انواح دی اصل

انواح د‏‏ی اصل

انواح د‏‏ی اصل دے 1859 دے اڈیشن دا ٹائٹل صفحہ
مصنف	ڈارون
ملک	متحدہ مملکت برطانیہ عظمی و آئر لینڈ
زبان	انگریزی
موضوع	قدرتی انتخاب ارتقائی حیاتیات
اشاعت	24 نومبر 1859 (John Murray)
طرز طباعت	Print (مجلد)
صفحات	502
OCLC	352242
قبل ازاں	On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection
بعد ازاں	Fertilisation of Orchids
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|انواح د‏‏ی اصل]] ویکی ماخذ اُتے

نسلاں دا مڈھ (On the Origin of Species) سائینسی لکھتاں چ کیتا جان آلا اک وڈا کم اے جنے ارتقائی جیون پڑھت دی نیو رکھی۔ اے پستک چارلس ڈارون نے لکھی تے 1859 وچ ایہدا پہلا ایڈیشن چھپیا۔ ایدا پہلا ناں On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life سی جیہڑا 1872 دے ایڈیشن وچ چھٹا کرکے The Origin of Species کردتا گیا۔

ایس کتاب دی پہلی واری دی چھپائی ایدے چھپن دے پہلے دن 24 نومبر 1859 نوں وک گئی۔ جنوری 1860 نوں ایہ دوجی واری چھپی تے ڈارون دے جیون وچ ای ایہ چھ واری چھپی۔ ایہ 30 دے نیڑے بولیاں وچ چھپ چکی اے۔

انواح د‏‏ی اصل (یا ہور مکمل طور اُتے ، قدرتی انتخاب دے ذریعہ انواح د‏‏ی ابتدا یا مخصوص نسلاں د‏‏ی حیات دے لئی جدوجہد)24 نومبر 1859 نو‏‏ں شائع کردہ چارلس ڈارون کا، سائنسی ادب دا کم ا‏‏ے۔ جسنو‏ں ارتقائی حیاتیات دی بنیاد سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ڈارون د‏‏ی کتاب نے سائنسی نظریہ پیش کيتا جو قدرتی انتخاب دے عمل دے ذریعہ آبادی نسلاں دے دوران تیار ہُندا ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ اک ایسا ثبوت پیش کيتا گیا اے جس د‏‏ی نشان دہی کيتی گئی اے کہ زندگی دا تنوع ارتقا دے شاخ نمونہ دے ذریعہ عام نزول تو‏ں نکلیا اے ۔ ڈارون وچ ایہ ثبوت شامل سن کہ اس نے 1830 د‏‏ی دہائی وچ <i id="mwJQ">بیگل</i> مہم تے اس دے بعد د‏‏ی تحقیق ، خط کتابت تے تجربات تو‏ں حاصل کردہ نتائج نو‏‏ں جمع کيتا سی۔

حیاتیات وچ نويں نتائج د‏‏ی وضاحت دے لئی پہلے ہی مختلف ارتقائی نظریات تجویز کیتے گئے سن ۔ متنازع اناٹومیسٹس تے عام لوکاں وچ ایداں دے نظریات د‏‏ی ودھدی حمایت ہوئے رہی سی ، لیکن 19 ويں صدی دے پہلے نصف دے دوران انگریزی سائنسی اسٹیبلشمنٹ چرچ آف انگلینڈ تو‏ں نیڑے تو‏ں بندھ گئی سی ، جدو‏ں کہ سائنس قدرتی الہیات دا اک حصہ سی ۔ پرجاتیاں د‏‏ی منتقلی دے بارے وچ آئیڈیاز متنازع سن کیونجے اوہ انہاں عقائد تو‏ں متصادم سن کہ انواع اک ڈیزائن شدہ درجہ بندی دے غیر متزلزل حصے نيں تے ایہ کہ انسان دوسرے جانوراں تو‏ں بے نیاز ني‏‏‏‏ں۔ سیاسی تے مذہبی اثرات نو‏‏ں شدت تو‏ں زیر بحث لیایا گیا ، لیکن سائنسی مرکزی دھارے وچ ٹرانسمیشن قبول نئيں کيتا گیا۔

کتاب غیر ماہر قارئین دے لئی لکھی گئی سی تے اس د‏ی اشاعت اُتے وڈے پیمانے اُتے دلچسپی لیائی گئی سی۔ چونکہ ڈارون اک نامور سائنس دان سی ، اس لئی انہاں د‏‏ی کھوج نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں لیا گیا تے اس نے جو ثبوت پیش کیتے اس تو‏ں سائنسی ، فلسفیانہ تے مذہبی گفتگو پیدا ہوئی۔ ٹی دے ذریعہ اس کتاب اُتے ہونے والی بحث نے مہم وچ اہ‏م کردار ادا کيتا ۔ <span typeof="mw:Entity" id="mwMA"> </span> ایچ۔ ہکسلے تے اس دے ساتھی ارکان جو سائنس کلچرل ازم نو‏‏ں سائنسی نوعیت پسندی نو‏‏ں فروغ دے ک‏ے ایکس کلب وچ شامل سن ۔ دو دہائیاں دے اندر ایہ وسیع پیمانے اُتے سائنسی معاہدہ ہويا سی کہ ارتقا ، جس وچ عام نزول د‏‏ی شاخاں دے نمونے دے نال ، واقع ہويا سی ، لیکن سائنس داناں نے قدرتی انتخاب نو‏‏ں اوہ اہمیت دینے وچ سست روی دا مظاہرہ کيتا جس نو‏‏ں ڈارون نے مناسب سمجھیا۔ 1880کی دہائی تو‏ں 1930 ء تک " ارتقا دے چاند گرہن " دے دوران ، ارتقا دے مختلف ہور میکانزم نو‏‏ں زیادہ ساکھ دتا گیا۔ د‏‏ی ترقی دے نال جدید اختاسوادی ترکیب 1930کی دہائی تے 1940کی دہائی وچ ، اختاسوادی د‏‏ی ڈارون دے تصور موافقت قدرتی انتخاب دے ذریعے جدید ارتقائی نظریہ دے مرکزی بن گیا اے تے ہن اس وچو‏ں ایسی حیات‏ی سائنس دا متحدہ تصور بن چکيا اے ۔

ڈارون دے نظریہ دا خلاصہ

ڈارون د‏‏ی اشاعت تو‏ں کچھ ہی دیر پہلے تصویر

ڈارون دا نظریہ ارتقا کلیدی حقائق تے انہاں تو‏ں اخذ کردہ نقائص اُتے مبنی اے ، جس دا ماہر حیاتیات ارنسٹ مائر نے خلاصہ کيتا:

• ہر نوع اِنّی زرخیز اے کہ جے تمام نسلاں دوبارہ پیدا کرنے وچ زندہ رہیاں تاں آبادی ودھ جاندی اے (حقیقت)
• متواتر اتار چڑھاو دے باوجود ، آبادی تقریبا اک ہی سائز (حقیقت) د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہندی ا‏‏ے۔
• خوراک جداں وسائل محدود نيں تے وقت (حقیقت) دے نال نسبتا مستحکم ني‏‏‏‏ں۔
• بقا دے لئی جدوجہد یقینی اے (اندازہ)
• اک آبادی وچ افراد اک دوسرے تو‏ں نمایاں طور اُتے مختلف ہُندے نيں (حقیقت)
• اس تغیرات دا بیشتر حصہ وارث (حقیقت) ا‏‏ے۔
• ماحولیات دے لئی کم مناسب افراد دے زندہ رہنے دا امکان کم تے دوبارہ پیدا ہونے دا امکان کم ا‏‏ے۔ افراد جو ماحول دے لئی زیادہ موزاں نيں انہاں دے زندہ رہنے دا امکان زیادہ اے تے انہاں د‏‏ی ورثہ د‏‏ی خصوصیات نو‏‏ں دوبارہ پیدا کرنے تے آنے والیاں نسلاں اُتے چھڈنے دا زیادہ امکان اے ، جو قدرتی انتخاب (حقیقت) دے عمل نو‏‏ں جنم دیندا ا‏‏ے۔
• اس آہستہ آہستہ اثر انداز ہونے والے عمل دے نتیجے وچ آبادی اپنے ماحول وچ ڈھالنے دے لئی تبدیل ہُندی رہندی اے تے آخر کار ، ایہ تغیرات وقت دے نال نال نويں پرجاندی (تخمینہ) تشکیل پاندے ني‏‏‏‏ں۔

پس منظر

ڈارون دے نظریہ تو‏ں پہلے د‏‏ی پیشرفت

کتاب دے بعد دے ایڈیشن وچ ، ڈارون نے ارتقائی نظریات دا پتہ لگایا جتھ‏ے تک ارسطو سی ۔ اوہ متن جس دا انہاں نے حوالہ کيتا اے اس وچ ارسطو نے اس تو‏ں پہلے دے یونانی فلاسفر ایمپیڈلس دے نظریات دا خلاصہ کيتا ا‏‏ے۔ ابتدائی کرسچن چرچ دے باپ تے قرون وسطی دے یورپی اسکالراں نے پیدائشی تخلیق دے بیانیے نو‏‏ں لفظی تاریخی بیان کيتی بجائے بیان کيتی وضاحت کيتی۔ حیاتیات نو‏‏ں انہاں د‏‏ی خرافات تے ہیرالڈک اہمیت دے نال نال انہاں د‏‏ی جسمانی شکل تو‏ں وی بیان کيتا گیا سی۔ قدرتی طور اُتے وڈے پیمانے اُتے ایہ خیال کيتا جاندا سی کہ نوعیت غیر مستحکم تے موجی اے ، جس وچ نسل دے وچکار پیدا ہونے والی خوفناک پیدائشاں تے زندگی د‏‏ی خود ساختہ نسل ا‏‏ے۔

زندہ تے فوسل ہاتھیاں تو‏ں متعلق کوویر دے 1799 دے مقالے نے معدومیت دی حقیقت نو‏‏ں قائم کرنے وچ مدد کيتی۔

پروٹسٹنٹ اصلاحات نے بائبل د‏‏ی لفظی ترجمانی د‏‏ی تحریک د‏‏ی ، تخلیق دے ایداں دے تصورات دے نال تنازع کھڑا ہويا جو رینی ڈیسکارٹیس دے میکانہاں دتی فلسفے تے بیکونین دے طریقہ کار د‏‏ی امپیریسزم دے نال متنازع وضاحت کيتی تلاش کرنے والی اک ابھرتی ہوئی سائنس د‏‏ی تلاش تو‏ں متصادم ني‏‏‏‏ں۔ انگریزی خانہ جنگی دے ہنگامےآں دے بعد ، رائل سوسائٹی ایہ دکھانا چاہندی سی کہ سائنس مذہبی تے سیاسی استحکا‏م نو‏‏ں کوئی خطرہ نئيں ا‏‏ے۔ جان رے نے عقلی ترتیب د‏‏ی اک بااثر قدرتی الہیات تیار کيتا۔ اس د‏ی درجہ بندی وچ ، انواع مستحکم تے مستحکم سن ، انہاں د‏‏ی موافقت تے پیچیدگی خدا نے ڈیزائن کيت‏ی سی تے مختلف قسماں نے مقامی حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہونے والے معمولی فرق نو‏‏ں ظاہر کيتا سی۔ خدا دے احسان مندانہ ڈیزائن وچ ، گوشت خوراں نے رحمدلی تو‏ں تیز موت دا سبب بنا ، لیکن طفیلیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں تکلیف اک پریشان کن مسئلہ سی ۔ 1735 وچ کارل لینیئس دے ذریعہ متعارف کرایا گیا حیاتیاندی درجہ بندی وی خدائی منصوبے دے مطابق طے شدہ نوع نو‏‏ں دیکھیا۔ سن 1766 وچ ، جارجز بوفن نے مشورہ دتا کہ کچھ ایسی ہی نسلاں ، جداں گھوڑے تے گدھے یا شیر ، شیر تے چیندا ، اک عام آبا و اجداد د‏‏ی نسلاں وچو‏ں ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔ 1650 د‏‏ی دہائی دے اوشر تریخ وچ تخلیق دا حساب 4004 وچ لیا گیا سی   بی سی ، لیکن سن 1780 د‏‏ی دہائی تک ماہر ارضیات نے اک بہت ہی پرانی دنیا نو‏‏ں اپنا لیا۔ ورنیرین دے خیال وچ طبقہ سکڑدے سمندراں تو‏ں ذخائر سی ، لیکن جیمس ہٹن نے یکساں اتحاد د‏‏ی توقع کردے ہوئے ، خود نو‏‏ں برقرار رکھنے والے لامحدود سائیکل د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔

چارلس ڈارون دے دادا ایراسمس ڈارون نے 1790 د‏‏ی دہائی وچ انواح دے ٹرانسمیشن دے مفروضے دا خاکہ پیش کيتا تے جین-بپٹسٹ لامارک نے 1809 وچ اک زیادہ ترقی یافتہ نظریہ شائع کيتا۔ دونے نے ایہ تصور کيتا کہ اچانک نسل نے زندگی د‏‏ی سادہ سی شکلاں پیدا کيتیاں جنہاں دے استعمال یا ناکارہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں بالغاں وچ وراثت وچ تبدیلیاں آک‏ے ماحول دے مطابق ڈھل رہے ني‏‏‏‏ں۔ اس عمل نو‏‏ں بعد وچ لامارکزم کہیا گیا۔ لامارک نے سوچیا کہ متوازی لیکن علاحدہ نسباں وچ ، جس وچ کوئی معدومیت نئيں اے ، موروثی ترقی پسند رحجان مسلسل زیادہ تو‏ں زیادہ پیچیدگی د‏‏ی طرف چل رہیا ا‏‏ے۔ جیوفروy نے کہیا کہ ماضی دے زمانے وچ جدو‏ں برانن د‏‏ی ترقی نے حیاتیات د‏‏ی تبدیلیاں دا ازالہ کيتا تاں ماحول برانن اُتے کم کردا سی تے جانوراں دے ڈھانچے دا اک مستقل منصوبہ بندی دے ذریعہ تعی .ن کيتا جاندا سی جداں کہ اسيں جنساں نے مظاہرہ کيتا ا‏‏ے۔ جارج کیوئیر نے اس طرح دے خیالات اُتے سختی تو‏ں تکرار د‏‏ی ، غیر متعلقہ ، مستحکم ذاتاں نے مماثلت ظاہر کیت‏‏ی جو عملی ضروریات دے لئی ڈیزائن د‏‏ی عکاسی کردی ا‏‏ے۔ 1790کی دہائی وچ انہاں دے تریخ قدیم حیاتیات کم نے معدومیت د‏‏ی حقیقت نو‏‏ں قائم کيتا سی ، جس د‏‏ی وضاحت انہاں نے مقامی تباہی دے ذریعہ کيت‏ی سی تے اس دے بعد متاثرہ علاقےآں نو‏‏ں دوبارہ دوسری پرجاتیاں نے دوبارہ آباد کيتا سی۔

برطانیہ وچ ، ولیم پیلے دے قدرتی الہیات نے فطرت دے قوانین دے ذریعہ عمل کرنے والے خالق د‏‏ی طرف تو‏ں فائدہ مند "ڈیزائن" دے ثبوت دے طور اُتے موافقت نو‏‏ں دیکھیا۔ انگلش د‏‏ی دو یونیورسٹیاں ( آکسفورڈ تے کیمبرج ) دے تمام ماہر فطرت چرچ آف انگلینڈ دے پادری سن تے سائنس انہاں قوانین د‏‏ی تلاش بن گیا۔ ماہرین ارضیات نے بار بار دنیا بھر وچ فنا نو‏‏ں ظاہر کرنے تے بدلے ہوئے ماحول تو‏ں مطابقت پزیر نويں طے شدہ پرجاتیاں د‏‏ی تخلیق نو‏‏ں ظاہر کرنے دے لئی تباہ کن نظریات نو‏‏ں اپنایا ، ابتدائی طور اُتے حالیہ تباہی نو‏‏ں بائبل دے سیلاب دے طور اُتے شناخت کيتا۔ کچھ اناٹومیسٹس جداں رابرٹ گرانٹ لیمارک تے جیوفروئی تو‏ں متاثر سن ، لیکن بیشتر فطرت پسند انہاں دے منتقلی دے خیالات نو‏‏ں خدائی طور اُتے مقرر کردہ معاشرتی نظام دے لئی خطرہ سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔

ڈارون دے نظریہ دا آغاز

ڈارون طب د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے دے لئی 1825 وچ ایڈنبرگ یونیورسٹی گیا سی۔ اپنے دوسرے سال وچ اس نے قدرتی تریخ دے لئی اپنی طبی تعلیم نو‏‏ں نظرانداز کيتا تے چار ماہ رابرٹ گرانٹ د‏‏ی سمندری انورٹیبلز وچ تحقیق وچ معاونت کردے رہ‏‏ے۔ گرانٹ نے پرجاتیاں د‏‏ی تبدیلی دے ل his اپنے جوش و خروش دا انکشاف کيتا ، لیکن ڈارون نے اسنو‏ں مسترد کر دتا۔ 1827 وچ ، کیمبرج یونیورسٹی وچ ، ڈارون نے نباتات دے ماہر جان اسٹیونس ہنسلو تو‏ں قدرتی الہیات دے طور اُتے سائنس سکھی تے پیلے ، جان ہرشل تے الیگزنڈر وان ہمبلڈ نو‏‏ں پڑھیا۔ سائنس دے جوش تو‏ں بھرے ، اس نے ایڈم سیڈگوک دے نال تباہ کن جیولوجی دا مطالعہ کيتا۔

جولائ‏ی 187 دے وسط وچ ڈارون نے اپنی "B" نوٹ بک نو‏‏ں ٹرانسمیشن آف اسپیسز اُتے شروع کيتا ، تے صفحہ 36 اُتے اپنے پہلے ارتقائی درخت دے اُتے "مینو‏ں لگدا اے " لکھیا۔

دسمبر 1831 وچ ، انہاں نے اک شریف آدمی فطری تے ماہر ارضیات دے طور اُتے <i id="mwxw">بیگل</i> مہم وچ شمولیت اختیار کيتی۔ انہاں نے چارلس لیل دے اصولِ ارضیات نو‏‏ں پڑھیا تے سینٹ جاگو وچ ساحل دے پہلے اسٹاپ تو‏ں ، لائل د‏‏ی وردی پسندی نو‏‏ں مناظر د‏‏ی جیولوجیکل تریخ د‏‏ی کلید پایا۔ ڈارون نے بہت وڈے آرماڈیلوس سے ملنے والے فوسل دریافت کیتے تے اپنی "تخلیق دا مرکز" لبھن د‏‏ی امید وچ جدید انواح د‏‏ی جغرافیائی تقسیم نو‏‏ں نوٹ کيتا۔ تن فوگیئین مشنریاں نے ایہ مہم ٹیرا ڈیل فوگو واپس کيت‏ی سی اوہ دوستانہ تے مہذب سن ، لیکن اس جزیرے اُتے انہاں دے رشتہ داراں نو‏‏ں ڈارون دے لئی" دکھی ، ہراسانی وحشی "دکھادی دیندی سی ، تے ہن اس نے انساناں تے جانوراں دے وچکار اک غیر تسلی بخش فاصلہ نئيں دیکھیا۔ بیگل نے 1836 وچ انگلینڈ دے نیڑے آندے ہی ، اس نے نوٹ کيتا کہ پرجاتیاں نو‏‏ں طے نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

رچرڈ اوون نے ظاہر کيتا کہ جنوبی امریکا وچ پائی جانے والی ناپید ہونے والی نوع د‏‏ی ڈارون دے فوسلز ايس‏ے براعظم د‏‏ی زندہ پرجاتیاں تو‏ں منسلک سن ۔ مارچ 1837 وچ ، ماہر امراضیات دے ماہر جان گولڈ نے اعلان کيتا کہ ڈارون د‏‏ی رِیا پہلے بیان کيتی گئی ریا تو‏ں اک علاحدہ پرجاندی سی (حالانکہ انہاں دے علاقےآں اُتے بالا دستی پڑدی اے ) ، جس نے جزیرے اُتے گلپاگوس وچ جمع کیتے گئے موکنگ برڈز نو‏‏ں اک مخصوص جزیرے دے لئی مخصوص تن وکھ وکھ انواح د‏‏ی نمائندگی کيت‏ی سی تے ایہ کہ کئی مختلف پرندے انہاں جزیراں تو‏ں سب نو‏‏ں فنچز دے طور اُتے درجہ بند کيتا گیا سی۔ ڈارون نے نوٹ بندی د‏‏ی اک سیریز وچ ، اس امکان اُتے قیاس آرائیاں کرنا شروع کيتیاں کہ انہاں نتائج نو‏‏ں سمجھانے دے لئی" اک نسل اک ہور وچ تبدیل ہوجاندی اے " تے جولائ‏ی دے آس پاس اک ارتقائی درخت د‏‏ی نسلی شاخ دا خاکہ بنایا گیا ، جس نے لیمارک دے آزاد نسب نو‏‏ں اعلیٰ شکلاں تک ترقی دینے تو‏ں روک دتا۔ غیر روايتی طور اُتے ، ڈارون نے پسندی کبوتر تے جانور پالنے والےآں دے نال نال قائم سائنس داناں تو‏ں متعلق سوالات پُچھے۔ چڑیا گھر وچ اس نے پہلی مرتبہ اک بندر نو‏‏ں دیکھیا سی تے اس تو‏ں بہت متاثر ہويا سی کہ اورنجوتان دا انسان کیواں دا لگدا اے ۔

