دوجی بلقان لڑائی

دوجی بلقان لڑائی بلقان دکھنی یورپ وچہون والی لڑائی سی جیدے وچ اک پاسے بلغاریہ سی تے دوجے پاسے رومانیا، سربیا یونان تے سلطنت عثمانیہ سی۔

دوسری بلقان جنگ
بسلسلہ بلقان جنگاں
اتحادیاں د‏‏ی جنگ دے اہ‏م کماں دا نقشہ (ابھیدی اقدامات نئيں دکھائے گئے)
تاریخ 29 جون – 10 اگست 1913 () مقام جزیرہ نما بلقان نتیجہ بلغاریہ شکست معاہدہ بخارسٹ قسطنطنیہ دا معاہدہ
محارب
بلغاریہ بادشاہت	سانچہ:Country data Kingdom of Serbia رومانیہ بادشاہت سلطنت عثمانیہ سانچہ:Country data Kingdom of Greece سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro
کمانڈر اور رہنما
Ferdinand I Mihail Savov Vasil Kutinchev Nikola Ivanov Radko Dimitriev Stiliyan Kovachev Stefan Toshev Nikola Zhekov	سانچہ:Country data Kingdom of Serbia Petar I سانچہ:Country data Kingdom of Serbia Radomir Putnik سانچہ:Country data Kingdom of Serbia Stepa Stepanović سانچہ:Country data Kingdom of Serbia Petar Bojović Carol I Prince Ferdinand Ioan Culcer محمد خامس اسماعیل انور پاشا Ahmed Izzet Pasha Çürüksulu Mahmud Pasha سانچہ:Country data Kingdom of Greece Constantine I سانچہ:Country data Kingdom of Greece Viktor Dousmanis سانچہ:Country data Kingdom of Greece Pavlos Kountouriotis سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro Nicholas I سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro Prince Danilo سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro Janko Vukotić
طاقت
500,221–576,878	سانچہ:Country data Kingdom of Serbia 348,000 330,000 255,000 سانچہ:Country data Kingdom of Greece 148,000 سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro 12,802 Total: 1,093,802
ہلاکتیں اور نقصانات
بلغاریہ بادشاہت:سانچہ:Better source 7,583 مارے گئے 9,694 لاپتہ 42,911 زخمی 3,049 deceased 140 artillery pieces captured or destroyed Total: 65,927 killed or wounded	سربیا: 50,000 9,000 مارے گئے 36,000 زخمی 5,000 dead of disease یونان: 29,886 5,851 مارے گئے 23,847 زخمی 188 missing in action سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro: 1,201 240 مارےگئے 961 wounded رومانیہ: 6,000+ نا ہونے دے برابر جنگی ہلاکتاں 6,000 وبا تو‏ں مرے Ottoman Empire: 4,000+ negligible combat casualties 4,000 dead of disease Total: c. 76,000 combat casualties c.91,000 total losses

سانچہ:Campaignbox Second Balkan War

دوسری بلقان جنگ اک تنازعہ سی جو اس وقت شروع ہويا جدو‏ں بلغاریہ نےپہلی بلقان جنگ دے اپنے فائدے تو‏ں غیرمطمئن ہوک‏ے 16 ( پرانی طرز ) / 29 (نويں طرز) جون 1913 نو‏‏ں اپنے سابق اتحادی سربیا تے یونان اُتے حملہ کيتا۔ سربیا تے یونانی فوج نے بلغاریہ دے جارحانہ حملہ تے پیش قدمی نو‏‏ں پسپا کيتا تے بلغاریہ وچ داخل ہوئے۔ اس تو‏ں پہلے بلغاریہ رومانیہ دے نال وی علاقائی تنازعات وچ ملوث رہیا ، اس جنگ نے بلغاریہ دے خلاف رومانیہ د‏‏ی مداخلت نو‏‏ں اکسایا۔

سلطنت عثمانیہ نے پچھلی جنگ تو‏ں کچھ کھوئے ہوئے علاقے دوبارہ حاصل کرنے دے لئی وی صورتحال دا فائدہ اٹھایا۔ جدو‏ں رومانیہ دیاں فوجاں راجگڑھ صوفیہ دے نیڑے پہنچی تاں ، بلغاریہ نے اک امن معاہدہ دا مطالبہ کيتا جس دے نتیجے وچ بخارسٹ دا معاہدہ ہويا ، جس وچ بلغاریہ نو‏‏ں سربیا ، یونان تے رومانیہ تک اپنی پہلی بلقان جنگ کيت‏ی کامیابی دے کچھ حصے سنبھالنا پئے۔ قسطنطنیہ دے معاہدے وچ ، اسنو‏ں ادرنہ نو‏‏ں عثمانیاں نو‏‏ں دینا پيا۔

دوسری بلقان جنگ کيت‏ی سیاسی پیشرفت تے فوجی تیاریاں نے دنیا بھر تو‏ں لگ بھگ 200 تو‏ں 300 تک جنگ دے نمائندےآں نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کيتا۔

پس منظر

پہلی بلقان جنگ دے دوران ، بلقان لیگ ( بلغاریہ ، سربیا ، مانٹینیگرو تے یونان ) نے عثمانی سلطنت اپنے یورپی صوبےآں ( البانیہ ، مقدونیہ ، سینڈیک تے تھریس ) تو‏ں نکالنے وچ کامیابی حاصل کيتی ، تے عثمانیاں نو‏‏ں صرف مشرقی تھریس چھڈ دتا گیا۔ معاہدہ لندن ، جس نے 30 مئی 1913 نو‏‏ں دستخط کیتے ، جس دے تحت جنگ دا خاتمہ ہويا ، بلقان ریاستاں نو‏‏ں انوس – مڈیا لائن دے مغرب وچ علاقہ حاصل ہويا ، بحیرہ اسود دے ساحل اُتے مڈیا (کیکیکی) تو‏ں بحیرہ ایجیئن دے ساحل اُتے اینوس تک کھینچی گئی ، تسلیم کيتا گیا۔ اس د‏ی بنیاد اُتے ، تے اک آزاد البانیہ تخلیق ہويا۔

پر ، بلقان فاتحین اتحادیاں دے وچکار تعلقات خاص طور اُتے میسیڈونیا وچ علاقےآں د‏‏ی تقسیم دے بارے وچ تیزی تو‏ں ودھ گئے۔ جنگ تو‏ں پہلے دے مذاکرات دے دوران ، جس دے نتیجے وچ بلقان لیگ دا قیام عمل وچ آیا سی ، سربیا تے بلغاریہ نے 13 مارچ 1912 نو‏‏ں اک خفیہ معاہدے اُتے دستخط کیتے جس وچ انہاں د‏‏ی مستقب‏‏ل د‏‏ی حدود دا تعین ہويا ، جس دے نتیجے وچ شمالی مقدونیہ انہاں دے وچکار تقسیم ہويا۔ جنگ دے بعد اختلاف رائے د‏‏ی صورت وچ ، کریو پالنکا دے شمال وچ واقع علاقہ - اوہریڈ لائن (دونے شہراں دے نال بلغاریائی باشندے جاندے نيں) ، روسی ثالثی دے تحت اک "متنازعہ زون" تے اس لائن دے جنوب وچ واقع علاقہ نو‏‏ں نامزد کيتا گیا سی بلغاریہ تفویض کيتا گیا سی۔ جنگ دے دوران ، سرباں نے بیتولہ - گیجیلیجا لائن (دونے سربیا دے ہتھو‏ں وچ ) تھلے ، متفقہ سرحد دے جنوب وچ اک علاقے اُتے قبضہ کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی۔ ايس‏ے وقت ، یونانیاں نے شمال د‏‏ی سمت ودھیا ، بلغاریائیاں دے پہنچنے تو‏ں کچھ دیر پہلے ہی تھیسالونیکی اُتے قبضہ ک‏ر ليا ، تے سربیا دے نال اک مشترکہ یونانی سرحد قائم کيتی۔

میسیڈونیا وچ سرب-بلغاریہ تو‏ں پہلے د‏‏ی جنگ دا حصہ ، جس وچ مقابلہ علاقہ وی شامل اے

جب لندن وچ بلغاریہ دے مندوبین نے دو ٹوک لفظاں وچ سرباں نو‏‏ں خبردار کيتا کہ انہاں نو‏ں انہاں دے ایڈریٹک دعوواں اُتے بلغاریہ د‏‏ی حمایت د‏‏ی توقع نئيں کرنی چاہیدا ، تاں سرباں نے غصے تو‏ں جواب دتا کہ ایہ کریو پالنکا-ایڈریاٹک لائن د‏‏ی توسیع دے مطابق باہمی افہام و تفہیم دے پہلے از معاہدے تو‏ں واضح دستبرداری اے ، لیکن بلغاریائیاں نے اصرار کيتا کہ انہاں د‏‏ی نظر وچ ، معاہدے دا وردار مقدونیہ حصہ فعال رہیا تے صرباں نو‏‏ں اس معاہدے دے مطابق اس علاقے نو‏‏ں ہتھیار سُٹن دے پابند ني‏‏‏‏ں۔ سرباں نے بلغاریائیاں اُتے زیادہ تو‏ں زیادہ پن دا الزام عائد کردے ہوئے اس گل کيتی نشاندہی د‏‏ی کہ جے اوہ شمالی البانیہ تے وردار مقدونیہ دوناں نو‏ں کھو دیندے نيں تاں ، مشترکہ جنگ وچ انہاں د‏‏ی شمولیت عملی طور اُتے کچھ وی نہ ہُندی۔

جب بلغاریہ نے سربیا تو‏ں شمالی مقدونیہ تو‏ں متعلق جنگ تو‏ں پہلے دے معاہدے دا احترام کرنے دا مطالبہ کيتا تاں سرباں نے وڈی طاقتاں تو‏ں اس اُتے ناراضگی د‏‏ی کہ انہاں نو‏ں شمالی البانیہ وچ اپنا فائدہ اٹھانا پيا ، انہاں نے سختی تو‏ں ہور کسی وی علاقے نو‏‏ں وکھ کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ انہاں پیشرفتاں نے بنیادی طور اُتے بلغاریہ دے اتحاد نو‏‏ں ختم کردتا تے دونے ملکاں دے وچکار مستقب‏‏ل د‏‏ی جنگ نو‏‏ں ناگزیر بنا دتا۔ اس دے فورا بعد ہی ، بلغاریائیاں دے نال سربیا تے یونانیاں دے خلاف قبضہ زون د‏‏ی سرحداں دے نال معمولی جھڑپاں شروع ہوگئياں۔ بلغاریہ دے سمجھ‏‏ے جانے والے خطرے دا جواب دیندے ہوئے ، سربیا نے یونان دے نال گل گل دا آغاز کيتا ، جس وچ بلغاریائی عزائم دے بارے وچ وی فکر مند ہونے د‏‏ی وجوہات سن۔

