بیرکے-ہلاکو جنگ
Berke–Hulagu war | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ the Toluid Civil War, the Division of the Mongol Empire and the Golden Horde–Ilkhanate war | |||||||
Battle at the Terek (1262). Hayton of Corycus, Fleur des histoires d'orient. | |||||||
| |||||||
محارب | |||||||
Ilkhanate | Golden Horde | ||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||
Hulagu Khan, Abaqa Khan |
Berke Khan, Nogai Khan, Nikudar Noyan |
سانچہ:Division of the Mongol Empire
برکے-ہلاکو جنگ دو منگول بادشاہاں اردوئے زريں کےخان برکے خان تے ایلخانی سلطنت دے خان ہلاکو خان دے درمیاں لڑی گئی. ایہ زیادہ تر قفقاز پہاڑاں کے علاقہ وچ 1258 ماں بغداد دی تباہی کے بعد 1260 دی دہائی وچ لڑی گئی سی۔ ایہ جنگ منگول سلطنت وچ تولوئی خانی خانہ جنگیکے نال منسلک ہوگئی جو تولوئی خاندان دے دو ارکان قبلائی خان اورعارق بوکے ، جو دونے خاقان اعظم دے منصب دے دعوے دار سن، دے درمیان ہوئی . قبلائی نے ہلاکو خان توں اتحاد کیتا ، جدوں کہ عارق بوکے نے برکے خان دا نال دتا۔ منگلکے خان دے جانشیننويں خاقان دے انتخاب دے لئی ہلاکو خان منگولیا دا رخ کیتا ، لیکن عین جلوت دی لڑائی مملوکاں دے ہتھوں ہار نے اسنوں مشرق وسطی واپس جانے اُتے مجبور کردتا۔ مملوکاں دی فتح نے ایل خانی سلطنت اُتے حملہ کرنے دے لئی برکے دی حوصلہ افزائی کيتی۔ برکے – ہلاگو جنگ تے تولوئی خانی خانہ جنگی دے نال ساتھکائیدو-قبلائی جنگ نے منگول سلطنت دے چوتھے خان اعظم ، مونگکے خان دی موت دے بعد منگول سلطنت دے ٹکڑے کرنے وچ اک اہم کردار ادا کیتا۔
پس منظر
سودھو1252 وچ ، برکے نے اسلام قبول کیا ، تے 1257 وچ انہاں نے اُلغچی دی وفات دے بعداردوئے زريں(طلائی اردو سلطنت) وچ اقتدار سنبھال لیا ۔ اپنے بھائی باتو دی طرح ، اوہ وی خان اعظم مونگکے دے وفادار سن ۔ اگرچہ برکے دے اسلام قبول کرنے دے بارے وچ آگاہی سی ، لیکن ہلاکو نے ، فارس نوں فتح کرنے دے بعد ، 1258 وچ بغداد نوں تباہ کیتا ، میسوپوٹیمیا نوں منگول سلطنت وچ شامل کیا ، لیوینٹ تے مملوک سلطنت دی طرف ودھیا ، تے اس نے مملوک سلطنت دے خلاف جارحیت دی جنگ شروع کردتی۔ برکے مسلم سرزمین اُتے ہلاکو دے غیظ و غضب توں ناراض ہوئے گیا ، تے اک ابتدائی اقدام دے طور اُتے ، اپنے بھتیجے نوغائی خان نوں ہدایت دی کہ اوہ جنگ کيتی مالی اعانت دے لئی مال غنیمت جمع کرنے دے لئی 1259 وچ پولینڈ اُتے چھاپے مارے۔ پولینڈ دے متعدد شہراں نوں لُٹیا گیا ، جنہاں وچ کراکوفتے سینڈومیئرز شامل نيں۔ پھربرکے خان نےمصر دے مملوک سلطان سیف الدیین قطز تے بعد وچ سلطان بیبرس دے نال فارس دے ایلخانیاں دے خلاف اتحاد کیتا .
