تے سابقہ آزاد شہر ڈین زگ دے علاقے شامل سن ۔ وارسا، کراکاؤ، راڈوم تے لوبلن شہراں اُتے مشتمل جرمن مقبوضہ پولش علاقےآں نوں منظم کر کے اوتھے ناں نہاد جنرل گورنمنٹ قائم کر دتی گئی جو سول گورنر جنرل دے ماتحت سی۔ ایہ گورنر جنرل نازی پارٹی دے وکیل ہینس فرینک سن ۔
نازی جرمنی نے پولینڈ دے باقی ماندہ علاقے اُتے وی اس وقت قبضہ کر ليا جدوں اس نے جون 1941 وچ سوویت یونین اُتے حملہ کر دتا۔ پولینڈ جنوری 1945 تک جرمن قبضے وچ رہیا۔
پولینڈ اُتے جرمن قبضہ انتہائی سفاکانہ سی۔
نازی پولش لوکاں نوں نسلی طور اُتے گھٹیا سمجھدے سن ۔ جرمنی توں فوجی شکست دے بعد ستمبر 1939 وچ جرمناں نے دہشت دی اک کیمپین شرع کر دتی جس دا مقصد پولش قوم تے اس دی سبھیاچار نوں تباہ کرنا تے پولینڈ دی قوم نوں کسی لیڈر توں محروم ایداں دے کساناں تے مزدوراں دی آبادی وچ تبدیل کرنا سی جو جرمن آقاواں دے لئی کم کرن۔
پولینڈ اُتے جرمن حملے دے بعد دے ہفتےآں دے دوران جرمن ایس ایس، پولیس تے فوجی یونٹاں نے ہزاراں پولش افراد نوں گولی مار دے قتل کر دتا جنہاں وچ پولینڈ دی اشرافیہ، مذہبی شخصیتاں تے دانشور وی شامل سن ۔ 1940 دے موسم بہار دے دوران جرمن قابض حکام نے ایب ایکشن دے ناں توں اک منصوبہ شروع کيتا جس دا مقصد ایداں دے پولش لوکاں نوں منظم انداز وچ ختم کرنا سی جو ’’لیڈر طبقے‘‘ نال تعلق رکھدے سن ۔ ایويں جرمن حکام دی کوشش سی کہ انہاں تمام پولش افراد نوں ختم کر دتا جائے جو جرمن تسلط دے خلاف مزاحمت شروع کرنے دی اہلیت رکھدے ہون۔ انہاں دا ایہ وی مقصد سی کہ انہاں نوں اس قدر خوفزدہ کر دتا جائے کہ اوہ مکمل طور اُتے جرمناں دے آگے سر جھکا دتیاں جرمناں نے ہزاراں استاداں، پادریاں تے ہور دانشوراں دا قتل عام کيتا۔ نازی اہلکاراں نے ہور ہزاراں افراد نوں جرمنی وچ نويں تعمیر شدہ آشوٹز، شٹٹ ھاف تے ہور حراستی کیمپاں وچ بھجوا دتا جتھے غیر یہودی پولش لوکاں دی اکثریت سی جنہاں نوں اوتھے مارچ 1942 تک رکھیا گیا۔
پولینڈ نوں ’’جرمن بنانا‘‘: ہٹلر پولینڈ دی آبادی نوں جرمن نوآبادی وچ تبدیل کر کے پولینڈ نوں جرمن بنانا چاہندا سی۔ صرف اِنّے ہی پولش افراد نوں اوتھے رہنے دتا گیا جنہاں دی مزدوری دے لئی ضرورت سی۔ باقی لوکاں نوں گڈیاں وچ لیجا کے مار ڈالیا گیا۔ پہلے قدم دے طور اُتے وارتھیگاؤ وچ آرتھر گریزر تے ڈینزگ۔ مغربی پرشیا وچ ایلبرٹ فارسٹر جداں مقبوضہ علاقےآں دے گورنرز نے لکھاں پولش افراد نوں جنرل گورنمنٹ وچ جلاوطن کر دتا۔ اس دے بعد انہاں علاقےآں وچ 500,000 توں ودھ نسلی جرمناں نوں آباد کيتا گیا۔ 43-1942 وچ ایس ایس تے پولیس دے یونٹاں نے جنرل گورنمنٹ دے زاموسک علاقے نوں جرمن بنانے دے اقدامات شروع کر دتے تے اس دوران 30,000بچےآں سمیت اک لکھ پولش سویلین افراد نوں جبراً اوتھے توں منتقل کر دتا۔ خاندان تقسیم ہوئے کے رہ گئے، بوہت سارے لوکاں نوں حراستی کیمپاں یا جبری مزدوری دے مراکز وچ بھیج دتا گیا تے 4,000 توں ودھ بچےآں نوں جرمن بنانے دے لئی موذاں قرار دیندے ہوئے رائخ بھیج دتا گیا۔ مجموعی طور اُتے کم توں کم 20,000 پولش بچےآں نوں انہاں دے خانداناں توں وکھ کر کے رائخ بھیج دتا گیا تے انہاں نوں جرمن بنانے دی پالیسی دی بھینٹ چڑھا دتا گیا۔