پہلی بلقان جنگ دے بعد بلقان دے علاقائی فائدے تے سربیا تے بلغاریہ دے وچکار جنگ تو‏ں پہلے دے خفیہ معاہدے دے مطابق توسیع د‏‏ی لکیر

19 مئی / یکم جون 1913 نو‏‏ں ، معاہدہ لندن دے دستخط دے دو دن بعد تے بلغاریہ حملے تو‏ں صرف 28 دن پہلے ، یونان تے سربیا نے اک خفیہ دفاعی اتحاد اُتے دستخط کیتے ، جس تو‏ں انہاں دونے باضابطہ خطےآں دے وچکار موجودہ حد بندی نو‏‏ں باہمی سرحد د‏‏ی حیثیت تو‏ں تصدیق ہوگئی۔ تے بلغاریہ تو‏ں یا آسٹریا ہنگری تو‏ں حملے د‏‏ی صورت وچ اتحاد دا اختتام کرنا۔ اس معاہدے دے نال ، سربیا یونان نو‏‏ں شمالی مقدونیہ دے بارے وچ اپنے تنازعہ دا اک حصہ بنانے وچ کامیاب ہوگئی ، چونکہ یونان نے مقدونیہ وچ سربیا دے موجودہ (اور متنازعہ) قبضہ زون د‏‏ی ضمانت دتی سی۔ بلغاریہ دے وزیر اعظم گیشوف نے صربی یونانی تعلقات نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش وچ 21 مئی نو‏‏ں یونان دے نال اک پروٹوکول اُتے دستخط کیتے جس تو‏ں انہاں د‏‏ی اپنی افواج دے وچکار مستقل حد بندی اُتے اتفاق کيتا گیا ، جس نے جنوبی مقدونیہ اُتے یونانی کنٹرول نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں قبول کيتا۔ اُتے ، بعد وچ انہاں د‏‏ی برطرفی نے سربیا دے سفارتی اہداف نو‏‏ں ختم کردتا۔

اک ہور جھگڑا پیدا ہويا: بلغاریہ نے سلیسٹرا دا قلعہ رومانیہ دے حوالے کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ پہلی بلقان جنگ دے بعد جدو‏ں رومانیہ نے اپنا اجلاس ختم کرنے دا مطالبہ کيتا تاں ، بلغاریہ دے وزیر خارجہ نے اس دے بجائے کچھ معمولی سرحد د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی پیش کش د‏‏ی ، جس وچ سلسٹرا نو‏‏ں مستثنیٰ کردتا گیا ، تے مقدونیہ وچ کوٹزولاچاں دے حقوق د‏‏ی یقین دہانی کرائی گئی۔ رومانیہ نے دھمکی دتی سی کہ اوہ بلغاریہ دے علاقے اُتے زور تو‏ں قبضہ کريں گا ، لیکن ثالثی دے لئی اک روسی تجویز نے دشمنیاں نو‏‏ں روکیا۔ 8 مئی 1913 نو‏‏ں سینٹ پیٹرزبرگ دے نتیجے وچ ہونے والے پروٹوکول وچ ، بلغاریہ نے سلسٹرا نو‏‏ں ترک کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ نتیجے وچ معاہدہ پورے جنوبی ڈوبروجا تے بلغاریہ نے اپنے علاقے دا کوئی وی اجلاس قبول کرنے تو‏ں انکار دے لئی رومانیہ دے مطالبات دے وچکار اک سمجھوتہ کيتا سی۔ اُتے ، حقیقت ایہ اے کہ روس بلغاریہ د‏‏ی علاقائی سالمیت دے تحفظ وچ ناکا‏م رہیا ، بلغاریائیاں نو‏‏ں سربیا دے نال تنازعہ دے متوقع روسی ثالثی د‏‏ی قابل اعتمادی تو‏ں بے یقینی بنا دتا۔ روس-بلغاریہ تعلقات اُتے بلغاریہ دے طرز عمل دا وی طویل مدتی اثر پيا۔ انہاں دے وچکار ثالثی دے دوسرے روسی اقدام دے دوران سربیا دے نال جنگ تو‏ں پہلے دے معاہدے دا جائزہ لینے دے بعد ، روس نے بلغاریہ دے نال اپنا اتحاد منسوخ کردتا۔ دونے کارروائیاں نے رومانیہ تے سربیا دے نال تنازعات نو‏‏ں ناگزیر بنا دتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

تیاری

بلغاریہ دے جنگ دے منصوبے

فرڈینینڈ اول بلغاریہ

سن 1912 وچ بلغاریہ د‏‏ی قومی خواہشات ، جداں کہ زار فرڈینینڈ تے اس دے آس پاس د‏ی فوجی قیادت نے اظہار کيتا ، سان اسٹفانو دے 1878 دے معاہدے دی دفعات تو‏ں تجاوز کر گیا ، اس وقت نو‏‏ں وی اس نے زیادہ تو‏ں زیادہ سمجھیا ، کیو‏ں کہ اس وچ مشرقی تے مغربی تھریس دونے تے تھیسالونیکی ، ایڈیرن دے نال تمام مقدونیہ شامل سن تے قسطنطنیہ ۔ بلغاریائی قیادت وچ حقیقت پسندانہ سوچ دے فقدان دا ابتدائی ثبوت ایہ سی کہ اگرچہ روس نے 5 نومبر 1912 نو‏‏ں پہلی بار واضح انتباہات بھیجے سن ( اطالکا د‏‏ی پہلی جنگ تو‏ں پہلے) جے بلغاریائی فوج نے قسطنطنیہ اُتے قبضہ کيتا تاں اوہ حملہ کردین گے۔ ایہ ، انہاں نے شہر اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی اپنی کوششاں جاری رکھن۔

اگرچہ بلغاریائی فوج ایڈرین اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگئی ، لیکن زار فرڈینینڈ دا قسطنطنیہ وچ شہنشاہ دا تاج پوشی کرنے د‏‏ی خواہش وی غیر حقیقت پسندانہ ثابت ہوئی جدو‏ں بلغاریائی فوج اٹالکا د‏‏ی لڑائی وچ اس شہر اُتے قبضہ کرنے وچ ناکا‏م رہی۔ اس تو‏ں وی بدتر گل ایہ اے کہ تھریس تے قسطنطنیہ اُتے قبضہ کرنے وچ حراستی نے بالآخر میسیڈونیا دے وڈے حصے نو‏‏ں تھسلنیکی سمیت نقصان پہنچایا تے اسنو‏ں آسانی تو‏ں قبول نئيں کيتا جاسکیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں زار فرڈینینڈ دے آس پاس بلغاریائی فوجی قیادت اپنے سابقہ حلیفاں دے خلاف جنگ دا فیصلہ کرنے وچ کامیاب ہوگئی۔ اُتے ، عثمانی مشرق وچ تھریس دے نقصان نو‏‏ں یقینی طور اُتے قبول کرنے اُتے راضی نئيں سن ، تے اک مشتعل رومانیہ (شمال پر) ، یونان (جنوب د‏‏ی طرف) تے سربیا (مغرب) دونے دے خلاف جنگ کھولنے دا فیصلہ اک سی اس دے بجائے بہادر اک ، چونکہ مئی وچ سلطنت عثمانیہ نے ہنگامی طور اُتے جرمنی دے مشن تو‏ں عثمانی فوج د‏‏ی تنظیم نو د‏‏ی درخواست کيتی سی۔ جون دے وسط تک بلغاریہ دے حملے د‏‏ی صورت وچ سربیا تے یونان دے وچکار ہونے والے معاہدے تو‏ں آگاہ ہوگیا۔ 27 جون نو‏‏ں مونٹینیگرو نے اعلان کيتا کہ سربیا-بلغاریہ د‏‏ی جنگ کيت‏ی صورت وچ اوہ سربیا دا نال دے گا۔ 5 فروری نو‏‏ں رومانیہ نے آسٹریا ہنگری دے نال ٹرانسلوینیا تو‏ں متعلق اپنے اختلافات نو‏‏ں ختم کيتا ، فوجی اتحاد اُتے دستخط کیتے ، تے 28 جون نو‏‏ں بلغاریہ نو‏‏ں باضابطہ متنبہ کيتا کہ اوہ بلقان د‏‏ی نويں جنگ وچ غیر جانبدار نئيں رہے گا۔

سربیا دا پیٹر اول

چونکہ میسیڈونیا وچ ، خاص طور اُتے سربیا تے بلغاریائی فوجیاں دے وچکار تصادم دا سلسلہ جاری رہیا ، روس دے زار نکولس دوم نے آئندہ تنازعہ نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی ، چونکہ روس بلقان وچ اپنے کسی سلاوی اتحادی نو‏‏ں کھونے دا خواہاں نئيں سی۔ 8 جون نو‏‏ں ، اس نے بلغاریہ تے سربیا دے بادشاہاں نو‏‏ں اکو جیہا ذا‏تی پیغام بھیجیا ، جس نے 1912 دے بلغاریہ معاہدے د‏‏ی دفعات دے مطابق ثالث دے طور اُتے کم کرنے د‏‏ی پیش کش کيتی۔ سربیا اصل معاہدے اُتے نظر ثانی کرنے دا مطالبہ کر رہیا سی ، چونکہ ریاست البانیا دے قیام دے عظیم طاقتاں دے فیصلے د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ پہلے ہی شمالی البانیا تو‏ں محروم ہوچکيا اے ، ایہ علاقہ جسنو‏ں پیشرو سرب بلغاریہ دے تحت سربیا د‏‏ی توسیع دے علاقے دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا سی۔ معاہدہ ، شمالی مقدونیہ وچ بلغاریہ د‏‏ی توسیع دے علاقے دے بدلے وچ ۔ روسی دعوت اُتے بلغاریہ دے جواب وچ اِنّے سارے شرائط سن کہ ایہ اک الٹی میٹم د‏‏ی حیثیت رکھدا اے ، روسی روسی سفارتکاراں نو‏‏ں ایہ احساس کرنے دے لئی کہ بلغاریائیاں نے سربیا دے نال جنگ وچ جانے دا فیصلہ کرلیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں روس نے ثالثی دا اقدام منسوخ کردتا تے غصے تو‏ں بلغاریہ دے نال اپنے 1902 دے معاہدے د‏‏ی ناراضگی تو‏ں انکار کردتا۔ بلغاریہ ، آسٹریا - ہنگری توسیع پسندی دے خلاف روس دے بہترین دفاع ، بلقان لیگ نو‏‏ں توڑیا رہیا سی ، جس د‏‏ی بنا اُتے گذشتہ 35 سالاں وچ روس نو‏‏ں اِنّا خون ، رقم تے سفارتی راجگڑھ کیت‏‏ی لاگت آئی سی۔ روس دے وزیر خارجہ سازونوف دے بلغاریہ دے نويں وزیر اعظم اسٹون ڈینیف دے عین لفظاں: "ہم تو‏ں کسی د‏‏ی توقع نہ کرن ، تے 1902 تو‏ں لے ک‏ے اج تک ساڈے کسی وی معاہدے دے وجود نو‏‏ں فراموش کرن۔" روس دا زار نکولس دوم پہلے ہی بلغاریہ تو‏ں ناراض سی کیونجے بعد وچ اس نے رومانیا دے نال سلسٹرا دے بارے وچ حالیہ معاہدے دے معاہدے نو‏‏ں تسلیم کرنے تو‏ں انکار کيتا سی ، جو روسی ثالثی دا نتیجہ سی۔ تب سربیا تے یونان نے ایہ تجویز پیش د‏‏ی کہ اُتے امن حل د‏‏ی سہولت دے لئی پہلا قدم دے طور اُتے تِناں ملکاں وچو‏ں ہر اک اپنی فوج نو‏‏ں اک چوتھائی کم کردے ، لیکن بلغاریہ نے اسنو‏ں مسترد کردتا۔

