ابو برزہ اسلمی
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| مکمل نام | نضلہ بن عبد اللہ بن حارث |
| وجہ شہرت | حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم، امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم، امام حسن علیہ السلام دے صحابی، |
| مہاجر/انصار | انصار |
| نمایاں کارنامے | |
| دیگر سرگرمیاں | |
نضلہ بن عبد اللہ بن حارث (متوفی 64 ھ، 684 ء) ابو برزہ اسلمی دے ناں توں معروف، حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم دے اصحاب وچوں نيں۔ انہاں نے متعدد غزوات جنگ صفین، جنگ جمل و جنگ نہروان وچ شرکت کيتی۔ خلفاء دے زمانہ دی بعض فتوحات وچ وی شریک ہوئے۔ بعض نے انہاں دا شمار سلمان، مقداد، ابوذر تے عمار دی صف وچ کیتا اے۔ ابو برزہ نے پیغمبر اسلام (ص) تے امام حسن مجتبی توں چند روایات نقل کيتی نيں۔ انہاں دا شمار انہاں افراد وچوں اے جنہاں نے امام حسین علیہ السلام دی شہادت دے بعد یزید اُتے اعتراض کيتا۔
ناں و کنیت
سودھوابن سعد[۱] نے ابو برزہ دے فرزند دے حوالے توں انہاں دا ناں نضلہ بن عبد اللہ، خلیفہ بن خیاط[۲] و عبد اللہ بن نضلہ نقل کيتا اے۔ لیکن زیادر تر مصادر نے نضلہ بن عبید اُتے اتفاق کيتا اے۔[۳] البتہ انہاں دے کئی تے ناں دسترس وچ نيں۔[۴]
نووی[۵] دے بقول اسلام توں پہلے انہاں دا ناں نضلہ بن نیاز (نیاز=شیطان) سی۔ آنحضرت (ص) نے انہاں دا ناں نضلہ بن عبد اللہ رکھ دتا۔[۶] انہاں دی کنیت دے بارے وچ کوئی اختلاف نئيں اے۔ صرف شیخ طوسی نے انہاں نوں اصحاب پیغمبر دے ضمن وچ ابو بردہ[۷] تے اصحاب امیر المومنین دے تھلے ابو برزہ ذکر کيتا اے۔[۸] ایسا معلوم ہُندا اے کہ اس وچ کوئی غلطی پیش آئی اے۔ نووی دا مننا اے کہ اصحاب ہیغمبر (ص) فقط اوہ نيں جنہاں دی کنیت ابو برزہ سی۔[۹]
غزوات پیغمبر (ص) وچ شرکت
سودھوان دا شمار انہاں اصحاب وچ ہُندا اے جو فتح مکہ،[۱۰] غزوات حنین و خیبر[۱۱] تے کئی ہور غزوات وچ محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے ہمراہ سن ۔
ان دے غزوات دی تعداد 6 یا 7[۱۲] یا 9[۱۳] ذکر ہوئی اے۔
خود انہاں دے بقول: جدوں جنگ احد وچ آنحضرت (ص) زخمی ہو گئے تاں اوہ آپ دی دیکھ بھال وچ لگ گئے۔ ٹھیک ہونے دے بعد پیغمبر (ص) نے انہاں دے حق وچ دعا کيتی۔[۱۴]
فتح مکہ دے دن جدوں حضور (ص) نے تمام اہل مکہ نوں امان دے دتی تاں فرمایا ابن خطل نوں قتل کردو چاہے اوہ خانہ کعبہ دے پردہ توں ہی کیوں نہ لپٹا ہويا ہو، اس لئی کہ اوہ مرتد ہو گیا اے تے اس نے اک مسلمان نوں قتل کيتا اے تے اس دی دو کنیزےآں نوں وی جنہاں نے آنحضرت (ص) دی ہجو دی سی۔[۱۵]
لہذا ابو برزہ اس دے پاس گئے تاں دیکھیا کہ اوہ خانہ کعبہ دا پردہ پکڑے ہوئے سی، انہاں نے رکن و مقام دے درمیان اس دی گردن اڑا دی۔[۱۶] البتہ اکثر منابع ابن خطل دے قتل وچ انہاں دے نال سعید بن حریث مخزومی نوں شریک قرار دیندے نيں۔[۱۷]
خلفاء دے زمانے وچ
سودھو- نبرد عین شمس
طبری دے مطابق،[۱۸] سن 20 ہجری وچ جدوں عین شمس دی جنگ (مصر دے شہر وچ ) پیش آئی، جس وچ عمرو بن عاص دا سامنا مقوقس توں ہويا۔ اس وقت مسلماناں دا اک گروہ ڈر گیا تے اس نے سستی ظاہر کیتی تاں اس وقت عمرو عاص نے لشکر وچ حاضر اصحاب پیغمبر توں نصرت طلب کيتی۔ انہاں وچوں جو لوک پیش قدم ہوئے انہاں وچ ابو برزہ وی سن ۔ انہاں دے پیش قدم ہونے توں مسلماناں وچ قوت پیدا ہوئی تے انہاں نے کامیابی حاصل کيتی۔[۱۹]