اسی سال ، چین وچ اک فوجی مہم وچ مونگکے دی موت ہوگئی۔ مسلم مورخ رشید الدین نے برک خان دے حوالے توں مندرجہ ذیل پیغام نقل کیتا جس وچ مونگکے خان نوں بھیجے ہوئے پیغام وچ بغداد اُتے حملے اُتے احتجاج کیتا اے ، (نہ جاندے ہوئے کہ مونکگے دا چین وچ انتقال ہوگیا تھا): "اس(ہلاکو) نے مسلماناں کے تمام شہراں نوں برباد کر ڈالیا ہے ۔ خدا کی مدد توں ميں اسنوں اِنّے بے گناہاں کے خون دا محاسبہ کرنے دے لئی للکاراں گا۔ "
اگرچہ برکے مسلمان سی ، لیکن اوہ پہلے منگول بھائی چارے دے ناتے ہلاکوسے لڑنے دے خیال دے خلاف مزاحم سی۔ اس نے کہیا کہ "" منگول منگول دی تلوار توں مارے جان گے۔ جے اسيں متحد ہوجاندے ، تاں اسيں پوری دنیا نوں فتح کرلیندے " لیکن ایلخانیاں دے اقدامات دی وجہ توں اردوئے زريں دی معاشی صورتحال نے اسنوں جہاد دا اعلان کرنے اُتے مجبور کردتا کیوں کہ ایلخانی شمالی ایران دی دولت اُتے قبضہ کر رہے سن ۔ تے اوہ اردوئے زريں توں مطالبہ کر رہے سن کہ مملوکاں نوں غلام فروخت نہ کرن۔
جنگ
سودھو1260 وچ مشرق وسطی وچ ہلاکو دے عہدیداراں نے عین جلوت دی لڑائی مملوکاں توں ہار دتی جدوں کہ ہلاکو منگکے دی موت دے بعد اک نويں خان اعظم دی جانشینی وچ حصہ لینے دے لئی منگولیا وچ سی۔ ایہ خبر سندے ہی ، ہلاکو نے شکست دا بدلہ لینے دی تیاری شروع کردتی۔ دو سال بعد ، اوہ منگولیا توں فارس وچ اپنی سرزمین پرت گیا ، لیکن برکے نے اپنے کزن نوں بغداد دی تباہی دا بدلہ لینے دے لئی جنگ کيتی دھمکی دتی جس توں ہلاکو اس وقت مملوکاں دے نال دو دو ہتھ کرنے توں رک گیا۔ برکے نے اک بار فیر نوغائی خان نوں چھاپاں دا سلسلہ شروع کرنے دے لئی کہیا - اس بار قفقاز دے علاقے وچ اک توں زیادہموثر حملے کیئے - جس توں اپنی افواج دی وڈی تعداد دے نال ہلاکو شمال دی طرف متوجہ ہويا۔ برکےنے نیگودار نوں مشرقی افغانستان تے غزنی روانہ کیتا ، تے الخانیاں دے علاقےآں اُتے قبضہ کرے۔ [۲]
ہلاکو اپنے بھائی قبلائی خان دا وفادار سی ، لیکن سلطنت دے شمال مغربی حصے وچ اردوئے زريں دے حکمران ، اس دے کزن برکے دے نال جھڑپاں دا آغاز 1262 وچ ہويا سی۔ ہلاکو دی خدمت وچ جوجی خانی شہزادےآں دی مشکوک موت ، جنگی غنیمتاں دی غیر مساوی تقسیم تے ہلاکو دے مسلماناں دے قتل عام نے برکے دا غصہ ودھایا ، جو 1259–1260 وچ ہلاکو خان دی حکمرانی دے خلاف جارجیائی بادشاہت دی بغاوت دی حمایت کرنے اُتے غور کر رہیا سی۔ [۳] برکے نے وی مصر دے مملوکاں دے نال ہلاگو دے خلاف اتحاد قائم کیتا ، تے اس نے قبلائی دے حریف خان اعظم دے دعویدار ، عارق بوکے دی حمایت ورگی۔
قبلائی نے اباقا خان دے ماتحت اک فوج اردوئے زريں اُتے حملہ کرنے دے لئی بھیجی،جدوں کہ عارق بوکے نے نوغائی خان نوں ایلخانی علاقےآں اُتے حملہ کرنے دے لئی بھیجیا؛ دونے فریقاں نوں تباہ کن شکست دا سامنا کرنا پيا۔ [۴] ہلاکو نے برکے دے خلاف دربند دے راستے توں شمال دی طرف مارچ کیتا۔ دریائے تیریک دے کنارے ، اس اُتے نوغائی دے ماتحت اردوئے زريں دی فوج نے گھات لگیا کر حملہ کیتا ، تے اس دی فوج دریائے تیریک دی لڑائی وچ (1262) شکست کھا گئی ، جدوں دریا دی جمی برف ٹُٹ کے ٹکڑے ٹکڑے ہوئی تاں ہلاکو دی فوج ہزاراں افراد کٹ گئے یا ڈُب گئے۔ اس دے بعد ہلاکوواپس آذربائیجان چلا گیا۔ [۵]