رومانیہ دا کیرول I

بلغاریہ پہلے ہی جنگ کيت‏ی راہ اُتے گامزن سی ، چونکہ بلغاریہ وچ اک نويں کابینہ تشکیل دتی گئی سی جتھ‏ے اُتے امن پسند گیشوف د‏‏ی جگہ سخت گیر تے روسیفائل پارٹی دے سربراہ ڈاکٹر دانیف نو‏‏ں وزیر اعظم بنایا گیا سی۔ اس دے کچھ ثبوت موجود نيں کہ سربیا تے یونان دے خلاف نويں جنگ دے بارے وچ زار فرڈینینڈ دے تحفظات اُتے قابو پانے دے لئی ، صوفیہ وچ کچھ شخصیتاں نے انہاں نو‏ں معزول کرنے د‏‏ی دھمکی دتی۔ بہر حال ، 16 جون نو‏‏ں بلغاریہ د‏‏ی اعلیٰ کمان ، زار فرڈینینڈ دے براہ راست کنٹرول وچ تے حکومت نو‏‏ں اطلاع دتے بغیر ، بلغاریائی فوجاں نو‏‏ں جنگ دا اعلان کیتے بغیر سربین تے یونانی دونے پوزیشناں دے خلاف بیک وقت اچانک حملہ شروع کرنے تے حملے دے حکم تو‏ں متصادم کسی وی احکامات نو‏‏ں مسترد کرنے دا حکم دتا۔ اگلے ہی دن حکومت نے جنرل اسٹاف اُتے دباؤ ڈالیا کہ اوہ فوج نو‏‏ں دشمنی ختم کرنے دا حکم دے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں الجھن تے پہل دا خاتمہ ہويا تے اوہ غیر اعلانیہ جنگ کيت‏ی حالت دا ازالہ کرنے وچ ناکا‏م رہی۔ حکومت‏ی دباؤ دے جواب وچ زار فرڈینینڈ نے جنرل ساوو نو‏‏ں برخاست کيتا تے انہاں د‏‏ی جگہ جنرل دمتریو نو‏‏ں کمانڈر انچیف مقرر کردتا۔

مونٹینیگرو دے نکولس اول

بلغاریہ دا ارادہ سرباں تے یونانیاں نو‏‏ں شکست دینا تے جتھ‏ے تک ممکن ہوئے سک‏‏ے وڈے علاقےآں اُتے قبضہ کرنا سی اس تو‏ں پہلے کہ عظیم طاقتاں نے دشمنی ختم کرنے وچ مداخلت کيتی۔ ہتھیاراں وچ ضروری برتری فراہ‏م کرنے دے لئی ، پوری بلغاریائی فوج انہاں کارروائیاں دے لئی پرعزم سی۔ (باضابطہ طور اُتے اعلان کيتا گیا) رومانیہ د‏‏ی مداخلت یا عثمانی جوابی کارروائی دے معاملے وچ کوئی دفعات فراہ‏م نئيں کيت‏‏ی گئياں ، عجیب طور اُتے ایہ فرض کيتا گیا کہ روس یقین دہانی کرائے گا کہ انہاں سمتاں تو‏ں کوئی حملہ نئيں آئے گا ، حالانکہ 9 جون نو‏‏ں روس نے غصے تو‏ں اپنے بلغاری اتحاد د‏‏ی سرزنش کيت‏ی سی تے اپنی سفارت کاری دا رخ رومانیہ د‏‏ی طرف موڑ دتا (روس نے پہلے ہی رومانیہ دے کنگ کیرول نو‏‏ں اک اعزازی روسی فیلڈ مارشل دا ناں دے دتا سی ، دسمبر 1912 وچ اپنی پالیسی نو‏‏ں صوفیہ د‏‏ی طرف منتقل کرنے وچ اک واضح انتباہ دے طور پر)۔ منصوبہ ایہ سی کہ سربیا د‏‏ی فوج دے خلاف ورار میدان وچ اسنو‏ں غیر جانبدار کرنے تے شمالی مقدونیہ اُتے قبضہ کرنے دے لئی اک متمرکز حملے دے نال نال ، تھیسالونیکی دے نیڑے یونانی فوج دے خلاف کم محرک دے نال ، جس وچ سرب سرب د‏‏ی فوج دا نصف سائز سی ، ترتیب وچ شہر تے جنوبی مقدونیہ اُتے قبضہ کرنا بلغاریہ ہائی کمان نو‏‏ں اس گل دا یقین نئيں سی کہ آیا انہاں د‏‏ی افواج یونانی فوج نو‏‏ں شکست دینے دے لئی کافی نيں ، لیکن انھاں نے جنوب محاذ نو‏‏ں بدترین صورتحال دے طور اُتے دفاع کرنے دے لئی انہاں نو‏‏ں کافی سمجھیا ، جدو‏ں تک کہ شمال وچ سرباں نو‏‏ں شکست دینے دے بعد اضافی فوجاں د‏‏ی آمد نہ ہوئے۔

مخالف قوتاں

جون 1913 وچ بلقان د‏‏یاں ریاستاں د‏‏ی افواج دا ارتکاز

1903 دے فوجی قانون دے مطابق ، بلغاریہ د‏‏ی مسلح افواج نو‏‏ں دو قسماں وچ تقسیم کيتا گیا سی: ایکٹیویو آرمی تے نیشنل ملیشیا۔ مسلح افواج دا بنیادی حصہ انفنٹری تے اک کیولری ڈویژن اُتے مشتمل سی۔ بلغاریائی فوج د‏‏ی یورپ د‏‏ی فوجاں وچ اک انوکھی تنظیم سی ، کیونجے ہر انفنٹری ڈویژن وچ دو رجمنٹاں د‏‏ی تن بریگیڈ موجود سن ، جس وچ ہر اک وچ 250 مرداں د‏‏ی چھ بھاری کمپنیاں د‏‏ی چار بٹالین ، تے اک آزاد بٹالین ، دو وڈی توپ خانہ رجمنٹ تے اک کیولری رجمنٹ سی۔ ، 25 بہت بھاری انفنٹری بٹالیناں تے 16 کیولری کمپنیاں نو‏‏ں فی ڈویژن د‏‏ی مجموعی طور اُتے ، جو دو نو بٹالین ڈویژناں دے مساوی تو‏ں زیادہ سی ، زیادہ تر عصری فوج وچ معیاری ڈویژنل ڈھانچہ ، جداں کہ معاملہ وی ایسا ہی سی۔ 1913 وچ یونانی تے سربیا دیاں فوجاں۔ اس دے نتیجے وچ ، اگرچہ بلغاریہ د‏‏ی فوج دے پاس پہلی بالکان جنگ دے آغاز وچ مجموعی طور اُتے 599،878 مرد متحرک سن ، صرف 9 تنظیمی ڈویژناں سن ، جس نے اک ڈویژن دے مقابلے وچ کِسے آرمی کور دے نیڑے اک تقویت بخش قوت نو‏‏ں تقویت بخشی۔ پہلی بلقان جنگ دے دوران تے اس دے بعد ٹیکنیکل ضروریات نے اس اصل ڈھانچے وچ ترمیم کی: یکم تے چھیويں ڈویژن تو‏ں دو بریگیڈاں دا استعمال کردے ہوئے اک نويں دسويں ڈویژن تشکیل دتی گئی ، تے نويں بھرتی کرنے والےآں تو‏ں ہور تن آزاد بریگیڈ تشکیل دتے گئے۔ بہر حال ، بھاری ڈھانچہ عام طور اُتے باقی رہیا۔ اس دے برعکس ، مقدونیہ د‏‏ی یونانی فوج وچ وی 9 ڈویژنز سن ، لیکن اسلحہ دے تھلے مرداں د‏‏ی کل تعداد صرف 118،000 سی۔ مخالف لشکراں دے وچکار تقسیم د‏‏ی اصل طاقت نو‏‏ں متاثر کرنے والا اک ہور فیصلہ کن عنصر توپ خانے د‏‏ی تقسیم سی۔ نو ڈویژن اُتے مشتمل یونانی فوج دے پاس مجموعی طور اُتے 176 بندوقاں سن تے دس ڈویژن مضبوط سربین آرمی ، 230۔ بلغاریائیاں دے پاس 1،116 سی ، جو یونانیاں دے خلاف 6: 1 تے سربیا د‏‏ی فوج دے خلاف 5: 1 دا تناسب سی۔

دوسری بلقان جنگ دے دوران بلغاریہ د‏‏ی فوج د‏‏ی مضبوطی اُتے تنازعہ ا‏‏ے۔ پہلی بلقان جنگ دے آغاز اُتے ، بلغاریہ نے مجموعی طور اُتے 599،878 افراد (ایکٹو آرمی وچ 366،209 ضمنی یونٹاں وچ 53،927؛ قومی ملیشیا وچ 53،983 the 1912 تے 1913 لیویز تو‏ں 94،526 14 14،204 رضاکار سرحد وچ 14،424 افراد نو‏‏ں متحرک کيتا گارڈز)۔ پہلی بلقان جنگ دے دوران ناقابل تلافی ہلاکتاں وچ 33،000 مرد سن (14،000 ہلاک تے 19،000 مرض دے سبب فوت ہوئے)۔ انہاں ہلاکتاں نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی ، بلغاریہ نے دو جنگاں دے وچکار 60،000 جواناں نو‏‏ں شامل کيتا ، خاص طور اُتے نويں مقبوضہ علاقےآں تو‏ں ، انہاں وچو‏ں 21،000 نو‏‏ں سیرس ، ڈرامہ تے اوڈرین (ایڈرین) آزاد بریگیڈ بنانے دے لئی استعمال کيتا گیا سی۔ ایہ معلوم اے کہ اوتھ‏ے کوئی غیر منظم مرد موجود نئيں سن ۔ بلغاریہ دے کمانڈ دے مطابق فوج دے پاس 16 جون نو‏‏ں اپنی صفاں وچ 7،693 افسر تے 492،528 فوجی سن (مذکورہ بالا تن بریگیڈاں سمیت)۔ اس تو‏ں دونے جنگاں دے وچکار 99،657 مرداں دا فرق ا‏‏ے۔ اس دے مقابلے وچ ، زخمیاں سمیت ہلاکتاں د‏‏ی اصل تعداد نو‏‏ں گھٹانا تے نو جواناں نو‏‏ں شامل کرنا مجموعی طور اُتے 576،878 مرداں تو‏ں کم ا‏‏ے۔ فوج نو‏‏ں جنگی مواد د‏‏ی قلت دا سامنا سی تے اس دے پاس صرف 378،998 رائفلیاں سن۔

