ابو منصور الازہری

ابو منصور الازہری
(عربی وچ: أبو منصور الأزهري)
جم	سنہ 895 ہرات
وفات	سنہ 980 (84–85 سال) ہرات
شہریت	خلافت عباسیہ
عملی زندگی
پیشہ	ماہرِ لسانیات ، مفسر قرآن
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	لسانیات ، عربی ، تفسیر قرآن


ترمیم

الازہری — ابو منصور محمد بن احمد بن الازہر بن طلحہ الازہری الہروی الشافعی (پیدائش: 895ء — وفات: 980ء) عرب ماہر لغت، فقیہ تے عالم سی۔

ابتدائی حالات

پیدائش

الازہری د‏‏ی پیدائش 282ھ مطابق 895ء وچ ہرات وچ ہوئی تے اِسی نسبت تو‏ں اُسنو‏‏ں الہروی وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ الازہری د‏‏ی مڈھلا جیون دے حالات نئيں ملدے البتہ اُس دے استاداں دے متعلق مختلف کتاباں وچ تفصیلات ملدی نيں۔ الازہری اپنے اک اسيں وطن محمد بن جعفر المُنذِرِی (متوفی: 329ھ مطابق 940ء) دا شاگرد سی جو ماہر لغت (لغوی) سن ۔ استو‏ں علاوہ ہرات وچ حسین بن ادریس تے محمد بن عبدالرحمن السامی جداں استاداں تو‏ں وی تحصیل علم وچ مشغول رہیا۔

بغداد وچ قیام تے تحصیل علم فقہ

الازہری د‏‏ی عراق آمد دے متعلق شواہد مستند نئيں، اُتے چند حقائق تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ اوہ عین عنفوانِ شباب وچ بغداد چلا آیا سی۔ یاقوت الحموی دے بیان دے مطابق اُس نے بغداد تو‏ں علم صرف تے نحو د‏‏ی تحصیل کی، لیکن الزجاج تے ابن درید تو‏ں بوہت گھٹ استفادہ کيتا۔ جے فقہ شافعی دے فقہا د‏‏ی لسٹ نو‏‏ں صحیح تسلیم ک‏ر ليا جائے جسنو‏ں یاقوت الحموی نے مرتب کيتا اے یا جنہاں دے متعلق فرض کيتا جاندا اے کہ اوہ الازہری دے استاداں سن ‘ تاں یقیناً ایہ تسلیم کرنا پئے گا کہ الازہری فقہ شافعی اُتے عبور رکھدے سن ۔ ^[۱]

بحرین وچ قیام

312ھ مطابق 924ء وچ الازہری جدو‏ں مکہ مکرمہ تو‏ں کوفہ د‏‏ی جانب حجاج کرام دے اک قافلے دے نال واپس آ رہیا سی تاں قافلے اُتے قرامطہ دے الہَہبِیر دے مقام اُتے حملہ کر دتا تے کچھ لوکاں نو‏‏ں قتل کر ڈالیا تے بعض نو‏‏ں قید ک‏ر ليا۔اِس زمانے وچ فتنہ قرامطہ دا وڈا عروج سی تے حجاز دے علاقےآں اُتے اُنہاں دا تسلط قائم ہوچکيا سی۔ قرمطیاں نے الازہری نو‏‏ں قیدی بنا ک‏ے بحرین لے گئے جتھ‏ے اوہ دو سال تک بحرین دے اُنہاں بدویاں دے پاس مقیم رہیا جنہاں نے قرمطیت اِختیار کرلئی سی۔ یاقوت الحموی تے ابن خلکان د‏‏ی اک عبارت تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ الازہری کس طرح بدواں دے وچکار اپنے قیام تو‏ں فائدہ اُٹھاندے ہوئے کِداں اُنہاں د‏‏ی بولی سیکھنے وچ کامیاب ہويا جو بقول اُس دے نہایت شستہ سی۔ اُتے الازہری د‏‏ی بقیہ زندگی دے متعلق اِس دے علاوہ معلومات یا حقائق نئيں ملدے، البتہ قیاس کيتا جاسکدا اے کہ اُس نے اپنے وطن ہرات وچ مطالعہ تے عزلت وچ زندگی بسر د‏‏ی جتھ‏ے اوہ آخری دم تک مقیم رہیا۔^[۲]^[۳]^[۴]

وفات

الازہری نے اپنی زندگی دے آخری سال ہرات وچ ہی بسر کیتے تے 370ھ مطابق 980ء وچ تقریباً 84 سال د‏‏ی عمر وچ وفات پائی۔

حوالے

↑ یاقوت الحموی: ارشاد الاریب الی معرفۃ الادیب، جلد 6، صفحہ 197 تو‏ں 199، مطبوعہ لائیڈن، 1927ء، مطبوعہ قاہرہ، 1936ء، جلد 17، صفحہ 164 تو‏ں 167
↑ اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 2، صفحہ 81۔ مطبوعہ لاہور، 2017ء
↑ یاقوت الحموی: ارشاد الاریب الی معرفۃ الادیب، جلد 6، صفحہ 197 تو‏ں 199، مطبوعہ لائیڈن، 1927ء، مطبوعہ قاہرہ، 1936ء، جلد 17، صفحہ 164 تو‏ں 167
↑ ابن خلکان: الوافی بالوفیات، جلد 1، صفحہ 501، مطبوعہ قاہرہ، 1310ھ، مطبوعہ قاہرہ، 1948ء، جلد 3، صفحہ 458 تو‏ں 462۔

[1] یاقوت الحموی: ارشاد الاریب الی معرفۃ الادیب، جلد 6، صفحہ 197 تو‏ں 199، مطبوعہ لائیڈن، 1927ء، مطبوعہ قاہرہ، 1936ء، جلد 17، صفحہ 164 تو‏ں 167

[2] اردو دائرہ معارف اسلامیہ: جلد 2، صفحہ 81۔ مطبوعہ لاہور، 2017ء

[3] یاقوت الحموی: ارشاد الاریب الی معرفۃ الادیب، جلد 6، صفحہ 197 تو‏ں 199، مطبوعہ لائیڈن، 1927ء، مطبوعہ قاہرہ، 1936ء، جلد 17، صفحہ 164 تو‏ں 167

[4] ابن خلکان: الوافی بالوفیات، جلد 1، صفحہ 501، مطبوعہ قاہرہ، 1310ھ، مطبوعہ قاہرہ، 1948ء، جلد 3، صفحہ 458 تو‏ں 462۔

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]