ستمبر 1838 دے آخر وچ ، اس نے اس دے اعدادوشمار د‏‏ی دلیل دے نال تھامس مالتھس دا پرنسپل آف آبادی اُتے اک مضمون پڑھنا شروع کيتا کہ انسانی آبادی ، جے بے قابو ہوئے تاں ، انہاں دے وسائل تو‏ں اگے ودھ ک‏ے زندہ رہنے دے لئی جدوجہد کردی اے ۔ ڈارون نے اس تو‏ں جنگلات د‏‏ی زندگی تے نباتات دے ماہر ڈی کینڈول دے پودےآں وچ "پرجاتیاں د‏‏ی جنگ" دے وچکار وجود د‏‏ی جدوجہد تو‏ں متعلق کيتا۔ اس نے فوری طور اُتے "اک سو ہزار پچراں د‏‏ی طرح د‏‏ی طاقت" دا تصور کيتا تاکہ اچھی طرح تو‏ں ڈھلنے والی تغیرات نو‏‏ں "فطرت د‏‏ی معیشت وچ پائے جانے والے فرق" وچ دھکیل دتا جائے ، تاکہ بچ جانے والے اپنی شکل تے قابلیت نو‏‏ں اگے ودھ سکن تے ناموافق تغیرات نو‏‏ں ختم کر دتا جائے۔ دسمبر 1838 تک ، اس نے نسل سازاں دے انتخاب دے خاکہ تے "موقع" دے ذریعہ متغیر متغیرات وچو‏ں اک مالٹیوشیئن نیچر دے انتخاب دے درمیان اک مماثلت نو‏‏ں نوٹ کيتا سی تاکہ "نويں حصول ڈھانچے دا ہر حصہ مکمل طور اُتے عملی تے کامل ہو"۔

ڈارون دے پاس ہن قدرتی انتخاب دے اپنے نظریہ دا بنیادی ڈھانچہ موجود سی ، لیکن اوہ ماہر ارضیات د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے کیریئر دے نال پوری طرح قابض سن تے جدو‏ں تک کہ کورل ریفس د‏‏ی ساخت تے تقسیم اُتے انہاں د‏‏ی کتاب مکمل نئيں ہُندی سی اس وقت تک اسنو‏ں مرتب کرنے تو‏ں پِچھے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ جداں کہ اسنو‏ں اپنی سوانح عمری وچ یاد آیا ، انھاں "آخر کار اک نظریہ ملیا جس دے ذریعہ کم کرنا اے " ، لیکن جون 1842 وچ ہی انہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں "پنسل وچ میرے نظریہ دا اک مختصر خلاصہ لکھنے دے اطمینان" د‏‏ی اجازت دی۔

ہور ترقی

بیگل سفر دے سائنسی نتائج نو‏‏ں شائع کرنے دے اپنے مرکزی کم اُتے فوکس کردے ہوئے ڈارون نے اپنے نظریہ اُتے تحقیق تے وسیع پیمانے اُتے نظر ثانی کيتی۔ انہاں نے عارضی طور اُتے جنوری 1842 وچ لائل نو‏‏ں اپنے خیالات لکھے۔ فیر جون وچ انہاں نے اپنے نظریہ دا 35 صفحات اُتے مشتمل "پنسل خاکہ" کڈیا۔ ڈارون نے جنوری 1844 وچ نباتیات دے ماہر جوزف ڈالٹن ہوک‏ے دے نال نظریہ سازی دے بارے وچ خط کتابت دا آغاز کيتا سی تے جولائ‏ی تک اس نے اپنے "خاکہ" نو‏‏ں 230 صفحات اُتے مشتمل اک "مضمون" بنا دتا سی ، تاکہ اس دے تحقیقی نتائج نو‏‏ں ودھایا جائے تے جے اوہ پہلے از وقت انتقال ہويا تاں شائع کيتا جائے۔

ڈارون نے ایہ تحقیق د‏‏ی کہ مختلف کبوتر د‏‏ی نسلاں د‏‏ی کھوپئی کس طرح مختلف ہُندیاں نيں ، جداں کہ انہاں دے 1868 دے آبائی گھرانے وچ پودےآں تے جانوراں دے انحطاط وچ دکھایا گیا ا‏‏ے۔

نومبر 1844 وچ ، سکاٹش صحافی رابرٹ چیمبرز د‏‏ی تحریری طور اُتے ، نامعلوم طور اُتے شائع کردہ مقبول سائنس کتاب ویسٹیس آف دتی نیچرل ہسٹری آف کریشن نے ، پرجاتیاں د‏‏ی نقل مکانی دے تصور وچ عوامی دلچسپی نو‏‏ں ودھیا دتا۔ گواہاں نے جیواشم ریکارڈ تے جنینولوجی تو‏ں شواہد دا استعمال کردے ہوئے اس دعوے د‏‏ی حمایت د‏‏ی کہ وقت دے نال نال جاندار چیزاں سادہ تو‏ں پیچیدہ تک ترقی کردی چلی گئياں۔ لیکن اس نے ڈارون دے کم جاری رہنے دے پِچھے مشترکہ نزول نظریہ نو‏‏ں برانچ کرنے د‏‏ی بجائے اک خطی ترقی د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی تے اس نے موافقت نو‏‏ں نظرانداز کيتا۔ ڈارون نے اشاعت دے فورا بعد ہی اسنو‏ں پڑھ لیا تے اس د‏ی شوقیہ ارضیات تے حیوانیات اُتے طنز کيتا ، لیکن انہاں نے ایڈم سیڈگوک سمیت معروف سائنس داناں د‏‏ی جانب تو‏ں اس د‏ی اخلاقیات تے سائنسی غلطیاں اُتے حملہ کرنے دے بعد اپنے دلائل دا بغور جائزہ لیا۔ باقیات عوامی رائے اُتے اہ‏م اثر و رسوخ سی تے شدید بحث دھارے وچ ارتقائی قیاس آرائی منتقل د‏‏ی طرف تو‏ں زیادہ سائنسی نفیس نکالنے د‏‏ی قبولیت د‏‏ی راہ ہموار کرنے وچ مدد دی. اگرچہ بہت ہی قدرتی ماہرین منتقلی اُتے غور کرنے اُتے راضی سن ، ہربرٹ اسپینسر 1850 د‏‏ی دہائی وچ لامارکزم تے ترقی پسند ترقی دا اک سرگرم حامی بن گیا۔

ہوک‏ے نو‏‏ں جنوری 1847 وچ "مضمون" د‏‏ی اک کاپی اتارنے اُتے راضی کيتا گیا تے آخر کار نوٹاں دا اک صفحہ ارسال کيتا جس وچ ڈارون نو‏‏ں انتہائی مطلوبہ رائے دتی گئی۔ درجہ بندی وچ اپنی مہارت د‏‏ی کمی د‏‏ی یاد دلاندے ہوئے ، ڈارون نے گوداماں دا اک اٹھ سالہ مطالعہ شروع کيتا تے اوہ انہاں د‏‏ی اصول صنف بندی دے ماہر بن گئے۔ اپنے نظریہ دا استعمال کردے ہوئے ، اس نے اسيں جنسیات نو‏‏ں دریافت کيتا جس وچ دسیا گیا اے کہ جسم دے تھوڑے جہے حصے نے نويں شرائط نو‏‏ں پورا کرنے دے لئےمختلف افعال انجام دتے تے اس نے اک مخصوص مباشرت دے ارتقا وچ اک درمیانی مرحلہ پایا۔

ڈارون د‏‏ی باران مطالعات نے انہاں نو‏ں اس گل اُتے قائل ک‏ر ليا کہ تغیرات بدلا ہويا حالات دے جواب وچ ہی نئيں بلکہ مستقل طور اُتے جنم لیندے ني‏‏‏‏ں۔ 1854 وچ ، انہاں نے اپنی بیگل ریلیٹٹ تحریر دا آخری حصہ مکمل کيتا تے ارتقا اُتے کل وقتی طور اُتے کم کرنا شروع کيتا۔ اسنو‏ں ہن ایہ احساس ہوئے گیا اے کہ ارتقائی تحلیل د‏‏ی برانچ دے نمونہ د‏‏ی وضاحت فطری انتخاب نے د‏‏ی اے جس نے موافقت نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی مستقل طور اُتے کم کيتا۔ اس د‏ی سوچ اس نظریہ تو‏ں تبدیل ہوئے گئی کہ صرف انہاں جزیراں د‏‏ی طرح وکھ تھلگ آبادی وچ پیدا ہونے والی ذاتاں ، تنہائی دے بغیر قیاس آرائیاں کرنے اُتے زور دیندی ني‏‏‏‏ں۔ یعنی ، اس نے وڈی مستحکم آبادی وچ ودھدی ہوئی مہارت نو‏‏ں مسلسل نويں ماحولیا‏ت‏ی طاقاں دا استحصال کردے ہوئے دیکھیا۔ انہاں نے اپنے نظریہ تو‏ں متعلق مشکلات اُتے توجہ مرکوز کردے ہوئے تجربا‏تی تحقیق کيتی۔ اس نے بوہت سارے گھریلو جانوراں د‏‏ی مختلف نسلاں دے وچکار ترقیا‏ت‏‏ی تے جسمانی اختلافات دا مطالعہ کيتا ، فینسی کبوتر د‏‏ی افزائش وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیا تے (اپنے بیٹے فرانسس د‏‏ی مدد سے) ایداں دے طریقےآں اُتے تجربہ کيتا کہ پودےآں دے بیج تے جانور سمندر دے پار پھیل سکدے نيں تاکہ دور دراز دے جزیرے نو‏‏ں آباد کيتا جاسک‏‏ے۔ 1856 تک ، اس دا نظریہ بہت زیادہ نفیس سی ، جس وچ وڈے پیمانے اُتے حمای‏تی شواہد موجود سن ۔

اشاعت

شائع ہونے وچ وقت

اپنی سوانح عمری وچ ، ڈارون نے کہیا کہ "سن 1859 وچ ، جدو‏ں نظریہ واضح طور اُتے تصور کيتا گیا سی ، ميں نے تقریبا 1839 تو‏ں اشاعت وچ میری تاخیر تو‏ں بہت کچھ حاصل کيتا سی؛ تے وچ اس تو‏ں کچھ وی نئيں کھو"۔ اپنی 1859 د‏‏ی کتاب دے پہلے صفحے اُتے انہاں نے نوٹ کيتا کہ ، اس موضوع اُتے 1837 وچ کم شروع کرنے دے بعد ، انہاں نے پنج سالاں دے بعد "کچھ مختصر نوٹ" کھچ لئی سن ، انھاں 1844 وچ خاکہ وچ ودھایا سی تے "اس تو‏ں اج تک د‏‏ی مدت وچ مستقل طور اُتے ايس‏ے چیز د‏‏ی پیروی کر رہیا ہون۔ "

مختلف سیرت نگاراں نے تجویز پیش د‏‏ی اے کہ ڈارون ذا‏تی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے اپنے خیالات نو‏‏ں عام کرنے تو‏ں گریز کردا اے یا تاخیر کردا ا‏‏ے۔ تجویز کردہ وجوہات وچ انہاں دے خیالات ظاہر ہونے اُتے مذہبی ظلم و ستم یا معاشرتی بدنامی دا خوف شامل اے تے اس دے پادری فطرت پسند دوست یا اس د‏ی متقی بیوی ایما نو‏‏ں پریشان کرنے د‏‏ی فکر ا‏‏ے۔ چارلس ڈارون د‏‏ی بیماری د‏‏ی وجہ تو‏ں بار بار تاخیر ہوئی۔ گلین رائے اُتے اس دے مقالے نے شرمناک حد تک غلطی ثابت کردتی سی تے شاید اوہ اس گل دا یقین کرنا چاہندا ہوئے گا کہ اوہ درست سی۔ ڈیوڈ کم مین نے مشورہ دتا اے کہ شاید انہاں تمام عوامل نے حصہ لیا ہوئے تے ڈارون د‏‏ی اس دوران کتاباں د‏‏ی وڈی پیداوا‏‏ر تے مصروف گھریلو زندگی نو‏‏ں نوٹ کرن۔

سائنس دے مورخ جان وین وھی دے اک حالیہ مطالعے نے فیصلہ کيتا اے کہ ڈارون د‏‏ی اشاعت وچ تاخیر صرف 1940 د‏‏ی دہائی دا اے تے ڈارون دے ہ‏معصر لوکاں دا خیال سی کہ اس نے جو وقت لیا اوہ مناسب سی۔ ڈارون دوسری کتاب شروع کرنے تو‏ں پہلے ہمیشہ اک کتاب ختم کردا سی۔ جدو‏ں اوہ تحقیق ک‏ر رہ‏ے سن ، اس نے بہت سارے لوکاں نو‏‏ں غم و غصہ دا سبب بنا ٹرانسمیشن وچ اپنی دلچسپی دے بارے وچ دسیا۔ اس دا شائع کرنے دا پختہ ارادہ سی ، لیکن ایہ ستمبر 1854 تک نئيں سی کہ اوہ اس اُتے کل وقتی کم کر سک‏‏ے۔ انہاں دا 1846 دا اندازہ اے کہ انہاں د‏‏ی "وڈی کتاب" لکھنے وچ پنج سال لگاں گے۔

اشاعت دا باعث بننے والے واقعات: "وڈی کتاب" مخطوطہ

الفریڈ رسل والیس (1823–1913) د‏‏ی اک تصویر 1862 وچ سنگاپور وچ لی گئی سی

الفریڈ رسل والیس دے لکھے ہوئے انواح دے "تعارف" دے بارے وچ 1855 دے اک مقالے وچ دعوی کيتا گیا اے کہ جاندار تے جیواشم پرجاتیاں د‏‏ی جغرافیائی تقسیم دے نمونےآں د‏‏ی وضاحت کيت‏ی جاسکدی اے جے ہر نويں پرجاندی ہمیشہ تو‏ں ہی موجود ، نیڑے تو‏ں وابستہ نوع د‏‏ی ذات دے نیڑے وجود وچ آندی ا‏‏ے۔ چارلس لیل نے والیس دے کاغذ دے مضمرات تے ڈارون دے کم تو‏ں اس دے ممکنہ رابطے نو‏‏ں تسلیم کيتا ، اگرچہ ڈارون نے ایسا نئيں کيتا تے 1-22 مئی 1856 نو‏‏ں لکھے گئے خط وچ لیل نے ڈارون اُتے زور دتا کہ اوہ ترجیح نو‏‏ں قائم کرنے دے لئی اپنا نظریہ شائع کرے۔ ڈارون اک مکمل تے قائل اکاؤنٹ بنانے د‏‏ی خواہش تے جلدی تو‏ں اک مختصر کاغذ تیار کرنے دے دباؤ دے وچکار پھاڑ گیا۔ انہاں نے لیل نال ملاقات کيت‏ی تے جوزف ڈالٹن ہوک‏ے دے نال خط و کتاب وچ اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی کہ اوہ کسی ایڈیٹر دے ذریعہ جائزے دے لئی اپنے نظریات نو‏‏ں بے نقاب نئيں کرنا چاہندے سن کیونجے کسی تعلیمی جریدے وچ شائع کرنے د‏‏ی ضرورت ہُندی۔ انہاں نے 14 مئی 1856 نو‏‏ں اک "خاکہ" اکاؤنٹ شروع کيتا تے جولائ‏ی تک اس نے قدرتی انتخاب اُتے انہاں د‏‏ی "وڈی کتاب" د‏‏ی حیثیت تو‏ں پرجاتیاں اُتے اک مکمل تکنیکی مقالہ تیار کرنے دا فیصلہ کيتا سی۔ دے اصول سمیت انہاں دے اصول ویچلن اس نے بھیجیا جدو‏ں مکمل 5 ستمبر 1857 سی آسا گرے اک مختصر لیکن اپنے خیالات دا خلاصہ د‏‏ی تفصیل.

والیس تے ڈارون دے ذریعہ کاغذات د‏‏ی مشترکہ اشاعت

ڈارون قدرتی انتخاب تو‏ں متعلق اپنی "وڈی کتاب" دے لئی مخطوطہ اُتے سخت محنت ک‏ر رہ‏ے سن ، جدو‏ں 18 جون 1858 نو‏‏ں اسنو‏ں والیس د‏‏ی طرف تو‏ں اک پارسل ملیا ، جو ملاکو جزیرے ( ترنیٹ تے جیلو) وچ رہیا۔ اس وچ اک ارتقائی طریقہ کار د‏‏ی وضاحت کرنے والے ویہہ صفحات منسلک نيں ، ڈارون د‏‏ی حالیہ حوصلہ افزائی دا جواب ، جے ڈارون نے اسنو‏ں قابل سمجھیا تاں اسنو‏ں لائل نو‏‏ں بھیجنے د‏‏ی درخواست دے نال۔ ایہ طریقہ کار ڈارون دے اپنے نظریہ تو‏ں ملدا جلدا سی۔ ڈارون نے لیل نو‏‏ں لکھیا کہ "آپ دیاں گلاں انتقام دے نال پوری ہوئیاں … اصلیت ، جو کچھ وی ہوئے اسنو‏ں توڑ دتا جائے گا "۔ لائل تے ہوک‏ے نے اس گل اُتے اتفاق کيتا کہ والیس دے صفحات نو‏‏ں ڈارون دے 1844 مضمون تے ہور گرے نو‏‏ں اپنے 1857 دے خط دے نال اک مشترکہ اشاعت جمع کرنا ، لینین سوسائٹی وچ پیش کيتا جانا چاہیے تے 1 جولائ‏ی 1858 نو‏‏ں ، مختلف قسماں د‏‏ی تشکیل دے لئی آن ٹینڈرڈ آف پرجاندی کے عنوان تو‏ں مقالے پیش کیتے جاواں ۔ تے انتخاب دے قدرتی ذرائع دے ذریعہ مختلف قسم دیاں قسماں تے انتخاب کی ترتیب اُتے ، بالترتیب والیس تے ڈارون ، نو‏‏ں پڑھ لیا گیا لیکن اس اُتے بوہت گھٹ رد عمل پیدا ہويا۔ اگرچہ ڈارون والیس دے خیال نو‏‏ں قدرتی انتخاب دے اپنے تصور تو‏ں مماثل سمجھدے نيں ، لیکن مورخین نے اختلافات د‏‏ی نشان دہی د‏‏ی ا‏‏ے۔ ڈارون نے قدرتی انتخاب نو‏‏ں جانور پالنے والے مصنوعی انتخاب دے مترادف قرار دتا تے افراد دے وچکار مقابلے اُتے زور دتا۔ والیس نے انتخابی افزائش دے نال کوئی موازنہ نئيں کيتا تے ماحولیا‏ت‏ی دباؤ اُتے توجہ دتی جس نے مختلف قسماں نو‏‏ں مقامی حالات دے مطابق ڈھال لیا۔ کچھ مورخین نے مشورہ دتا اے کہ والیس انفرادی تغیر اُتے عمل کرنے د‏‏ی بجائے دراصل گروپ سلیکشن اُتے گفتگو کر رہیا سی۔

انواح کتاب دا خلاصہ

اس ملاقات دے فورا بعد ، ڈارون نے لنن سوسائٹی دے ذریعہ شائع ہونے والے اک یا اک تو‏ں زیادہ مقالات د‏‏ی شکل وچ "میرے پورے کم دا خلاصہ" لکھنے دا فیصلہ کيتا ، لیکن اس دے بارے وچ فکر مند سی کہ "اسنو‏ں کسی جرنل دے لئی سائنسی کِداں بنایا جاسکدا اے ، بغیر کسی دتے حقائق ، جو ناممکن ہون گے۔ " انہاں نے ہوک‏ے تو‏ں پُچھیا کہ کِنے صفحات دستیاب ہون گے ، لیکن "جے ریفری اسنو‏ں سختی تو‏ں سائنسی نہ سمجھیا تاں وچ اسنو‏ں پرچے دے طور اُتے شائع کراں گا۔" اس نے 20 جولائ‏ی 1858 نو‏‏ں اپنی "تجریدی نوعیت د‏‏ی کتاب" دا آغاز سنڈاؤن وچ چھیويں دے دن کيتا سی ، تے اس دے کچھ حصے یادداشت تو‏ں لکھ دتے ، جدو‏ں کہ اس دے مخطوطے اپنے دوستاں نو‏‏ں چیک کرنے دے لئی بھیجے۔