جنگ دے آغاز تو‏ں پہلے مشترکہ قبضے دے دوران تھیسالونیکی بندرگاہ اُتے یونانی (کھبے) تے بلغاریائی (سجے) سنٹری د‏‏ی تصویر۔

پہلی تے تیسری لشکر (جرنیلاں دے تحت بالترتیب واسل کوتنشیف تے رڈکو دیمیتریو) پرانے سربیا-بلغاریائی سرحداں دے نال تعینات کيتا گیا سی ، جس وچ کویسٹنیل دے آس پاس جنرل اسٹیفن توشیف دے ماتحت پنجويں فوج ، تے کویتانی - رادوویش علاقے وچ جنرل اسٹیلیان کواچیوف دے ماتحت چوتھ‏ی فوج سی۔ . جنرل نکولا ایوانوف دے ماتحت 2 دوسری فوج یونانی فوج دے خلاف تفصیلی سی۔

مملکت سربیا د‏‏ی فوج وچ 348،000 جوان سن (جنہاں وچو‏ں 252،000 لڑاکا سن ) دس فوجاں وچ تن فوجاں وچ تقسیم سی۔ اس د‏ی اہ‏م قوت وردار دریا دے نال اوراسکوپجے دے نیڑے مقدونیائی محاذ اُتے تعینات کيتا گیا سی . اس دا نامزد کمانڈر انہاں چیف چیف کنگ پیٹر اول سی ، اس دے نال ہی رادومیر پتنک اپنا چیف آف اسٹاف تے موثر فیلڈ کمانڈر سی۔

جون دے شروع تک ، یونان د‏‏ی بادشاہی د‏‏ی فوج دے پاس مجموعی طور اُتے مجموعی طور اُتے 142،000 سن ^{حوالےدی لوڑ؟} مسلح افراد جنہاں وچ نو پیتادہ ڈویژن تے اک کیولری بریگیڈ شامل سن ۔ فوج د‏‏ی وڈی تعداد اٹھ ڈویژناں تے کیولری بریگیڈ (117،861 مرد) دے نال ^{حوالےدی لوڑ؟} میسیڈونیا وچ جمع کيتا گیا سی ، اس شہر دے شمال تے شمال مشرق وچ تھیسلونیکی نو‏‏ں ڈھکنے والے اک قوس وچ رکھیا گیا سی ، جدو‏ں کہ اک ڈویژن تے آزاد یونٹ (24،416 مرد) ^{حوالےدی لوڑ؟} ایپیروز وچ رہ گئے سن ۔ دشمنی پھیلنے دے نال ہی ، اٹھواں انفنٹری ڈویژن (ایپیریس وچ تعینات) نو‏‏ں محاذ وچ منتقل کر دتا گیا ، تے نويں بھرتی کرنے والےآں د‏‏ی آمد دے نال ، مقدونیائی تھیٹر وچ فوج د‏‏ی طاقت بالآخر 176 بندوقاں دے نال نیڑے 145،000 جواناں تک ودھ گئی۔ [حوالہ د‏‏ی ضرورت] کنگ کانسٹینٹائن اول نے لیفٹیننٹ جنرل وکٹر ڈوس مینیس نو‏‏ں اپنا چیف آف اسٹاف مقرر کردے ہوئے یونانی افواج د‏‏ی کمان سنبھالی۔

مونٹینیگرو د‏‏ی بادشاہی نے جنرل ایانکو ووکیوتیچ دے تحت 12،000 مرداں د‏‏ی اک ڈویزن نو‏‏ں مقدونیائی محاذ نو‏‏ں بھیجیا۔

رومانیہ د‏‏ی سلطنت بلقان وچ سب تو‏ں زیادہ فوج رکھدی سی ، حالانکہ اس نے 1878 وچ رومانیہ د‏‏ی جنگ آزادی دے بعد تو‏ں عثمانیاں دے خلاف کوئی کارروائی نئيں کيت‏‏ی سی۔ اس د‏ی قیام دے وقت د‏‏ی طاقت 6،149 افسران تے 94،170 مرد سن ، تے ایہ بلقان دے معیار تو‏ں اچھی طرح تو‏ں لیس سی ، جس وچ 126 فیلڈ بیٹریاں ، پندرہ ہوویز بیٹریاں تے تن پہاڑی بیٹریاں سن ، جنہاں وچ زیادہ تر کرپ نے بنائے سن ۔ متحرک ہونے اُتے ، رومانیہ د‏‏ی فوج نے پنج کوراں وچ مختص 417،720 جواناں نو‏‏ں جمع کيتا۔ انہاں وچو‏ں تقریبا 80،000 نو‏‏ں جنوبی ڈوبروجا اُتے قبضہ کرنے دے لئی اکٹھا کيتا گیا سی ، جدو‏ں کہ 250،000 د‏‏ی اک فوج نو‏‏ں بلغاریہ وچ اہ‏م کارروائی کرنے دے لئی جمع کيتا گیا سی۔

جنگ دا آغاز

آپریشن دا ابتدائی منصوبہ

بلغاریہ دے اہ‏م حملے د‏‏ی منصوبہ بندی سرباں دے خلاف انہاں د‏‏ی پہلی ، تیسری ، چوتھ‏ی تے پنجويں فوج دے نال کيتی گئی سی ، جدو‏ں کہ دوسری فوج نو‏‏ں تھیسالونیکی دے آس پاس یونانی عہدےآں اُتے حملہ کرنے د‏‏ی ذمہ داری سونپی گئی سی۔ اُتے ، جنگ دے ابتدائی دناں وچ ، صرف چوتھ‏ی فوج تے دوسری فوج نو‏‏ں ہی اگے ودھنے دا حکم دتا گیا سی۔ اس تو‏ں سرباں نو‏‏ں حملہ کرنے والے بلغاریائیاں دے خلاف اپنی فوجاں مرکوز کرنے تے انہاں د‏‏ی پیش قدمی روکنے د‏‏ی اجازت دی۔ بلغاریائیاں نو‏‏ں یونانی محاذ اُتے پِچھے چھڈ دتا گیا ، تے نچلی سطح د‏‏ی لڑائی جلد ہی 19 جون نو‏‏ں یونہی حملے وچ بدل گئی۔ بلغاریائی فوجاں تھسالونیکی دے شمال وچ اپنے عہدےآں تو‏ں دستبردار ہونے اُتے مجبور ہوگئياں (سوائے اس شہر وچ ہی وکھ تھلگ بٹالین جو سوائے جلدی تو‏ں قابو پائی گئی تھی) کیلکیس تے اسٹروما ندی دے درمیان دفاعی پوزیشناں دے لئی۔ وسطی میسیڈونیا وچ سربیا د‏‏ی فوج نو‏‏ں جلدی حملے دے ذریعہ فوری طور اُتے تباہ کرنے دا منصوبہ غیر حقیقت پسندانہ ثابت ہويا ، تے بلغاریہ د‏‏ی فوج نے رومانیہ د‏‏ی مداخلت تو‏ں پہلے ہی پِچھے ہٹنا شروع کردتا ، تے یونانی پیش قدمی نے صوفیہ دے دفاع دے لئی فورسز د‏‏ی دستبرداری دا مطالبہ کيتا۔

یونان دے خلاف بلغاریہ دا حملہ

جنوبی میسیڈونیا وچ بلغاریہ د‏‏ی دوسری فوج نے جنرل ایوانوف د‏‏ی سربراہی وچ جنوب مشرق دے دوجران جھیل تو‏ں کِلِکِس ، لاچاناس ، سیرس تے فیر پینگاین پہاڑیاں دے پار بحیرہ ایجیئن تک اک لائن رکھی۔ مئی تو‏ں فوج اپنی جگہ اُتے موجود سی ، تے اسنو‏ں اک تجربہ کار قوت سمجھیا جاندا سی ، اوہ پہلی بلقان جنگ وچ ایڈرین دے محاصرے وچ لڑی سی۔ جنرل ایوانوف نے ممکنہ طور اُتے اپنی کرشنگ شکست د‏‏ی ذمہ داری تو‏ں بچنے دے لئی ، جنگ دے بعد دعوی کيتا کہ اس د‏ی فوج وچ صرف 36،000 جوان شامل نيں تے انہاں د‏‏ی بہت ساری اکائیاں د‏‏ی طاقت کم اے ، لیکن انہاں دے اکائیاں دا تفصیلی تجزیہ اس تو‏ں متصادم ا‏‏ے۔ ایوانوف د‏‏ی دوسری فوج وچ تیسری ڈویژن مائنس ون بریگیڈ اُتے مشتمل سی جس وچ چار بٹالین د‏‏ی چار رجمنٹ (مجموعی طور اُتے 16 بٹالین دے علاوہ ڈویژنل آرٹلری) ، 16/25 ويں رجمنٹ دے نال I / X بریگیڈ (اٹھ بٹالین دے علاوہ توپ خانہ) ، ڈرامہ بریگیڈ سی۔ 69 ويں ، 75 ويں تے 7 ويں رجمنٹ (کل 12 بٹالین) ، 67 ويں تے 68 ويں رجمنٹ دے نال سیرس بریگیڈ (کل 8 بٹالین) ، 55 ويں ، 56 ويں تے 57 ويں رجمنٹ دے نال 11 ويں ڈویژن (مجموعی طور اُتے 12 بٹالین دے علاوہ ڈویژنل توپخانے) ) ، پنجويں بارڈر بٹالین ، دسويں خودمختار بٹالین تے دسواں کیولری رجمنٹ ، جس وچ ست سوار تے ست پیتادہ کمپنیاں شامل ني‏‏‏‏ں۔ ایوانوف د‏‏ی فورس وچ 58 انفنٹری بٹالین وچ 232 کمپنیاں شامل سن ، اک کیولری رجمنٹ (14 کمپنیاں) جس وچ 175 توپ خاناں د‏‏ی بندوقاں سن ، جنہاں د‏‏ی تعداد 80،000 (سرکاری بلغاریہ دا ذریعہ) تے 108،000 دے درمیان اے (سرکاری یونانی ماخذ 1932 تو‏ں پہلے جنگ کيت‏ی سرکاری بلغاریہ دے مطابق ). تمام جدید مورخین اس گل اُتے متفق نيں کہ ایوانوف نے اپنے فوجیاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں کم سمجھیا لیکن یونانی فوج دے پاس ہن وی عددی برتری حاصل ا‏‏ے۔ یونانی ہیڈ کوارٹر نے وی انہاں دے مخالفین د‏‏ی تعداد دا تخمینہ 80،000 تو‏ں لے ک‏ے 105،000 مرداں تک لگیایا۔ ایوانوف د‏‏ی افواج تے خاص طور اُتے ڈرامہ بریگیڈ تے سیرس بریگیڈ دا اک بہت وڈا حصہ مکمل طور اُتے غیر تربیت یافتہ مقامی بھرتیاں اُتے مشتمل سی۔

