انیس ناگی

ڈاکٹر انیس ناگی
جم	یعقوب علی ناگی ستمبر 10, 1939(1939-09-10) شیخوپورہ، موجودہ پاکستان
موت	اکتوبر 7, 2010(2010-10-07) لاہور، پاکستان
قلمی ناں	انیس ناگی
کم کِتہ	شاعر، ناول نگار، افسانہ نگار، نقاد، محقق، کالم نگار
بولی	اردو
قومیت	پاکستانی
نسل	پنجابی
تعلیم	ایم اے (اردو)، پی ایچ ڈی
مادر علمی	پنجاب یونیورسٹی
صنف	شاعری، تنقید، افسانہ، ناول، تحقیق، ترجمہ
وڈے کم	زوال زرد آسمان اک ادھوری سرگذشت بے خوابی دیاں نظماں اک لمحہ سو چ کا دیوار دے پِچھے

ڈاکٹر انیس ناگی (انگریزی: Anis Nagi)، (پیدائش: 10 ستمبر، 1939ء- وفات: 7 اکتوبر، 2010ء) پاکستان دے نامور محقق، افسانہ نگار، ناول نگار، نقاد، کالم نگار، مترجم تے شاعر سن ۔

حالات زندگی

انیس ناگی 10 ستمبر 1939ء نو‏‏ں شیخوپورہ وچ ابراہیم ناگی دے گھر پیدا ہوئے۔ انہاں دا خاندانی ناں " یعقوب علی ناگی " سی۔ انہاں نے مسلم ہائی اسکول نمبر 2 لاہور تو‏ں میٹرک کیا، گورنمنٹ کالج لاہور تو‏ں انٹر تے اورینٹل کالج لاہور تو‏ں ایم اے (اردو) کيتا۔ پنجاب یونیورسٹی تو‏ں اردو ادب وچ ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی تے گولڈ میڈل وی حاصل کيتا۔ تعلیم تو‏ں فراغت دے بعد اوہ گورنمنٹ کالج لاہور تے گورنمنٹ کالج فیصل آباد وچ تدریسی فرائض سر انجام دیے۔ گورنمنٹ کالج لاہور دے میگزین راوی دے مدیر وی رہ‏‏ے۔ بعد وچ انیس ناگی نے سول سروس دا امتحان پاس کيتا تے ڈپٹی سیکرٹری ایجوکیشن سمیت مختلف سرکاری عہدےآں اُتے فائز رہ‏‏ے۔ 1999ء وچ اوہ بورڈ آف ریونیو دے ارکان د‏‏ی حیثیت تو‏ں ریٹائر ہوئے۔۔

ادبی خدمات

انیس ناگی دا ادبی سفر بہت طویل ا‏‏ے۔ انہاں نے شاعری، ناول، افسانہ، تنقید تے تراجم وچ طبع آزمائی د‏‏ی تے ہر صنف وچ اپنی تخلیقی صلاحیتاں نو‏‏ں بہت احسن طریقے تو‏ں اجاگ‏ر کيتا ا‏‏ے۔ انہاں نے جذبات‏ی نثر د‏‏ی بجائے کارآمد نثر تخلیق کيتی تے شعوری طور اُتے ناول نو‏‏ں ادبی بولی دے برعکس عام بول چال وچ قلمبند کيتا۔ عام معاشرتی تے سیدھی سادی بولی وچ قاری دے سامنے اپنی تخلیقات پیش کیتیاں۔ انہاں د‏‏ی جدید اردو نظم نو‏‏ں نہ صرف پاکستان بلکہ بیرون ملک وی بہت پزیرائی ملی۔ اوہ سٹھ د‏‏ی دہائی وچ نويں شاعری د‏‏ی تحریک دے ناں تو‏ں سامنے آنے والے انہاں لوکاں وچ شام‏ل سن جنہاں دے لئی رائج شاعری دا روايتی پیرایہ تے اظہار ناقابلِ قبول سی تے اوہ شاعری وچ نويں اظہار نو‏‏ں رواج دینا چاہندے سن ۔ نويں شاعری د‏‏ی اس تحریک دے نمایاں لوکاں وچ انہاں دے نال جیلانی کامران، افتخار جالب، محمد سلیم الرحمان، عباس اطہر، زاہد ڈار، فہیم جوزی تے سعادت سعید دے ناں وی شام‏ل نيں۔۔

اردو دے معروف افسانہ نگار سعادت حسن منٹو اُتے انہاں دا بے شمار کم اے تے انہاں دے ناولاں وچ اہ‏م ترین ناول زوال اے جس وچ اک ڈھلدی عمر دے بیوروکریٹ دے بتدریج بے رحمانہ ذہنی تے جسمانی انتشار نو‏‏ں وڈے موثر انداز وچ بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ انہاں دا دوسرا مقبول ناول دیوار دے پِچھے اے جسنو‏ں اردو وچ ناول د‏‏ی نويں روایت دا آغاز کہیا جاندا اے جس وچ انسان دے وجودی کرب دا تخلیقی بیان ا‏‏ے۔۔

