انتظام اللہ شہابی
انتظام اللہ شہابی | |
---|---|
جم | سنہ 1892 |
وفات | 8 ستمبر 1968 (75–76 سال) |
مدفن | پاپوش نگر قبرستان |
شہریت | برطانوی ہندستان (۱۸۹۲–۱۹۴۹) |
عملی زندگی | |
پیشہ | مورخ ، سوانح نگار ، لکھاری |
کارہائے نمایاں | تاریخ ملت |
ترمیم |
مفتی انتظام اللہ شہابی (پیدائش: 1892ء— وفات: 8 ستمبر 1969ء) صاحب لکھتاں مؤلف، مؤرخ تے سوانح نگار سن ۔ استوں علاوہ اوہ انجمن اسلامیہ آگرہ دے صدر وی رہے تے صدر جناح کالج، کراچی دے بانیاں وچ شمار کیتے جاندے نيں۔ سن ۔ اُنہاں دی وجہ شہرت تاریخ ملت اے۔
سوانح
سودھومفتی انتظام اللہ 1892ء وچ آگرہ وچ پیدا ہوئے۔ والد مولوی اکرام اللہ شہابی سن ۔[۱] ابتدائی تعلیم عربی تے فارسی وچ حاصل کيتی۔ آخری زمانے وچ انگریزی اِس قدر سیکھ لی سی کہ مختلف کتاباں توں استفادہ کرسکدے سن ۔ متوسطات تک دینیات دی تکمیل کيتی۔ لکھنے پڑھنے دا شوق بہت ساریاں۔ بعد وچ نقشہ نویسی تے انجینرنگ دی تحصیل کيتی۔ ملازمت کيتی بجائے تجارت دا پیشہ اختیار کيتا۔ مدتِ مدید تک اپنے بہنوئی ارشاد حسین دی شراکت وچ جانوراں یعنی شیر تے ہاتھیاں دی خرید و فروخت کردے رہے۔ ایہ مشغلہ دس سال تک یعنی 1925ء تک جاری رہیا۔[۲]
لکھتاں
سودھوہور پڑھو: تاریخ ملت
تصنیف و تالیف دا زمانہ 1925ء توں شروع ہُندا اے جدوں اُنہاں نے بائبل سوسائٹی دی طرز اُتے دائرہ معارفِ قرآنیہ قائم کيتا تے اِسی دی طرف توں قرآن، حدیث، سیرت اُتے متعدد رسالے شائع کیتے۔ 1945ء وچ دہلی آگئے تے نواں کتاب گھر (ناشرین) دے ایتھے سوا سو روپئے وچ ملازمت اختیار کرلئی- نواں کتاب گھر توں اُنہاں دی متعدد کتاباں شائع ہوئیاں۔ اِسی زمانہ وچ اُنہاں دا تعلق ندوۃ المصنفاں توں قائم ہويا جس دے لئی اُنہاں نے سلاطین ہن تے تریخ ملت دے بیشتر حصے مرتب کیتے۔ دہلی توں ماہنامہ ب رہان دی ترتیب وچ وی شریک کار رہے۔ مفتی انتظام اللہ دی پہلی کتاب داعی اسلام سی جو 1914ء وچ شائع ہوئی سی تے آخری کتاب قافیہ سنجان اکبرآباد سی جو 1968ء وچ شائع ہوئی۔ اپنی تصنیف مشاہیر اکبرآباد وچ اُنہاں نے اپنی 129 کتاباں دی نشان دہی دی اے۔ اِنہاں وچوں اکثر کئی کئی جلداں وچ نيں تے بعض دے موضوعات وی بہت متنوع نيں۔ مشہور لکھتاں وچ ایہ نيں:
تاریخ ملت۔ بزم آخر۔ چند مسلم سائنس دان۔ حیاتِ ظفر۔ تذکرہ صابر۔ مشاہیر جنگِ آزادی۔ مشاہیر اکبرآباد۔ فاطمہ دا لال۔ ماہتاب اجمیر۔ اسلامی معاشرت۔ قاموس الکتب۔ ایسٹ انڈیا کمپنی تے باغی علما۔ نواب نجیب الدولہ تے جنگ پانی پت۔[۳]
ہجرت
سودھو1949ء وچ مفتی انتظام اللہ پاکستان ہجرت کرگئے جتھے اوہ متعدد علمی و ادبی ادارےآں توں منسلک ہوئے گئے۔ پاکستان وچ ویہہ سال دے قیام دے دوران اُنہاں نے تصنیف و تالیف دا کم بالکل نہ چھڈیا تے آخر عمر تک لکھدے رہے۔
وفات
سودھومفتی انتطام اللہ دا انتقال 77 سال دی عمر وچ بروز اتوار 8 ستمبر 1968ء دی شام ساڈھے چھ بجے کراچی وچ ہويا۔[۴] تدفین قبرستان پاپوش نگر، شمالی ناظم آباد ٹاؤن، کراچی وچ کيتی گئی۔[۳]
اعتراضات
سودھوچونکہ مفتی صاحب دی سب توں وڈی کمزوری حالات تے حوالے وضع کرنا سی، اِس کم دے لئی اوہ بلا تکلف کِسے کتاب دا حوالہ دے دیندے تے لکھ دیندے کہ ایہ قلمی کتاب ساڈے خاندان گوپامئو دے کِسے کتاب خانے وچ موجود اے۔ حالانکہ نہ اوہ واقعہ ہی درست ہُندا تے نہ ہی اُس ناں دی کوئی کتاب ہی موجود ہُندی تے نہ گوپامئو وچ ایسا کوئی کتاب خانہ موجود ہُندا۔ لوک اُنہاں اُتے اعتراضات کردے سن مگر اوہ پشیماں نہ ہُندے تے کہندے کہ میاں تسيں اعتراض کردے رہوئے وچ اپنا کم کردا رہواں گا، بعد دے لوک درست کر لین گے۔ اکثر خطوط وچ یا بیانات وچ "یارخاں" دا ناں ملدا اے جو غالباً اُنہاں دا تکیہ کلام سی تے اِس توں اُنہاں دا اشارہ اپنی طرف ہُندا سی۔
محقق و ماہر غالبیات مالک رام (متوفی 16 اپریل 1993ء) نے اپنی بابت وی ایسا واقعہ لکھیا اے کہ: خود وچ اک مرتبہ بہت پریشان ہويا۔ اُنہاں نے اپنی اک تحریر وچ اک قلمی کتاب دا حوالہ دتا تے لکھ دتا کہ ایہ مخطوطہ قلمی ارکٹ دے کتاب خانے وچ محفوظ اے، چونکہ موضوع توں مینوں دلچسپی سی، ميں نے اپنے بعض مدراسی دوستاں توں استمداد کيتی۔ مہینےآں دی تگ و دو دے بعد راز کھلا کہ سب جعل سی۔[۴]