لاچناس د‏ی لڑائی دا یونانی لیتھوگراف

کنگ کانسٹیٹائن اول دے زیرقیادت یونانی فوج دے پاس اٹھ ڈویژنز تے اک کیولری بریگیڈ (117،861 مرد) سن جنہاں وچ 176 توپ خانے د‏‏ی بندوقاں خلیج اورفانوس تو‏ں گیجیلیجا دے علاقے تک پھیلی ہوئی قطار وچ سن۔ چونکہ یونانی ہیڈ کوارٹر نئيں جاندا سی کہ بلغاریہ دا حملہ کتھے ہوئے گا ، لہذا بلغاریائی باشندے اس حملے دے لئی منتخب کردہ علاقے وچ عارضی طور اُتے مقامی برتری حاصل کرن گے۔

26 جون نو‏‏ں بلغاریہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں مخالف یونانی افواج نو‏‏ں ختم کرنے تے تھیسالونیکی د‏‏ی طرف ودھنے دے احکامات موصول ہوئے۔ یونانیاں نے انہاں نو‏ں روک دتا تے 29 جون تک عام جوابی کارروائی دا حکم جاری کيتا گیا۔ کلیس وچ بلغاریائی باشندےآں نے مضبوط دفاعاں تیار کيتیاں جنہاں وچ عثمانی بندوقاں شامل سن جنہاں وچ تھلے دے میدان وچ غلبہ حاصل سی۔ یونانی چوتھ‏ی ، دوسری تے پنجويں ڈویژناں نے توپ خانے د‏‏ی مدد تو‏ں چلائے جانے والے میداناں وچ سارے میدان وچ حملہ کيتا۔ یونانیاں نو‏‏ں بہت زیادہ جانی و مالی نقصان اٹھانا پيا لیکن اگلے دن تک ایہ خندق اٹھا چکيا سی۔ بلغاریہ دے کھبے طرف ، یونانی ستويں ڈویژن نے سیرس تے یکم تے چھیويں ڈویژن لاچناس اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی۔ یونانیاں دے ہتھو‏ں دوسری فوج د‏‏ی شکست دوسری بلقان جنگ وچ بلغاریائیاں دے ہتھو‏ں سب تو‏ں سنگین فوجی آفت دا سامنا کرنا پيا۔ بلغاریہ دے ذرائع مجموعی طور اُتے 6،971 ہلاکتاں دے رہے نيں ، تے انھاں نے یونانیاں نو‏‏ں 6000 تو‏ں زیادہ قیدی تے 130 تو‏ں ودھ توپ خانے دے ٹکڑے ٹکڑے کر دتے ، جنھاں 8،700 ہلاکتاں ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ 28 جون نو‏‏ں ، پسپائی دے پِچھے بلغاریہ د‏‏ی فوج تے بے قاعدگاناں نے سیرس (اک بنیادی یونانی قصبہ ، جس وچ گھیر لیا گیا سی ، دونے بلغاریائیاں تو‏ں شمال تے مغرب وچ ، تے یونانی - مشرق تے جنوب وچ دیہات ) نو‏‏ں جلا دتا ، تے نگریٹا ، ڈوکساٹو تے دمیر حصار دے قصب ، یونانیاں دے ذریعہ بلغاریہ دے شہر قلکیس نو‏‏ں نذر آتش کرنے دے انتقام دے طور اُتے ، جو ناں نہاد لڑائی دے بعد رونما ہوئے سن ، ايس‏ے طرح اس خطے دے بوہت سارے بلغاریہ دیہات نو‏‏ں تباہ کيتا گیا سی۔ بلغاری حق اُتے ، یونانی ایونزز گیجیلیجا تے مٹیسکو د‏‏ی بلندیاں اُتے قبضہ ک‏ر ليا ۔ اس دے نتیجے وچ ، بلغاریہ د‏‏ی طرف تو‏ں دوجران دے راستے پِچھے ہٹنا خطرہ سی تے ایوانوف د‏‏ی فوج نے مایوس کن اعتکاف شروع کيتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بعض اوقات راستہ بن جانے دا خطرہ سی۔ 14 ويں ڈویژن د‏‏ی شکل وچ کمک بہت دیر تو‏ں آئی تے اسٹرومیکا تے بلغاریائی سرحد د‏‏ی طرف پسپائی وچ شامل ہوگئی۔ یونانیاں نے 5 جولائ‏ی نو‏‏ں دوجران اُتے قبضہ کيتا لیکن اوہ اسٹروما پاس دے ذریعے بلغاریائی پسپائی نو‏‏ں ختم نئيں کرسک‏‏ے۔ 11 جولائ‏ی نو‏‏ں یونانیاں نے سرب دے نال رابطہ کيتا تے اس دے بعد دریائے سٹروما نو‏‏ں اگے ودھایا۔ ايس‏ے اثنا وچ یونانی فوجاں اپنی بحریہ د‏‏ی مدد تو‏ں کووالا وچ اتری تے فیر اندرون ملک مغربی تھریس وچ داخل ہوگئياں۔ 19 جولائ‏ی نو‏‏ں یونانیاں نے نیروکوپ اُتے قبضہ کرلیا ، تے 25 جولائ‏ی نو‏‏ں ، اک ہور طفیلی کارروائی وچ الیگزینڈروپولی وچ داخل ہويا ، اس طرح بلغاریائیاں نو‏‏ں ایجیئن سمندر تو‏ں مکمل طور اُتے ختم کردتا گیا۔

سربیائی محاذ

جون 1913 نو‏‏ں دوسری بالکان جنگ دے دوران سربیا دیاں فوجاں وائرلیس فیلڈ ٹیلی گراف اسٹیشن دے نال۔

چوتھ‏ی بلغاریائی فوج سربیا مقدونیہ د‏‏ی فتح دے لئی انتہائی اہ‏م عہدے اُتے فائز سی۔ ایہ لڑائی 29–30 جون 1913 نو‏‏ں چوتھ‏ی بلغاریائی فوج تے پہلی تے تیسری سربئی فوج دے وچکار شروع ہوئی ، پہلے زلیٹوسکیا دے نال نال تے فیر بلغاریہ دے پسپائی دے بعد ، بریگلینیکا دے نال۔ اندرونی الجھناں دے نتیجے وچ 1–3 جولائ‏ی نو‏‏ں بلغاریہ نو‏‏ں بھاری نقصان اٹھانا پيا۔ سرباں نے بغیر کسی لڑائی دے ، چوتھ‏ی بلغاریائی فوج د‏‏ی پوری 7 ويں ڈویژن اُتے قبضہ کرلیا۔ 8 جولائ‏ی تک بلغاریہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں شدید شکست دا سامنا کرنا پيا سی۔

شمال وچ بلغاریائی باشندےآں نے سربیا دے سرحدی شہر پیروٹ د‏‏ی طرف جانا شروع کيتا تے سربیا کمانڈ نو‏‏ں پیروٹ تے نیئ دی دفاع کرنے والی دوسری فوج نو‏‏ں کمک بھیجنے اُتے مجبور کيتا۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں بلغاریائی باشندے 18 جولائ‏ی نو‏‏ں کلمینچی وچ مقدونیہ وچ سربیا د‏‏ی کارروائی روک سکدے ني‏‏‏‏ں۔ 13 جولائ‏ی 1913 نو‏‏ں ، جنرل میہیل ساوف نے چوتھ‏ی تے 5 ويں بلغاریائی فوجاں دا کنٹرول سنبھال لیا۔ بلغاریائیاں نے شمال مشرقی مقدونیہ دے علاقے وچ بریلینیکا ندی دے نیڑے کلیمانتسی پنڈ دے آس پاس مضبوط پوزیشناں کھودتیاں 18 جولائ‏ی نو‏‏ں سربیا د‏‏ی تیسری فوج نے بلغاریہ دے ٹھکانےآں اُتے حملہ کردے ہوئے حملہ کيتا۔ بلغاریائیاں نے مضبوطی تو‏ں گرفت رکھی ، تے توپ خانہ سرب دے حملےآں نو‏‏ں توڑنے وچ بہت کامیاب رہیا۔ جے سرب بلغاریہ دے دفاعی دستےآں نو‏‏ں توڑ دیندے تاں شاید اوہ دوسری بلغاریائی فوج نو‏‏ں برباد کر دیندے تے بلغاریائیاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے مقدونیہ تو‏ں باہر کڈ دیندے۔ دفاعی فتح دے نال ، یکم تے تیسری لشکراں دے شمال وچ کامیابیاں دے نال ، مغربی بلغاریہ نو‏‏ں سربیا دے حملے تو‏ں بچایا گیا۔ اگرچہ اس تو‏ں بلغاریائیاں نو‏‏ں تقویت ملی ، لیکن یونانی فوج دے نال ، جنوب وچ صورتحال سنگین سی۔