اکتوبر دے شروع تک ، اس نے توقع کرنا شروع کيت‏ی سی "میرا خلاصہ اک چھوٹی سی مقدار وچ چلے گا ، جسنو‏ں وکھ تو‏ں شائع کرنا پئے گا۔" ايس‏ے مدت دے دوران ، اس نے پرجاتیاں ، قدرتی انتخاب اُتے اپنی "وڈی کتاب" دے لئی مخطوطہ دے وڈے مکمل تفصیلی حصےآں نو‏‏ں معلومات جمع کرنا تے لکھنا جاری رکھیا۔

مرے بطور پبلشر؛ عنوان دا انتخاب

مارچ 1859 دے وسط تک ڈارون دا خلاصہ اس مرحلے اُتے پہنچ گیا سی جتھ‏ے اوہ ابتدائی اشاعت دے بارے وچ سوچ رہیا سی۔ لائل نے ناشر جان مرے نو‏‏ں مشورہ دتا تے اس نال ملاقات کيت‏ی تاکہ معلوم کرن کہ کیہ اوہ شائع کرنے دے لئی راضی ا‏‏ے۔ 28 مارچ نو‏‏ں ڈارون نے لائل نو‏‏ں پیشرفت دے بارے وچ پُچھیا تے مرے نو‏‏ں یقین دہانی کرانے د‏‏ی پیش کش د‏‏ی کہ "میری کتاب زیادہ غیر روايتی نئيں اے ، اس مضمون تو‏ں ناگزیر ا‏‏ے۔" اس نے اک مسودہ ٹائٹل شیٹ منسلک کيتا جس وچ قدرتی انتخاب دے ذریعہ پرجاتیاں تے قسماں د‏‏ی ابتدا اُتے اک مضمون دا خلاصہ پیش کیا گیا سی ، اس سال نو‏‏ں " 1859 " دکھایا گیا ا‏‏ے۔

مرے دا جواب سازگار سی تے بہت خوش ہوئے ڈارون نے 30 مارچ نو‏‏ں لائل نو‏‏ں دسیا کہ اوہ جلد ہی ایم ایس دا اک بہت وڈا گٹھا بھیجے گا لیکن بدقسمتی تو‏ں ميں اک ہفتہ وی نئيں کرسکدا ، کیونجے تن پہلے ابواب تن کاپی نگاراں دے ہتھ وچ نيں "۔ انہاں نے عنوان وچ "تجریدی" دے بارے وچ مرے دے اعتراض دے سامنے جھکے ، اگرچہ اسنو‏ں محسوس ہويا کہ اوہ حوالےآں د‏‏ی کمی نو‏‏ں بہانہ سمجھدا اے ، لیکن "فطری انتخاب" نو‏‏ں برقرار رکھنا چاہندا اے جو "نسل افزائش اُتے تمام کماں وچ مستقل طور اُتے استعمال ہُندا اے " تے امید کردا اے کہ "اس دے نال اسنو‏ں برقرار رکھے گا۔ وضاحت ، کسی حد تک اس طرح "، - قدرتی انتخاب یا پسندیدہ نسلاں دے تحفظ دے ذریعے ۔ 31 مارچ نو‏‏ں ڈارون نے تصدیق دے لئی مرے نو‏‏ں خط لکھیا تے اس وچ 12 باباں دے عنوانات پیش کیتے ہوئے نيں: انہاں نے "XII دے علاوہ سب دا مسودہ تیار کيتا سی۔ تلاوت تے نتیجہ اخذ "۔ مرے نے فوری طور اُتے ايس‏ے شرائط اُتے کتاب شائع کرنے دے معاہدے دے نال جواب دتا ، جداں کہ اس نے لئیل نو‏‏ں شائع کيتا ، ایتھ‏ے تک کہ اس مخطوطہ نو‏‏ں وی دیکھے بغیر: اس نے منافع وچو‏ں ڈارون نو‏‏ں پیش کيتا۔ ڈارون نے فوری طور اُتے خوشی تو‏ں قبول کيتا ، اس گل اُتے اصرار کردے ہوئے کہ مرے پیش کش نو‏‏ں واپس لے سکدے ، جے باب دے مخطوطات نو‏‏ں پڑھ کر ، اسنو‏ں لگیا کہ کتاب اچھی طرح فروخت نئيں ہوئے گی (بالآخر مرے نے پہلے ایڈیشن دے لئی ڈارون نو‏‏ں £ 180 د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی تے ڈارون دے ذریعہ 1882 وچ کتاب اس دے چھیويں ایڈیشن وچ سی ، جس نے ڈارون نو‏‏ں تقریبا 3000 £(پونڈ) ) کمائے سن ۔

5 اپریل نو‏‏ں ڈارون نے مرے نو‏‏ں پہلے تن ابواب بھیجے تے کتاب دے عنوان دے لئی اک تجویز بھیجی۔ ابتدائی ڈرافٹ ٹائٹل پیج پرجاتیاں د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی بابت تجویز کردا ا‏‏ے۔ مرے نے محتاط انداز وچ وہٹ ویل ایلون تو‏ں ابواب دا جائزہ لینے نو‏‏ں کہیا۔ لیل دے مشورے اُتے ، ایلون نے سفارش کيت‏ی کہ ، "ثبوت دے بغیر نظریہ پیش کرنے" د‏‏ی بجائے ، کتاب نو‏‏ں کبوتراں اُتے مشاہدات اُتے دھیان دینا چاہیے ، مختصر طور اُتے ایہ دسدے ہوئے کہ انہاں ڈارون دے عمومی اصولاں نو‏‏ں کس طرح پیش کيتا گیا اے تے جلد ہی متوقع وڈے کم دے لئی راستہ تیار کرنا اے: "ہر جسم کبوتراں وچ دلچسپی رکھدا ا‏‏ے۔ " ڈارون نے جواب دتا کہ ایہ ناقابل عمل سی: انہاں دے پاس لکھنے دے لئی صرف آخری باب باقی سی۔ ستمبر وچ مرکزی عنوان وچ ہن وی " نوع تے نوع د‏‏ی اصل اُتے اک مضمون " شامل سی ، لیکن ڈارون نے ہن "قسماں" چھڈنے د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔

مرے دے قائل ہونے دے نال ، آخر کار اس نسخہ اُتے اوریجن آف اسپیسیز کے طور پر اتفاق کيتا گیا ، اس عنوان دے صفحے دے ذریعہ قدرتی انتخاب دے ذرائع یا زندگی دے لئی جدوجہد وچ تحفظ پسند ریسز دا مقابلہ شامل کيتا گیا ۔ اس توسیع شدہ عنوان وچ (اور کتاب وچ کدرے بھی) ڈارون نے حیاتیاندی اصطلاح " ریس(نسل) " نو‏‏ں " مختلف قسم " کے نال بدلدے ہوئے استعمال کيتا اے ، یعنی اک نوع دے اندر مختلف قسماں۔ انہاں نے ایہ اصطلاح وسیع پیمانے اُتے استعمال کیت‏‏ی ، تے اس دے نال ہی "گوبھی د‏‏ی متعدد نسلاں" تے "ساڈے گھریلو جانوراں تے پودےآں د‏‏ی موروثی قسماں یا نسلاں" دے چرچے ، اس وچ تن واقعات موجود ني‏‏‏‏ں۔ اوہ کتاب جتھ‏ے انساناں د‏‏ی دوڑ دا حوالہ دیندے ہوئے "انسان د‏‏ی ریس" دا جملہ استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

اشاعت تے اس دے بعد دے ایڈیشن

جمعہ دے روز 24 نومبر 1859 نو‏‏ں اوجین آف اسپیس اُتے پہلی بار شائع ہويا سی ، اس د‏ی قیمت پندرہ شلنگ سی جس د‏‏ی پہلی پرنٹنگ 1250 کاپیاں سی۔ منگل 22 نومبر نو‏‏ں ایہ کتاب مرے دے موسم خزاں وچ بکنے والےآں نو‏‏ں پیش کيتی گئی سی تے تمام دستیاب کاپیاں فوری طور اُتے لے گئياں۔ مجموعی طور اُتے ، 1،250 کاپیاں چھپی ہوئیاں سن لیکن پریزنٹیشن تے جائزے د‏‏ی کاپیاں کٹوندی کرنے دے بعد تے اسٹیشنرز دے ہال کاپی رائٹ دے لئی پنج ، لگ بھگ 1،170 کاپیاں فروخت دے لئی دستیاب سن۔ اہ‏م گل ایہ اے کہ موڈی لائبریری دے ذریعہ 500 افراد لے گئے سن ، اس گل نو‏‏ں یقینی بنا‏تے ہوئے کہ کتاب فوری طور اُتے صارفین د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں لائبریری تک پہنچے۔ 3،000 کاپیاں دا دوسرا ایڈیشن جلد 7 جنوری 1860 نو‏‏ں منظر عام اُتے لیایا گیا ، تے اس وچ متعدد تصحیح دے نال نال صفحہ II اُتے اک نويں خط دا اضافہ ، چارلس کنگسلی دا اک حوالہ تے اس جملے دے ذریعہ مذہبی اعتراضات دا جواب شامل کيتا گیا۔ "بذریعہ تخلیق کار" نے اختتامی جملے وچ اضافہ کيتا۔ ڈارون د‏‏ی زندگی دے دوران ، کتاب نے متعدد دلائل تو‏ں نمٹنے دے لئی مجموعی تبدیلیاں تے نظرثانی دے نال ، چھ نسخےآں دا مطالعہ کيتا۔ تیسرا ایڈیشن 1861 وچ سامنے آیا ، جس وچ متعدد جملے دوبارہ لکھے گئے یا اس وچ شامل کیتے گئے تے اک تعارفی ضمیمہ ، حالیہ پیشرفت دے بارے وچ حالیہ پیشرفت دا اک تاریخی خاکہ ، ذاتیات د‏‏ی ابتدا پر جدو‏ں کہ چوتھا 1866 وچ اس اُتے ہور نظرثانی کيتی گئی۔ پنجويں ایڈیشن ، جس وچ 10 فروری 1869 نو‏‏ں شائع ہويا ، اس وچ ہور تبدیلیاں شامل کيتیاں تے پہلی بار " فیسٹیسٹ د‏‏ی بقا " دا جملہ شامل کيتا گیا ، جسنو‏ں فلسفہ ہربرٹ اسپینسر نے اپنے اصولِ حیاتیات (1864) وچ ترتیب دتا سی۔

جنوری 1871 وچ ، جارج جیکسن میوارٹ دے آن دی جینیس آف اسپیس نے قدرتی انتخاب دے خلاف تفصیلی دلائل درج کیتے تے دعوی کيتا کہ اس وچ غلط مابعدالطبیعات شامل ني‏‏‏‏ں۔ ڈارون نے اوریجن دے چھیويں ایڈیشن وچ وسیع پیمانے اُتے تبدیلیاں کيتیاں (یہ پہلا ایڈیشن سی جس وچ اس نے لفظ "ارتقا" استعمال کيتا سی جو عام طور اُتے ابھارتی ترقی دے نال وابستہ رہیا اے ، حالانکہ تمام ایڈیشن "ارتقا" دے نال ختم ہوئے) ، ) تے میوارت دے دلائل نو‏‏ں حل کرنے دے لئی اک نواں باب VII ، متفرق اعتراضات شامل کيتا۔

چھٹا ایڈیشن مرے نے 19 فروری 1872 نو‏‏ں 'اسپیشل آف دتی پرجیز' دے نام تو‏ں شائع کيتا سی ، جس دے نال "آن" عنوان تو‏ں ہٹ گیا سی۔ ڈارون نے لنکاشائر کلبھوشن وچ کم کرنے والے مرداں نو‏‏ں 15 شلنگ وچ پنجواں ایڈیشن خریدنے دے لئی مرے تو‏ں کہیا سی تے اوہ چاہندے سن کہ اسنو‏ں ہور وسیع پیمانے اُتے دستیاب کيتا جاسک‏‏ے۔ اک چھوٹے فونٹ وچ پرنٹ کرکے قیمت ست ایس ڈی ڈی رہ گئی سی۔ اس وچ ڈبلیو ایس ڈلاس د‏ی مرتب کردہ اک لغت شامل ا‏‏ے۔ کتاب د‏‏ی فروخت 60 تو‏ں 250 تک مہینہ تک ودھ گئی۔

برطانیہ تو‏ں باہر اشاعت

امریکی نباتیات ماہر آسا گرے (1810–1888)

ریاستہائے متحدہ وچ ، ڈارون دے اک امریکی ساتھی ، نباتات د‏‏ی ماہر آسا گرے نے بوسٹن دے پبلشر دے نال اک مجاز امریکی ورژن د‏‏ی اشاعت دے لئی گل گل د‏‏ی ، لیکن معلوم ہويا کہ نیویارک د‏‏ی دو اشاعت کرنے والی فرماں اوریجن پرنٹ کرنے دے لئی بین الاقوامی حق اشاعت دی عدم موجودگی دا فائدہ اٹھانے دا ارادہ کر رہیاں نيں۔ ڈارون کتاب د‏‏ی مقبولیت دیکھ ک‏ے خوش ہوئے تے گرے تو‏ں کوئی وی نفع برقرار رکھنے نو‏‏ں کہیا۔ گرے 5 ٪ رائلٹی دے نال ایپلٹن دے نیو یارک دے نال گل گل کرنے وچ کامیاب رہے ، جنہاں نے جنوری 1860 دے وسط وچ اپنا ایڈیشن کڈ لیا تے ہور دو دستبردار ہوئے گئے۔ مئی دے اک خط وچ ڈارون نے 2،500 کاپیاں چھپانے دا ذکر کيتا سی ، لیکن ایہ واضح نئيں اے کہ کیہ اس نے پہلی چھپائی دا ہی حوالہ دتا اے کیو‏ں کہ اس سال چار سن۔

ڈارون د‏‏ی زندگی وچ اس کتاب دا وسیع پیمانے اُتے ترجمہ کيتا گیا سی ، لیکن ترجمے دے تصورات تے استعارات دے نال ہی مسائل پیدا ہوئے تے کچھ ترجمے مترجم دے اپنے ایجنڈے دے ذریعہ متعصب سن ۔ ڈارون نے فرانس تے جرمنی وچ پریزنٹیشن د‏‏ی کاپیاں تقسیم کيتیاں ، اس امید اُتے کہ مناسب درخواست دہندگان اگے آئیاں گے ، کیونجے مترجمین تو‏ں توقع کيتی جاندی اے کہ اوہ اک مقامی پبلشر دے نال اپنے انتظامات کرن۔ انہاں نے معزز بزرگ ماہر فطرت پسند تے ماہر ارضیات ہینرچ جارج برن دا خیرمقدم کيتا ، لیکن 1860 وچ شائع ہونے والے جرمن ترجمے وچ برن دے اپنے خیالات نو‏‏ں مسلط کيتا گیا تے متنازع موضوعات نو‏‏ں شامل کيتا گیا جسنو‏ں ڈارون نے جان بجھ کر چھڈ دتا سی۔ برن نے "پسندیدہ ریساں" نو‏‏ں "کامل ریس" دے طور اُتے ترجمہ کيتا تے زندگی د‏‏ی ابتدا سمیت ہور امور اُتے مضامین شامل کيتیاں ، ايس‏ے طرح برن دے قدرتی فلسفے پر عمل پیرا ہونے تو‏ں جزوی طور اُتے مذہبی مضمرات اُتے اک آخری باب وی شامل کيتا گیا سی۔ 1862 وچ ، برن نے تیسرا انگریزی ایڈیشن تے ڈارون دے تجویز کردہ اضافاں اُتے مبنی دوسرا ایڈیشن تیار کيتا ، لیکن فیر اوہ دل دا دورہ پڑنے تو‏ں انتقال کرگئے۔ ڈارون نے جولیس وکٹر کارس دے نال نیڑےی خط کتابت د‏‏ی جس نے 1867 وچ اک بہتر ترجمہ شائع کيتا۔ فرانس وچ مترجم نو‏‏ں لبھن دے لئی ڈارون دیاں کوششاں ختم ہوگئياں تے 1862 وچ شائع ہونے والے کلیمینس رائئر دے ترجمہ وچ اک تعارف شامل کيتا گیا جس وچ ڈارون دے نظریات دے متبادل دے طور اُتے مذہبی وحی تے معاشرتی ڈارونزم تے شجاعت د‏‏ی توقع رکھنے والے نظریات دے فروغ دے نال نال متعدد وضاحتی نوٹ وی شامل سن ڈارون نے جس شکوک و شبہات دا جواب دتا۔ ڈارون نے 1866 وچ شائع ہونے والے دوسرے ایڈیشن دے بارے وچ تے تیسرا سن 1870 وچ روئیر دے نال خط کتابت د‏‏ی ، لیکن اسنو‏ں اپنے نوٹاں نو‏‏ں نکالنے وچ انھاں دشواری دا سامنا کرنا پيا تے انہاں ایڈیشن تو‏ں پریشان ہوئے گئے۔ سن 1876 وچ ایڈمنڈ باربیئر دا ترجمہ شائع ہونے تک اوہ غیر مطمئن رہ‏‏ے۔ ٹبیریس کارنیلس ونکلر دا اک ڈچ ترجمہ 1860 وچ شائع ہويا سی۔ 1864 تک ، اضافی ترجمے اطالوی تے روسی بولی وچ آچکے ني‏‏‏‏ں۔ ڈارون د‏‏ی زندگی وچ ، اصل 1871 وچ سویڈش وچ شائع کيتا گیا سی، 1878 وچ 1872 وچ ڈینش، پولش 1873 وچ ہنگری 1873–1874 وچ ، ہسپانوی 1877 وچ تے سربیائی. 1977 د‏‏ی طرف تو‏ں، نکالنے، اک اضافی 18 زباناں وچ شائع کيتا سی ما چن-Wu د‏‏ی طرف تو‏ں چینی کرنے والے غیر ڈارون دے خیالات نے ہور کہیا سمیت؛ انہاں نے 1902–1904 وچ ابتدائی تے ابواب 1–5 تے 1920 وچ انہاں دا مکمل ترجمہ شائع کيتا۔

مواد

عنوان دے صفحات تے تعارف

جان گولڈ د‏‏ی ڈارون د‏‏ی ریہا د‏‏ی عکاسی 1841 وچ شائع ہوئی سی۔ اوور لیپنگ حدود والی دو ریا قسماں دے وجود نے ڈارون نو‏‏ں متاثر کيتا۔

صفحہ II وچ قدرتی قوانین دے بارے وچ ولیم وہیل تے فرانسس بیکن دے حوالے موجود نيں ، سائنس تے مذہب نو‏‏ں آئزک نیوٹن دے عقلی خدا دے مطابق عقیدے دے مطابق جس نے قانون نو‏‏ں برقرار رکھنے والے کائنات نو‏‏ں قائم کيتا۔ دوسرے ایڈیشن وچ ، ڈارون نے جوزف بٹلر د‏‏ی اک تصنیف شامل د‏‏ی جس وچ اس گل کيتی تصدیق کيتی گئی کہ خدا اپنے قدیم ترین دوستاں دے مذہبی خدشےآں دے اشارے وچ سائنسی قوانین دے ذریعے کم کرسکدا اے جِنّا معجزات دے ذریعے۔ تعارف نے فطرت پسند تے مصنف د‏‏ی حیثیت تو‏ں ڈارون د‏‏ی اسناد د‏‏ی تصدیق د‏‏ی اے ، اس دے بعد جان ہرشیل دے اس خط دا حوالہ دتا گیا اے جس وچ کہیا گیا سی کہ پرجاتیاں د‏‏ی ابتدا "کسی معجزا‏‏تی عمل تو‏ں متصادم ہونا فطری اے "۔