- فتح بلح و اصطخر
سن 29 ھ وچ عبد اللہ بن عامر نے اصطخر، دارابگرد و اردشیر خورہ (قدیم فارس دے علاقہ) اُتے لشکر کشی دی تاں اوہ فوج دے میمنہ دے سردار سن ۔ ایہ جنگ انہاں علاقےآں اُتے فتح دے نال ختم ہوئی۔
اسی طرح توں اوہ اس پنجاہ ہزار دے لشکر وچ شامل سن جس دے سردار ربیع بن زیاد سن تے جس وچ بلخ و قہستان اُتے (51 ھ) مسلماناں نے فتح حاصل کيتی۔[۲۰]
امام علی دے ہمراہ
سودھوابو برزہ امیر المومنین امام المتقین علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم دے اصحاب وچوں سن ۔[۲۱] برقی[۲۲] نے انہاں نوں سلمان، مقداد، ابوذر و عمار دی صف وچ قرار دتا اے۔
اوہ جنگ صفین، جنگ جمل تے جنگ نہروان وچ حضرت علی (ع) دے ہمراہ سن ۔[۲۳]
ابو برزہ دی معصومین توں روایات
سودھوابو برزہ نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم توں روایات نقل کيتی نيں۔ احمد بن حنبل نے مسند وچ [۲۴] انہاں دے واسطہ توں 49 احادیث نقل کيتی نيں۔ ايسے طرح توں امام حسن علیہ السلام توں منقول انہاں دی روایات امامیہ محدثین منجملہ شیخ کلینی[۲۵] دی توجہ دا سبب قرار پائی اے۔[۲۶]
ابو برزہ دی روایات دے راوی
سودھوان دے واسطے توں روایت نقل کرنے والےآں وچ انہاں دے بیٹے مغیرہ دے علاوہ ابو المنہال سیار بن سلامہ، ابو الوازع، عبد اللہ بن مطرف و ازرق بن قیس دے اسماء قابل ذکر نيں۔[۲۷]
یزید اُتے اعتراض
سودھوجس وقت یزید چوپ توں سر امام حسین علیہ السلام دی توہین کر رہیا سی تے اس اُتے شراب ڈال رہیا سی۔ ابو برزہ نے اس اُتے اعتراض کيتا تاں یزید نے انہاں نوں دربار توں باہر کڈ دتا۔[۲۸]
وفات
سودھومحمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دی رحلت دے بعد ابو برزہ اپنے خانوادہ دے نال مدینہ توں بصرہ چلے گئے تے اوتھے سکونت اختیار کر لئی تے آخر امر جہاد دے لئی خراسان جاندے ہوئے مرو وچ وفات پائی۔[۲۹] ابن حبان نے انہاں دا محل وفات سجستان تے ہرات دے درمیان بیابان[۳۰] تے حاکم نیشاپوری نے نیشاپور[۳۱] وچ ذکر کيتا اے۔[۳۲]
حوالے
سودھو- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۸، ج٧، ص۳۶۶
- ↑ ابن خیاط، الطبقات، ۱۹۶۶م، ج۲، ص۸۲۹، ج۱، ص۲۴۱
- ↑ بخاری، التریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۵٧، ص۱۶۶؛ ابو زرعہ، تریخ، ۱۴۰۰ق، ج۱، ص۴٧٧
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابہ، دار الاحیاء، ج۵، ص۱۴۶-۱۴٧؛ ذہبی، تریخ، ۱۳۶۸ق، ج۲، ص۳۲۸؛ عبد الغنی، الکمال فی معرفت الرجال، ج۱، ص۱۶٧
- ↑ نووی، رہتل الاسماء، ج۲، ص۱۸۰
- ↑ ابن حجر، الاصابہ، ۱۸۵۳م، ج۶، ص۲۳٧
- ↑ طوسی، رجال، ۱۳۸۰ق، ص ۳۰
- ↑ ص ۶۰
- ↑ نووی، رہتل الاسماء، ج۲، ص۱٧۹
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۸؛ ابن حجر، الاصابہ، ۱۳۵۳ق، ج۶، ص۲۳٧.
- ↑ ابن حجر، الاصابہ، ۱۳۵۳ق، ج۶، ص۲۳٧؛ ابن اثیر، اسد الغابہ، دار الاحیاء، ج۵، ص۱۹.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند، دار صادر، ج۴، ص۴۲۳؛ بخاری، التریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ مزی، تحفہ الاشراف، ۱۳۹٧ق، ج۹، ص۹.