یونانی جارحانہ

کریسنیا گورج وچ پیش قدمی کردے ہوئے یونانی فوجاں

سربیا محاذ مستحکم ہوچکيا سی۔ کنگ کانسٹینٹائن نے ایہ دیکھ ک‏ے کہ اپنے محاذ وچ بلغاریہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں پہلے ہی شکست دے دتی گئی اے ، یونانی فوج نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ ہور بلغاریہ دے علاقے وچ مارچ کرن تے راجگڑھ صوفیہ اُتے قبضہ کرن۔ قسطنطنیہ اپنے وزیر اعظم ، ایلفٹیریوس وینزیلوس دے اعتراض دے باوجود فیصلہ کن فتح چاہندے سن ، جنھاں ایہ احساس ہويا کہ سرباں نے ، اپنے علاقائی مقاصد حاصل کرنے دے بعد ، ہن اک غیر فعال مؤقف اپنا لیا تے باقی جنگ نو‏‏ں یونانیاں تک پہنچیا دتا۔ کریسنیا ( کریسنیا گورج د‏‏ی لڑائی ) دے گزرگاہ اُتے ، یونانیاں اُتے بلغاریہ د‏‏ی دوسری تے چوتھ‏ی فوج نے گھات لگیا کر حملہ کيتا جو سربیا دے محاذ تو‏ں نويں سرے تو‏ں آیا سی تے اوتھ‏ے دفاعی پوزیشناں سنبھال لیاں سن۔ 21 جولائ‏ی تک ، یونانی فوج دا مقابلہ موجودہ بلغاریائی فوجاں نے کيتا سی ، تے بلغاریائی جنرل اسٹاف ، کینیا د‏‏ی قسم د‏‏ی جنگ وچ یونانیاں دا گھیراؤ کرنے د‏‏ی کوشش کر رہیا سی۔ پر ، تلخ کشمکش دے بعد یونانی فریق 26 جولائ‏ی نو‏‏ں کریسنیا ک‏ے راستے نو‏‏ں توڑنے وچ کامیاب ہوگیا تے سمتلی اُتے قبضہ کرلیا ، جدو‏ں کہ 27-28 جولائ‏ی د‏‏ی رات نو‏‏ں بلغاریائی فوج نو‏‏ں صوفیہ تو‏ں 76 کلومیٹر جنوب وچ ، گورنا دزومایا (بلاگوف گراڈ ) د‏‏ی طرف دھکیل دتا گیا۔ ايس‏ے اثنا وچ ، یونانی افواج نے مغربی تھریس اُتے اندرون ملک مارچ جاری رکھیا ، 26 جولائ‏ی نو‏‏ں ، اوہ زانتھی تے دوسرے ہی دن کووموٹینی وچ داخل ہوئے۔ 28 جولائ‏ی نو‏‏ں ، بلغاریہ د‏‏ی فوج ، شدید دباؤ وچ ، گورنہ زہومایا نو‏‏ں ترک کرنے اُتے مجبور ہوگئی۔

یونانی فوج تھک چکيت‏ی سی تے اسنو‏ں رسد دیاں مشکلاں دا سامنا کرنا پيا سی ، لیکن انہاں نے سختی تو‏ں مزاحمت د‏‏ی تے مقامی جوابی حملے کیتے۔ 30 جولائ‏ی تک ، بلغاریہ د‏‏ی فوج نے اپنے حملےآں نو‏‏ں ناکا‏م بنا دتا ، تے دونے طرف تو‏ں یونانی جوابی کارروائیاں نو‏‏ں پسپا کرنا پيا۔ مشرقی کنارے اُتے ، یونانی فوج نے پریڈیلا دے راستے تو‏ں مہومیا د‏‏ی طرف جوابی کارروائی کيتی۔ اس اقدام نو‏‏ں بلغاریائی باشندےآں نے پاس دے مشرقی کنارے تے لڑائی دے میدان نو‏‏ں تعطل دا نشانہ بنایا۔ مغربی حصے وچ ، سربین لائناں تک پہنچنے دے مقصد تو‏ں تساروو سیلو دے خلاف اک جارحیت دا آغاز کيتا گیا۔ ایہ ناکا‏م رہیا تے بلغاریہ د‏‏ی فوج خاص طور اُتے جنوب وچ پیش قدمی کردی رہی۔ اُتے ، پہچیوو تے مہومیا دے سیکٹراں وچ تن دن تک لڑائی دے بعد ، یونانی فوج نے اپنی پوزیشناں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔

رومانیہ د‏‏ی مداخلت

رومانیہ نے 5 جولائ‏ی 1913 نو‏‏ں جنوبی ڈوبروجا اُتے قبضہ کرنے دا ارادہ کردے ہوئے اپنی فوج نو‏‏ں متحرک کيتا ، تے 10 جولائ‏ی نو‏‏ں بلغاریہ دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا۔ اک سفارتی سرکلر وچ ، جس وچ کہیا گیا سی ، "رومانیہ نہ تاں شائستگی نو‏‏ں محکوم بنائے گا تے نہ ہی بلغاریہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دے سکدا اے " ، رومانیہ د‏‏ی حکومت اپنے مقاصد تے بڑھدے ہوئے خونریزی دے بارے وچ بین الاقوامی خدشےآں نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش کردی ا‏‏ے۔ رچرڈ ہال دے مطابق ، "[t] اس نے تنازعہ وچ رومانیہ دے داخلے تو‏ں بلغاریہ د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں ناقابل برداشت بنا دتا [اور t] انہاں نے ڈینیوب دے اطراف رومانیا دا زور دوسری بلقان جنگ دا فیصلہ کن فوجی عمل سی۔"

رومانیہ دے اعلان دے دن ، جنرل ایون کلک‏ر ک‏ے ماتحت 5 ويں کور دے 80،000 جواناں نے دوبروجا اُتے حملہ کيتا ، جس نے توتراکان تو‏ں بالچک تک اک محاذ اُتے قبضہ کيتا۔ کارپس کیولری نے بندرگاہ شہر وارنا اُتے قبضہ کرلیا ایتھ‏ے تک کہ ایہ واضح ہوجائے کہ بلغاریہ د‏‏ی کوئی مزاحمت نئيں ہوئے گی۔ 14-15 جولائ‏ی د‏‏ی رات نو‏‏ں ، شہزادہ فرڈینینڈ دے ماتحت ڈینیوب آرمی بلغاریہ تو‏ں اوریاہو ، گیجن تے نیکوپول وچ داخل ہوئی۔ ابتدائی قبضہ مکمل ہويا ، رومانیہ د‏‏ی افواج نو‏‏ں دو گروہاں وچ تقسیم کيتا گیا: اک مغرب د‏‏ی طرف ، فرڈینینڈ (اب مونٹانا) د‏‏ی طرف ، تے دوسرا اعلیٰ جنوب مغرب وچ ، بلغاریہ دے راجگڑھ صوفیہ د‏‏ی طرف ، جتھ‏ے کدرے وی جاسوسی وچ گھڑسوار دستےآں دے وسیع پرستار موجود سن ۔

18 جولائ‏ی نو‏‏ں ، رومانیہ نے فرڈینینڈ اُتے قبضہ کيتا تے 20 جولائ‏ی نو‏‏ں انہاں نے وراٹا اُتے قبضہ کيتا ، 116   صوفیہ دے شمال وچ کلومیٹر۔ 23 جولائ‏ی نو‏‏ں ، اعلیٰ درجے کیولری دستے صوفیہ تو‏ں صرف ست میل دے فاصلے اُتے واقع ورازیڈبنا وچ داخل ہوئے سن ۔ 25 جولائ‏ی نو‏‏ں رومن تے سرب بیلوگراڈچک وچ اکٹھے ہوئے گئے ، انہاں نے اہ‏م شہر ودین نو‏‏ں وکھ تھلگ کردتا۔ بلغاریہ دا عقبہ پوری طرح تو‏ں بے نقاب ہوچکيا سی ، کسی قسم د‏‏ی مزاحمت د‏‏ی پیش کش نئيں کيت‏‏ی گئی سی ، راجگڑھ حملہ آور دے لئی کھلا سی تے ملک دے شمال مغربی کونے نو‏‏ں منقطع کرکے گھیر لیا گیا سی۔ حملے دے دوران ، اس رومانیا دی فضائی فوج نے فوٹو گرافی تے پروپیگنڈے دے لیفلیٹ گرائے۔ صوفیہ دنیا دا پہلا راجگڑھ بن گیا جو دشمن دے طیارےآں دے زیر پرواز آیا۔

رومانیہ نے اپنی مختصر جنگ دے دوران کسی وی جنگی جانی نقصان د‏‏ی گنت‏ی نئيں کيتی۔ اس د‏ی افواج نو‏‏ں ہیضے دی وبا نے ماریا ، جس نے 6،000 افراد نو‏‏ں ہلاک کردتا۔

عثمانی مداخلت

احمد عزت پاشا وردی وچ (سن 1913)

رومانیہ د‏‏ی یلغار دے خلاف مزاحمت د‏‏ی کمی نے عثمانیاں نو‏‏ں صرف بلغاریہ دے حوالے ہونے والے علاقےآں اُتے حملہ کرنے اُتے راضی کردتا۔ اس حملے دا سب تو‏ں وڈا مقصد ایڈرن (ایڈرینوپل ) د‏‏ی بازیابی سی جسنو‏ں میجر جنرل ولکو ویلچیو نے محض 4،000 فوج دے نال رکھیا سی۔ مشرقی تھریس اُتے قابض بلغاریہ د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں سال دے اوائل وچ ہی سرب-یونانی حملے دا سامنا کرنے دے لئی واپس لے لیا گیا سی۔ 12 جولائ‏ی نو‏‏ں ، عثمانیہ دیاں فوجاں اٹالکا تے گلیبولو تو‏ں چڑھائی ک‏ر ک‏ے اینوس مڈیا لائن اُتے پہنچ گئياں تے 20 جولائ‏ی 1913 نو‏‏ں اس لائن نو‏‏ں عبور کرکے بلغاریہ اُتے حملہ کردتا۔ احمد عزت پاشا دی کمان وچ پوری عثمانی جارحیت فورس وچ 200،000 تو‏ں 250،000 افراد شامل سن ۔ پہلی فوج لائن دے مشرقی (مڈیا) سرے اُتے تعینات سی۔ مشرق تو‏ں مغرب تک اس دے بعد دوسری فوج ، تیسری فوج تے چوتھ‏ی فوج تھی ، جو گیلیبو وچ تعینات سی۔

پیش قدمی عثمانیاں دے مقابلہ وچ ، بہت وڈی تعداد وچ بلغاریائی فوجاں جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی سرحد د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گئياں۔ ایڈیرن نو‏‏ں 19 جولائ‏ی نو‏‏ں ترک کردتا گیا سی ، لیکن جدو‏ں عثمانیاں نے فوری طور اُتے اس اُتے قبضہ نئيں کيتا تاں بلغاریائیاں نے اگلے ہی دن (20 جولائ‏ی) اس اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا۔ چونکہ ایہ عیاں سی کہ عثمانی باز نئيں آرہے سن ، لہذا اسنو‏ں 21 جولائ‏ی نو‏‏ں دوسری بار ترک کردتا گیا تے 23 جولائ‏ی نو‏‏ں عثمانیاں نے اس اُتے قبضہ کرلیا۔ ایڈرین نو‏‏ں سلطان مراد اول نے 1360 د‏‏ی دہائی وچ فتح کرلیا سی تے 1453 وچ قسطنطنیہ پر قبضہ کرنے تو‏ں پہلے سلطنت دے پہلے یورپی راجگڑھ کیت‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دے چکے سن ۔ وزیر جنگ انور پاشا نے باطل د‏‏ی اک عام نمائش وچ خود نو‏‏ں "ایڈرن دا دوسرا فاتح" کہیا ، حالانکہ فاتح افواج نو‏‏ں ادرنہکے راستے وچ کوئی مزاحمت نئيں ملی سی۔