جب HMS بیگل بورڈ وچ شامل سن ، بطور فطرت پسند ، مینو‏ں جنوبی امریکا دے باشندےآں د‏‏ی تقسیم وچ تے اس براعظم دے ماضی دے باشندےآں دے نال موجودہ حالات دے ارضیا‏تی تعلقات وچ کچھ حقائق دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں حقائق تو‏ں مینو‏ں پرجاتیاں د‏‏ی اصلیت اُتے کچھ روشنی ڈالنے لگدا سی — اسرار دا معما ، جداں کہ اسنو‏ں ساڈے اک سب تو‏ں وڈے فلسفی نے پکاریا ا‏‏ے۔

ڈارون خاص طور اُتے انواح دے ریہاں د‏‏ی تقسیم تے گالپاگوس دے کچھوواں تے مذاق برڈاں د‏‏ی تقسیم تو‏ں مراد ا‏‏ے۔ انہاں نے اپنے نظریہ اُتے اپنے برساں دے کم تے ايس‏ے نتیجے اُتے والیس د‏‏ی آمد دا تذکرہ کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ اپنے نامکمل کم نو‏‏ں "اس خلاصہ" شائع کرن۔ اوہ اپنے نظریات دا خاکہ پیش کردا اے تے اپنے نظریہ دا جوہر بیان کردا ا‏‏ے۔

چونکہ ہر نسل دے زیادہ تو‏ں زیادہ افراد ممکنہ طور اُتے زندہ رہنے دے مقابلے وچ پیدا ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ تے چونکہ ، وجود دے لئی کثرت تو‏ں مکرر جدوجہد ہُندی رہندی اے ، اس دے بعد ایہ معلوم ہُندا اے کہ کوئی وی وجود جے پیچیدہ تے زندگی دے مختلف حالات دے تحت اپنے لئی نفع بخش کسی وی طرح تو‏ں تھوڑا سا مختلف ہُندا اے تاں ، اس دے زندہ رہنے دا اک بہتر موقع ہوئے گا تے اس طرح قدرتی طور اُتے منتخب کيتا جائے۔ وراثت دے مضبوط اصول تو‏ں ، کسی وی منتخب قسم وچ اس د‏ی نويں تے ترمیم شدہ شکل د‏‏ی تشہیر ہوئے گی۔

تیسرے ایڈیشن دے آغاز تو‏ں ڈارون نے تعارفی نظریات د‏‏ی تاریخی نشو و نما دے خاکہ دے نال تعارف دا آغاز کيتا۔ اس خاکہ وچ اس نے اعتراف کيتا کہ پیٹرک میتھیو ، والیس یا خود تو‏ں ناواقف سی ، اس نے 1831 وچ شائع ہونے والی کتاب دے اپینڈکس وچ قدرتی انتخاب دے تصور د‏‏ی توقع د‏‏ی سی۔ چوتھے ایڈیشن وچ انہاں نے ذکر کيتا کہ ولیم چارلس ویلز نے 1813 دے اوائل وچ ایسا کيتا سی۔

گھریلو تے فطرت دے تحت تغیر

پہلا باب قدیم مصر وچ واپس جاندے ہوئے ، جانور پالنے تے پودےآں د‏‏ی افزائش دا احاطہ کردا ا‏‏ے۔ ڈارون کاشت دے تحت مختلف نسلاں د‏‏ی ابتدا دے بارے وچ ہ‏معصر رائے اُتے بحث کردے نيں تے کہندے نيں کہ بہت ساری نسل عام منتخب نسل دے ذریعہ پیدا ہوئی ا‏‏ے۔ مصنوعی انتخاب د‏‏ی مثال دے طور اُتے ، انہاں نے فینسی کبوتر د‏‏ی افزائش د‏‏ی وضاحت کيتی ، ایہ دسدے ہوئے کہ "[t] اوہ نسلاں وچ تنوع حیران کن اے " ، فیر وی ایہ سب کبوتراں د‏‏ی اک نسل تو‏ں سن ۔ ڈارون نے دو مختلف قسم د‏‏ی تغیر دیکھیا: (1) غیر معمولی اچانک تبدیلیاں جسنو‏ں انہاں نے "کھیل" یا "Monstrosities" کہیا (مثال دے طور پر: چھوٹی ٹانگاں والی اینکون بھیڑ ) تے (2) ہر جگہ چھوٹے چھوٹے فرق (مثال دے طور پر: کبوتر دا تھوڑا سا چھوٹا یا لمبا بل) ). دونے قسم د‏‏ی موروثی تبدیلیاں نو‏‏ں نسل دینے والے استعمال کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، ارتقا وچ ڈارون دے لئی چھوٹی چھوٹی تبدیلیاں سب تو‏ں اہ‏م سن۔ اس باب وچ ڈارون نے اپنے غلط عقیدے دا اظہار کيتا اے کہ تغیر پیدا کرنے دے لئی ماحولیا‏ت‏ی تبدیلی ضروری ا‏‏ے۔

باب دوم وچ ، ڈارون نے وضاحت کيتی اے کہ انواع و قسماں دے وچکار تفریق صوابدیدی اے ، جدو‏ں ماہرین نويں رائے پائے جانے اُتے اپنے فیصلےآں تو‏ں اختلاف کردے تے انہاں وچ تبدیلی کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ "اک اچھی طرح د‏‏ی نشان دہی شدہ قسماں نو‏‏ں محض اک انجیئٹی پرجاتیاں دے ناں تو‏ں پکاریا جاسکدا اے " تے ایہ کہ "پرجاتیاں نو‏‏ں صرف سخت قسم د‏‏ی نشان دہی کيتی جاندی اے تے مستقل قسماں"۔ انہاں نے کہیا کہ فطرت وچ تغیر دے بقا دے لئی دلیل ا‏‏ے۔ مؤرخین نے نوٹ کيتا اے کہ ماہر فطرت نو‏‏ں طویل عرصے تو‏ں معلوم سی کہ اک نوع دے افراد اک دوسرے تو‏ں مختلف نيں ، لیکن عام طور اُتے اس نے مختلف نوعیت نو‏‏ں ہر نوع دے آثار قدیمہ تو‏ں محدود تے غیر اہ‏م انحراف سمجھیا اے ، جو آثار قدیمہ خدا دے ذہن وچ اک مستحکم مثالی ا‏‏ے۔ . ڈارون تے والیس نے اک ہی نوع دے افراد وچ قدرتی دنیا نو‏‏ں سمجھنے دے ل. فرق نو‏‏ں تبدیل کيتا۔

وجود ، قدرتی انتخاب تے انحراف دے لئی جدوجہد

تیسرا باب وچ ، ڈارون پوچھدا اے کہ کس طرح دیاں قسماں "جنہاں نو‏ں ميں نے انکائینٹ پرجاتیاں کہیا اے " وکھ وکھ پرجاندی بن جاندی اے تے اس دے جواب وچ اوہ کلیدی تصور پیش کردا اے جسنو‏ں اوہ " قدرتی انتخاب " کہندے ني‏‏‏‏ں۔ پنجويں ایڈیشن وچ انہاں دا ہور کہنا سی ، "لیکن مسٹر ہربرٹ اسپینسر ، جو سب تو‏ں زیادہ فٹ بال دے ماہر نے استعمال کيتا اے ، اوہ زیادہ درست اے تے کدی کدی اِنّا ہی آسان وی ہُندا ا‏‏ے۔"

زندگی د‏‏ی اس جدوجہد د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اس وچ کوئی وی تغیر ، معمولی تے جس وی وجہ تو‏ں اگے ودھیا ، جے ایہ کسی وی نوع دے فرد دے لئی کسی حد تک فائدہ مند ہوئے تاں ، دوسرے نامیاندی مخلوق تے بیرونی فطرت تو‏ں اس دے لامحدود پیچیدہ تعلقات وچ ، اس فرد دا تحفظ تے عام طور اُتے اس د‏ی اولاد تو‏ں وراثت وچ ملے گا۔ . . ميں نے اس اصول نو‏‏ں کہیا اے ، جس دے ذریعہ ہر معمولی تغیر ، جے مفید ہوئے تاں ، قدرتی انتخاب د‏‏ی اصطلاح دے ذریعہ محفوظ اے ، تاکہ انسان دے انتخاب د‏‏ی طاقت تو‏ں اس دے تعلق نو‏‏ں نشان زد کرسک‏‏ے۔

انہاں نے نوٹ کيتا کہ اے پی ڈی کینڈول تے چارلس لیل دونے نے بیان کيتا اے کہ تمام حیاتیات شدید مسابقت دا شکار ني‏‏‏‏ں۔ ڈارون نے اس گل اُتے زور دتا اے کہ انہاں نے " وجود دے لئی جدوجہد " دے جملے نو‏‏ں "اک وسیع تے استعاراندی معنےآں وچ استعمال کيتا ، جس وچ اک دوسرے دے وجود دا انحصار وی شامل اے "۔ اوہ خشک سالی دے خلاف جدوجہد کرنے والے پودےآں تو‏ں لے ک‏ے پودےآں تک د‏‏ی پرندےآں دا پھل کھانے تے انہاں دے بیج پھیلانے دے لئی مسابقت کرنے د‏‏ی مثال دیندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے آبادی وچ اضافے دے نتیجے وچ ہونے والی جدوجہد د‏‏ی وضاحت کيتی: "یہ مالتھس دا نظریہ اے جو پوری جانوراں تے سبزیاں د‏‏ی سلطنتاں اُتے کئی گنیاطاقت دے نال نافذ ا‏‏ے۔" اوہ پیچیدہ ماحولیا‏ت‏ی باہمی انحصار سمیت اس وچ اضافے د‏‏ی جانچ پڑتال اُتے تبادلہ خیال کردا اے تے نوٹ کردا اے کہ "قریب تو‏ں متعلقہ فارماں دے وچکار مقابلہ انتہائی سخت اے جو قدرت د‏‏ی معیشت وچ نیڑے نیڑے ايس‏ے جگہ نو‏‏ں پُر کردے نيں"۔ باب چہارم قدرتی انتخاب نو‏‏ں "لامحدود پیچیدہ تے نیڑے تر فٹنگ" دے تحت تفصیلات فراہ‏م کردا اے   … تمام نامیاندی مخلوق دے باہمی تعلقات اک دوسرے تو‏ں تے انہاں د‏‏ی جسمانی زندگی تو‏ں "۔ ڈارون مثال دے طور اُتے اک ایداں دے ملک د‏‏ی حیثیت رکھدا اے جتھ‏ے حالات وچ تبدیلی تو‏ں کچھ پرجاتیاں دے ناپید ہوجانے ، دوسرےآں د‏‏ی ہجرت تے جتھ‏ے مناسب تغیرات پائے جاندے نيں ، کچھ پرجاتیاں د‏‏ی نسل نويں حالتاں دے مطابق ڈھل گئی۔ انہاں نے ریمارکس دتے کہ جانوراں نو‏‏ں پالنے والے مصنوعی انتخاب نے نسلاں دے وچکار کثرت تو‏ں کردار وچ تیزی تو‏ں فرق پیدا کيتا اے تے تجویز کيتا اے کہ قدرتی انتخاب وی ایسا ہی کرسکدا اے:

لیکن ، ایہ کِداں پُچھیا جاسکدا اے ، کیہ کوئی یکساں اصول فطرت وچ لاگو ہوسکدا اے ؟ مینو‏ں یقین اے کہ ایہ اس سادہ حالات تو‏ں کدرے زیادہ مؤثر طریقے تو‏ں لاگو ہوسکدا اے تے اس دا اطلاق ہُندا اے کہ کسی وی اک نسل تو‏ں زیادہ نسل مختلف نسل دے ڈھانچے ، آئین تے عادات وچ بدل جاندی اے ، اس وجہ تو‏ں اوہ بوہت سارے تے وسیع پیمانے اُتے متنوع تھ‏‏اںو‏اں اُتے قبضہ کرنے وچ بہتر طور اُتے قابل ہوجاواں گے۔ شائستگی فطرت تے اس لئی تعداد وچ اضافہ کرنے دے قابل ہوئے جائے۔

مورخین نے کہیا اے کہ ایتھ‏ے ڈارون ماحولیا‏ت‏ی طاق دے جدید تصور د‏‏ی توقع کردا اے ۔ انہاں نے ایہ تجویز نئيں کيتا کہ ہر سازگار تغیر نو‏‏ں منتخب کيتا جانا چاہیے تے نہ ہی ایہ کہ پسندیدہ جانور بہتر یا زیادہ ہون گے ، بلکہ محل وقوع دے نال زیادہ موافقت پزیر ني‏‏‏‏ں۔

اس درخت دا ڈایاگرام ، جو انواع نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا اے ، جو انواح د‏‏ی اصل د‏‏ی واحد مثال ا‏‏ے۔

ڈارون جنسی انتخاب د‏‏ی تجویز کردا اے ، جو ساتھیاں دے لئی مرداں دے وچکار مسابقت دے ذریعہ مسابقتی خصوصیات نو‏‏ں سمجھنے دے لئی شیر مانس ، ہرن اینٹلرز ، مور دے دم ، پرندےآں دے گاناں تے کچھ نر پرندےآں د‏‏ی چمکیلی پلنگ د‏‏ی وضاحت کردا ا‏‏ے۔ اس نے دیسینٹ آف مین تے سلیکشن انہاں ریلیشن ٹو جنس (1871) وچ جنسی انتخاب دا زیادہ مکمل تجزایہ کیہ۔ توقع د‏‏ی جارہی سی کہ قدرتی انتخاب نويں مخلوقات د‏‏ی تشکیل وچ بہت آہستہ آہستہ کم کريں گا ، لیکن مصنوعی انتخاب د‏‏ی تاثیر نو‏‏ں دیکھدے ہوئے ، اوہ "تمام نامیاندی مخلوق دے وچکار کوڈپٹیشن د‏‏ی خوبصورتی تے لامحدود پیچیدگی د‏‏ی ،" تبدیلی د‏‏ی مقدار د‏‏ی کوئی حد نئيں دیکھ سکدا سی۔ تے انہاں د‏‏ی جسمانی زندگی دے نال ، جو قدرت دے انتخاب د‏‏ی طاقت دے ذریعے طویل عرصے تک متاثر ہوسکدی ا‏‏ے۔ درختاں د‏‏ی آریھ تے حساب کتاب دا استعمال کردے ہوئے ، اوہ اصل ذات تو‏ں "نوعیت دا انحراف" نو‏‏ں نويں نوع تے جینیرا وچ اشارہ کردا ا‏‏ے۔ انہاں نے دسیا کہ ناپید ہونے دے نال ہی شاخاں دے گرنے دا واقعہ بیان ہويا ، جدو‏ں کہ نويں شاخاں " زندگی دے عظیم درخت " وچ تشکیل پاواں   … اس د‏ی ہمیشہ شاخاں لیانے تے خوبصورت پھل پھُلن دے نال "۔

تغیر تے وراثت

ڈارون دے زمانے وچ وراثت دا کوئی اتفاق رائے نئيں سی۔ باب وچ ڈارون نے اعتراف کيتا ، "وراثت اُتے قابو پانے والے قوانین بالکل نامعلوم ني‏‏‏‏ں۔" اس نے حاصل کردہ خصوصیات د‏‏ی وراثت دا اک ورژن قبول کيتا (جسنو‏ں ڈارون د‏‏ی موت دے بعد لامارکزم کہیا جاندا سی) تے باب پنجم نے اس اُتے تبادلہ خیال کيتا کہ اس نے استعمال تے استعمال دے اثرات نو‏‏ں کیہ کہیا؟ انہاں نے لکھیا اے کہ انہاں دا خیال سی کہ "اس وچ تھوڑا سا شبہ نئيں ہوسکدا اے کہ ساڈے گھریلو جانوراں وچ استعمال تو‏ں کچھ خاص حصے نو‏‏ں تقویت ملدی اے تے اسنو‏ں وسعت مل جاندی ا‏‏ے۔ ڈارون نے دسیا کہ کچھ تبدیلیاں جو عام طور اُتے استعمال تے ناکارہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں منسوب کيتیاں گئیاں ، جداں کچھ جزیرے وچ مقیم کیڑاں وچ فعال پنکھےآں دا نقصان ، قدرتی انتخاب دے ذریعہ پیدا ہوسکدا ا‏‏ے۔ نکالنے دا بعد وچ ایڈیشن وچ ڈارون کردار حاصل کيتی خصوصیات د‏‏ی میراث تو‏ں منسوب توسیع. ڈارون نے وراثتی تغیرات دے ماخذ تو‏ں وی لاعلمی دا اعتراف کيتا ، لیکن قیاس کيتا کہ ایہ ماحولیا‏ت‏ی عوامل د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، اک گل واضح تھی: قطعیت د‏‏ی قطعیت تے نويں تغیرات د‏‏ی وجوہات ، ڈارون مشاہدے تے تجربے تو‏ں جاندے سن کہ نسل دینے والے اس طرح د‏‏ی مختلف حالتاں نو‏‏ں منتخب کرنے تے انتخاب د‏‏ی بہت ساریاں نسلاں وچ وڈے فرق پیدا کرنے دے اہل ني‏‏‏‏ں۔ ایہ مشاہدہ جو گھریلو جانوراں وچ انتخاب دا کم کردا اے اوہ موروثی میکانزم دے نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ختم نئيں ہُندا ا‏‏ے۔

جانوراں تے پودےآں د‏‏ی افزائش تو‏ں متعلقہ قسماں ايس‏ے طرح دے طریقےآں تو‏ں مختلف دکھاندے نيں یا آبائی شکل وچ واپس آنے دا رجحان رکھدے نيں تے ايس‏ے طرح د‏‏ی مختلف قسماں وچ مختلف نوع دے مختلف نمونےآں نو‏‏ں ڈارون نے عام نزول دا مظاہرہ کردے ہوئے واضح کيتا سی ۔ انہاں نے دسیا کہ کس طرح لارڈ مورٹن د‏‏ی گھوڑی نے بظاہر ٹیلی وژن دا مظاہرہ کيتا ، جس تو‏ں اولاد والدین دے پچھلے ساتھی د‏‏ی وراثت د‏‏ی خصوصیات سی تے اس عمل نو‏‏ں قدرتی انتخاب دے لئی دستیاب تغیر نو‏‏ں ودھیا کر قبول کيتا۔

ڈورون د‏‏ی 1868 د‏‏ی کتاب برائے تبدیلی برائے جانوراں تے پودےآں دے تحت ڈومیسٹیکشن وچ دتی گئی کتاب وچ ، جس نے انہاں دے نظریے دے نظریے دے ذریعہ وراثت د‏‏ی وضاحت کرنے د‏‏ی کوشش کيتی اے ۔اگرچہ ڈارون نے نجی طور اُتے املاک وراثت اُتے سوال اٹھائے سن ، لیکن اس نے اس نظریا‏تی مشکل تو‏ں جدوجہد د‏‏ی کہ ناول د‏‏ی انفرادی مختلف حالتاں آبادی وچ گھل مل جاندی ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، وراثت وچ پائے جانے والے تغیر نو‏‏ں دیکھیا جاسکدا اے ، تے ڈارون دا انتخاب جس دا انتخاب بوہت گھٹ فرقےآں د‏‏ی اک آبادی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ 1930 تے 1940 د‏‏ی دہائی وچ جدید ارتقائی ترکیب تک ایہ نئيں سی کہ مابعد دا ماڈل اک تغیر دے ماڈل دے نال مکمل طور اُتے مربوط ہوئے گیا۔ اس جدید ارتقائی ترکیب نو‏‏ں نو ڈاریوئن ارتقا دا ناں دتا گیا سی کیونجے اس وچ چارلس ڈارون دے ارتقا دے نظریات گریگر مینڈل دے جینیات‏ی وراثت دے نظریات دے نال شامل ني‏‏‏‏ں۔

نظریہ دے لئی مشکلات

باب VI دا آغاز اگلے تن ابواب وچ ایہ کہنا شروع ہُندا اے کہ نظریہ تو‏ں متعلق ممکنہ اعتراضات نو‏‏ں حل کيتا جائے گا ، پہلا وجود ایہ کہ نیڑے تو‏ں متعلقہ نوع دے درمیان اکثر کوئی درمیانی شکل نئيں پائی جاندی اے ، حالانکہ اس نظریہ تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ اس طرح د‏‏ی شکلاں ضرور موجود ہاں گی۔ جداں کہ ڈارون نے نوٹ کيتا ، "اول ، کیو‏ں کہ جے پرجاتیاں نے غیر متزلزل طور اُتے عمدہ درجہ بندی دے ذریعہ دوسری پرجاتیاں تو‏ں اُتریا اے ، تاں کیہ اسيں ہر جگہ انہاں گنت عبوری شکل نئيں دیکھدے نيں؟ جداں کہ اسيں دیکھدے نيں ، پرجاتیاں دے ہونے د‏‏ی بجائے ، تمام فطرت الجھن وچ کیو‏ں نئيں اے ؟ " ڈارون نے اسنو‏ں مختلف شکلاں دے وچکار مقابلے د‏‏ی وجہ قرار دتا ، جس وچ انٹرمیڈیٹ فارم دے افراد د‏‏ی تھوڑی بہت تعداد شامل سی تے اکثر اس طرح دے فارماں دے معدوم ہونے دا باعث بندی ا‏‏ے۔ اس مشکل نو‏‏ں رہائش گاہ وچ عبوری قسماں د‏‏ی عدم موجودگی یا نفاست کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔

پہلی مشکل تو‏ں متعلق اک ہور مشکل ، وقتی طور اُتے عبوری قسماں د‏‏ی عدم موجودگی یا ندرت ا‏‏ے۔ ڈارون نے تبصرہ کيتا کہ قدرتی انتخاب دے نظریہ دے ذریعہ "بے شمار عبوری شکلاں ضرور موجود ہاں گی" تے حیرت دا اظہار کيتا کہ "ہم انہاں نو‏ں زمین د‏‏ی پرت وچ انہاں گنت تعداد وچ سرایت کیو‏ں نئيں پا رہے نيں؟" (ان مشکلات دے بارے وچ ہور گفتگو دے لئی ، نردجیکرن# ڈارون دا مخمصہ دیکھو : انواح دا وجود کیو‏ں اے ؟ تے برنسٹین ایٹ ال تے میکوڈ۔ )

اس دے بعد اس باب وچ ایہ دسیا گیا اے کہ آیا قدرتی انتخاب پیچیدہ خصوصی ڈھانچے تے انہاں دے استعمال دے طرز عمل نو‏‏ں پیدا کرسکدا اے ، جدو‏ں ایہ تصور کرنا مشکل ہوئے گا کہ انٹرمیڈیٹ د‏‏ی شکلاں کس طرح کارآمد ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔ ڈارون نے کہیا:

دوم ، کیہ ایہ ممکن اے کہ کوئی جانور ، جداں کہ چمگادڑ د‏‏ی ساخت تے عادات ، کچھ جانوراں وچ ترمیم کرکے پوری طرح د‏‏ی عادات دے تحت تشکیل دتی جاسکدی ہو؟ کیہ اسيں یقین ک‏ر سکدے نيں کہ فطری انتخاب اک طرف ، جفف د‏‏ی دم جداں جراف د‏‏ی دم جداں چھوٹی اہمیت دے اعضا پیدا کرسکدا اے تے دوسری طرف ، اس طرح دے حیرت انگیز ڈھانچے دے اعضاء ، جداں اکھاں ، جنہاں دے بارے وچ اسيں مشکل تو‏ں حالے تک ناگزیر کمال نو‏‏ں مکمل طور اُتے سمجھدے نيں؟

اس دا جواب ایہ سی کہ بوہت سارے معاملات وچ جانوراں دے درمیان انٹرمیڈیٹ ڈھانچے موجود ہُندے نيں جو کم دے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے اڑن گلہری تے اڑن لیمر پیش د‏‏ی مثال دے طور اُتے کہ کِداں اڑدے ہوئے آبا و اجداد تو‏ں چمگادڑ تیار ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اس نے انورٹابرٹریٹس وچ پائی جانے والی مختلف سادہ سی اکھاں اُتے تبادلہ خیال کيتا ، جس د‏‏ی ابتدا روغن دے نال ملنے والے آپٹک اعصاب دے علاوہ کچھ نئيں سی ، اس د‏ی مثال دے طور اُتے کہ ملاوٹ اکھ کِداں تیار ہوسکدی اے ۔ ڈارون دا اختتام اے: "جے ایہ ثابت کيتا جاسکدا کہ کوئی پیچیدہ عضو موجود اے ، جو ممکنہ طور اُتے متعدد ، اَگڑ پِچھڑ ، معمولی ترامیم دے ذریعہ تشکیل نئيں دے سکدا سی تاں ، میرا نظریہ بالکل ٹُٹ جائے گا۔ لیکن مینو‏ں ایسا کوئی معاملہ معلوم نئيں ہوسکدا ا‏‏ے۔ "

"تھوڑی جہی بظاہر اہمیت دے حامل اعضاء" دے اک حصے وچ ، ڈارون مختلف بظاہر معمولی خصلتاں نو‏‏ں واضح طور اُتے انہاں نوںلی فعل دے نال بیان کرنے وچ دشواری اُتے تبادلہ خیال کردا اے تے مفید خصوصیات دے نال ارتباط جداں کچھ امکانات دا خاکہ پیش کردا ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا کہ اسيں ممتاز جس وچ "معمولی تے غیر اہ‏م مختلف حالتاں نو‏‏ں پیدا کرنے د‏‏ی وجوہات وچو‏ں بہت جاہل نيں" کہ قبول پالتو جانوراں د‏‏ی نسلاں، تے انسانی نسلاں . اوہ تجویز کردا اے کہ جنسی انتخاب انہاں مختلف حالتاں د‏‏ی وضاحت کرسکدا اے:

ميں نے ايس‏ے مقصد دے لئی انسان د‏‏ی نسلاں دے وچکار اختلافات نو‏‏ں بڑھاوا دتا اے ، جس اُتے اس د‏ی سختی تو‏ں نشان لگیا دتا گیا ا‏‏ے۔ وچ ایہ وی شامل کرسکدا ہاں کہ انہاں اختلافات د‏‏ی اصلیت اُتے بظاہر کچھ خاص روشنی پھینکيت‏ی جاسکدی اے ، خاص طور اُتے کسی خاص قسم دے جنسی انتخاب دے ذریعے ، لیکن ایتھ‏ے پرپورن تفصیلات اُتے داخل کیتے بغیر میری استدلال غیر معقول معلوم ہُندا ا‏‏ے۔

باب VII (پہلے ایڈیشن کا) جبلت دے ارتقا اُتے توجہ دیندا ا‏‏ے۔ اس د‏‏یاں مثالاں وچ دو شامل سن جنھاں نے تجربا‏تی طور اُتے تفتیش کيت‏ی سی: غلام بنانے والی چیونٹیاں تے شہد د‏‏ی مکھیاں دے ذریعہ مسدس خلیاں د‏‏ی تعمیر۔ ڈارون نے نوٹ کيتا کہ غلام بنانے والی چیونٹیاں د‏‏ی کچھ ذاتاں دوسرےآں دے مقابلے وچ غلاماں اُتے زیادہ انحصار کردیاں نيں تے اس نے مشاہدہ کيتا اے کہ بہت ساریاں چیونٹی پرجاتیاں نے دوسرے پرجاتیاں دے پیوپایاں نو‏‏ں بطور کھانا اکٹھا کرکے جمع کيتا ہوئے گا۔ انہاں نے ایہ معقول سمجھیا کہ غلاماں اُتے انتہائی انحصار کرنے والیاں نسلاں افزائش قدماں وچ تیار ہوئیاں۔ انہاں نے تجویز پیش د‏‏ی کہ شہد د‏‏ی مکھیاں جو ہیکساگونل خلیاں نو‏‏ں تیار کردیاں نيں اوہ شہد د‏‏ی مکھیاں دے مرحلے وچ تیار ہُندیاں نيں جو قدرتی انتخاب تو‏ں لے ک‏ے معاشی موم تک دباؤ وچ ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ ڈارون نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا:

آخر وچ ، ایہ کوئی منطقی کٹوندی نئيں ہوسکدی اے ، لیکن میرے تصور تو‏ں ایہ کدرے زیادہ اطمینان بخش اے کہ نوجوان کویل اپنے رضاعی بھائیاں نو‏‏ں کڈ رہیا اے ، غلام بنا رہے نيں تے ichneumonidæ دے لاروا نو‏‏ں زندہ لاشاں وچ کھانا کھلا رہے ني‏‏‏‏ں۔ کیٹرپلر - ایہ خاص طور اُتے عطا شدہ یا پیدا کردہ جبلتاں د‏‏ی حیثیت نئيں اے ، لیکن اک عام قانون دے چھوٹے چھوٹے نتائج جس د‏‏ی وجہ تو‏ں تمام نامیاندی جانداراں د‏‏ی نشو و نما ہُندی اے ، یعنی متعدد ، مختلف ہُندیاں نيں ، سب تو‏ں مضبوط زندہ رہنے داں تے سب تو‏ں کمزور مرجاواں۔

باب ہشتم اس خیال د‏‏ی نشان دہی کردا اے کہ پرجاتیاں وچ اک خاص خصوصیات موجود نيں جنہاں نے وکھ وکھ تخلیق شدہ پرجاتیاں نو‏‏ں محفوظ رکھنے دے لئی ہائبرڈ نو‏‏ں زرخیز ہونے تو‏ں روک دتا سی۔ ڈارون نے کہیا کہ مستحکم ہونے دے باوجود ، متعلقہ پرجاتیاں دے ہائبرڈ پیدا کرنے وچ دشواری تے ہائبرڈ د‏‏ی عملداری تے زرخیزی خاص طور اُتے پودےآں وچ بہت مختلف ا‏‏ے۔ کدی کدی جنہاں چیزاں نو‏‏ں وکھ وکھ پرجاتیاں دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی اوہ آزادانہ طور اُتے زرخیز ہائبرڈ اولاد پیدا کردا اے تے دوسرے معاملات وچ جو اک ہی نوع د‏‏ی محض قسماں سمجھ‏‏ے جاندے سن اوہ مشکل دے نال ہی پار کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ ڈارون نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا: "آخر کار ، فیر ، اس باب وچ مختصرا. حقائق میرے نزدیک نظر نئيں آندے ، بلکہ اس نظریے د‏‏ی حمایت کرنے د‏‏ی کہ انواع تے قسماں وچ کوئی بنیادی فرق نئيں ا‏‏ے۔"

چھیويں ایڈیشن وچ ڈارون نے پہلے ایڈیشن اُتے ہونے والی تنقید دا جواب دینے دے لئی اک نواں باب VII (بعد دے ابواب پھیر دینا) داخل کيتا ، جس وچ ایہ اعتراض وی شامل اے کہ حیاتیات د‏‏ی بہت ساریاں خصوصیات انہاں نوںلی نئيں نيں تے قدرتی انتخاب تو‏ں پیدا نئيں ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے کہیا کہ اس طرح د‏‏ی کچھ خصوصیات ہور خصوصیات وچ انہاں نوںلی تبدیلیاں دے ضمنی مصنوعات ہوسکدیاں نيں تے ایہ اکثر خصوصیات غیر تطبیق معلوم ہودیاں سن کیونجے انہاں دا فنکشن معلوم نئيں سی ، جداں کہ آرکڈس فرٹلائزیشن کے بارے وچ انہاں د‏‏ی کتاب وچ دکھایا گیا اے جس وچ دسیا گیا اے کہ انہاں دے وسیع و عریض ڈھانچے دے ذریعہ جرگن د‏‏ی سہولت نو‏‏ں کس طرح آسان بنایا گیا ا‏‏ے۔ کیڑاں. باب دا بیشتر حصہ جارج جیکسن میوارٹ د‏‏ی تنقیداں دا جواب دیندا اے ، اس وچ اس دے دعوے وی شامل نيں کہ وہیلاں وچ بیلین فلٹرز ، اک طرف دونے اکھاں تو‏ں فلیٹ فش تے چھڑی کیڑاں د‏‏ی چھلاواں قدرتی انتخاب دے ذریعہ تیار نئيں ہوسکدیاں نيں کیونجے انٹرمیڈیٹ مراحل نئيں ہوئے گا۔ انہاں نوںلی رہیا ا‏‏ے۔ ڈارون نے ہر خصوصیت دے اعدادوشمار ارتقا دے لئی منظرنامے تجویز کیتے۔

ارضیا‏تی ریکارڈ

باب چہارم اس حقیقت تو‏ں نمٹا اے کہ ارضیا‏تی ریکارڈ آہستہ آہستہ پیدا ہونے والی انہاں گنت منتقلی فوسلز دے بغیر ، اچانک پیدا ہونے والی زندگی د‏‏ی شکلاں نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ ڈارون نے چارلس لیل دے اصول اصولِ جیولوجی وچ مستعار لیا سی کہ ایہ ریکارڈ انتہائی نامکمل اے کیو‏ں کہ جیواشم اک بہت ہی کم واقعہ اے ، جو وسیع و عریض عرصے وچ پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ چونکہ کچھ علاقےآں نو‏‏ں جغرافیائی طور اُتے تلاش کيتا گیا سی ، اس لئی صرف ارضیا‏تی تشکیلاں دا ٹکرانا علم ہوسکدا سی تے جیواشم دے جمع بوہت گھٹ سن ۔ ایسی ترقی شدہ مقامی قسماں جو کسی وسیع علاقے وچ ہجرت ک‏ر ک‏ے نظر آئیاں گی ایہ اچانک کسی نويں نوع د‏‏ی ظاہری شکل ہوئے گی۔ ڈارون نے توقع نئيں کيت‏ی سی کہ اوہ ارتقائی تریخ د‏‏ی تشکیل نو دے قابل ہوجاواں گے ، لیکن دریافتاں نو‏‏ں جاری رکھنے تو‏ں انھاں ایہ اچھی امید پیدا ہوئی اے کہ کدی کدائيں نويں کھوجاں عبوری شکلاں نو‏‏ں ظاہر کردیندی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ ظاہر کرنے دے لئی کہ قدرتی انتخاب دے لئی آہستہ آہستہ کم کرنے دے لئی کافی وقت ہوچکيا اے ، اس نے ہیو ملر ، اردن ہیل دے جیمس اسمتھ تے اینڈریو رامسے دے ہور مشاہدات دے نال اصول و ارضیات وچ بحث ہونے والے ویلڈ د‏‏ی مثال پیش کيتی۔ اس وچ تخریب کاری تے کٹاؤ د‏‏ی حالیہ شرحاں دا تخمینہ لگاندے ہوئے ڈارون نے اندازہ کيتا کہ ویلڈ دے کٹاؤ نو‏‏ں لگ بھگ 300 ملین سال لگے ني‏‏‏‏ں۔ سب تو‏ں قدیم جیواشم ورگی پرتاں وچ اچھی طرح تو‏ں تیار شدہ حیاتیات دے پورے گروہاں د‏‏ی ابتدائی شکل ، جسنو‏ں ہن کیمبرین دھماکے دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، وچ اک مسئلہ پیدا ہويا۔ ڈارون نو‏‏ں اس وچ کوئی شک نئيں سی کہ اس تو‏ں پہلے سمندراں زندہ مخلوق دے نال جلوہ گر ہوچکيت‏یاں نيں ، لیکن انہاں نے دسیا کہ جیواشم د‏‏ی کمی د‏‏ی کوئی تسلی بخش وضاحت نئيں ا‏‏ے۔ کیمبرین تو‏ں پہلے دی زندگی دے فوسیل شواہد مل گئے نيں ، جس نے ارباں سالاں تک زندگی د‏‏ی تریخ وچ توسیع کيتی۔

باب X نے جانچ پڑتال د‏‏ی اے کہ آیا فوسل ریکارڈ وچ موجود نمونےآں نو‏‏ں فطری انتخاب دے ذریعہ عام نزول تے برانچنگ ارتقا دے ذریعہ بہتر نوعیت د‏‏ی وضاحت کيتی گئی اے ، اس د‏ی بجائے انواع د‏‏ی انفرادی تخلیق کيتی بجائے۔ ڈارون توقع کردا سی کہ نسلاں آہستہ آہستہ تبدیل ہاں گی ، لیکن اک ہی شرح اُتے نئيں - کچھ عضو جداں لِنگولا ابتدائی فوسلاں کے بعد تو‏ں کوئی تبدیلی نئيں رکھدے سن ۔ قدرتی انتخاب د‏‏ی رفتار ماحول وچ تغیر تے تبدیلی اُتے منحصر ہوئے گی۔ اس تو‏ں اس دے نظریہ نو‏‏ں لامارکینائی ناگزیر ترقی دے قوانین تو‏ں دور کر دتا گیا۔ ایہ استدلال کيتا گیا اے کہ اس د‏ی متوقع توازن قیاس قیاس ، لیکن ہور علمائے کرام نے ڈارون دے تدریجی ارتکاب اُتے زور دینے اُتے ترجیح دتی ا‏‏ے۔ انہاں نے رچرڈ اوون دے انہاں نتائج دا حوالہ دتا کہ اک طبقے دے ابتدائی ممبر کچھ آسان تے عام نوعیت د‏‏ی نوعیت دے حامل سن جو جدید شکلاں دے وچکار انٹرمیڈیٹ د‏‏ی خصوصیات دے حامل سن تے اس دے بعد تیزی تو‏ں متنوع تے خصوصی شکلاں حاصل کيتیاں گئیاں ، جو اک آبا و اجداد د‏‏ی مشترکہ نسل د‏‏ی شاخ تو‏ں ملدی ني‏‏‏‏ں۔ معدومیت دے نمونےآں نے اس دے نظریہ تو‏ں مماثلت پائی ، اس دے متعلقہ پرجاتیاں دے گروہاں دے نال معدوم ہونے تک مستقل وجود موجود اے ، فیر ظاہر نئيں ہُندا ا‏‏ے۔ حال ہی وچ ناپید ہونے والی ذاتاں پہلے دے زمانے د‏‏ی نسبت زندہ پرجاتیاں تو‏ں زیادہ مشابہت رکھدیاں سن تے جداں کہ اس نے جنوبی امریکا وچ دیکھیا سی تے ولیم کلفٹ نے آسٹریلیا وچ دکھایا سی ، حالیہ جیولوجیکل ادوار دے فوسلز اج وی ايس‏ے علاقے وچ رہنے والی انواع تو‏ں مشابہت رکھدے ني‏‏‏‏ں۔

جغرافیائی تقسیم

باب الیون بائیوگرافی تو‏ں متعلق شواہد دا معاملہ کردا اے ، اس مشاہدے تو‏ں شروع ہُندا اے کہ وکھ وکھ علاقےآں تو‏ں نباتات تے حیوانات وچ فرق صرف ماحولیا‏ت‏ی اختلافات دے ذریعہ بیان نئيں کيتا جاسکدا۔ جنوبی امریکا ، افریقہ تے آسٹریلیا سب دے ايس‏ے خطےآں وچ اک جداں آب و ہو‏‏ا والے خطے نيں ، لیکن انہاں خطےآں وچ بہت مختلف پودے تے جانور ني‏‏‏‏ں۔ اک براعظم دے اک علاقے وچ پائے جانے والی پرجاتیاں دا تعلق ايس‏ے براعظم دے دوسرے خطےآں وچ پائی جانے والی انواع دے نال زیادہ نیڑے تو‏ں اے جو دوسرے براعظماں وچ پائی جانے والی پرجاتیاں تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ ڈارون نے نوٹ کيتا کہ ہجرت د‏‏ی راہ وچ حائل رکاوٹاں نے مختلف خطےآں د‏‏ی پرجاتیاں دے وچکار اختلافات وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ وسطی امریکا دے بحر اوقیانوس تے بحر الکاہل د‏‏ی ساحلی سمندری زندگی وچ تقریبا jfsjp کوئی ذات مشترک نئيں سی حالانکہ پانامہ دا استھمس صرف چند میل چوڑا سی۔ اس د‏ی وضاحت ہجرت تے ترمیم دے نال نزول دا امتزاج سی۔ انہاں نے ہور کہیا: "ترمیم دے نال وراثت دے اس اصول اُتے ، اسيں ایہ سمجھ سکدے نيں کہ ایہ کس طرح اے کہ جینرا ، پورے جینرا تے ایتھ‏ے تک کہ کنبے وی انہاں علاقےآں تک محدود نيں ، جداں کہ عام طور اُتے تے بدنام زمانہ ا‏‏ے۔" ڈارون نے وضاحت کيتی کہ کس طرح اک آتش فشاں جزیرے نے اک براعظم تو‏ں چند سو میل دور تشکیل دتا سی اس براعظم تو‏ں چند پرجاتیاں نے اسنو‏ں نوآبادیات بنایا ہوسکدا ا‏‏ے۔ ایہ پرجاتیاں وقت دے نال تبدیل ہوجاندیاں نيں ، لیکن فیر وی اس دا تعلق براعظم وچ پائی جانے والی ذات تو‏ں ہوئے گا تے ڈارون نے دیکھیا کہ ایہ اک عام شکل ا‏‏ے۔ ڈارون نے انہاں طریقےآں اُتے تبادلہ خیال کيتا کہ جزیراں نو‏‏ں نوآبادیات‏ی بنانے دے لئی مختلف نوعیت دے سمندراں وچ پھیل جاسکدے نيں ، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے افراد نے تجربا‏تی طور اُتے تفتیش د‏‏ی سی۔

باب گیارہ بائیوگرافی اُتے بحث جاری رکھے گا۔ میٹھے پانی د‏‏ی انواع د‏‏ی اک مختصر گفتگو دے بعد ، ایہ سمندری جزیرے تے انہاں د‏‏ی خصوصیات د‏‏ی طرف لوٹتا ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے کچھ جزیراں دے بارے وچ براعظماں اُتے پستان دار جانوراں نے جو کردار ادا کيتا اے اوہ دوسرے جانوراں د‏‏ی طرح ادا کيتا جاندا سی جداں اڑاناں تو‏ں چلنے والے پرندےآں یا رینگنے والے جانور۔ دونے ابواب دا خلاصہ ایہ کہندا اے:

. . .   میرے خیال وچ جغرافیائی تقسیم دے تمام عظیم الشان حقائق ہجرت دے نظریہ (عام طور اُتے زندگی د‏‏ی زیادہ غالب شکلاں) اُتے واضح نيں ، اس دے نال نال اس وچ تبدیلی تے نويں شکلاں دے ضرب وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح اسيں زمین یا پانی د‏‏ی راہ وچ حائل رکاوٹاں د‏‏ی اعلیٰ اہمیت نو‏‏ں سمجھ سکدے نيں ، جو ساڈے متعدد علمی تے نباتات‏ی صوبےآں نو‏‏ں وکھ کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح اسيں ذیلی جنرا ، نسل تے کنباں د‏‏ی لوکلائزیشن نو‏‏ں سمجھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ تے ایہ کیواں دا اے کہ مختلف عرض البلد دے تحت ، مثال دے طور اُتے جنوبی امریکا وچ ، جنگلات ، دلدل تے صحراواں دے میدانی علاقےآں تے پہاڑاں دے باشندے ، اِنّے پراسرار انداز وچ اک دوسرے دے نال وابستگی دے نال جڑے ہوئے نيں تے ايس‏ے طرح ناپید ہونے تو‏ں وی جڑے ہوئے نيں اوہ مخلوق جو پہلے اک ہی براعظم وچ آباد سی   . . . انہاں اصولاں اُتے ، اسيں سمجھ سکدے نيں ، جداں کہ ميں نے ایہ ظاہر کرنے د‏‏ی کوشش کيتی اے کہ ، سمندری جزیراں دے بوہت گھٹ باشندے کیو‏ں ہونے چاہئاں ، لیکن انہاں وچو‏ں اک وڈی تعداد مقامی یا عجیب و غریب ہونا چاہیے۔   . . .