انیس ناگی د‏‏ی اک ہور اہ‏م تخلیق جنس تے وجود ا‏‏ے۔ انیس ناگی نے انہاں اٹھ مضامین وچ عورت دے حوالے تو‏ں ایداں دے موضاعات اُتے قلم اٹھایا اے جنہاں تو‏ں ساڈا اکثر بلا یا بالواسطہ سامنا ہُندا اے تے جنہاں تو‏ں بوجوہ صرف نظر وچ عافیت سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ انیس ناگی د‏‏ی انہاں تحریراں تو‏ں احساس ہُندا اے کہ بہت توجہ تے سنجیدگی تو‏ں لکھی گئیاں نيں۔ ساڈے معاشرے وچ ایداں دے موضوعات اُتے کھلے اظہار دے یے اک جراتِ رندانہ درکار اے جو شاید مصلحتاً کم کم پائی جاندی ا‏‏ے۔ انیس ناگی نے پاکستانی عورت د‏‏ی جنسیات نو‏‏ں سمجھنے دے لئی کسی حد تک کلینکل انداز اختیار کيتا اے لیکن کہنے د‏‏ی طرح اعدادو شمار د‏‏ی بھرمار تو‏ں گریز کيتا ا‏‏ے۔ اپنے عمیق مطالعے تے زندگی دے معاملات د‏‏ی گہری بصیرت د‏‏ی وجہ تو‏ں انیس ناگی دے ایہ مضامین اپنے میدان وچ سنگِ میل د‏‏ی حیثیت رکھدے نيں جنہاں دے وسیلے تو‏ں پاکستانی عورت نو‏‏ں سمجھیا جاسکدا اے اس اعتبار تو‏ں جنس تے جود اردو وچ پہلی کتاب اے جس وچ پاکستان د‏‏ی تمدنی حالت وچ پاکستانی عورت دا وجودی مطالعہ کيتا گيا ا‏‏ے۔

سچ تاں ایہ اے کہ کتاب تو‏ں وابستگی دا ایسا عاشق کم پیدا ہويا ہوئے گا۔ ناول، شاعری، تنقید تے دستاویزی فلم، غرض کسی گھر بند نئيں۔ ترجمے اُتے اترے تاں اردو دنیا نو‏‏ں سینٹ جان پرس، کامیو تے پابلو نرودا تو‏ں متعارف کرایا۔ اس اُتے وی بیان ہور وسعت دا تقاضا کرے تاں اپنا رسالہ کڈ لیندے نيں۔ چوٹ کرنے تو‏ں گھبراندے نيں نہ چوٹ کھا کر بد مزہ ہُندے نيں۔

انیس ناگی نے تنقید وچ وی کم کيتا تے نظماں وی لکھياں۔ انہاں دے ہاں مکروہ، ممنوع تے نامانوس لفظاں بکثرت نظر آندے نيں۔ انہاں د‏‏ی نظم وچ انتشار، بے سمتی تے ابہام تو‏ں اُتے تصورات موجود نيں۔ انیس د‏‏ی نظم دا فرد بے سمتی دا شکار ا‏‏ے۔

لکھتاں

نیس ناگی د‏‏ی شاعری تے نثر د‏‏ی پنجاہ تو‏ں ودھ کتاباں شائع ہو چکیاں نيں جنہاں وچ چند قابل ذکر ایہ نيں  :

• ابھی کچھ اور
• ایک گرم موسم کی کہانی
• آگ ہی آگ
• بشارت کی رات
• بیابانی کا دن
• بیگانگی کی نظمیں
• بے خوابی کی نظمیں
• بے خیالی میں
• نوحے
• روشنیاں
• زرد آسمان
• غیر ممنوعہ نظمیں
• صداؤں کا جہاں
• زوال
• ایک لمحہ سو چ کا
• چوہوں کی کہانی
• درخت مرے وجود کا
• دیوار کے پیچھے
• کیمپ
• گردش
• محاصرہ
• میں اور وہ
• سکریپ بک
• قلعہ
• ناراض عورتیں
• ایک ادھوری سرگزشت
• جنس اور وجود

وفات

انیس ناگی 7 اکتوبر، 2010ء نو‏‏ں لاہور د‏‏ی پنجاب پبلک لائبریری وچ دوپہر دے وقت کتاباں دے مطالعے دے دوران وچ دل دا دورہ پڑنے تو‏ں انتقال کر گئے تے اوہ علامہ اقبال ٹاؤن دے قبرستان وچ سپرد خاک ہوئے۔

حوالے