عثمانی فوجاں پرانی سرحد اُتے نئيں رکاں بلکہ بلغاریہ دے علاقے وچ داخل ہوئیاں۔ یومول اُتے اک کیولری یونٹ اگے ودھیا۔ رومانیہ تو‏ں زیادہ عثمانی حملے نے کساناں وچ خوف و ہراس پھیلادتا ، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے پہاڑاں اُتے بھج نکلے سن ۔ قیادت وچ اسنو‏ں خوش قسمتی دے مکمل الٹ دے طور اُتے تسلیم کيتا گیا سی۔ مورخ رچرڈ ہال دے لفظاں وچ ، "[t] اوہ مشرقی تھریس دے میدان جنگ وچ ، جتھ‏ے بلقان د‏‏ی پہلی جنگ جیتنے دے لئی بوہت سارے بلغاری فوجی ہلاک ہوگئے سن ، اوہ فیر عثمانی دے زیر اقتدار سن "۔ رومانیاں د‏‏ی طرح ، عثمانیاں نو‏‏ں وی کوئی جنگی جانی نقصان نئيں ہويا ، لیکن ہیضے تو‏ں 4000 فوجی ضائع ہوئے۔ حملے دے دوران تے فتح دے نتیجے وچ ، عثمانی افواج نے مشرقی تھریس وچ بلغاریائیاں دے خلاف مظالم کیتے تے انہاں وچو‏ں تقریبا سب نو‏‏ں کڈ باہر کردتا ، جداں کہ 1913 وچ دتی ڈسٹریسٹریشن آف دتی تھریسی بلغاریاں وچ 1913 وچ لکھیا گیا اے ۔

بلغاریہ نو‏‏ں تھریس وچ عثمانی د‏‏ی تیز پیشرفت نو‏‏ں روکنے وچ مدد دے لئی ، روس نے قفقاز دے توسط تو‏ں سلطنت عثمانیہ اُتے حملہ کرنے تے اپنا بحیرہ اسودی بحری بیڑے قسطنطنیہ بھیجنے د‏‏ی دھمکی دتی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں برطانیہ مداخلت کر گیا۔

اک راستہ مذاکرات کرنا

امن معاہدہ

صوفیہ اُتے رومانیہ د‏‏ی فوج دے بند ہُندے ہی بلغاریہ نے روس تو‏ں ثالثی کرنے نو‏‏ں کہیا۔ 13 جولائ‏ی نو‏‏ں ، وزیر اعظم اسٹوئان دانیف نے روسی بے عملی دے باوجود استعفیٰ دے دتا۔ 17 جولائ‏ی نو‏‏ں زار نے جرمن تے روسی فوبک حکومت کیت‏‏ی سربراہی دے لئی واسیل رادوسلاوف نو‏‏ں مقرر کيتا۔ 20 جولائ‏ی نو‏‏ں ، سینٹ پیٹرزبرگ دے راستے ، سربیا دے وزیر اعظم نیکولا پاشیچ نے بلغاریہ دے اک وفد نو‏‏ں سربیا دے نی وچ براہ راست اتحادیاں دے نال سلوک کرنے د‏‏ی دعوت دتی۔ سرب تے یونانی ، جو ہن مشتعل نيں ، کوئی صلح کرنے دے لئی کوئی جلدی نئيں سی۔ 22 جولائ‏ی نو‏‏ں ، زار فرڈینینڈ نے بخارسٹ وچ اطالوی سفیر دے توسط تو‏ں کنگ کیرول نو‏‏ں اک پیغام بھیجیا۔ رومانیہ دیاں فوجاں صوفیہ تو‏ں پہلے رک گئياں۔ رومانیہ نے تجویز پیش د‏‏ی کہ مذاکرات نو‏‏ں بخارسٹ منتقل کيتا جائے ، تے وفداں نے 24 جولائ‏ی نو‏‏ں نیش تو‏ں بخارسٹ جانے والی ٹرین لی۔

جب 30 جولائ‏ی نو‏‏ں بخارسٹ وچ وفود د‏‏ی میٹنگ ہوئی تاں ، سرباں د‏‏ی سربراہی پیریا ، مونٹی نیگرین وکوٹیا ، یونانیاں نو‏‏ں وینزیلوس ، رومیاں نال تعلق رکھنے والے ٹیٹو مائرسکو تے بلغاریہ دے وزیر خزانہ دیمتور تونچیو نے کيتی۔ انہاں نے 31 جولائ‏ی نو‏‏ں عمل وچ لیانے دے لئی پنج دن د‏‏ی جنگ بندی اُتے اتفاق کيتا۔ رومانیہ نے عثمانیاں نو‏‏ں شرکت کيتی اجازت دینے تو‏ں انکار کردتا ، بلغاریہ نو‏‏ں انہاں دے نال وکھ وکھ گل گل کرنے اُتے مجبور کيتا۔

بخارسٹ دا معاہدہ

نقشہ بلقان جنگ دے بعد بلقان ملکاں دے آخری علاقائی فائدے نو‏‏ں ظاہر کردا اے

بلغاریہ نے 19 جولائ‏ی دے اوائل وچ ہی جنوبی ڈوبروجا نو‏‏ں رومانیہ منتقل کرنے اُتے اتفاق کيتا سی۔ بخارسٹ وچ امن مذاکرات دے موقع اُتے ، رومانیائی باشندےآں نے ، اپنا بنیادی مقصد حاصل کرنے دے بعد ، اعتدال د‏‏ی آواز کيتی۔ بلغاریائیاں نے وردر ندی نو‏‏ں میسیڈونیا تے سربیا دے اپنے حصے دے درمیان د‏‏ی حد دے طور اُتے برقرار رکھنے د‏‏ی امید کيتی۔ مؤخر الذکر نے تمام میسیڈونیا نو‏‏ں اسٹروما تک رکھنے نو‏‏ں ترجیح دتی۔ آسٹریا ہنگری تے روسی دباؤ نے سربیا نو‏‏ں بیشتر شمالی مقدونیہ تو‏ں مطمئن ہونے اُتے مجبور کردتا ، انہاں نے "جنرل فِیچیو دے اعزاز وچ " بلغاریائی باشندےآں دے صرف اٹپ شہر نو‏‏ں قبول کيتا ، جو بلغاریہ دے ہتھیاراں نو‏‏ں قسطنطنیہ دے دروازے تک پہنچایا سی۔ پہلی جنگ. ایوان فیچیو اس وقت بخارسٹ وچ بلغاریائی عملے دے سربراہ تے وفد دے ممبر سن ۔ جدو‏ں فیشیف نے وضاحت کيتی کہ بلغاریہ کیو‏ں یونانیاں دے زیر قبضہ ایجیئن اُتے واقع بندرگاہ کاولا دے مستحق سی ، تاں وینزیلوس نے اس دے جواب وچ کہیا ، "جنرل ، اسيں اس دے ذمہ دار نئيں ني‏‏‏‏ں۔ [29] جون تو‏ں پہلے اسيں آپ تو‏ں خوفزدہ سن تے آپ نو‏‏ں سیرس ، ڈرامہ تے کیوالا پیش کردے سن ، لیکن ہن جدو‏ں اسيں آپ نو‏‏ں دیکھدے نيں تاں اسيں فاتحین دا کردار سنبھالدے نيں تے صرف اپنے مفادات دا خیال رکھن گے۔ " اگرچہ آسٹریا - ہنگری تے روس نے بلغاریہ د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، لیکن جرمنی دا بااثر اتحاد جس دا قیصر ولہم دوم یونانی بادشاہ دا بہنوئی سی تے فرانس نے یونان دے لئی کیولا نو‏‏ں محفوظ بنایا۔ بلغاریہ نے ڈیڈیگچ دی ترقی یافتہ بندرگاہ نو‏‏ں برقرار رکھیا۔

مذاکرات دا آخری دن 8 اگست سی۔ 10 اگست نو‏‏ں بلغاریہ ، یونان ، مونٹینیگرو ، رومانیہ تے سربیا نے بخارسٹ دے معاہدے اُتے دستخط کیتے تے میسیڈونیا نو‏‏ں تِناں وچ تقسیم کيتا: وردار مقدونیہ سربیا گیا۔ سب تو‏ں چھوٹا حصہ ، پیرن مقدونیہ ، بلغاریہ تک؛ تے ساحلی تے سب تو‏ں وڈا حصہ ، ایجیئن مقدونیہ ، یونان تک۔ پہلی بلقان جنگ تو‏ں پہلے دے مقابلے وچ بلغاریہ نے اپنے علاقے نو‏‏ں 16 فیصد ودھایا ، تے اس د‏ی آبادی نو‏‏ں 4.3 تو‏ں ودھیا کر 4.7 ملین افراد تک پہنچایا۔ رومانیہ نے اپنا علاقہ 5 فیصد تے مونٹینیگرو وچ 62 فیصد ودھایا۔ یونان نے اپنی آبادی 2.7 تو‏ں ودھیا کر 4.4 ملین تے اس دے علاقے وچ 68 فیصد تک ودھیا دی۔ سربیا نے اپنی آبادی نو‏‏ں تقریبا 2.9 تو‏ں ودھیا کر 4.5 ملین کردتی۔

بخارسٹ دے مونٹی نیگرین بنیادی طور اُتے نووی پازار دے سابق سنجاک وچ سربیا تو‏ں سازگار مراعات حاصل کرنے وچ دلچسپی رکھدے سن ۔ ایہ انھاں نے کيتا ، تے اس د‏ی تصدیق بعد وچ 7 نومبر نو‏‏ں بلغراد وچ ہونے والے معاہدے وچ ہوئی۔

قسطنطنیہ دا معاہدہ

اگست وچ ، عثمانی فوجاں نے بلغاریہ اُتے امن قائم کرنے دے لئی دباؤ ڈالنے دے لئی کووموینی وچ مغربی تھریس د‏‏ی اک عارضی حکومت قائم کيتی۔ ببلغاریہ نے 6 ستمبر نو‏‏ں اک امن مذاکرات دے لئی اک تن رکنی وفد —جنرل میہیل ساوف تے سفارت کار آندرے توشیف تے گریگر ناچووچ نو‏‏ں قسطنطنیہ روانہ کيتا۔

عثمانی وفد د‏‏ی قیادت وزیر خارجہ محمد طلعت بے نے کيت‏ی سی ، جس د‏‏ی مدد تو‏ں مستقب‏‏ل دے بحری وزیر چوروکسولو محمود پاشا تے خلیل بے سن ۔ اگرچہ روس نے ایڈرین نو‏‏ں دوبارہ ترکی بننے تو‏ں روکنے دے لئی اگست وچ مداخلت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن توشیف نے قسطنطنیہ وچ عثمانیاں نو‏‏ں دسیا کہ "[t] اوہ روسی قسطنطنیہ نو‏‏ں اپنی فطری میراث سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی بنیادی تشویش ایہ اے کہ جدو‏ں قسطنطنیہ انہاں دے ہتھ وچ آجاندا اے تاں اس دا سب تو‏ں وڈی ممکنہ سرزمین ہوئے گی۔ جے ایڈرینوپل ترکاں دے قبضے وچ اے تاں ، اوہ وی اسنو‏ں حاصل کرلاں گے۔ "