عارق بوکے نے قبلائی دے اگے شانگدو وچ اگست 21، 1264 نوں ہتھیار ڈال دتے، اس دے بعد اردوئے زريں تے چغتائی خانان دے حکمراناں نے قبلائی خان دی جیت تے حکومت کیتی حقیقت نوں تسلیم کیتا جس دے بعد [۶] قبلائی خان نےسانگ سلطنت نوں فتح کرنے دے لئی تیاریاں شروع کر دیؤ .[۷]
جب ایلخانیاں دی حلیف بزنطینی سلطنت نے مصری ایلچیاں نوں پھڑیا ، تاں برکے نے اپنے باجگزار بلغاریہ کے ذریعہ اک لشکر روانہ کیتا ، جس نے ایلچیاں تے سلجوق سلطان کیکاؤس دوم دی آزاد کروایا۔ اس نے کیکاوس دا استعمال کردے ہوئے اناطولیہ وچ شہری بدامنی پھیلانے دی کوشش کيتی لیکن ناکام رہیا۔ خاندان دی تریخ دے نويں سرکاری ورژن وچ ، قبلائی خاننے برکے خان دا ناں اردوئے زريں دے خان دے طور اُتے لکھنے توں انکار کر دتا جس دی وجہ خان اعظم دے لئی اس دی عارق بوکے دی حمایت تے ہلاکو خان دے نال اس دی جنگ بنی پر، جوجی خان دے خاندان نوں مکمل طور اُتے جائز خاندان دے ارکان دے طور اُتے تسلیم کیتا گیا تھا.[۸]
قبلائی خان نے مغربی خانیتاں وچ سیاسی استحکام دے لئی ہلاکو خان نوں 30،000 نوجوان منگول فوجیاں دے نال تقویت پہنچائی ۔ جلد ہی 8 فروری 1264 نوں ہلاکو خان مر گیا ، برکے خان تبلیسی(تفلس) دے نیڑے فوج دی قیادت کردا ہويا راستے وچ مر گیا ۔ انہاں موتاں دے کچھ مہینے بعد خانیت چغتائی دا حکمران الغو خان وی مر گیا ۔ قیادت دے اس اچانک خلا توں انہاں مغربی خانیتاں اُتے قبلائی خان دا کنٹرول کچھ حد تک ودھ گیا
نتیجہ
سودھوایہ منگولاں کے وچکار دوسری کھلی جنگ سی ، جو قبلائی خان تے عارق بکے دے وچکار تولوئی خانیخانہ جنگی کےآغاز دے کچھ دیر بعد ہوئی سی۔ اس توں پہلے وی باتو خان تے گیئک دے وچکار کشیدگی پیدا ہوچکیندی سی جس توں کھلی جنگ شروع ہوسکدی سی ، لیکن دشمناں دی پہلے از وقت موت دی وجہ توں ٹل گئی تھی۔قبلائی تے عارق بوکے دے درمیان جنگ تے برکے ہلاکو جنگ دونے مل کے آنے والے وقتاں وچ منگول خانیتاں دے درمیان جنگاں دے لئی مثالاں بن گئياں ۔ جداں اباقہ - برکے جنگ 1270، 1270 تے 1280 دی دہائی دے قبلائی -قائیدو تنازعات وغیرہ وغیرہ
ہور دیکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ The Mongols By David Morgan, pg. 144
- ↑ Early Mongol Rule in Thirteenth-Century Iran: A Persian Renaissance By George Lane, pg. 77
- ↑ L.N.Gumilev, A.Kruchki – Black legend
- ↑ Barthold, Turkestan down to the Mongol invasion, p. 446
- ↑ J.J Saunders, "The History of the Mongol Conquests," page 117.
- ↑ Weatherford, Genghis Khan and the making of the modern world, p. 120
- ↑ Atwood
- ↑ H. H. Howorth – History of the Mongols, section: Berke khan