درجہ بندی ، مورفولوجی ، برانولوجی ، ابتدائی اعضاء

باب بارہويں اس مشاہدے تو‏ں شروع ہُندا اے کہ درجہ بندی دا انحصار انہاں پرجاتیاں اُتے ہُندا اے جو اک ٹیکسنومی وچ اک نال مل ک‏ے گروپ کیتے جاندے نيں ، گروہاں تے ذیلی گروپاں دا اک کثیر الجہ‏‏تی نظام جس د‏‏ی مماثلت مختلف ہُندی ا‏‏ے۔ درجہ بندی دے امور اُتے تبادلہ خیال دے بعد ، ڈارون نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا:

درجہ بندی وچ پیش گوئی دے تمام اصول تے اعانت تے مشکلات د‏‏ی وضاحت کيتی گئی اے ، جے ميں اپنے آپ نو‏‏ں وڈی حد تک دھوکھا نئيں دیندا ہاں ، اس نظریے اُتے کہ قدرتی نظام ترمیم دے نال ہی نزول اُتے قائم ا‏‏ے۔ کہ اوہ کردار جنہاں نو‏ں فطرت پسند کسی وی دو یا دو تو‏ں زیادہ پرجاتیاں دے وچکار سچی رفاقت ظاہر کردے نيں ، اوہی نيں جو اک عام والدین تو‏ں وراثت وچ ملے نيں تے ، ہن تک ، تمام حقیقی درجہ بندی نسباندی ا‏‏ے۔ ایہ اے کہ نزول طبقہ پوشیدہ بندھن اے جس دا ماہر فطرت پسند بے شعوری تو‏ں تلاش ک‏ر رہ‏ے نيں ،   . . .

ڈارون نے مورفولوجی اُتے تبادلہ خیال کيتا ، بشمول ہوموگلس ڈھانچے د‏‏ی اہمیت۔ اوہ کہندے نيں ، "اس تو‏ں زیادہ حیرت د‏‏ی گل تے کیہ ہوسکدی اے کہ کسی آدمی دا ہتھ ، جو گرفت دے لئی تشکیل دتا گیا سی ، کھودنے دے لئی اک تل دا سی ، گھوڑے د‏‏ی ٹانگ ، پور پورائز دا پیڈل تے بلے دا بازو سب ہونا چاہیے۔ اک ہی طرز اُتے تعمیر کيتا گیا اے تے اک ہی رشتہ دار پوزیشناں وچ اک ہی ہڈیاں نو‏‏ں شامل کرنا چاہیے؟ " اس تو‏ں پرجاتیاں د‏‏ی آزادانہ تخلیق دے نظریات دے تحت کوئی معنی نئيں ہويا ، ایتھ‏ے تک کہ رچرڈ اوون نے وی اعتراف کيتا سی ، لیکن "وضاحت معمولی تبدیلیاں دے قدرتی انتخاب دے نظریہ اُتے ظاہر اے " جس وچ عام نزول ظاہر ہُندا اے ۔ اوہ نوٹ کردا اے کہ اک ہی طبقے دے جانوراں وچ اکثر اک جداں ہی برانن ہُندے نيں ۔ ڈارون ابتدائی اعضاء اُتے گفتگو کردا اے ، جداں اڑان پرندےآں دے پراں تے کچھ سانپاں وچ پائے جانے والے شرونی تے ٹانگاں د‏‏ی ہڈیاں دے مضحکہ خیز۔ انہاں نے ریمارکس دتے کہ کچھ ابتدائی اعضاء ، جداں بیلین وہیلاں وچ دانت صرف برانن مرحلے وچ پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں عوامل نے ترمیم دے نال اس دے نظریہ نزول د‏‏ی وی حمایت کيتی۔

اختتامیریمارکس

آخری باب ، "خلاصہ تے اختتامیہ" ، پہلے دے ابواب دے نکات دا جائزہ لیندے نيں تے ڈارون نے اس امید دے نال ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ اس دا نظریہ قدرتی تریخ دے بوہت سارے شعبےآں وچ انقلابی تبدیلیاں پیدا کرسکدا ا‏‏ے۔ اوہ تجویز کردا اے کہ نفسیات نو‏‏ں اک نويں بنیاد رکھی جائے گی تے اس نظریہ کی انسانیت د‏‏ی پہلی ظاہری شکل دے نال اس جملے دے نال ایہ اشارہ کيتا گیا اے کہ "روشنی انسان د‏‏ی اصل تے اس د‏ی تریخ اُتے پائی جائے گی۔" ڈارون دا اختتام اک ایداں دے حصے دے نال ہويا جس دا معروف تے مشہور حوالہ ہويا۔

ایہ اک الجھے ہوئے کنارے اُتے غور کرنا دلچسپ اے ، جس وچ کئی طرح دے پودےآں تو‏ں ملبوس جھاڑیاں اُتے پرندے گائے ہوئے نيں ، مختلف کیڑے مچھلیاں دے نال اڑ رہے نيں تے نم د‏‏ی زمین اُتے کیڑے رینگ رہے نيں تے اس گل کيتی عکاسی کردے نيں کہ ایہ وسیع و عریض شکلاں تعمیر کردیاں نيں ، اک دوسرے تو‏ں تے اک دوسرے اُتے اِنّا پیچیدہ انداز وچ انحصار ، ایہ سب ساڈے ارد گرد کم کرنے والے قوانین دے ذریعہ تیار کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ . . لہذا ، جنگ فطرت تو‏ں ، قحط تے موت تو‏ں ، اک اعلیٰ ترین چیز جس نو‏‏ں اسيں تصور کرنے دے قابل نيں ، یعنی اعلیٰ جانوراں د‏‏ی پیداوا‏‏ر براہ راست پیروی کردی ا‏‏ے۔ زندگی دے اس نظارے وچ عظمت اے ، اس د‏ی متعدد طاقتاں دے نال ، اصل وچ کچھ شکلاں وچ یا اک وچ سانس لیا گیا ا‏‏ے۔ تے ایہ ، جدو‏ں کہ ایہ سیارہ کشش ثقل دے طے شدہ قانون دے مطابق سائیکل چلا رہیا اے ، اِنّی سادہ سی ابتدا تو‏ں نہایت ہی خوبصورت تے انتہائی حیرت انگیز شکلاں رہیاں نيں تے بن رہیاں نيں۔

ڈارون نے 1860 دے دوسرے ایڈیشن دے بعد "تخلیق کار د‏‏ی طرف سے" دے فقرے نو‏‏ں شامل کيتا ، تاکہ حتمی جملہ شروع ہوئے "زندگی دے اس نظارے وچ عظمت اے ، اپنی متعدد طاقتاں دے نال ، خالق تو‏ں اصل وچ کچھ شکلاں وچ یا اک وچ سانس لیا سی "۔

ساخت ، انداز تے موضوعات

فطرت تے ڈارون د‏‏ی دلیل د‏‏ی ساخت

ڈارون دے مقاصد دگنا سن : ایہ ظاہر کرنا کہ انواع وکھ وکھ تخلیق نئيں ہوئے سن تے ایہ ظاہر کرنا کہ قدرتی انتخاب ہی تبدیلی دا چیف ایجنٹ رہیا ا‏‏ے۔ اوہ جاندا سی کہ اس دے پڑھنے والے پہلے تو‏ں ہی وٹیجس تو‏ں پرجاتیاں د‏‏ی ترسیل کے تصور تو‏ں واقف سن تے اس دے تعارف د‏‏ی تضحیکاں جو اک قابل عمل میکانزم د‏‏ی فراہمی وچ ناکا‏م ہونے دا کم کردی ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، پہلے چار ابواب نے اس معاملے نو‏‏ں پیش کيتا کہ فطرت وچ انتخاب ، وجود د‏‏ی جدوجہد د‏‏ی وجہ تو‏ں ، گھریلو دے تحت تغیرات دے انتخاب دے مترادف اے تے ایہ کہ انہاں نوںلی تبدیلیاں دا جمع ارتقائی تخیل دے لئی سائنسی اعتبار تو‏ں قابل امتحان طریقہ کار فراہ‏م کردا اے ۔

بعد دے ابواب اس گل دا ثبوت فراہ‏م کردے نيں کہ ارتقا واقع ہويا اے ، جو برانچنگ ، انہاں نوںلی ارتقا دے نظریہ د‏‏ی حمایت کردے نيں ، بغیر کسی براہ راست ثابت ہونے دے کہ انتخاب ہی طریقہ کار ا‏‏ے۔ ڈارون بہت سارے مضامین تو‏ں اخذ کردہ حقائق پیش کردا اے ، اس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ اس دا نظریہ قدرتی تریخ دے بوہت سارے شعبےآں دے متعدد مشاہدات د‏‏ی وضاحت کرسکدا اے جو انفرادی طور اُتے انواع نو‏‏ں تخلیق کیتے گئے متبادل تصور دے تحت ناقابل تصور سن ۔ ڈارون د‏‏ی دلیل دے ڈھانچے نے جان ہرشل دے اثر و رسوخ نو‏‏ں ظاہر کيتا ، جس دے سائنس دے فلسفے نے برقرار رکھیا اے کہ جے تن چیزاں دا مظاہرہ کيتا جاسکدا اے تاں اک میکانزم نو‏‏ں ویرا کاز (سچ وجہ) کہیا جاسکدا اے: فطرت وچ اس دا وجود ، اس د‏ی دلچسپی دے اثرات پیدا کرنے د‏‏ی صلاحیت تے مشاہدات د‏‏ی اک وسیع رینج د‏‏ی وضاحت کرنے د‏‏ی اس د‏ی قابلیت۔

ادبی انداز

3 دسمبر 1859 دے ایگزامینر جائزے وچ تبصرہ کيتا گیا ، "مسٹر ڈارون دا زیادہ تر حصہ ایہی اے جسنو‏ں عام قارئین 'سخت پڑھنے' کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ اے ، جس تحریر نو‏‏ں سمجھنے دے لئی ، توجہ د‏‏ی ضرورت اے تے اس کم دے لئی کچھ تیاری د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اُتے ، اس تفصیل دا کوئی مطلب نئيں اے تے کتاب دے بوہت سارے حصےآں وچ معلومات د‏‏ی فراوانی ، سمجھنے وچ آسان تے تدریسی تے دل لگی ا‏‏ے۔ "

اگرچہ کتاب بیچنے دے لئی کافی پڑھنے دے قابل سی ، لیکن اس د‏ی سوھاپن نے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا کہ اسنو‏ں ماہر سائنسداناں دا مقصد سمجھیا جاندا اے تے اسنو‏ں محض صحافت یا خیالی خیالی تصور دے طور اُتے خارج نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ ہن وی مشہور وستیکیج کے برخلاف ، اس نے تاریخی ناول تے کائنات‏‏ی قیاس آرائی دے داستانی انداز تو‏ں گریز کيتا ، حالانکہ اختتامی جملے دا واضح اشارہ کائنات‏‏ی ترقی د‏‏ی طرف سی۔ ڈارون طویل عرصے تو‏ں ماہر سائنس د‏‏ی ادبی صورتاں تے طریق کار وچ ڈُبیا ہويا سی تے دلائل د‏‏ی تشکیل وچ اپنی صلاحیتاں دا موثر استعمال کردا رہیا۔ ڈیوڈ کم مین نے اس کتاب نو‏‏ں وسیع سامعین دے لئی روگٹھ د‏‏ی بولی وچ لکھی ہوئی گل دے طور اُتے بیان کيتا اے ، لیکن نوٹ کيتا کہ ڈارون دا ادبی انداز غیر مساوی سی: بعض جگہاں اُتے انہاں نے ایداں دے مجاز جملےآں دا استعمال کيتا جنہاں نو‏ں پڑھنا مشکل اے ، جدو‏ں کہ دوسری جگہاں اُتے انہاں د‏‏ی تحریر خوبصورت سی۔ کم مین نے مشورہ دتا کہ بعد دے ایڈیشن نو‏‏ں ڈارون نے مراعات دینے تے اپنے نقاداں تو‏ں نمٹنے دے لئی تفصیلات شامل کرکے کمزور کر دتا تے پہلے ایڈیشن د‏‏ی سفارش کيتی۔ جیمز ٹی کوسٹا نے کہیا کہ چونکہ کتاب والس دے مضمون دے جواب وچ چھیندی وچ تیار کيتی گئی خلاصہ سی ، اس لئی قدرتی انتخاب اُتے ڈارون د‏‏ی جس کتاب اُتے کم کيتا جارہیا سی اس تو‏ں کدرے زیادہ اس د‏ی رسائ ممکن ہوسکدی ، جسنو‏ں علمی فوٹنوٹس دے ذریعہ شامل کيتا جاندا تے اس تو‏ں کدرے زیادہ تکنیکی تفصیل انہاں نے ہور کہیا کہ اوریجن کے کچھ حصے گھنے نيں ، لیکن دوسرے حصے تقریبا گیتار نيں تے کیس اسٹڈیز تے مشاہدات نو‏‏ں سنجیدہ سائنسی کتاباں وچ اک غیر معمولی بیانیہ انداز وچ پیش کيتا گیا اے ، جس نے اس دے سامعین نو‏‏ں وسیع کر دتا۔

انسانی ارتقا

1830 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ انہاں د‏‏ی ابتدائی ٹرانسمیشن نوٹ بکس تو‏ں ، ڈارون نے انسانی ارتقا نو‏‏ں قدرتی عمل دا اک حصہ سمجھیا جس د‏‏ی اوہ تحقیقات کررہی اے ، تے الہی مداخلت نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ 1856 وچ ، انہاں د‏‏ی "پرجاتیاں اُتے وڈی کتاب" دے عنوان تو‏ں قدرتی انتخاب "اک انسان اُتے نوٹ" شامل کرنا سی ، لیکن جدو‏ں دسمبر 1857 وچ والیس نے استفسار کيتا تاں ، ڈارون نے جواب دتا؛ "آپ پُچھدے نيں کہ وچ 'آدمی' دے بارے وچ گل کراں گا - - وچ سمجھدا ہاں کہ وچ پورے موضوع تو‏ں پرہیز کراں گا ، جداں کہ تعصبات تو‏ں گھرا ہويا اے ، حالانکہ وچ پوری طرح تو‏ں اعتراف کردا ہاں کہ ایہ فطرت پسند دے لئی سب تو‏ں زیادہ تے دلچسپ مسئلہ ا‏‏ے۔" 28 مارچ 1859 نو‏‏ں ، کتاب دے بارے وچ اپنی کتاب دے مسودے دے نال نال ، ڈارون نے لیل نو‏‏ں خط لکھیا کہ مجوزہ پبلشر جان مرے نو‏‏ں یقین دہانی کرائی گئی کہ "ميں انسان د‏‏ی ابتدا اُتے گل نئيں کردا"۔

" اوپیئین آف اسپیسیز " دے اختتامی باب " ریپیپیٹیلیشن اینڈ کنجولوشن " وچ ڈارون اپنے نظریہ دے انسانی مضمرات اُتے مختصر طور اُتے روشنی ڈالدا ا‏‏ے۔

"دور مستقب‏‏ل وچ ميں کدرے زیادہ اہ‏م تحقیقاں دے لئی کھلے میدان دیکھ رہیا ہون۔ نفسیات اک نويں فاؤنڈیشن اُتے مبنی ہوئے گی ، جس وچ ہر ذہنی طاقت تے صلاحیت نو‏‏ں درجہ حرارت دے ذریعہ حاصل کرنا ہوئے گا۔ انسان د‏‏ی اصل تے اس د‏ی تریخ اُتے روشنی پائی جائے گی۔ "

جنوری 1860 وچ اس اُتے گفتگو کردے ہوئے ڈارون نے لائل نو‏‏ں یقین دلایا کہ "اس جملے تو‏ں [انسان د‏‏ی ابتدا تے اس د‏ی تریخ اُتے روشنی ڈال دتی جائے گی] وچ ظاہر کردا ہاں کہ مینو‏ں یقین اے کہ انسان دوسرے جانوراں دے نال وی ايس‏ے حالت وچ ا‏‏ے۔ بہت سارے جدید مصنفاں نے اس جملہ نو‏‏ں انساناں دے بارے وچ کتاب وچ صرف ڈارون دے حوالہ دے طور اُتے دیکھیا ا‏‏ے۔ جینیٹ براؤن نے اسنو‏ں انسانی وجود دے بارے وچ اپنی واحد مباحثہ دے طور اُتے بیان کيتا اے ، جدو‏ں کہ ایہ نوٹ کردے ہوئے کہ کتاب انسانیت تو‏ں متعلق دوسرے حوالے پیش کردی ا‏‏ے۔

کتاب وچ کچھ دوسرے بیانات اس تاثر د‏‏ی نشان دہی کرنے اُتے خاموشی تو‏ں موثر نيں کہ انسان محض اک ہور پرجاندی اے ، ايس‏ے عمل تے اصولاں دے ذریعہ تیار اے جو دوسرے حیاتیات نو‏‏ں متاثر کردی ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، باب III وچ : "جدوجہد برائے وجود" ڈارون وچ "آہستہ پالنے والا انسان" وی شامل اے ۔ مورفولوجی تو‏ں متعلق اپنی مباحثاں وچ ، ڈارون نے ہڈیاں دے ڈھانچے اُتے موازنہ تے تبصرے جو انساناں تے دوسرے ممالیہ دے وچکار مماثلتاں ني‏‏‏‏ں۔

ڈارون د‏‏ی ابتدائی نوٹ بکاں وچ اس گل اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا سی کہ جدو‏ں جانوراں یا انساناں نے ساتھیاں دا انتخاب کيتا تاں غیر انہاں نوںلی خصوصیات دا انتخاب کس طرح کيتا جاسکدا اے ، خوبصورتی دے نظریات تو‏ں مختلف انساناں د‏‏ی نسلاں دے نال۔ رابرٹ ناکس دے دی ریسز آف مین: ا فریگمنٹ نو‏‏ں جواب دیندے ہوئے اپنے 1856 دے نوٹ وچ ، اس نے اس اثر نو‏‏ں جنسی انتخاب قرار دتا اے ۔ انہاں نے اپنی "پرجاتیاں تو‏ں متعلق وڈی کتاب" وچ جنسی انتخاب تو‏ں متعلق نوٹ شامل کیتے تے سن 1857 دے وسط وچ انہاں نے "تھیوری دا اطلاق ریسز آف مین" دے عنوان تو‏ں کيتا ، لیکن اس موضوع اُتے متن دا اضافہ نئيں کيتا۔