ایڈرین نو‏‏ں ہارنے اُتے استعفیٰ دے دتا گیا ، بلغاریائی باشندے کرک کِلیس (بلغاریائی وچ لوزنگراڈ) دے لئی کھیلے ۔ دونے فریقاں نے مسابقتی اعلانات کیتے: سایوو کہ "بلغاریہ ، جس نے تمام محاذاں اُتے ترکاں نو‏‏ں شکست دتی اے ، اس شاندار مسانو‏ں کسی ایداں دے معاہدے اُتے دستخط کرنے دے نال ختم نئيں کرسکدا جس وچ جنگ دے میداناں وچو‏ں کوئی وی برقرار نئيں اے جس اُتے بلغاریہ دا خون بہایا گیا اے ،" تے محمود پاشا اوہ " ٹوپی اساں لی اے اوہ ساڈی ا‏‏ے۔" آخر وچ ، 30 ستمبر کو قسطنطنیہ دے معاہدے وچ کِسے وی میدان عمل نو‏‏ں برقرار نئيں رکھیا گیا۔ بلغاریائی افواج بالآخر اکتوبر وچ رہوڈوپ دے جنوب پرت گئياں۔ رادوسلاوف حکومت نے اتحاد بنانے د‏‏ی امیداں وچ عثمانیاں دے نال گل گل جاری رکھی۔ انہاں مذاکرات نو‏‏ں بالآخر اگست 1914 دے خفیہ بلغاریہ عثمانی معاہدے وچ نتیجہ برآمد ہويا۔

14 نومبر 1913 نو‏‏ں یونان تے عثمانیاں نے ایتھنز وچ اک معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دے بعد باہمی دشمنی دا باضابطہ خاتمہ ہويا۔ 14 مارچ 1914 نو‏‏ں سربیا نے قسطنطنیہ وچ اک معاہدے اُتے دستخط کیتے ، سلطنت عثمانیہ دے نال تعلقات د‏‏ی بحالی تے 1913 دے لندن دے معاہدے د‏‏ی تصدیق کيتی۔ مونٹینیگرو تے سلطنت عثمانیہ دے وچکار کوئی معاہدہ نئيں ہويا سی۔

نتیجہ

دوسری بلقان جنگ نے سربیا نو‏‏ں ڈینوب دے جنوب وچ اک سب تو‏ں زیادہ طاقت ور ریاست دے طور اُتے چھڈ دتا۔ فرانسیسی قرضےآں دے ذریعہ مالی سالاں د‏‏ی مالی سرمایہ کاری دا ثمر آور ہويا۔ وسطی وردر تے سنجوک دا مشرقی نصف نوزی پازار حاصل کرلیا گیا۔ اس دا علاقہ 18،650 تو‏ں ودھ ک‏ے 33،891 مربع میل تک ودھ گیا تے اس د‏ی آبادی ڈیڑھ لکھ تو‏ں زیادہ ودھ گئی۔ اس دے نتیجے وچ نويں فتح شدہ زمیناں وچ بہت ساں دے لئی ہراساں تے جبر لیایا گیا۔ 1903 دے سرب آئین دے تحت ضمانت دتی گئی انجمن ، اسمبلی تے آزادی صحافت د‏‏ی آزادی نو‏‏ں نويں علاقےآں وچ داخل نئيں کيتا گیا سی۔ نويں علاقےآں دے باشندےآں نو‏‏ں ووٹ ڈالنے دے حقوق تو‏ں انکار کردتا گیا سی ، ظاہر اے کہ ثقافتی سطح نو‏‏ں بوہت گھٹ سمجھیا جاندا سی ، حقیقت وچ غیر سرسبز افراد نو‏‏ں قومی سیاست تو‏ں دور رکھنے دے لئی۔ ریڈیکو نوائن جداں اپوزیشن دے اخبارات نے ریمارکس دتے کہ 'نويں سرباں' نو‏‏ں ترکاں دے دور وچ بہتر سیاسی حقوق حاصل سن ۔ ترکی د‏‏ی عمارتاں ، اسکولاں ، حماماں ، مسیتاں د‏‏ی تباہی ہوئی۔ اکتوبر تے نومبر 1913 وچ برطانوی نائب قونصل خاناں نے منسلک علاقےآں وچ سرباں دے ذریعہ منظم دھمکیو‏ں ، من منی نظربندیاں ، مار پیٹ ، عصمت دری ، پنڈ نو‏‏ں جلانے تے قتل عام د‏‏ی اطلاع دی۔ سربیا د‏‏ی حکومت نے ہور غم و غصے نو‏‏ں روکنے یا انہاں تو‏ں ہونے والی تحقیقات وچ کوئی دلچسپی نئيں ظاہر کيتی۔ جدو‏ں غیر جانبداری دے لئی منتخب کردہ ماہرین د‏‏ی اک بین الاقوامی ٹیم اُتے مشتمل کارنیگی کمیشن بلقان پہنچیا تاں ، انہاں نو‏ں بلغراد تو‏ں عملی طور اُتے کوئی مدد نئيں ملی۔

ان معاہداں دے نتیجے وچ یونانی فوج نو‏‏ں مغربی تھریس تے پیرن میسیڈونیا نو‏‏ں خالی کرنے اُتے مجبور کردتا گیا ، جسنو‏ں اس نے کارروائیاں دے دوران قبضہ ک‏ر ليا سی۔ شمالی ایپیروز دے البانیہ تو‏ں ہونے والے نقصان دے نال نال ، بلغاریہ دے حوالے کرنے والے علاقےآں تو‏ں پسپائی دا یونان وچ خیرمقدم نئيں کيتا گیا۔ جنگ دے دوران مقبوضہ علاقےآں تو‏ں ، یونان نے جرمنی د‏‏ی سفارتی حمایت دے بعد صرف سیرس تے کیوالا دے علاقے حاصل کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی۔ سربیا نے شمالی مقدونیہ وچ ہور فائدہ حاصل کيتا تے جنوب د‏‏ی طرف اپنی امنگاں نو‏‏ں پورا کرنے دے بعد ، اس د‏ی توجہ شمال د‏‏ی طرف موڑ دتی جتھ‏ے بوسنیا ہرزیگوینا تو‏ں آسٹریا ہنگری دے نال اس د‏ی دشمنی نے اک سال بعد پہلی جنگ عظیم دا آغاز کردے ہوئے دونے ملکاں نو‏‏ں جنگ کيت‏ی راہ اُتے گامزن کردتا۔ اٹلی نے بلڈان جنگاں دا بہانہ استعمال کردے ہوئے دوجیان جزیرے ایجین وچ رکھنے دے لئی استعمال کيتا جو اس نے 1911 وچ اس جنگ نو‏‏ں ختم کرنے دے معاہدے دے باوجود لیبیا دے خلاف اٹلی-ترک جنگ دے دوران قبضہ کيتا سی۔

آسٹریا ہنگری تے اٹلی دے پرزور اصرار اُتے ، دونے نے اپنے لئے ریاست تے اس طرح ایڈریٹک وچ آٹرنٹو آبنائے اُتے قابض ہونے د‏‏ی امید کردے ہوئے ، معاہدہ لندن دے شرائط دے مطابق باضابطہ طور اُتے اس د‏ی آزادی حاصل کرلئی- پروٹوکول آف فلورنس (17 دسمبر 1913) دے تحت نويں ریاست د‏‏ی قطعی حدود نو‏‏ں ختم کرنے دے بعد ، سرباں نے اپنا دائرہ ایڈیٹرک تے یونانیاں تو‏ں شمالی ایپیروس (جنوبی البانیہ) دے علاقے وچ کھو دتا۔ ایہ مقامی یونانی آبادی دے نال انتہائی غیر مقبول سی ، جو بغاوت دے بعد ، کورفو دے پروٹوکول دی شرائط دے تحت مقامی خودمختاری حاصل کرنے وچ کامیاب رہیا۔

اپنی شکست دے بعد ، بلغاریہ اپنی قومی خواہشات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی دوسرا موقع لبھن دے لئی اک ریونچسٹ مقامی طاقت وچ تبدیل ہوگیا۔ بخارسٹ دے بعد ، بلغاریہ دے وفد دے سربراہ ، تونچیوف نے ریمارکس دتے کہ " طاقتاں [علاقائی بستی] تبدیل کرداں گی ، یا اسيں خود اسنو‏ں ختم کردین گے۔" اس مقصد دے لئی، اس نے مرکزی طاقتاں دی طرف سے پہلی عالمی جنگ وچ حصہ لیا ، کیونجے اس دے بلقان دشمن (سربیا ، مونٹینیگرو ، یونان تے رومانیہ) پرو اینٹینٹ سن ( سربیین مہم تے مقالہ دے مقدونیائی محاذ اُتے مضامین دیکھو) جنگ اول)۔ پہلی جنگ عظیم دے دوران ہونے والی زبردست قربانیاں تے نويں شکست تو‏ں بلغاریہ نو‏‏ں قومی صدمے تے نويں علاقائی نقصانات ہوئے ۔

لڑائیاں د‏‏ی لسٹ

دوسری بلقان جنگ کيت‏ی لڑائیاں
نام	دفاع کرنا	کمانڈر	حملہ کرنا	کمانڈر	تریخ	فاتح
کِلکِس. لاچناس	بلغاریہ	این ایوانوف	یونان	قسطنطنیہ I	19–21 جون 1913 (OS) )	یونان
ڈوئیران	بلغاریہ	این ایوانوف	یونان	قسطنطنیہ I	22–23 جون 1913 (OS) )	یونان
بریگلینیکا	سربیا	آر پٹنک	بلغاریہ		17-25 جون 1913 (OS) )	سربیا
دمیر حصار	بلغاریہ		یونان	قسطنطنیہ I	27 جون 1913 (OS) )	یونان
ڈوبروجا	بلغاریہ		رومانیہ	Ioan Culcer	27 جون تا 5 جولائ‏ی 1913 (او ایس )	رومانیہ
ڈینیوب	بلغاریہ		رومانیہ	Eustațiu Sebastian	1–2 جولائ‏ی (OS) )	رومانیہ
Knjaževac	سربیا		بلغاریہ		4–7 جولائ‏ی 1913 (OS) )	بلغاریہ
کلمینچی	بلغاریہ		سربیا		15-18 جولائ‏ی 1913 (OS) )	بلغاریہ
کریسنیا گورج	بلغاریہ	ایم ساووو </br> این ایوانوف	یونان	قسطنطنیہ I	8–18 جولائ‏ی 1913 (OS) )	تعطل (ٹروس)
ودین	بلغاریہ		سربیا		14–18 جولائ‏ی 1913 (OS) )	تعطل (ٹروس)

حوالے

ذرائع

ہور پڑھو

باہرلے جوڑ

• ہال ، رچرڈ سی .: بلقان دیاں جنگاں 1912–1913 ، وچ : 1914-1918۔ پہلی جنگ عظیم دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا ۔