حرام (اصطلاح)
حرام : اوہ کم جس دا ترک کرنا ضروری اے ہوئے تے اسنوں کرنا لازماً ممنوع ہوئے اس دا ثبوت وی قطعی ہوئے تے اس دی ممانعت دے لزوم اُتے دلالت وی قطعی ہو، اس دا انکار کفر ہوئے تے اس کم نوں کرنے والا عذاب دا مستحق ہوئے خواہ اوہ دائما اس کم نوں کرے یا احیاناً اس دا ارتکاب گناہ کبیرہ اے۔
اسلام وچ حرام اس چیز دے لئی بولا جاندا اے جس دی حرمت صاف لفظاں وچ قرآنی حکم تے حدیث متواتر توں ثابت ہو، یعنی ایسی دلیل جس وچ شک دی کوئی گنجائش نہ ہوئے۔ جداں مردار، خون، خنزیر دا کھانا تے ناحق قتل، بدکاری، سود، شراب نوشی، والدین دی نافرمانی، غیبت تے جھوٹھ بولنا وغیرہ سب اسلام وچ حرام نيں تے انہاں توں بچنا ہر مسلمان دے لئی ضروری اے۔
اسلامی فقہ وچ حرام دی اصطلاح فرض دے مقابل اے۔ جے کوئی مسلمان انہاں دی حرمت دا انکار کرے تاں اس اُتے حکم کفر جاری کيتا جاندا اے۔ جدوں کہ بلا عذر شرعی اسنوں اپنانے والا فاسق تے سزا دا مستحق ہُندا اے۔
اس دی مثال اے یتیم دا مال ظلماً کھانا، اس دی ممانعت وی قطعی اے کیونجے قرآن کریم وچ اس دی ممانعت دا ثبوت اے تے ممانعت دے لزوم اُتے دلالت وی قطعی اے کیونجے اس دے مرتکب اُتے عذاب دی وعید اے، قرآن مجید وچ اے۔
ان الذین یا کلون اموال لیتمی ظلماً انما یاکلون فی بطونھم ناراً وسیصلون سعیرا۔ (النسا : 10)
بیشک جو لوک ظلماً یتیماں دا مال کھاندے نيں اوہ اپنے پیٹاں وچ دوزخ دی اگ بھر رہے نيں تے اوہ عنقریب دوزخ وچ داخل ہون گے۔
اس دی دوسری مثال اے زنا کرنا، اس دی ممانعت دا ثبوت قطعی اے کیونجے قرآن مجید وچ اے :
ولاتقربوا الزنی انہ کان فاحشۃ وسآء سبیلاً (بنی اسرائیل/اسراء :32)
اور زنا دے نیڑے مت جائو کیونجے ایہ بے حیائی دا کم اے تے برا راستہ اے۔
اس دی ممانعت دے لزوم اُتے دلالت وی قطعی اے کیونجے قرآن مجید وچ اے :
الزانیۃ والزانی فاجلدوا کل واحد منھما مانۃ جدۃ (النور : 2)
زانیہ عورت تے زانی مرد ہر اک نوں سو کوڑے مارو۔ تے جے شادی شدہ زنا کرن تاں انہاں نوں رجم (سنگسار) کر دتا جائے گا
یہ تواتر معنوی توں ثابت اے تے تواتر وی دلیل قطعی اے۔