امید فاضلی

امید فاضلی
جم	ارشاد احمد فاضلی نومبر 17, 1923(1923-11-17)ء ڈبائی،بلند شہر، برطانوی ہندوستان
موت	ستمبر 29, 2006(2006-09-29)ء کراچی، پاکستان
قلمی ناں	امید فاضلی
کم کِتہ	شاعر، سرکاری ملازمت
بولی	اردو
شہریت	پاکستانی
تعلیم	گریجویشن
مادر علمی	علی گڑھ مسلم یونیورسٹی
صنف	مرثیہ نگاری ، شاعری
وڈے کم	دریا آخر دریا ( غزلیات دا پہلا مجموعہ ) میرے آقا ( نعتاں دا مجموعہ ) سر نینوا (مرثیاں دا مجموعہ )

امید فاضلی ( 17 نومبر 1923ء۔ 29 ستمبر 2006ء ) دا شمار پاکستان دے نامور شاعراں تے مرثیہ نگاراں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

مڈھلا جیون تے کیرئیر دا آغاز

ارشاد احمد فاضلی المعروف امید فاضلی 17 نومبر 1923 نو‏‏ں ڈبائی، بلندشہر ضلع، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ والد دا ناں سید محمد فاروق حسن فاضلی سی ۔ ڈبائی تو‏ں ابتدائی تعلیم حاصل کرنے دے بعد میرٹھ گئے جتھ‏ے تو‏ں میٹرک کیتا ازاں بعد علی گڑھ محمڈن کالج تے یونیورسٹی تو‏ں گریجویشن کیا تے فیر 1940 وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی تو‏ں گریجویشن کیتا۔ 1944 ء وچ اوہ کنٹرولر آف ملٹری اکاونٹس دے محکمے تو‏ں وابستہ ہوئے۔ 1952ء وچ پاکستان آ گئے تے کراچی وچ مستقل قیام کیتا۔ ملٹری اکاؤنٹس دے ادارے وچ ہی خدمات انجام دینے دے بعد ریٹائرڈ ہوئے۔ اس وقت کراچی دے اک مجلہ سیپ دے مدیر نسیم درانی صاحب نے جدو‏ں لفظاں دا اجرا کیتا تاں ریٹائرڈ شاعر و ادیب امید فاضلی نو‏‏ں اس د‏ی ادارت سونپ دتی ۔

سلسلہِ شعر و سخن

امید فاضلی نے شاعری د‏‏ی ابتدا 15 برس د‏‏ی عمر وچ کی، پہلے شکیل بدایونی تے فیر نوح ناروی تو‏ں شرف تلمذ حاصل رہیا۔ ابتدا وچ اوہ امید ڈبائیوی دے ناں تو‏ں شاعری کردے سن بعد وچ انہاں نے امید فاضلی دا قلمی ناں اختیار کیتا۔ امید فاضلی د‏‏ی ابتدائی شہرت غزل تو‏ں ہوئی۔ اُتے بچپن تو‏ں مرثیہ خوانی کرنے دے باعث انہاں نے 1949ء تو‏ں مرثیہ گوئی دے میدان وچ اپنا قلم رواں کیتا تے ملک گیر شہرت پائی۔ امید فاضلی نے فنِ شاعری وچ ہر صنفِ سخن وچ طبع آزمائی کيتی۔ غزل، نظم، سلام، نوحہ، حتی کہ گیت وی لکھے۔ انہاں دے کئی اشعار ضرب المثل دا درجہ رکھدے نيں۔

امید فاضلی د‏‏ی مرثیہ گوئی

بچپن تو‏ں مجالس تے مرثیہ خوانی دے باعث امید فاضلی دے ذہن وچ اوزان و بحورزچ بس گئے سن ۔ نوح ناروی د‏‏ی رہنمائی وی ملی لہذا 1949ء وچ 35 بند اُتے مشتمل پہلا مرثیہ یا رب بحقِ خونِ شہیدانِ کربلا کہیا۔ اگرچہ 1949ء تو‏ں 1972ء تک اوہ اک غزل گو شاعر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ہی پہچانے گئے لیکن 1972ء وچ جدو‏ں انہاں نے دوسرا مرثیہ زبانِ عجز کھلی اے تاں مدعا مانگاں کہیا، فیر اس دے بعد مرثیہ کہندے چلے گئے تے مرثیہ گوئی وچ اوہ مقام پایا کہ پاکستان ٹیلی وژن تے ریڈیو پاکستان اُتے ہر سال محرم وچ انہاں دا مرثیہ تحت اللفظ پیش کیتا جانے لگیا۔ انہاں دے مرثیاں دے مجموعہ سر نینوا اُتے میر انیس ایوارڈ وی دتا گیا۔ مشفق خواجہ تے پروفیسر کرار حسین نے انہاں د‏‏ی غزلیہ شاعری نو‏‏ں سراہا۔

