یاقوت الحموی

یاقوت الحموی
(عربی وچ: ياقوت بن عبد الله الحَمَوي الرومي)
جم	سنہ 1178   قسطنطنیہ
وفات	20 اگست 1229 (50–51 سال)  حلب
مدفن	مقبرہ خیزران
عملی زندگی
استاذ	ابو البقاء عکبری
پیشہ	مہم جو ،  جغرافیا دان ،  لکھاری ،  مورخ
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	تریخ ،  علم زبان ،  جغرافیا
کارہائے نمایاں	معجم البلدان

یاقوت الحموی (پیدائش: 1178ء– 12 اگست 1229ء) مسلمان مؤرخ تے جغرافیہ نگار سن۔ اُنہاں دی وجہ شہرت معجم البلدان اے جو دنیاء دے شہراں دی انسائیکلوپیڈیا لغت اے جو پنجوی‏‏ں تے چھیویں صدی ہجری دے زمانہ وچ دنیا دے مختلف تھاواں توں متعلق معلومات فراہم کردی اے۔

ابتدائی حالات

بغداد وچ قیام

بحیثیت مؤرخ تے جغرافیہ نگار

جیون

الشیخ الامام شہاب الدین ابو عبد اللہ یاقوت بن عبد اللہ الحموی الرومی البغدادی اے، تریخ وچ انہاں دی پیدائش دے متعلق کچھ نئی‏‏ں ملدا، پر ایہ ثابت اے کہ انہاں روم توں قیدی بناکے دوسرے قیدیاں دے نال بغداد لیایا گیا سی جتھے انہاں اک غیر تعلیم یافتہ تاجر “عسکر الحموی” نوں فروخت کر دتا گیا چنانچہ انہاں توں منسوب ہوکر یاقوت الحموی کہلائے۔

عسکر الحموی نے انہاں پڑھنے اُتے ڈال دتا اس امید دے نال کہ اوہ نہ صرف انہاں فائدہ پہنچائے گا بلکہ دوسری تاجر برادری دے حساب کتاب مرتب کرنے وچ معاون ثابت ہون گے، انہاں نے صرف ونحو تے لغت دے دوسرے قاعدے سکھے، عسکر الحموی نے انہاں تجارتی اسفار وچ استعمال کیتا فیر انہاں آزاد کر دتا، آزاد ہونے دے بعد انہاں نے نسخِ کتب نوں ذریعۂ روزگار بنایا، اس کم توں انہاں بوہت ساریاں کتب دے مطالعہ دا موقع ملیا تے انہاں دے علمی افق وچ اضافہ ہویا۔

کچھ عرصہ بعد اوہ عسکر الحموی دے کول دوبارہ لوٹ آئے جنہاں نے انہاں اُتے فیر نظرِ کرم کیتی تے انہاں اپنے تجارتی اسفار دا نگران بنادتا، اس کم توں انہاں نے خوب فائدہ اٹھایا تے منفرد جغرافیائی معلومات اکٹھیاں کیتیاں، فیر حلب گئے تے اوتھوں خوارزم جاکے سکونت اختیار کرلی، 616 ہجری وچ جدو‏‏ں چنگیز خان نے خوارزم اُتے شبِ خون ماریا تو اپنا سب کچھ چھڈ کے موصل چلے گئے تے آخر کار فیر حلب آ گئے جتھے 626ھ وچ انتقال کر گئے۔

انہاں دیاں اہم لکھتاں وچ انہاں دی مشہور ترین کتاب “معجم البلدان” اے جو کئی زباناں وچ ترجمہ ہوکے کئی بار شائع ہوچکی اے، اس کتاب وچ ہور موضوعات دے نال نال زمین دی تصویر تے متقدمین تے متاخرین دا زمین دے بارے وچ تصور زیرِ بحث لیایا گیا اے، کتاب وچ برید، الفرسخ، المیل، الکورہ ورگے الفاظ دی کثرت توں تکرار اے۔

حوالے