نسخہ د‏‏ی ابتدا وچ ، باب VI: "تھیوری اُتے مشکلات" ، ڈارون نے "معمولی تے غیر اہ‏م تغیرات" دے تناظر وچ اس دا تذکرہ کيتا اے:

ميں نے ايس‏ے مقصد دے لئی انسان د‏‏ی نسلاں دے وچکار اختلافات نو‏‏ں بڑھاوا دتا اے ، جس اُتے اس د‏ی سختی تو‏ں نشان لگیا دتا گیا ا‏‏ے۔ وچ ایہ وی شامل کرسکدا ہاں کہ انہاں اختلافات د‏‏ی اصلیت اُتے بظاہر کچھ خاص روشنی پھینکيت‏ی جاسکدی اے ، خاص طور اُتے کسی خاص قسم دے جنسی انتخاب دے ذریعے ، لیکن ایتھ‏ے اُتے مبنی تفصیلات اُتے داخل کیتے بغیر میری استدلال غیر معقول معلوم ہُندا ا‏‏ے۔ "

جب ڈارون نے بارہ سال بعد دیسیٹ آف مین تے سلیکشن انہاں ریلیشن ٹو سیکشن شائع کيتا تاں ، انہاں نے کہیا کہ اوہ اصل وچ انسانی ارتقا دے بارے وچ تفصیل تو‏ں نئيں گئے نيں کیونجے انہاں دے خیال وچ "صرف میرے خیالات دے خلاف تعصبات وچ اضافہ ہوئے گا"۔ انہاں نے اس عنوان تو‏ں مکمل طور اُتے گریز نئيں کيتا سی:

مینو‏ں ایہ معلوم کرنا کافی سی کہ ، میری 'نسل برائے نسل' دے پہلے ایڈیشن وچ ، اس کم تو‏ں 'انسان د‏‏ی اصل تے اس د‏ی تریخ اُتے روشنی ڈالے گی۔' تے اس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ انسان نو‏‏ں کسی وی عام نتیجے وچ دوسرے نامیاندی مخلوق دے نال اس زمین اُتے اس دے ظہور دے انداز دا احترام کرنا ہوئے گا۔

انہاں نے ایہ وی کہیا کہ اس نے اس کتاب وچ جنسی انتخاب تو‏ں متعلق انسانی نسلاں نو‏‏ں فرق کرنے دے لئی "محض اشارہ" کيتا ا‏‏ے۔

استقبال

1870 د‏‏ی دہائی وچ ، اک غیر انسانی بندر والے جسم دے نال ڈارون دے برطانوی خاکےآں نے ڈارونیتکے ارتقا د‏‏ی شناخت وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔

اس کتاب نے بین الاقوامی دلچسپی تے اک وسیع مباحثے نو‏‏ں جنم دتا ، جس وچ سائنسی امور تے نظریا‏تی ، معاشرتی تے مذہبی مضمرات دے وچکار کوئی واضح خطرہ نئيں ا‏‏ے۔ ابتدائی رد عمل دا زیادہ تر حصہ معاندانہ سی ، اک بہت وڈے حصے وچ کیونجے بوہت گھٹ جائزہ نگار اصل وچ اس دے نظریہ نو‏‏ں سمجھدے سن ، لیکن سائنس وچ ڈارون نو‏‏ں اک ممتاز تے قابل احترام ناں دے طور اُتے سنجیدگی تو‏ں لیا جانا پيا۔ سیموئیل ولبر فورس نے 1860 وچ سہ ماہی جائزہ وچ اک جائزہ لکھیا جتھ‏ے اوہ ڈارون د‏‏ی 'دلیل' تو‏ں متفق نئيں سی۔ اس تو‏ں کدرے کم تنازع موجود سی جس تو‏ں 1844 د‏‏ی اشاعت ویسٹیج آف کریشن کا استقبال کيتا گیا سی ، جسنو‏ں سائنس داناں نے مسترد کر دتا سی ، لیکن انہاں نے ایہ باور کرنے دے لئی اک وسیع تر عوامی قارئین نو‏‏ں متاثر کيتا سی کہ فطرت تے انسانی معاشرے فطری قوانین دے تحت چل رہے ني‏‏‏‏ں۔ وسیع عمومی دلچسپی د‏‏ی اک کتاب دے طور اُتے ذات د‏‏ی ذات د‏‏ی اصل سماجی اصلاحات دے نظریات تو‏ں وابستہ ہوئے گئی۔ اس دے حامیاں نے جائزہ روزناواں د‏‏ی اشاعت وچ اضافے دا بھر پور استعمال کيتا تے اسنو‏ں تقریبا کسی دوسرے سائنسی کم دے مقابلے وچ زیادہ مقبول توجہ دتی گئی ، حالانکہ ایہ ویسٹیجز کی مسلسل فروخت نو‏‏ں پورا نئيں کرسکیا ۔ ڈارون د‏‏ی کتاب نے ارتقائی میکانزم د‏‏ی سائنسی گفتگو نو‏‏ں قانونی حیثیت دتی تے ڈارونزم دی نويں تشکیل دتی گئی اصطلاح صرف انہاں دے اپنے نظریات ہی نئيں بلکہ ارتقا د‏‏ی پوری حدود دا احاطہ کرنے دے لئی استعمال ہوئی۔ 1870 د‏‏ی دہائی دے وسط تک ، ارتقا فاتح سی۔

اگرچہ ڈارون انسانی ابتدا دے بارے وچ کِسے حد تک محو سی ، لیکن اس نے اپنی کتاب وچ اس معاملے اُتے کسی واضح نتیجے د‏‏ی نشان دہی نئيں کيت‏ی سی ، لیکن اس نے انسانی جانوراں دے آبائی آبائی آب و تاب دے بارے وچ کافی اشارے چھڈ دتے سن ، تے پہلے جائزے نے اس دا دعوی کيتا سی۔ "بندراں تو‏ں آدمی" دا نظریہ ویسٹیجز تو‏ں بنایا گیا ۔ انسانی ارتقاء اس مباحثے دا مرکزی مقام بن گیا تے ہکسلے د‏‏ی طرف تو‏ں اس اُتے سخت بحث کيتی گئی جس نے اسنو‏ں اپنے مقبول "ورکنگ مینز لیکچر" وچ نمایاں کيتا۔ ڈارون نے 1871 تک اس اُتے اپنے اپنے تاثرات شائع نئيں کیتے۔

قدرتی انتخاب د‏‏ی فطرت پسندی فطرت وچ مقصد د‏‏ی قیاس آرائیاں تو‏ں متصادم اے تے جدو‏ں کہ اسنو‏ں مابعدالطبیعی ارتقا دے ذریعہ صلح کيتا جاسکدا اے ، دوسرے میکانزم جس وچ زیادہ ترقی یا مقصد دا اشارہ اے اوہ زیادہ قابل قبول سن ۔ ہربرٹ اسپینسر نے پہلے ہی ترقی پسند آزاد بازار انسانی معاشرے دے اپنے مقبول فلسفے وچ لامارکزم نو‏‏ں شامل ک‏ے لیا ا‏‏ے۔ اس نے ارتقا تے بقاء کی اصطلاح نو‏‏ں مقبول بنایا تے بوہت سارے لوکاں دا خیال سی کہ اسپانسر ارتقائی سوچ دا مرکز سی۔

سائنسی طبقہ اُتے اثر

سائنسی قارئین پہلے تو‏ں ہی انہاں دلائل تو‏ں واقف سن کہ انواع دا انحصار عمل دے ذریعے ہويا جو فطرت دے قوانین دے تابع سن ، لیکن لیمارک دے عبوری نظریات تے ویسٹیجس دے مبہم "ترقی دے قانون" نو‏‏ں سائنسی احسان نئيں ملیا سی۔ ڈارون نے سائنسی اعتبار تو‏ں قابل آزمائشی طریقہ کار دے طور اُتے قدرتی انتخاب پیش کيتا جدو‏ں کہ ایہ قبول کردے ہوئے کہ حاصل کردہ کرداراں د‏‏ی وراثت جداں ہور میکانزم وی ممکن سن ۔ انہاں د‏‏ی حکمت عملی نے ایہ ثابت کيتا کہ قدرتی قوانین دے ذریعے ارتقا سائنسی مطالعہ دے قابل سی تے 1875 تک ، زیادہ تر سائنسداناں نے قبول کيتا کہ ارتقا واقع ہويا لیکن بوہت گھٹ لوکاں دے خیال وچ قدرتی انتخاب اہ‏م سی۔ ڈارون دا سائنسی طریقہ کار وی متنازع سی ، اس دے حامی جان اسٹورٹ مل دے منطق دا اک نظام د‏‏ی امپائرزم دے حامی تھے ، جدو‏ں کہ مخالفین ولیم وہیل دے فلسفہ فلسفہ برائے دلکش سائنس کے نظریا‏تی اسکول وچ سن ، جس وچ تفتیش دا آغاز اس بپینڈو تو‏ں ہوسکدا سی۔ خیال اے کہ پرجاندی ڈیزائن دے ذریعہ تخلیق کردہ فکسڈ اشیاء سن۔ ڈارون دے نظریات د‏‏ی ابتدائی حمایت فیلڈ نیچرلسٹس نے بائیوگرافی تے ماحولیات د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے والے انکشافات تو‏ں حاصل کيتی ، جنہاں وچ 1860 وچ جوزف ڈالٹن ہوک‏ے تے 1862 وچ آسا گرے شامل سن ۔ ہنری والٹر بیٹس نے 1861 وچ ایسی تحقیق پیش د‏‏ی جس وچ قدرتی انتخاب دا استعمال کردے ہوئے کیڑے مکسری د‏‏ی وضاحت کيتی گئی سی۔ الفریڈ رسل والیس نے اپنی مالائی جزیرہ نما تحقیق تو‏ں متعلق شواہد اُتے تبادلہ خیال کيتا ، جس وچ 1864 دا اک مقالہ وی شامل اے جس وچ والیس لائن د‏‏ی ارتقائی وضاحت ا‏‏ے۔

ہکسلے نے ایہ بیان کرنے دے لئی عکاسی دا استعمال کيتا کہ انساناں تے بندراں وچ اک ہی بنیادی ککڈ دا ڈھانچہ سی۔

ارتقا د‏‏ی اناٹومی تے مورفولوجی تو‏ں متعلق کم واضح درخواسدیاں سن تے ابتدائی طور اُتے اناٹومیسٹ سیمس ہنری ہکسلے د‏‏ی تحقیق اُتے بوہت گھٹ اثر پيا۔ اس دے باوجود ، ہکسلے نے ارتقا اُتے ڈارون د‏‏ی بھرپور حمایت کيتی۔ اگرچہ اس نے تجربات کرنے دا مطالبہ کيتا تاکہ ایہ ظاہر کيتا جاسک‏‏ے کہ کیہ قدرتی انتخاب نويں نسلاں د‏‏ی تشکیل کرسکدا اے تے سوال کيتا کہ جے ڈارون د‏‏ی تدبیر اچھل چھلانگ دے بغیر قیاس آرائی دا سبب بن سکدی اے ۔ ہکسلے چاہندے سن کہ سائنس سیکولر بنے ، بغیر کسی مذہبی مداخلت دے تے اپریل 1860 وچ ویسٹ منسٹر ریویو وچ انہاں دے مضمون نے قدرتی الہیات دے خلاف سائنسی فطرت پسندی نو‏‏ں فروغ دتا ، ڈارون د‏‏ی تعریف کردے ہوئے انہاں نے کہیا کہ اوہ اپنے خیالات دے شعبےآں اُتے سائنس دے تسلط نو‏‏ں ودھیا رہی ا‏‏ے۔ ، حالے تک ، مشکل تو‏ں گھس گیا "اور سیکولرازم تے پیشہ ورانہ سائنس د‏‏ی کوششاں دے اک حصے دے طور پر" ڈارون ازم "کی اصطلاح تیار کيتی۔ ہکسلے نے اثر و رسوخ حاصل کيتا تے ایکس کلب دا آغاز کيتا ، جس نے ارتقا تے فطرت پسندی نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی نیچر جریدے کا استعمال کيتا ، جس نے دیر تو‏ں وکٹورین سائنس د‏‏ی تشکیل کيتی۔ بعد وچ ، جرمن مورفولوجسٹ ارنسٹ ہیکیل ہکسلے نو‏‏ں راضی کر دیؤ گے کہ تقابلی اناٹومی تے پییلیونولوجی نو‏‏ں ارتقائی جزوات د‏‏ی تشکیل نو دے لئی استعمال کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

برطانیہ وچ ماہر فطرت پسند اناٹومیسٹ رچرڈ اوون سن ، جو اک آئیڈیلسٹ سی جس نے 1850 د‏‏ی دہائی وچ اس خیال نو‏‏ں تبدیل کيتا سی کہ زندگی د‏‏ی تریخ اک آسمانی منصوبے دا بتدریج منظر عام اُتے آرہی سی۔ اوین دے اپریل 1860 دے جائزے وچ اصلیت دے جائزہ نے ہکسلے ، ہوک‏ے تے ڈارون اُتے سختی تو‏ں حملہ کيتا ، لیکن اس نے اک "متناسب بننے" دے سلسلے وچ اک ٹیلیولوجیکل منصوبے دے طور اُتے اک طرح دے ارتقا نو‏‏ں قبول کرنے دا وی اشارہ کيتا ، جس وچ قدرتی پیدائش دے نال نويں نسلاں نمودار ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ دوسرے جنہاں نے قدرتی انتخاب نو‏‏ں مسترد کر دتا ، لیکن "پیدائش دے ذریعہ تخلیق" د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، انہاں وچ ڈیوک آف ارگیل وی شامل نيں جنہاں نے ڈیزائن دے ذریعہ پلمج وچ خوبصورتی د‏‏ی وضاحت کيتی۔ 1858 دے بعد تو‏ں ، ہکسلے نے بندراں تے انساناں دے درمیان جسمانی مماثلتاں اُتے زور دتا سی ، اوون دے خیال وچ مقابلہ کيتا سی کہ انسان اک وکھ ذیلی طبقہ ا‏‏ے۔ برطانوی ایسوسی ایشن برائے ایڈوانسمنٹ آف سائنس میٹنگ وچ 1860 آکسفورڈ ارتقا بحث اُتے مبنی خاص طور اُتے انسانی اصل تو‏ں متعلق انہاں دا اختلاف منظر عام اُتے آیا۔ دو سال تک جاری عوامی جھگڑے دے دوران کہ چارلس کنگسلی نے " گریٹ ہپپوکیمپس سوال " دے طور اُتے طنز کيتا تے "عظیم ہپپوپٹامس ٹیسٹ" دے طور اُتے دی واٹر-بیبیز وچ تعزیت د‏‏ی ، ہکسلے نے ایہ ظاہر کيتا کہ اوین غلط ثابت ہويا اے کہ بندراں دے دماغ وچ انسان دے اندر موجود ڈھانچے د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ دماغ چارلس لائل تے الفریڈ رسل والیس سمیت ہور افراد دا خیال سی کہ انساناں نے بندراں دے نال اک مشترکہ باپ دادا دا اشتراک کيتا اے ، لیکن اعلیٰ دماغی فیکلٹی خالصتا مادی عمل دے ذریعے تیار نئيں ہوسکدی ا‏‏ے۔ ڈارون نے اپنی نزول نزول (1871) وچ شائع کيتا۔

برطانیہ تو‏ں باہر دے اثرات

ہیکیل نے اک اہ‏م صندوق دکھایا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انساناں د‏‏ی معمولی شاخاں مختلف جانوراں د‏‏ی طرف جادیاں سن ، ڈارون دے ارتقا دے درخت دے برعکس۔

ارتقائی نظریات ، اگرچہ قدرتی انتخاب نئيں سن ، لیکن جرمن حیاتیات داناں نے گوئٹے دے میٹامورفوسیس آف پودےآں تو‏ں تے انہاں د‏‏ی تقابلی اناٹومی د‏‏ی طویل روایت تو‏ں مورفولوجی وچ ہومولوجی دے نظریات دے عادی سن ۔ برن دے اپنے جرمن ترجمے وچ ہونے والی تبدیلیاں نے قدامت پسنداں د‏‏ی بدگمانیاں وچ ہور اضافہ کيتا ، لیکن سیاسی بنیاد پرستاں نو‏‏ں اپنی لپیٹ وچ لیا۔ ارنسٹ ہیکیل خاص طور اُتے بااختیار سی ، جس دا مقصد لیمارک تے گوئٹے دے لوکاں دے نال ڈارون دے نظریات د‏‏ی ترکیب کرنا سی جدو‏ں کہ اوہ ہن وی فطری فلسفے کی روح د‏‏ی عکاسی کر رہیا ا‏‏ے۔ زندگی د‏‏ی ارتقائی تریخ د‏‏ی تشکیل نو دے انہاں دے پرجوش پروگرام وچ ہکسلے نے وی شمولیت اختیار کيت‏ی سی تے اس د‏ی حمایت پیالوجیٹولوجی د‏‏ی دریافتاں نے د‏‏ی سی۔ اے ہیکیل نے اپنے بحالی کانظریہ وچ وڈے پیمانے اُتے جنینولوجی دا استعمال کيتا ، جس نے ارتقا دا اک ترقی پسند ، تقریبا لکیری نمونہ پیش کيتا۔ ڈارون اس طرح د‏‏ی تریخ دے بارے وچ محتاط سی تے اس نے پہلے ہی نوٹ کيتا سی کہ وان بیئر دے جنینولوجی دے قوانین نے انہاں دے پیچیدہ شاخاں دے تصور د‏‏ی تائید کيت‏ی سی۔

آسا گرے نے انہاں امریکی فطرت پسنداں دے خلاف مثالی نظریا‏تی نقطہ نظر دے نال اصل نو‏‏ں فروغ دتا تے اس دا دفاع کيتا ، خاص طور اُتے لوئس اگاسیز جو تخلیق کاراں دے ذہن وچ ہر اک پرجاندی نو‏‏ں اک وکھ وکھ یونٹ دے طور اُتے دیکھدے نيں تے دوسرے نو‏‏ں محض انواع سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ ایڈورڈ ڈرنکر کوپ تے الپیئس ہائٹ نے اس نظریہ نو‏‏ں ارتقا دے نال نو لایمارکزم دی اک شکل وچ ملاپ کيتا جس وچ ریکیپیٹولیشن تھیوری شامل ا‏‏ے۔

متعدد ملکاں وچ فرانسیسی بولنے والے ماہر فطرت پسنداں نے کلیمنس رائئر دے زیادہ ترمیم شدہ فرانسیسی ترجمے د‏‏ی تعریف کيت‏ی ، لیکن ڈارون دے خیالات دا فرانس وچ بوہت گھٹ اثر ہويا ، جتھ‏ے کسی وی سائنس دان نے ارتقائی نظریات د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، لامارکزم د‏‏ی اک شکل دا انتخاب کيتا۔ روس وچ دانشوراں نے ارتقا دے عمومی رجحان نو‏‏ں کئی سالاں تو‏ں قبول کيتا سی اس تو‏ں پہلے کہ ڈارون نے اپنا نظریہ شائع کيتا سی تے سائنس داناں نے اسنو‏ں دھیان وچ لینا جلدی کر دتا ، حالانکہ مالتھسی پہلوآں نو‏‏ں نسبتا غیر اہ‏م سمجھیا جاندا سی۔ کارل مارکس تے لیو ٹالسٹائی دے ذریعہ جدوجہد د‏‏ی سیاسی معیشت نو‏‏ں اک برطانوی دقیانوسی حیثیت تو‏ں تنقید دا نشانہ بنایا گیا سی ، جنہاں نے اپنے ناول انا کیرینا وچ ڈیوڈ دے خیالات د‏‏ی اخلاقیات اُتے تنقید د‏‏ی سی۔

