جلال آباد
| جلال آباد Adinapur | |
|---|---|
       From top left to right: A panoramic view of a section of Jalalabad; Jalalabad Bridge; Jalalabad Cricket Stadium; Pashtunistan Square; Mosque in Jalalabad; Governor's House in Jalalabad; Building on a main road. | |
  جلال آباد | |
| متناسقات: 34°26′03″N 70°26′52″E / 34.43417°N 70.44778°Eمتناسقات: 34°26′03″N 70°26′52″E / 34.43417°N 70.44778°E | |
| ملک | افغانستان |
| صوبہ | صوبہ ننگرہار |
| قیام | 1570 |
| رقبہ | |
| • زمینی | ۱۲۲ مربع کلومیٹر (۴۷ مربع میل) |
| بلندی | ۵۷۵ میٹر (۱,۸۸۶ فٹ) |
| آبادی (2014) | |
| • شہر | ۳۵۶,۲۷۵ |
| • شہری | ۳۵۶,۲۷۴ |
| منطقۂ وقت | متناسق عالمی وقت+04:30 |
| کوپن دی موسمی زمرہ بندی | BWh |
جلال آباد (Jalalabad)، مشرقی افغانستان دا اک شہر اے، ایہ شہر افغانستان وچ دریائے کابل تے دریائے کنڑ دے سنگم اُتے واقع اے۔ وادی لغمان وچ ایہ شہر افغانستان دے صوبہ ننگرہار دا صدر مقام وی اے۔ جلال آباد کابل توں مشرق دی جانب 95 میل دے فاصلے اُتے واقع اے، اِنّا ای فاصلہ پشاور (پاکستان) توں جلال آباد دی طرف مغرب دی جانب اے۔
جلال آباد مشرقی افغانستان وچ واقع سب توں وڈا شہر اے تے اسی لحاظ توں اس علاقے دا سماجی و تجارتی مرکز وی اے۔ کاغذ دی صنعت، پھلاں دی پیداوار، چاول تے گنے دی پیداوار دے لئی ایہ شہر شہرت رکھدا اے۔ پاکستان تے بھارت دے نال وسط ایشیائی ریاستاں دی تجارت لئی جلال آباد کلیدی اہمیت رکھدا اے۔ جلال آباد تے پشاور دا جغرافیہ بالکل اک جداں اے۔ آب و ہوا تے موسمیات وی دونے شہراں دے اکو جیہے نيں۔
جلال آباد افعانستان دے صوبہ نگر ہار دا اک شہر اے۔
تریخ
سودھو630ء وچ مشہور چینی بدھ مذہب دے رہنماء ژوانگ ینگ جلال آباد پہنچے تاں اوہناں نے خیال کیتا کہ اوہ ہندوستان پہنچ چکے نيں۔ اس وقت ایہ شہر گندھارا رہتل دا اک وڈا مرکز سی تے ستويں صدی وچ عرب حملہ آوراں نے اسنوں فتح کیتا۔ فتح دے بعد وی ایتھے مقامی آبادی دے کچھ حصے نے اسلام قبول کرنے توں انکار کر دتا۔ تریخ دی اک کتاب حدود العالم جو 982ء وچ لکھی گئی سی وچ تحریر اے کہ جلال آباد دے مضافات وچ اک قصبہ سی جتھے اس وقت دے بادشاہ دی ہندو، مسلمان تے افغان بیویاں رہائش پزیر سن۔
یہ شہر دسويں صدی وچ ترک غزنوی شہنشاہیت دا حصہ بن گیا، جدوں سلطان محمود غزنوی نے ہندوستان اُتے حملہ کیتا۔ جدید دور حکومت وچ جلال آباد نوں شہنشاہ بابر دے زمانے وچ اہمیت ملی۔ سلطنت مغلیہ ہندوستان دے مغل بادشاہ بابر نے اس شہر نوں مرکزی حیثیت دلائی تے اس شہر نے ترقی دی منازل شہنشاہ بابر دے پوتے جلال الدین محمد اکبر دے دور حکومت وچ طے کيتیاں ۔ جلال آباد دا اصل ناں آدینہ پور سی لیکن جلال الدین محمد اکبر دے اس شہر اُتے احسانات دی بدولت جلال آباد رکھیا گیا۔
اس شہر اُتے برطانوی افواج دا پہلا حملہ اکبر خان نے 1842ء وچ پسپا کیا، لیکن دوسری انگلستانی افغان جنگ دے دوران برطانوی افواج 1878ء وچ اس شہر نوں روندتی ہوئی اگے بڑھاں۔
1980ء تے 1990ء دے درمیانی عرصہ وچ اس شہر نوں افغان جنگ دے دوران مرکزی حیثیت حاصل رہی تے ایہ شہر کابل دے بعد مرکزی حیثیت اختیار کر گیا۔ ایہ شہر افغان طالبان نے کابل اُتے حملہ دے وقت فتح کر ليا۔
اج ایہ شہرنیٹو تے اقوام متحدہ دی مدد توں دوبارہ تعمیر کیتا جا رہیا اے تے متاثرین جنگ جو پاکستان منتقل ہو گئے سن رفتہ رفتہ واپس پرت رہے نيں۔ افغان رہتل وچ جلال آباد نوں مرکزی حیثیت حاصل اے۔ ایتھے مقامی افغان فوج دے علاوہ امریکی فوج دے دستے بہت وڈی تعداد وچ موجود نيں تے جلال آباد ائیرپورٹ اُتے امریکی فوجی اڈا افغانستان وچ سب توں وڈا امریکی اڈا تصور کیتا جاندا اے۔
تاریخی عمارتاں و یادگاراں
سودھو1929ء وچ امیر حبیب اللہ تے شاہ امان اللہ دی رہائش گاہ جو جلال آباد وچ واقع سی، اسنوں تباہ کر دتا گیا۔ اس محل دا ناں سراج الامارت سی ۔ دونے حکمراناں دے مزار سراج الامارت توں ملحقہ باغ وچ قائم نيں۔