- ↑ ابو نعیم، ذکر اخبار اصبہان، ۱۹۳۴م، ج۲، ص۳۹
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۶۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۸۵۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۴، ص۲۹۹؛ احمد بن حنبل، العلل، ۱۹۶۳م، ج۱، ص۳۵۹
- ↑ ابن ہشام، سیره النبی، ۱۹٧۲م، ج۴، ص۸۶۸؛ طبری، تریخ، ج۳، ص۶۰؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۲۴۹
- ↑ طبری، تریخ، ج۴، ص۱۱۱
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۵۶۵
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۱۰۱، ص۴۸۹؛ ابن خلدون، تریخ، ۱۹۵٧م، ج۳ (۱)، ص۳۰
- ↑ ابن خلدون، تریخ، ۱۹۵٧م، ج۳ (۱)، ص۳۰.
- ↑ برقی، رجال، ۱۳۴۲ش، ص۳
- ↑ ابو نعیم، ذکر اخبار اصبہان، ۱۹۳۴م، ج۲، ص۳۹؛ ابن اثیر، اسد الغابہ، دار الاحیاء، ج۵، ص۱۹.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند، دار صادر، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۱٧.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۴۳.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۶
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۳، ص۴۱۶؛ طبری، ج۵، ص۳۹۰؛ ابن اثیر، اسد الغابہ، دار احیاء، ج۵، ص۲۰؛ ابن اثیر، الکامل، ج۴، ص۸۵
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج٧، ص۳۶۶؛ ابن قتیبہ، المعارف، ۱۳۸۸ق، ص۳۳۶
- ↑ ابن حبان، مشاہیر علماء الامصار، ص۳۸
- ↑ خلیفہ نیشابوری، ترجمہ و تلخیص تریخ نیشابور حاکم نیشابوری، ص۱۰
- ↑ ابن قیسرانی، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیہانی، ۱۳۲۳ق، ج۲، ص۵۳۴؛ ذہبی، سیر، ج۳، ص۴۳
مآخذ
سودھو- ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابہ، بیروت، دار احیاء التراث العربی
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل
- ابن حبان، محمد، مشاہیر علماء الامصار، بہ کوشش م. فلایشہامر، قاہره، ۱۳٧۹ق/۱۹۵۹ع
- ابن حجر، احمد بن علی، الاصابہ، کلکتہ، ۱۸۵۳ع
- ابن خلدون، عبد الرحمن، تریخ، بیروت، ۱۹۵٧ع
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر
- ابن قتیبہ، عبد اللہ بن مسلم، المعارف، بہ کوشش ثروت عکاشہ، قاہره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹ع
- ابن قیسرانی، محمد بن طاہر، الجمع بین کتابی الکلاباذی و الاصیہانی، حیدرآباد، ۱۳۲۳ق
- ابن ہشام، عبد الملک، سیره النبی، بہ کوشش محمد محیی الدین عبد الحمید، قاہره، ۱۹٧۲ع
- ابو زرعہ دمشقی، عبد الرحمن بن عمرو، تریخ، دمشق، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰ع
- ابو نعیم، احمد بن عبد اللہ، ذکر اخبار اصبہان، لیدن، ۱۹۳۴ع
- احمد بن حنبل، العلل، آنکارا، ۱۹۶۳ع
- احمد بن حنبل، مسند، بیروت، دار صادر
- بخاری، محمد بن اسماعیل، التریخ الصغیر، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶ع
- برقی، احمد بن ابی عبد اللہ، رجال، تہران، ۱۳۴۲ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، قاہره، ۱۹۵۹ع
- خلیفہ بن خیاط، الطبقات، بہ کوشش سہیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶ع
- خلیفہ نیشابوری، احمد بن محمد، ترجمہ و تلخیص تریخ نیشابور حاکم نیشابوری، بہ کوشش بہمن کریمی، تہران، ۱۳۳۹ش.
- خوئی، ابو القاسم، معجم رجال حدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳ع
- ذہبی، محمد بن احمد، تریخ الاسلام، قاہره، ۱۳۶۸ق
- ذہبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بہ کوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵ع
- طبری، تریخ؛
- طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱ع
- عبد الغنی مقدسی، الکمال فی معرفه الرجال، نسخہ عکسی موجود در کتابخانہ مرکز
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، بہ کوشش علی اکبر غفاری، تہران، ۱۳۶۲ش
- مزی، یوسف بن عبد الرحمن، تحفة الاشراف، بمبئی، ۱۳۹٧ق
- نووی، یحیی بن شرف، رہتل الاسماء، قاہره، اداره الطباعہ المنیریہ
- واقدی، محمد بن عمرو، المغازی، بہ کوشش مارسدن جونز، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴ع