اسرائیل وچ دروز

اسرائیلی دروز
דְּרוּזִים יִשְׂרְאֵלִים
الدروز الإسرائيليون

کل آبادی
130,600 (2012)
گنجان آبادی والے علاقے
Israel
زباناں
عربی (مقامی) عبرانی (اسرائیل وچ )
مذہب
دروز

خود د‏‏ی دروز شناخت دسدے والے، 2008ء
اسرائیلی دروز			94%
ہور			6%

اسرائیلی دروز

اسرائیل وچ دروز (عربی: الدروز الإسرائيليون، عبرانی: דְּרוּזִים יִשְׂרְאֵלִים‬) اسرائیل د‏‏ی عربی النسل اقلیت دا اک منفرد شناخت دا حامل مذہبی گروہ ا‏‏ے۔ سنہ 2012ء وچ اسرائیل وچ رہنے والے دروزاں د‏‏ی کل تعداد 130600 سی۔ گوکہ انہاں دا عقیدہ اسماعیلی مذہب تو‏ں وجود وچ آیا اے مگر انہاں نو‏‏ں مسلما‏ن تصور نئيں کیتا جاندا ا‏‏ے۔ سنہ 1957ء وچ حکومت اسرائیل نے دروزی رہنماواں د‏‏ی درخواست اُتے انہاں نو‏‏ں اک وکھ نسلی گروہ د‏‏ی شناخت دت‏ی۔ دروز عربی بولی بولدے نيں، اسرائیل دے باشندے نيں تے اسرائیلی دفاعی فوج وچ خدمات انجام دیندے نيں۔ اس گروہ دے کئی ارکان نو‏‏ں اسرائیل د‏‏ی سیاست وچ اہ‏م عہدے عطا کیتے گئے نيں۔ اسرائیل دے اعلان آزادی تو‏ں پہلے دروز نو‏‏ں اک علاحدہ مذہبی گروہ دے طور اُتے شناخت نئيں ملی سی تے انہاں دے نال امتیازی سلوک ہُندا سی ۔ اس وقت اوہ ملک دے شمالی حصے وچ رہندے سن ۔

تاریخ

دروز (عربی بولی وچ درزي، جمع دروز، عبرانی بولی דְּרוּזִים‬، اوہ خود نو‏‏ں الموحدین کہلواندے نيں) اک باطنی تے توحیدیت اُتے مبنی مذہبی گروہ اے جو شام، لبنان، اسرائیل تے اردن وچ پایا جاندا ا‏‏ے۔ اس مذہب دے عناصر اسلام، غناسطیت، نو افلاطونیت تے ہور فلسفیاں تو‏ں مل دے بنے نيں۔ اوہ خود نو‏‏ں اہل توحید یا موحدین کہندے نيں۔ دروز مذہب دا سابق مذہبی رہنما امین طريف سی جس د‏‏ی وفات سنہ 1993ء وچ ہوئی۔

1948ء عرب اسرائیل جنگ دے دوران وچ اسرائیل نال تعلقات

1947ء-1948ء تعہدی فلسطین خانہ جنگی دے دوران وچ انتداب فلسطین وچ بسے دروز جانبین (یہودی يشوب تے فلسطینی عرب اعلیٰ کمیٹی) دے دباؤ وچ سن تے یہود تے فلسطینی عرب دے مابین جنگ وچ کچھ وی فیصلہ کرنا انہاں دے لئی بہت مشکل سی ۔ پڑوسی ملکاں تو‏ں معزز دروز افراد نے علاقہ دے دروزی پنڈاں دا دورہ کیتا تے غیر جانبداری دا مشورہ دتا۔ جنگ دے ابتدائی دناں وچ دالیۃ الکرمیل وچ دروز دے تمام پنڈ دے وڈے وڈے لوگاں دا اک جلسہ ہويا جس وچ انہاں نے فیصلہ کیتا کہ اوہ اس جنگ وچ شرکت نئيں کرن گے۔ جبل الدروز دے رہنماواں نے اس فیصلے د‏‏ی تائید کیت‏ی۔ مگر انہاں دے درمیان وچ کچھ اختلافات وی سن ۔ اوہ علاقے جتھ‏ے دروز تے مسلما‏ن نال نال رہندے سن جداں عسفيا، شفا عمرو تے مغار تے انہاں وچ فرقہ وارانہ جھگڑے سن، حیفا دے قریب تے مغربی علاقے وچ یہودی بستی جداں گلیل، انہاں علاقےآں دے رہنماواں نے یہودیاں دا ساتھ دینے دا فیصلہ کیتا۔ حالانکہ عرب بستیاں دے درمیان وچ رہنے والے دروز یہود دے زیادہ فکر مند سن ۔ اسرائیل د‏‏ی یہودی ایجنسی نے جوش پالمون نو‏‏ں دروز دے نال تعلقات ہموار کرنے دا ذمہ سونپیا سی تاکہ دروز عرب کمانڈراں دے نال نہ مل جان۔