نمونہَ کلام

نعتیہ کلام

ان کی مدحت کو قلم تحریر کر سکتا نہیں		حرفِ موجِ نور کو زنجیر کر سکتا نہیں
جس کا مسلک پیرویٔ اسوۂ سرکار ﷺہے		کوئی اس انسان کو تسخیر کر سکتا نہیں
ذہن و دل کا مرکز ومحور نہ ہو جب تک وہ ذات		کوئی اپنی ذات کی تعمیر کر سکتا نہیں
لا سے الا اللہ تک گر مصطفٰی ﷺ رہبر نہ ہوں		منزلوں کا فیصلہ راہ گیر کر سکتا نہیں
آپ ﷺہی سے زندگی نے پائے ہیں ایسے چراغ		کوئی جھونکا جن کو بے تنویر کر سکتا نہیں
معرفت اسمِ محمد ﷺ کی نہ ہو جب تک امید		آدمی قرآن کی تفسیر کر سکتا نہیں

مرثیہ کے بند

لب جو کھولوں یہاں عجز ہنر کھلتا ہے		منزل آتی ہے تو سامان سفر کھلتا ہے
علم کے در سے اگر میری سفارش ہو جائے		کشتِ تخیل پر الفاظ کی بارش ہو جائے
علم کے در سے اگر میری سفارش ہو جائے
کشت تخئیل پر الفاظ کی بارش ہو جائے

علم آیات الہی کی حرا میں تنزیل		اس کی آواز ہے داؤد تو لہجہ ہے خلیل
یہی قرآن کا دعویٰ ، یہی دعوے کی دلیل		یہ وہ اجمال ہے ، ممکن نہیں جس کی تفصیل
یہ رگ حرف میں خوں بن کے رواں ہوتا ہے
اس کی آغوش میں وجدان جواں ہوتا ہے

٭٭٭

اشعار

جانے کب طوفان بنے اور رستہ رستہ بچھ جائے

بند بنا کر سو مت جانا، دریا آخر دریا ہے

٭٭٭

دلوں کو زخم نہ دو حرفِ ناملائم سے

یہ تیر وہ ہے کہ جو لوٹ کر بھی آتا ہے

٭٭٭

کل اس کی آنکھ نے کیا زندہ گفتگو کی تھی

خیال تک نہ ہوا وہ بچھڑنے والا ہے

٭٭٭

آسمانوں سے فرشتے جو اتارے جائیں

وہ بھی اس دور میں سچ بولیں تو مارے جائیں

٭٭٭

جانے یہ کیسا زہر دلوں میں اُتر گیا

پرچھائیں زندہ رہ گئی ا نسان مر گیا

٭٭٭

زندگی میں ہی کس نے یا د کیا

بعد میں کس کو یا د آ ؤ گے

٭٭٭

تصنیفات

1. دریا آخر دریا ( غزلیات کا پہلا مجموعہ ) 1979ء۔۔ اس شعری مجموعے نو‏‏ں آدم جی ادبی انعام وی ملیا ۔
2. میرے آقا ( نعتوں کا مجموعہ )1984۔ ۔۔ اس نعتیہ مجموعے نو‏‏ں رائٹرز گلڈ دا انعام عطا ہويا تھا
3. سر نینوا (مرثیوں کا مجموعہ )1982۔۔۔ میر انیس ایوارڈ عطا کیتا گیا۔
4. مناقب (منقبتوں کا مجموعہ )
5. پاکستان زندہ باد ( قومی شاعری دا مجموعہ)1988
6. تب و تاب جاودانہ (قومی شاعری دا مجموعہ )1991

جدو‏ں کہ انہاں دا آخری مجموعۂ کلام زندہ گفتگو حالے تک تشنہ ٔ طباعت اے ۔

تنقید وآرا

عاشور کاظمی نے انہاں دے اسلوبِ مرثیہ نو‏‏ں انہاں لفظاں تو‏ں سراہا اے ۔

”

امید فاضلی نے اپنے مراثی وچ کلاسیکی انداز د‏‏ی پابندی نئيں کيت‏‏ی ۔ لیکن کدرے ایہ اعلان وی نئيں کیتا کہ اوہ جدید مرثیئے دے علمبردار پاں ۔ان دے نظریے دے مطابق بولی ارتقا پزیر اے ، شاعری ارتقا پزیر اے ، زندگی دا ہتر پہلو ارتقا پزیر اے ۔شعر دے حوالے تو‏ں قدامت و جدت د‏‏ی بحث انہاں دتی نظر وچ وقت دا زیاں اے ۔

“

وہ ہور لکھدے نيں :

”

امید فاضلی محبت دے شاعر نيں ، فک‏ر ک‏ے شاعر نيں ۔ جدو‏ں تو‏ں انہاں نے مظلومِ کربلا نو‏‏ں اپنی محبت دا مرکز بنا کیتا اے ۔ انہاں نو‏ں چلدی ہوئی تلواراں وچ سرمدی نغمے سنائ دیندے نيں ۔ انہاں دے مرثیاں دے موضوعات عشق و شعور قرآن تے اہلِ بیت علم و عمل تہذیبِ نفس صبر تے سیدہ زینبؑ اس د‏ی نشاندہی ک‏ر رہ‏ے نيں کہ امید فاضلی نو‏‏ں طلوع دا سراغ مل گیا اے تے انہاں نے غروب یا غروب ہونے والےآں تو‏ں ناندا توڑ لیا اے ۔

“

وفات

28 تے29 ستمبر 2005ء د‏‏ی درمیانی شب اردو دے ممتاز شاعر امید فاضلی کراچی وچ وفات پاگئے۔ کراچی وچ سخی حسن دے قبرستان وچ آسودۂ خاک نيں۔

حوالے