جب تک جنگ جاری رہی، جرمناں نوں پولش لیبر دی ضرورت رہی۔ نازی اہلکاراں نے صحت مند جسم رکھنے والے تمام پولش افراد دے لئی مزدوری نوں لازمی قرار دے دتا جنہاں وچ 12 سال تک دی عمر دے بچے وی شامل سن ۔ جرمن اہلکار خود فیصلہ کردے سن کہ کتھے تے کِداں پولش افراد دی مزدوری دی ضرورت ہوئے گی تے اوہ انہاں نوں رائخ وچ مزدوری دے لئی بھرتی کر لیندے سن ۔ پولیس پولش لوکاں نوں سڑکاں، ٹریناں، مارکیٹاں تے گرجا گھراں توں پھڑ لیندی یا فیر دیہات تے محلےآں وچ چھاپے مار دے انہاں نوں پکڑدی تے مزدوری دے لئی بھرتی کر لیندی۔ جو پولش افراد جبری مزدوری توں بھاگنے دی کوشش کردے، جرمن اہلکار انہاں نوں پھڑ کر حراستی کیمپاں وچ بھجوا دیندے تے انہاں دے خانداناں نوں سزا دیندے۔ 1939 توں 1945 دے درمیان کم توں کم 15 لکھ پولش افراد نوں جبری مزدوری دے لئی جرمن علاقےآں وچ جلاوطن کيتا گیا۔ لکھاں پولش لوکاں نوں نازی حراستی کیمپاں وچ وی قید کر دتا گیا۔
والیس وٹکوسکی غیر یہودی پولینڈ وچ مشکل حالات زندگی بیان کردے ہوئے دسدے نيں
ہم یقیناً اک ایداں دے وقت وچ زندہ بچ گئے جدوں 14سال توں زیادہ عمر دے ہر صحتمند شخص نوں ہفتے وچ 6 دن 10گھینٹے روزانہ مزدوری کرنا پڑدی سی۔ بصورت ہور سانوں جرمنی وچ جبری مشقت دے کیمپاں یا اسلحہ ساز فیکٹریاں وچ کم کرنے دے لئی بھیج دتا جاندا۔
مزاحمتی اقدامات دے جواب وچ نازی اہلکار بلا تخصیص جوابی کارروائیاں کردے۔ اوہ جرمناں اُتے کیتے جانے والے حملےآں دے جواب وچ وسیع پیمانے اُتے گرفتاریاں کرنا تے لوکاں نوں مارنا شروع کر دیندے تے سولیین لوکاں نوں مسلسل مزاحمتی کارروائیاں دے جوابی اقدامات دے طور اُتے یرغمال رکھدے سن تے انہاں نوں مار ڈالدے سن ۔ حمایتی تحریکاں دے علاقےآں وچ ’’مصالحانہ‘‘ کارروائیاں وچ اکثر سویلین افراد دی وسیع پیمانے اُتے علاقے توں باہر بھیج دتا جاندا جنہاں وچوں بیشتر نوں حراستی کیمپاں وچ بھیجیا جاندا۔
فرانس وچ ولادی سلو سیکوسکی دی سربراہی وچ پولینڈ دی جلاوطن حکومت تشکیل دتی گئی تے فرانس اُتے قبضے دے بعد ایہ انگلینڈ منتقل ہوئے گئی۔ پولینڈ دی سرزمین اُتے اس دی نمائندگی زیر زمین تنظیم ’’ڈیلیگاٹورا‘‘ (آرمیہ کراجووا) کر رہی سی جس دے فرائض وچوں اک پولش ہوم آرمی دی کارروائیاں نوں مربوط بنانا سی۔ پولش مزاحمتی تنظیم نے اگست 1944 وچ وارسا وچ جرمناں دے خلاف اُتے تشدد بغاوت کيتی۔ ایہ بغاوت دو ماہ تک جاری رہی۔ اُتے بالآخر جرمناں نے اسنوں کچل دتا۔ اس بغاوت وچ دو لکھ توں زیادہ پولش افراد ہلاک ہوئے گئے۔
افراد دی گنتی کرنا سودھو
انہاں لوکاں دی گنتی کرنا جو نازی پالیسیاں دے وجہ توں ہلاک ہوئے، مشکل کم اے۔ انداذہ اے کہ جرمناں نے 18 توں 19لکھ غیر یہودی پولش افراد نوں دوسری جنگ عظیم دے دوران قتل کيتا۔ اس دے علاوہ جرمناں نے پولینڈ دے 30لکھ دے لگ بھگ یہودیاں نوں ہلاک کيتا۔