حسام الدین راشدی

حسام الدین راشدی
جم	20 ستمبر 1911   ضلع لاڑکاݨا ،  بمبئی پریزیڈینسی
وفات	1 اپریل 1982 (71 سال)  کراچی ،  پاکستان
مدفن	مکلی قبرستان
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
بہن/بھائی	علی محمد راشدی
عملی زندگی
تعلیمی اسناد	پی ایچ ڈی
پیشہ	مورخ ،  سوانح نگار ،  ادبی نقاد ،  ماہرِ لسانیات
پیشہ ورانہ زبان	سندھی ،  فارسی
شعبۂ عمل	سندھ کی تاریخ ،  فارسی ادب ،  جیوݨ ناواں ،  تحقیق
اعزازات
ستارہ امتیاز
باب ادب

پیرحسام الدین شاہ راشدی (پیدائش: 20 ستمبر 1911ء - وفات: یکم اپریل 1982ء) پاکستان دے عالمی شہرت یافتہ محقق، تریخ دان، ماہر لسانیات تے فارسی ادبیات دے عالم تے سندھ دے نامور سیاستدان، صحافی تے ادیب پیر علی محمد راشدی دے چھوٹے بھائی نيں۔

حالات زندگی و تعلیم

پیر حسام الدین راشدی د‏‏ی پیدائش رتو ڈیرو، لاڑکانہ، موجودہ پاکستان وچ 20 ستمبر 1911ء نو‏‏ں سندھ دے مشہور روحانی گھرانے راشدی خاندان وچ پیر سید حامد شاہ راشدی دے گھر ہوئی۔

پیر حسام الدین راشدی نے ابتدائی تعلیم مولوی سید علی شاہ لکیاری تے مولوی محمد الیاس پنہور تو‏ں حاصل کيتی۔ چوتھے درجے تک پڑھنے دے بعد ذوق مطالعہ نو‏‏ں اپنا رہبر بنایا تے ذوق کتاباں خوانی تے اخبارات نے انہاں اُتے علم دے دروازے کھول دیے۔

ادبی خدمات

شروع وچ پیر حسام الدین راشدی نے صحافت نو‏‏ں ذریعہ معاش بنایا۔ اوہ کئی اخبارات تو‏ں منسلک رہے مگروہ جلد ہی صحافت تو‏ں منہ موڑ کر ذوق مطالعہ د‏‏ی تسکین وچ محو ہوئے گئے تے نادر و نایاب مخطوطات تے مطبوعہ نسخےآں نو‏‏ں جمع کرکے انہاں دا مطالعہ کرنے دا مشغلہ اختیار کیتا۔

سندھ اُتے انہاں دا احسان عظیم ایہ اے کہ انہاں نے سندھ دے اکثر فارسی مخطوطےآں تےسندھ د‏‏ی تریخ نو‏‏ں مدون کیتا تے اس طرح انہاں نو‏ں محفوظ کر دتا۔ انہاں دے حواشی نو‏‏ں معلومات تے تحقیق د‏‏ی انسائیکلوپیڈیا کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ مقالات الشاعر، تکملہ مقالات الشاعر، مکلی نامہ تے تریخ مظہر شاہجہانی انہاں د‏‏ی مدون کيتیاں گئیاں اوہ کتاباں نيں جنہاں اُتے مفید حواشی لکھ ک‏ے انہاں نے سندھ د‏‏ی تریخ د‏‏ی بہت ساریاں گتھیاں نو‏‏ں سلجھایا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی علمی تے تاریخی خدمات نو‏‏ں دیکھ ک‏ے کہیا جاسکدا اے کہ انہاں نے اِنّا کم کیتا اے جو اک ادارے دے انجام دینے دا سی ۔ آپ د‏‏ی اردو، سندھی تے فارسی بولی د‏‏ی مدون، لکھتاں تے تالیفات د‏‏ی تعداد 43 اے ۔

تدوین، تصنیف و تالیف

• ہفت مقالہ (فارسی بولی و ادب)، انجمن ترقی اردو کراچی، 1967ء
• میرزاغازی بیگ ترخان تے اُس د‏‏ی بزمِ ادب، انجمن ترقی اردو کراچی، 1970ء
• تذکرہ شعرائے کشمیر، اقبال اکادمی لاہور، 1967ء
• مکلی نامہ، سندھی ادبی بورڈ جامشورو
• میر محمد معصوم بکھری، سندھی ادبی بورڈ جامشورو
• مقالات الشاعر سندھی، ادبی بورڈ جامشورو
• تذکرہ امیر خانی، سندھی ادبی بورڈ جامشورو
• تریخ مظہر شاہجہانی
• دُودِ چراغِ محفل، ادارۂ یادگار غالب کراچی، مارچ 1969ء
• مجموعه مقالات پیر حسام الدین راشدی (فارسی)
• حدیقۃ الاولیاء (تصحیح و حواشی)
• تذکره مشاہیرِ سندھ ( مقدمه و حواشی)

مقالات

• فردوسی و شاہنامه در سند (فارسی)، ماہنامه ارتباطات فرهنگي
• روابط فرہنگی و سیاسی ایران و سند (فارسی)، ماہنامہ وحید، فروردین 1346ھ - شماره 40
• فخری ہروی و سه اثر از او (فارسی)، جستا رہائے ادبی، تابستان 1350ھ - شماره 26
• غیرت خان "ماثر جہانگیری" دے مؤلف دا مدفن تے کتبہ، اخبار اردو (جریدہ) -ستمبر 2013ء ادارہ فروغ قومی زبان، اسلام آباد
• میر علی شہر قانع ٹھٹوی د‏‏ی سوانح حیات، سہ ماہی "مہران"، شمارہ 2، 1956ء، سندھی ادبی بورڈ حیدرآباد

اعزازات

آپ د‏‏ی ادبی و تعلیمی خدمات دے صلے وچ حکومت پاکستان نے ستارہ امتیاز تو‏ں نوازیا تے سندھ یونیورسٹی نے پی ایچ ڈی د‏‏ی اعزازی ڈگری عطا کيتی۔ 1974ء وچ تہران یونیورسٹی، ایران نے فارسی زبان، ادب تے تریخ اُتے آپ د‏‏ی خدمات دے صلے وچ اعزازی ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری عطا کيتی۔

اقتباس

پیر حسام الدین راشدی دا اک اقتباس تریخ د‏‏ی اہمیت واضح کردا اے تے نوجواناں دے لئی اک نصیحت اے :

”

اپنے ارد گرد جو دیکھو، محسوس کرو، سنو سب لکھ ڈالو تے بہتر اے کہ چھپوا ڈالو۔ تواڈی تحریراں ملک د‏‏ی زبان، ادب، سبھیاچار، رہتل تے تریخ دا اہ‏م جز نيں، انہاں نو‏ں لکھدے رہنا چاہیے۔ جے ایسا نئيں کیتا گیا تاں تواڈی تریخ گم ہوئے جائے گی۔

“

وفات

سندھ دے مایہ ناز محقق، تریخ دان تے فارسی دے عالم پیر حسام الدین راشدی کراچی، پاکستان وچ یکم اپریل 1982ء نو‏‏ں کینسر دے موذی مرض وچ مبتلا ہوئے کراپنے خالق حقیقی جاملے۔ وصیت دے مطابق آپ نو‏‏ں مکلی دے تاریخی قبرستان وچ مخدوم محمد ہاشم ٹھٹوی دے مزار دے احاطے وچ مدفون کیتا گیا۔

ہور ویکھو

• راشدی خاندان
• پیر علی محمد راشدی
• مہتاب اکبر راشدی

حوالے