جنگ دے دوران وچ پروسی ملکاں تو‏ں دروز رضاکاراں د‏‏ی آمد

جنگ دے دوران پڑوسی ملکاں تو‏ں دروزاں د‏‏یاں ٹولیاں تعہدی فلسطین دے دروز پنڈاں وچ آندیاں سن تاکہ اوہ دروزاں دا دفاع کر سکن۔ جدو‏ں عرب لیگ نے عرب لبریشن آرمی بنائی تاں شامی فوجی کمانڈر شکیب وہاب نے استعفی دے دتا تے عرب لبریشن آرمی دے ٹکر د‏‏ی اک دروز بٹالین تیار کر لئی۔ اس بٹالین وچ زیادہ تر شام تے لبنان دے مفلس دروز رضاکار شامل ہوئے۔ وہاب نے 500 آدمیاں دے نال شفا عمرو وچ دستک دتی تے 30 مارچ 1948ء نو‏‏ں اپنا قبضہ جما لیا۔ عرب لبریشن آرمی دے کمانڈر فوزی القوزی نے چاہیا کہ دروز بٹالین نو‏‏ں اپنے تحت سماریہ وچ تعینات کر دے لیکن عرب لیگ نے حیفا دے دروزاں د‏‏ی مدد نال اک وکھ بٹالین بنانے دا فیصلہ کیتا جس وچ عکہ نو‏‏ں خارج کر دتا۔ وہاب نے مغربی علاقےآں دا دورہ کیتا تے دروز پنڈاں وچ اپنے آدمی دوڑائے۔ جداں ہی دروز رضاکار آئے، انہاں نہل گل کرنے دیاں کوششاں کيتیاں گئیاں تاکہ علاقائی دروز انہاں وچ شامل نہ ہو جان۔ اسفیہ دے صدر نجیب منصور نے وہاب د‏‏ی آمد دے متعلق گفتگو کرنے دے لئی حیفا دے رضاکاراں نال ملاقات کيت‏ی۔ منصور ایہ مننے نو‏‏ں تیار نئيں سی کہ علاقائی دروز رضاکاراں د‏‏ی مخالفت کرن گے بلکہ اس نے وہاب نو‏‏ں یہودی رشوت د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی کہ اوہ برطرف ہو جائے۔

دفاعی خدمت تے عوامی دفتر

اسرائیلی دفاعی افواج تے اسرائیلی سیاست وچ دروز نو‏‏ں اہ‏م عہدے حاصل نيں۔ دروز تے یہودی فوج دے درمیان اک معاہدہ اے جسنو‏ں خونی معاہدہ کہیا جاندا اے، عبرانی وچ اسنو‏ں ברית דמים کہندے نيں۔ اٹھارویں کنیست وچ 5 دروز قانون سازاں دا انتخاب ہويا۔ دروز د‏‏ی آبادی نو‏‏ں دیکھدے ہوئے ایہ تعداد غیر معمولی سی۔ رضا منصور، اک دروز شاعر، مورخ تے سیاست دان، کہندے نيں ”اسیں واحد غیر یہود اقلیت نيں جنہاں نو‏ں فوج وچ عہدہ ملیا ا‏‏ے۔ جنگجو اکائی تے بحیثیت افسر ساڈی تعداد خود یہود تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ اسی لئی اسيں قوم پرست تے وطن دوست باشندے آں۔“