خدائی خدمتگار تحریک دے سربراہ خان عبدالغفار خان دا مزار وی جلال آباد وچ واقع اے تے انھاں انہاں دی وصیت دے مطابق ایتھے دفن کیتا گیا سی۔
طرز معاشرت
سودھوجلال آباد دی تقریباً زیادہ آبادی پختوناں اُتے مشتمل اے، اک اندازے دے مطابق %90 آبادی پختونی اے۔ انہاں توں علاوہ پاشا نيں جنہاں دی آبادی %7 اے۔ باقی %3 آبادی تاجکاں تے گجراں اُتے مشتمل اے۔ پختو ایتھے دی اہم بولی اے تے ایہی پورے صوبہ ننگرہار وچ رائج اے۔ فارسی ایتھے دیاں دوسری زبان اے جو نزدیکی شہراں دے اثرات ظاہر کردی اے۔
جدیدیت
سودھو
حالیہ منصوبہ برائے ترقی افغانستان وچ افغانستان دی پہلی ریل دی پٹری بچھانے دا ارادہ کیتا گیا اے جو جلال آباد نوں پاکستان دے وسیع ریلوے دے نظام توں جوڑ دے گی۔ اس طرح دونے ملکاں دے درمیان تجارت تے سفری سہولیات دی بنا اُتے ترقی دی نويں منازل طے ہاں گی۔ جلال آباد توں کابل تے پشاور تک سڑکاں دی از سر نو تعمیر و کشادگی دا منصوبہ وی زیر غور اے۔ سیاحت تے تجارت دے لحاظ توں پشاور تے جلال آباد دا آپس وچ رابطہ بلاشبہ علاقے وچ ترقی لیائے گا، فی الحال اس گل اُتے غور کیتا جا رہیا اے کہ کس طرح توں ریلوے لائن تے سڑکاں اُتے قافلاں تے تجارتی سامان نوں تحفظ فراہم کیہ جائے۔
کابل تے جلال آباد دے درمیان سڑک نوں پہلے ہی کشادہ کیتا جا چکيا اے جس دی وجہ توں دورانیہ سفر تے مشکلات وچ خاطر خواہ کمی واقع ہوئی اے۔
آب و ہوا
سودھو| جلال آباد دا موسم | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
| ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 25.0 (77) |
28.8 (83.8) |
34.5 (94.1) |
40.5 (104.9) |
45.4 (113.7) |
47.5 (117.5) |
46.7 (116.1) |
48.4 (119.1) |
44.2 (111.6) |
38.2 (100.8) |
32.4 (90.3) |
25.4 (77.7) |
۳۴.۵ |
| اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 15.9 (60.6) |
17.9 (64.2) |
22.5 (72.5) |
28.3 (82.9) |
34.7 (94.5) |
40.4 (104.7) |
39.3 (102.7) |
38.0 (100.4) |
35.2 (95.4) |
30.5 (86.9) |
23.3 (73.9) |
17.5 (63.5) |
۲۸.۶۳ (۸۳.۵۳) |
| روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 8.5 (47.3) |
10.9 (51.6) |
16.3 (61.3) |
21.9 (71.4) |
27.7 (81.9) |
32.7 (90.9) |
32.8 (91) |
31.9 (89.4) |
28.1 (82.6) |
22.2 (72) |
14.9 (58.8) |
9.5 (49.1) |
۲۱.۴۵ (۷۰.۶۱) |
| اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 2.9 (37.2) |
5.6 (42.1) |
10.5 (50.9) |
15.3 (59.5) |
19.8 (67.6) |
24.7 (76.5) |
26.7 (80.1) |
26.2 (79.2) |
21.4 (70.5) |
14.4 (57.9) |
6.9 (44.4) |
3.5 (38.3) |
۱۴.۸۳ (۵۸.۶۹) |
| گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | −4.1 (24.6) |
-3.5 (25.7) |
1.0 (33.8) |
6.1 (43) |
10.6 (51.1) |
13.5 (56.3) |
19.0 (66.2) |
17.5 (63.5) |
11.0 (51.8) |
2.7 (36.9) |
−4.5 (23.9) |
−5.5 (22.1) |
−۴.۱ |
| مینہہ م م (انچ) | 18.1 (0.713) |
24.3 (0.957) |
39.2 (1.543) |
36.4 (1.433) |
16.0 (0.63) |
1.4 (0.055) |
6.9 (0.272) |
7.7 (0.303) |
8.3 (0.327) |
3.2 (0.126) |
8.3 (0.327) |
12.1 (0.476) |
۱۸۱.۹ (۷.۱۶۱) |
| % نمی | 61 | 60 | 62 | 59 | 47 | 40 | 52 | 58 | 56 | 55 | 58 | 63 | ۵۵.۹ |
| اوسطاً روزانہ بارش | 4 | 5 | 8 | 8 | 4 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 3 | ۳۹ |
| دھپ (گھینٹے) | 180.9 | 182.7 | 207.1 | 227.8 | 304.8 | 339.6 | 325.9 | 299.7 | 293.6 | 277.6 | 231.0 | 185.6 | ۳,۰۵۶.۳ |
| جتھوں لیا: NOAA (1964–1983) [۱] | |||||||||||||
باہرلے جوڑ
سودھوصوبہ ننگر ہار دے شہر تے معلومات
ولیم ووگسانگ؛ دتی افغانز (ولی بلیک ویل نے 2002ء وچ شائع کی)
پشاور دا گزئیٹیر 1897ء صفحہ 55