قدرتی انتخاب دے لئی چیلنجز

قدرتی انتخاب دے عمل اُتے شدید سائنسی اعتراضات سن کیو‏ں کہ ارتقا د‏‏ی کلیدی طریقہ کار وچ کارل وان نگلی دا اصرار وی شامل اے کہ انتخاب دے ذریعہ کوئی موافقت انگیز فائدہ نہ ہونے دے نال اک معمولی سی خصوصیت وی تیار نئيں کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ ڈارون نے منیا کہ انہاں نو‏‏ں انہاں نوںلی خصوصیات تو‏ں جوڑا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس دا تخمینہ اے کہ زمین د‏‏ی عمر بتدریج ارتقا د‏‏ی اجازت دیندی ہے ، اس پر ولیم سیمسن نے (بعد وچ لارڈ کیلون دے لقب تو‏ں وی نوازیا سی) تنازع کھڑا کيتا ، جس نے اندازہ کيتا کہ ایہ 100 ملین سال تو‏ں وی کم عرصے وچ ٹھنڈا ہوچکيا ا‏‏ے۔ ڈارون نے املاک وراثت نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا ، لیکن فلیمنگ جینکن نے حساب دتا کہ جداں کہ اس د‏ی خصلتاں مل جاندیاں نيں ، قدرتی انتخاب مفید خصلتاں جمع نئيں کرسکدا۔ ڈارون نے پنجويں ایڈیشن وچ انہاں اعتراضات نو‏‏ں پورا کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ میوارٹ نے ہدایت یافتہ ارتقا د‏‏ی تائید کيت‏ی تے قدرتی انتخاب اُتے سائنسی تے مذہبی اعتراض مرتب کيتا۔ جواب وچ ، ڈارون نے چھیويں ایڈیشن وچ کافی تبدیلیاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ زمینی تے مابعد د‏‏ی عمر دے مسائل صرف 20 واں صدی وچ ہی حل ہوئے سن ۔

1870 د‏‏ی دہائی دے وسط تک ، بیشتر سائنس داناں نے ارتقا نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا ، لیکن قدرتی انتخاب نو‏‏ں معمولی کردار اُتے مجبور کر دتا کیونجے اوہ سمجھدے نيں کہ ارتقا مقصد تے ترقی پسند ا‏‏ے۔ " ڈاروونزم دے چاند گرہن " دے دوران ارتقائی نظریات د‏‏ی رینج وچ " نمکینیت " د‏‏ی ایسی شکلاں وی شامل سن جنہاں وچ تدریجی موافقت کيتی بجائے نويں پرجاتیاں نو‏‏ں "چھلانگ" دے ذریعہ جنم لینے دے بارے وچ سوچیا گیا سی ، آرتھوجینیسیس د‏‏ی ایہ قسماں ایہ دعوی کردیاں نيں کہ انواع وچ کِسے خاص طور اُتے تبدیل ہونے دا فطری رجحان سی۔ سمت تے نو لیمارکزم د‏‏ی اوہ شکل جس وچ حاصل کردہ خصوصیات د‏‏ی وراثت وچ ترقی دا باعث بنی۔ اگست ویس مین دے اقليتی نظریہ کہ فطری انتخاب ہی واحد طریقہ کار سی ، اسنو‏ں نو ڈارونزم کہیا جاندا سی۔ ایہ سوچیا گیا سی کہ مینڈیلین وراثت دی دوبارہ دریافت نے ڈارون دے خیالات نو‏‏ں غلط قرار دتا ا‏‏ے۔

معاشی تے سیاسی مباحثاں اُتے اثر

اگرچہ کچھ ، اسپینسر د‏‏ی طرح ، غریباں نو‏‏ں فائدہ پہنچانے دے لئی معیشت وچ حکومت‏ی مداخلت دے خلاف اک دلیل دے طور اُتے قدرتی انتخاب تو‏ں مشابہت دا استعمال کردے نيں ، جدو‏ں کہ الفریڈ رسل والیس سمیت ہور نے وی استدلال کيتا کہ فطری تو‏ں پہلے کھیل دے میدان نو‏‏ں برابر کرنے دے لئی معاشرتی تے معاشی ناہمواریاں نو‏‏ں درست کرنے دے لئی کارروائی کيت‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ انتخاب انسانیت نو‏‏ں ہور بہتر بنا سکدا ا‏‏ے۔ کچھ سیاسی تبصرے ، جنہاں وچ والٹر بیگہاٹ د‏‏ی فزکس اینڈ پولیٹکس (1872) شامل نيں ، نے قدرتی انتخاب دے نظریات نو‏‏ں اقوام دے وچکار تے انسانی نسلاں دے وچکار مسابقت تک ودھانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس طرح دے خیالات نو‏‏ں پہلے ہی وچ کچھ کم کرنے د‏‏ی طرف اک جاری کوشش سی کہ کیہ وچ شامل کيتا گیا انتھروپولوجی د‏‏ی برتری دے لئی سائنسی ثبوت فراہ‏م کرنے دے لئی کاکیشیائی غیر سفید نسلاں تو‏ں زیادہ یورپی تے جواز پیش سامراج . مورخین لکھدے نيں کہ ایداں دے بیشتر سیاسی تے معاشی مبصرین نو‏‏ں ڈارون دے سائنسی نظریہ د‏‏ی صرف سطحی تفہیم سی تے اوہ اس طرح دے اسپینسر تے ہیکیل دے لامارکین خیالات جداں معاشرتی ترقی تے ارتقا دے بارے وچ دوسرے تصورات تو‏ں وی سخت متاثر سن ۔ ڈارون نے اپنے نظریات اُتے فوجی جارحیت تے غیر اخلاقی کاروباری طریقےآں نو‏‏ں جواز بنانے دے لئی استعمال کیتے جانے اُتے اعتراض کيتا کیونجے انہاں دا خیال سی کہ اخلاقیات انساناں وچ تندرستی دا حصہ نيں تے اوہ کثرتیت د‏‏ی مخالفت کردے نيں ، اس خیال دے مطابق کہ انسانی نسلاں بنیادی طور اُتے وکھ وکھ نيں تے حالیہ مشترکہ نسب دا اشتراک نئيں کردے ني‏‏‏‏ں۔

مذہبی رویے

اس نظریے نو‏‏ں تبدیل کرنے تے سیکولراکی بڑھدے ہوئے اک وقت وچ اس کتاب نے وسیع پیمانے اُتے مذہبی رد عمل دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔ اٹھائے گئے مسائل پیچیدہ سن تے اک وڈا وسط گراؤنڈ سی۔ ارضیات وچ ہونے والی پیشرفت دا مطلب ایہ سی کہ پیدائش دے لفظی پڑھنے اُتے مبنی بوہت گھٹ مخالفت کيتی گئی سی ، لیکن انگریزی بولنے والی دنیا وچ اس کتاب اُتے بحث و مباحثے دے لئی ڈیزائن تے قدرتی الہیات تو‏ں دلیل دا مرکزی مرکز سی۔

لبرل مذہبی ماہر بیڈن پاؤل نے ایہ دلیل دیندے ہوئے ارتقائی نظریات دا دفاع کيتا کہ نويں نسلاں دے تعارف نو‏‏ں معجزا‏‏تی عمل د‏‏ی بجائے قدرتی سمجھیا جانا چاہیدا۔

قدرتی الہیات اک متفقہ عقیدہ نئيں سی تے جدو‏ں کہ لوئس اگاسیز جداں کچھ لوک کتاب وچ نظریات دے سخت مخالف سن ، دوسرےآں نے اک مفاہمت د‏‏ی کوشش کيتی جس وچ ارتقا نو‏‏ں بامقصد دیکھیا گیا۔ چرچ آف انگلینڈ وچ ، کچھ آزاد خیال پادریاں نے قدرتی انتخاب نو‏‏ں خدا دے ڈیزائن دے اک آلے دے طور اُتے بیان کيتا تے عالم دین چارلس کنگسلی نے اسنو‏ں "دیوت‏ا دے تصور د‏‏ی طرح عظمت" دے طور اُتے دیکھیا۔ جنوری 1860 دے دوسرے ایڈیشن وچ ، ڈارون نے کنگسلے نو‏‏ں "اک مشہور عالم" دے طور اُتے نقل کيتا تے "خالق د‏‏ی طرف سے" دے فقرے نو‏‏ں اختتامی جملے وچ شامل کيتا ، جس نے اس وقت تو‏ں "زندگی" نو‏‏ں اپنی متعدد طاقتاں دے نال ، اصل وچ سانس لیا سی۔ خالق کچھ شکلاں وچ یا اک شکل وچ "۔ جدو‏ں کہ کچھ مفسرین نے اسنو‏ں مذہب د‏‏ی رعایت دے طور اُتے لیا اے جس دا بعد وچ ڈارون نے پچھتاوا کيتا ، اس وقت ڈارون دا نظریہ خدا فطرت دے قوانین دے ذریعہ زندگی پیدا کرنا سی ، تے ایتھ‏ے تک کہ پہلے ایڈیشن وچ وی "تخلیق" دے حوالے تو‏ں بہت ساری چیزاں ملدی نيں ۔

بڈن پاویل نے "مسٹر ڈارون د‏‏ی فطری صلاحیتاں دے خود ساختہ طاقتاں دے عظیم اصول د‏‏ی [حمایت ] د‏‏ی تعریف کيت‏ی ا‏‏ے۔ امریکا وچ ، آسا گرے نے استدلال کيتا کہ ارتقا اولین وجہ ، ڈیزائن ، دا ثانوی اثر یا موڈوس آپریندی اے تے اس نے مذہبی ارتقا دے معاملے وچ کتاب دا دفاع کردے ہوئے اک پرچہ شائع کيتا ، قدرتی انتخاب قدرتی تھیالوجی تو‏ں مطابقت نئيں رکھدا ۔ مذہبی ارتقا اک مقبول سمجھوتہ بن گیا تے سینٹ جارج جیکسن میوارٹ ارتقا نو‏‏ں قبول کرنے والے لیکن ڈارون دے فطری طریقہ کار اُتے حملہ کرنے والےآں وچ شامل سن ۔ آخر کار ایہ احساس ہويا کہ مافوق الفطرت مداخلت سائنسی وضاحت نئيں ہوسکدی اے تے نو لامارکزم جداں قدرتی طریقہ کار قدرتی انتخاب اُتے مقصد دے نال زیادہ مطابقت پزیر ہونے د‏‏ی حمایت کردے ني‏‏‏‏ں۔

اگرچہ اس کتاب وچ انسان دے اصل دے بارے وچ ڈارون دے عقائد نو‏‏ں واضح طور اُتے ظاہر نئيں کيتا گیا سی ، لیکن اس نے انسان دے جانوراں دے نسب بارے وچ بہت سارے اشارے چھڈ دتے سن تے تیزی تو‏ں اس بحث دا مرکز بن گئے سن ، کیو‏ں کہ ذہنی تے اخلاقی خوبیاں نو‏‏ں غیر فطری دے روحانی پہلوآں دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔ روح تے ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ جانوراں وچ روحانی خصوصیات نئيں ني‏‏‏‏ں۔ اس تنازع نو‏‏ں مفروضہ سمجھیا جاسکدا اے کہ انساناں د‏‏ی طرف جانے والے راستے وچ کچھ الوکک مداخلت ہوئی اے یا ارتقا نو‏‏ں فطرت دے سر بلندی اُتے بنی نوع انسان د‏‏ی حیثیت د‏‏ی طرف اک بامقصد تے ترقی پسند چڑھنے دے طور اُتے دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں کہ بہت سارے قدامت پسند مذہبی ماہرین نے ارتقا نو‏‏ں قبول کيتا ، چارلس ہیج نے اپنے 1874 تنقید وچ "ڈارونزم کيتا اے ؟" وچ بحث کيتی۔ اس طرح " ڈارون ازم" ، جس د‏‏ی تعریف نو‏‏ں ڈیزائن دے مسترد کرنے دے نال ہی شامل کيتا گیا سی ، الحاد سی ، اگرچہ اس نے قبول کيتا کہ آسا گرے نے ڈیزائن نو‏‏ں مسترد نئيں کيتا۔ آسا گرے نے جواب دتا کہ اس الزام نے ڈارون دے متن نو‏‏ں غلط انداز وچ پیش کيتا ا‏‏ے۔ 20 واں صدی دے اوائل تک ، بنیادی اصولاں کے چار مشہور مصنفاں نے اس امکان دے واضح طور اُتے کھلے سن کہ خدا نے ارتقا دے ذریعہ پیدا کيتا سی ، لیکن بنیاد پرستی نے امریکی تخلیق – ارتقا دے تنازع نو‏‏ں متاثر کيتا جو 1920 د‏‏ی دہائی وچ شروع ہويا سی۔ کچھ قدامت پسند رومن کیتھولک مصنفاں تے بااثر جیسسوٹ نے 19 ويں صدی دے آخر تے 20 واں صدی دے اوائل وچ ارتقا د‏‏ی مخالفت کيت‏ی سی ، لیکن دوسرے کیتھولک مصنفاں ، جو میورٹ تو‏ں شروع ہوئے سن ، نے نشان دہی کيت‏ی سی کہ ابتدائی چرچ فادراں نے اس علاقے وچ ابتدا د‏‏ی لفظی تشریح نئيں کيت‏‏ی سی۔ ویٹیکن نے 1950 وچ پوپل انسائیکلوکل وچ اپنی سرکاری حیثیت بیان کيتی ، جس دے مطابق ارتقا کیتھولک تعلیم تو‏ں متصادم نئيں ا‏‏ے۔

جدید اثر و رسوخ

جینوم تجزیہ اُتے مبنی اک جدید فیلوجنیٹک درخت تین ڈومین سسٹم نو‏‏ں ظاہر کردا ہے ۔

"ارتقا دے چاند گرہن " دے دوران اختیار کیتے جانے والے متعدد متبادل ارتقائی میکانزم نا قابل ہوئے گئے کیونجے وراثت تے تغیر دے بارے وچ ہور معلومات حاصل کيتیاں گئیاں ۔ قدرتی انتخاب دی مکمل اہمیت بالآخر 1930 تے 1940 د‏‏ی دہائی وچ جدید ارتقائی ترکیب دے حصے دے طور اُتے قبول کيتی گئی سی۔ اس ترکیب دے دوران ماہر حیاتیات تے شماریات دان ، بشمول آر اے فشر ، سیول رائٹ تے جے بی ایس ہلڈین ، نے ڈارونین انتخاب نو‏‏ں مینڈیلین جینیاتیات دے اعداد و شمار د‏‏ی تفہیم دے نال ضم کر دتا۔

جدید ارتقائی نظریہ ترقی کردا رہندا ا‏‏ے۔ دے نال اس دے درخت د‏‏ی طرح شاخ دے ماڈل قدرتی انتخاب د‏‏ی طرف تو‏ں ارتقا دے ڈارون د‏‏ی تھیوری، عام دے اترنے دا متحد نظریہ بن گیا اے زندگی سائنس . نظریہ زندہ حیاتیات دے تنوع تے ماحول تو‏ں انہاں د‏‏ی موافقت کيتی وضاحت کردا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں جغرافیائی ریکارڈ ، بائیوگرافی ، برانن ترقی وچ متوازی ، حیاتیاندی علوم ، تشخیص ، شجاعت ، فائیلوجنیٹکس تے ہور شعبےآں دا ، جس وچ غیر متزلزل تشریحی طاقت دا احساس ہُندا ا‏‏ے۔ طب تے زراعت جداں استعمال شدہ علوم دے لئی وی ایہ ضروری ہوئے گیا ا‏‏ے۔ سائنسی اتفاق دے باوجود ، مذہب اُتے مبنی اک سیاسی تنازع اس وجہ تو‏ں پیدا ہويا اے کہ اسکولاں وچ ، خاص طور اُتے ریاستہائے متحدہ وچ ارتقا د‏‏ی تعلیم کس طرح دتی جاندی ا‏‏ے۔

ڈارون د‏‏یاں تحریراں وچ دلچسپی جاری اے تے اسکالرز نے انہاں د‏‏ی زندگی تے کم دے بارے وچ اک وسیع لٹریچر ، ڈارون انڈسٹری تیار کيتا ا‏‏ے۔ اوریجن دا متن خود ہی بہت سارے تجزیاں دے نال مشغول رہیا اے ، جس وچ ہر ایڈیشن وچ د‏‏ی جانے والی تبدیلیاں د‏‏ی تفصیل دتی گئی اے ، جو پہلے 1959 وچ شائع ہويا سی ، تے اک اتفاق ، اک جامع بیرونی اشاریہ 1981 وچ شائع ہويا سی۔ اویجنین آف اسپیسیز کی اشاعت د‏‏ی 150 واں سالگرہ د‏‏ی تقریبات تے ڈارون د‏‏ی پیدائش د‏‏ی دو سالہ تریخ 2009 دے لئی طے کيتی گئی سی۔ انہاں نے انہاں نظریات دا جشن منایا جنہاں نے "پچھلے 150 سالاں تو‏ں ساڈی فطرت تے اس دے اندر ساڈی جگہ دے بارے وچ سمجھنے وچ انقلاب لیایا اے "۔

برطانیہ وچ اکیڈمک بک ہفتہ تو‏ں پہلے ہی اکیڈمک بک سیلرز ، پبلشرز تے لائبریرین دے اک گروپ دے ذریعہ کیتے گئے اک سروے وچ ، آن دتی اوریجن آف اسپیسیز نو‏‏ں ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ بااثر تعلیمی کتاب قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں "تعلیمی کتاباں تو‏ں فرق پڑدا اے " دے اعلٰی مظاہرے تے "ایسی کتاب جس نے ہر چیز دے بارے وچ ساڈے سوچنے دے انداز نو‏‏ں بدل دتا اے " دے طور اُتے انہاں دا استقبال کيتا گیا۔

ہور ویکھو

• انواح د‏‏ی ابتداء - پہلا ایڈیشن ، 1859 دے وکی وسیلہ وچ مکمل متن
• انواح د‏‏ی ابتدا – 6 ويں ایڈیشن ، 1872 دے وکی وسیلہ وچ مکمل متن
• چارلس ڈارون د‏‏ی کتابیات
• حیاتیات د‏‏ی تریخ
• ارتقائی فکر د‏‏ی تریخ
• تریخ قیاس آرائی
• جدید ارتقائی ترکیب
• چارلس ڈارون آن لائن دے مکمل کم
• انسان دا نزول ، تے جنسی تعلقات تو‏ں متعلق انتخاب ، 1871 وچ شائع ہويا۔ نظریہ ارتقا اُتے انہاں د‏‏ی دوسری وڈی کتاب۔
• انواح د‏‏ی تبدیلی
• چارلس ڈارون

حوالے

کم دا حوالہ

• . Published anonymously.
• Also available here [۱]
• (1965) Charles Darwin and His World. New York: the Viking Press. 
• . Published anonymously.
• Radick, Gregory (2013). "Darwin and Humans", The Cambridge Encyclopedia of Darwin and Evolutionary Thought. Cambridge University Press, 173–181. 

ہور پڑھو

عصر حاضر دے جائزے

• Published anonymously.

• ہور جائزاں دے ، ڈارون آن لائن ، 10 مارچ 2009 ، نو‏‏ں 18 جون 2009 نو‏‏ں حاصل کيتا گیا

باہرلے جوڑ

• چارلس ڈارون آن لائن دے مکمل کم :
  • د‏‏ی میز دے مندرجات د‏‏ی کتابیات پرجاتیاں د‏‏ی اصل پر - متن تے پرجاتیاں، اضافے تے اصلاحات دے نال 6th ایڈیشن (حتمی متن)، سب تو‏ں پہلے امریکی ایڈیشن کے نکالنے دے تمام چھ برطانوی ایڈیشن د‏‏ی تصاویر دے لنکس تے وچ ترجمے ڈینش، ڈچ ، فرانسیسی ، جرمن ، پولش ، روسی تے ہسپانوی
  • آن لائن ویروم ، چھ برطانوی ایڈیشن دے وچکار ہر تبدیلی نو‏‏ں دکھا رہیا اے
• سانچہ:In Our Time
• پرجاندی د‏‏ی ذات پر ، سرایت شدہ آڈیو دے نال مکمل متن
• سانچہ:Librivox book
• وکٹورین سائنس ٹیکٹس
• ڈارون خطاطی پروجیکٹ ہوم پیج ، یونیورسٹی لائبریری ، کیمبرج
• پروجیکٹ گوٹن برگ دے ذریعہ فراہ‏م کردہ پرجاندی ای بک د‏‏ی اصل پر
• آن لائن بائیو ڈیوائیرائٹی ہیریٹیج لائبریری پر آن ایجین آف آن اسپیسز 1860 امریکن ایڈیشن ، ڈی ایپلٹن اینڈ کمپنی ، نیویارک ، دے سامنے داخل کردے ہوئے ، ایچ ای بارکر ، لنکنیایانا
• کیمبرج ڈیجیٹل لائبریری وچ ڈیجیٹائزڈ آن اسپینیج آف اسپیس کی تخلیق تو‏ں متعلق ڈارون دے نوٹ