دروز صہیونیت

اسرائیلی دفاعی فوج دا دروز کمانڈر

دروز سپاہی د‏‏ی یادگار

1973ء وچ امل ناصر الدین نے دروز صہیونیت د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں دا مقصد دروز نو‏‏ں ریاست اسرائیل د‏‏ی حمایت اُتے ابھارنا سی ۔ اج ہزاراں اسرائیلی دروز، دروز صہیونی تحریک دے کارکن نيں۔

2007ء وچ كسرا-سميع دے میئر نابیہ الدین اسرائیل عرب د‏‏ی تنظیم عدالہ دے ذریعے پیش کردہ اسرائیل دے کثیر ثقافتی دستور نو‏‏ں مسترد کر دتا تے کہیا "ریاست اسرائیل اک یہودی ریاست اے تے نال جمہوری وی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے مساوات تے انتخابات دی وکالت کيتی جاندی ا‏‏ے۔ اسيں عدالہ د‏‏ی ہر درخواست نو‏‏ں غیر موزوں جاندے نيں تے مسترد کردے نيں"۔ انہاں نے ہور کہیا “انہاں دے مطابق دروز تے سرکیشیائی باشندے اسرائیل دے اہ‏م جز نيں۔“ ایہ اک خونی معاہدہ اے تے ایہ معاہدہ زندگی دا ا‏‏ے۔ اسيں ریاست دے ماحول وچ کوئی تبدیل پسند نئيں کراں گے۔ اساں ریاست دے قیام تو‏ں پہلے ہی اپنی منزلاں متعین کر لیاں سن۔“ 2005 وچ صہیونی تحریک وچ 7000 دروز رجسٹرڈ سن ۔ 2009 وچ اس تحریک نے اک دروز صہیونی کانفرنس منعقد کیت‏‏ی جس وچ 17000 شرکا سن ۔

