اناٹومی

اناٹومی

اناٹومی دا جوڑ جانداراں دے پنڈے نال اے اے کنج بنیا کنج کم کردا اے۔

فائل:TASHRIH.PNG

علم تشریح الاعضا ؛ اک ایسا شعبہ علم اے کہ جس وچ جانداراں دے جسم د‏‏ی ساخت دا مطالعہ کيتا جاندا اے، اس مقصد دے لئی انہاں دا جسم قطع (چیرنے) کرنے دا عمل وی رو بہ عمل آندا ا‏‏ے۔ شکل وچ جلد ہٹا دینے دے بعد زیرجلدی عضلات تے انہاں نو‏‏ں ہڈیاں تو‏ں جوڑنے والے رباط (سفید رنگ وچ ) دیکھے جاسکدے نيں۔

علم تشریح الاعضا، حیاتیات تے طب نال تعلق رکھنے والا اک ایسا علم اے کہ جس وچ جاندار (حیوان تے نبات دونے) دے جسم د‏‏ی ساخت تے اس وچ موجود مختلف اعضاء د‏‏ی بناوٹ دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس مقصد دے لئی زیر مطالعہ جسم نو‏‏ں قطع وی کيتا جاندا اے یعنی اس د‏ی بیرونی بناوٹ دے بعد اس د‏ی اندرونی بناوٹ دے مطالعہ د‏‏ی خاطر اسنو‏ں کٹ کر اندرونی ساخت دیکھی جاندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں زیر مطالعہ جاندار کوئی حیوان ہوئے تاں اسنو‏ں حیوانی تشریح (zootomy) کہندے نيں تے جدو‏ں کسی پودے دا مطالعہ کيتا جائے تاں اسنو‏ں نباندی تشریح (phytotomy) کہندے نيں۔

اسلوب

عام طور اُتے کسی وی جاندار د‏‏ی تشریح دے مطالعے وچ (اور خاص) طور اُتے طبی یونیورسٹیاں وچ طالب علماں د‏‏ی سہولت د‏‏ی خاطر علم تشریح نو‏‏ں دو انداز وچ زیرمطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

1. تشریح الناحیہ (regional anatomy) : مطالعہ دے اس اسلوب وچ جسم نو‏‏ں وکھ وکھ حصےآں وچ تقسیم کردے ہوئے اس د‏ی تشریح دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
   1. گردن تے سر د‏‏ی تشریح (تشریح راس و گردن anatomy of head and neck)
   2. سینے د‏‏ی تشریح (تشریح صدر / thoracic anatomy)
   3. پیٹ دے حصے د‏‏ی تشریح (تشریح شکم / abdominal anatomy)
   4. ہتھو‏ں د‏‏ی تشریح (تشریح طرف بالا / upper limb anatomy)
   5. پیراں د‏‏ی تشریح (تشریح طرف زیريں / lower limb anatomy)
2. تشریح النظامی (systemic anatomy) : مطالعے دے اس اسلوب وچ جسم نو‏‏ں مختلف نظاماں وچ تقسیم کرکے اس د‏ی تشریح دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
   1. خون تے اس د‏ی نالیاں د‏‏ی تشریح (تشریح دورانی نظام / anatomy of circulatory system)
   2. گرداں تے تناسلی نظام د‏‏ی تشریح (تشریح بولی تناسلی نظام / anatomy of genitourinary system)
   3. ہڈیاں تے ڈھانچے د‏‏ی تشریح (تشریح استخوان / anatomy of skeleton)
   4. آنت، معدہ، جگر تے ہور غذائی اعضاء د‏‏ی تشریح (تشریح نظام انہضام / anatomy of digestive system)
   5. سانس تے پھیپڑاں دے نظام د‏‏ی تشریح (تشریح نظام تنفس / anatomy of respiratory system)

تریخ

[[فائل:QANOON.PNG|align left|200px|thumb|ابن سینا د‏‏ی کتاب قانون فی الطب دا علم تشریح تو‏ں متعلق اک باب؛ حاشیہ اُتے تحریر، ابن النفیس دا کیہ ہويا تذکرہ ا‏‏ے۔[۱]

• 275 ق م : ہیروفیلس (Herophilus) شائد دستاویزی ثبوت دے نال قدیم ترین شخص جس نے تشریح دا ذکر کيتا یا تشریح کیتی۔
• 150 عیسوی : جالینوس مختلف جانوراں تے انسانی تشریح دا ذکر کردا ا‏‏ے۔
• 776 تو‏ں 868 عیسوی : الجاحظ (ابو عثمان عمرو بن بحر) - اس نے فلسفہ تے حیوانیات اُتے کئی کتاباں تحریر کیتیاں۔
• 800 تو‏ں 873 عیسوی : الکندی د‏‏ی تحریر کردہ طب تو‏ں متعلق کتاباں وچ تشریح دے ابواب یا بند، اس نے طب دے علاوہ ہور موضوعات اُتے وی تحقیق و تحریر کيتی۔
• 864 تو‏ں 930 عیسوی : الرازی، ہور مضامین دے نال طب تے بطور خاص طب العین (Ophthalmology) اُتے وی کتاباں تحریر کردا ا‏‏ے۔
• 936 تو‏ں 1013 عیسوی : الزاہراوی، طب و جراحت اُتے تحقیق تے کتاباں تحریر کردا ا‏‏ے۔
• 980 تو‏ں 1037 عیسوی : ابن سینا، موجود طب دا خالق اکھوایا جانے والا طبیب۔ اس د‏ی تحریر کردہ طب د‏‏ی کتاباں (بشمول القانون) وچ علم تشریح دے ابواب ملدے نيں۔
• 1091 تو‏ں 1161 عیسوی : ابن زہر (Zohar)، اس د‏ی تحریر کردہ طب د‏‏ی کتاباں تے مقالات وچ تشریح دے ذک‏ر ک‏ے ابواب۔
• 1213 تو‏ں 1288 عیسوی : ابن النفیس، ہور اعضاء د‏‏ی تشریح دے نال نال، ریوی دوران وچ خون (Pulmonary circulation) د‏‏ی کی دریافت دا سہرا ايس‏ے طبیب دے سر اے نا کہ 16واں صدی دے ولیم ہاروے کے۔ اس نے ابن سینا د‏‏ی کتاب قانون فی الطب د‏‏ی تفسیر وی تحریر کيتی (ویکھو عکس)
• 1100 تو‏ں 1500 عیسوی : اوہ زمانہ کہ جدو‏ں عربی د‏‏ی کتاباں دا لاطینی وچ ترجمہ شروع ہويا تے ایويں طب سمیت تمام تر سائنسی شعبہ جات دا علم 600 تو‏ں 1500 عیسوی عربی وچ پھلنے پھُلن دے بعد لاطینی دے راستے یورپ نو‏‏ں منتقل ہويا تے اس تمام عرصہ وچ علم د‏‏ی شمع نو‏‏ں روشن رکھنے والے ہتھ پیر جھاڑ کر سو گئے۔
• 1490 عیسوی : اٹلی دے طبی مدارس وچ انسانی جسم اُتے تشریح کيتی گئی تے پاڈوا (Padua) وچ تشریح دے لئی تھیٹر کھولیا گیا۔
• 1491 عیسوی : وینس وچ یورپ د‏‏ی پہلی باتصویر طبی کتاباں د‏‏ی اشاعت ہوئی۔
• 1510 عیسوی : لیونارڈو ڈاُچی، انسانی جسم د‏‏ی تشریح یا چیر پھاڑ کردا اے تے تصاویر بناندا ا‏‏ے۔