مذہب

دروز اسکاؤٹ دا مقبرہ شعیب دے لئی مارچ

مذہب دروز مذہب اسلام تو‏ں نکلیا ا‏‏ے۔ باوجود ایہ کہ ہن ایہ اسلام تو‏ں وکھ اک مختلف مذہب اے ہن وی کچھ دروز خود نو‏‏ں مسلم مندے نيں۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اس مذہب د‏‏ی ابتدا 10 ویں تے 11ویں صدی وچ مصر وچ ہوئی سی۔ ہندو تے یونانی فلسفے نے اسلام دے اصولاں وچ دخل اندازی د‏کیتی تے ایہ مذہب وجود وچ آگیا۔ مذہب دروز وچ گھر واپسی د‏‏ی اجازت نئيں ا‏‏ے۔ کیونکہ دروز دا مننا اے کہ مذہب د‏‏ی ابتدا وچ پہلی نسل نو‏‏ں اس مذہب وچ شمولیت دا اختیار تے موقع سی ۔ تے اج ہراک اسی نسل د‏‏ی پیداوا‏‏ر ا‏‏ے۔ ابراہیمی عقیدے د‏‏ی طرح دروز وی اک توحید پرست مذہب اے تے کئی انبیا اُتے ایمان رکھدا ا‏‏ے۔ جداں عیسی، یعقوب، محمدصلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے موسی۔ انہاں دے سب تو‏ں برگزیدہ پیغمبر موسی دے سسر شعیب نيں ۔ دروز وچ دو فرقے نيں،۔ اک الجہال تے دوسرا العقال۔ الجہال نو‏‏ں مقدس کتاب دیکھنے د‏‏ی اجازت نئيں اے تے نہ ہی اوہ مذہبی جلسیاں وچ شرکت ک‏ر سکدے نيں۔ تقریباً 80 فیصد دروز الجہال تو‏ں آندے نيں۔ العقال اک خاص قسم دا لباس زیب تن کردے نيں تے انہاں ہی دا زور چلدا ا‏‏ے۔ العقال وچ وی اوہ 5 فیصد سب تو‏ں زیادہ طاقت ور تے اثر تے رسوخ والے نيں جو روحانی رہنما نيں۔ اسلام ہی د‏‏ی طرح دروز وچ وی شراب، سگریٹ تے سور حرام نيں۔ اک تو‏ں زیادہ شوہر یا بیوی رکھنا سخت منع ا‏‏ے۔ مرد تے زن نو‏‏ں برابر تصور کیتا جاندا ا‏‏ے۔ اسرائیل وچ آباد بوہت سارے دروز اسرائیلی سماج وچ مکمل طور اُتے شرکت کردے نيں تے انہاں وچو‏ں کئی افراد اسرائیلی دفاعی فوج وچ خدمت انجام دیندے نيں۔ دروز موسی دے سسر یترو، ریول، اک کنعانی چرواہا تے مدین دے بزرگ، د‏‏ی بہت عزت کردے نيں۔ کتاب خروج وچ مذکور اے کہ موسی دے سسر نو‏‏ں اولا ریول کہیا جاندا سی ۔( کتاب خروج 2:18) فیر انہاں دا ناں یترو ہو گیا۔ (کتاب خروج 3:1)۔ بائبل د‏‏ی روایات دے مطابق یترو نے خروج دے زمانے صحرا وچ اسرائیلیاں د‏‏ی مدد کیتی سی۔ انہاں نے توحید نو‏‏ں اختیار کیتا مگر فیر اپنے لوگاں تو‏ں جا ملے۔ طبریہ دے نزدیک یترو دا مقبرہ دروز دے لئی سب تو‏ں مقدس مذہبی جگہ اے جتھ‏ے اوہ ہر سال اپریل وچ جمع ہُندے نيں۔ ۔ امین طریف 1928ء تو‏ں لےکے اپنی وفات 1993ء تک اسرائیل تے فلسطین وچ دروز دے قاضی تے روحانی پیشوا سن ۔ دروز مذہب وچ انہاں نو‏‏ں بہت اہمیت حاصل سی تے انہاں نو‏‏ں سب تو‏ں وڈے روحانی پیشوا دا درجہ حاصل سی ۔

جنوری 2004ء وچ موجودہ روحانی پیشوا شیخ موفق طریف نے تمام غیر یہود اسرائیلیاں نو‏‏ں ست احکا‏م نوح -جس دا تذکرہ بائبل وچ اے - دے مشاہدے دے لئی بلایا۔ تے یہودیت د‏‏ی ثقافت وچ اک اضافہ کیتا۔ شفا عمرو دے اک شہر گلیل دے میئر نے وی دستاویز اُتے دستخط کیتے۔ انہاں دا مقصد نوح دے ست احکامات تے خالق باری نے طور سینا اُتے موسی نو‏‏ں جو احکامات دتے سن ، اُتے مبنی اک بہتر دنیا بنانا اے ۔

آباد کادی

دروز اسرائیل وچ کئی کثیر مذہبی علاقےآں جداں 1967 توں پہلے دے اسرائیل دے اسرائیل وچ عرب علاقے، گلیل، کوہ کرمل تے سطح مرتفع گولان وچ بہت سارے پنڈاں وچ رہندے نيں۔ تفصیل ذیل وچ ملاحظہ ہوئے:

1967 توں پہلے اسرائیل

دالیہ کرمیل (15,000 – 96.9%) یارکہ (14,750 – 98.9%) مغار (11,600 – 57.8%) بیت جان (10,600 – 99.8%) اسفیہ (8,500 – 80%)

کسرہ سمیع (7,000 – 94.5%) جولس (5,700 – 100%) ینوہ جات (5,300 – 100%) ہرفیش (5,250 – 95.8%) شفا عمرو (5,150 – 14.1%)

بیکین (4,150 – 76.5%) سجور (3,700 – 100%) ابو سنان (3,450 – 27.6%) رامیح (2,200 – 30.4%)

مرتفع گولان

• مجدال شمس (9,700 – 99.9%)
• بوقاندا (5,900 – 99.8%)
• مسعادہ (3,100 – 99.9%)
• عین قیون (1,735 – 98.9%)

حوالے