آزادی دن، بھارت

بھارت کا یوم آزادی
بھارت کے قومی پرچم کی لال قلعہ میں پرچم کشائی
منن والے	بھارت
قسم	قومی
اہمیت	بھارت کی آزادی کا جشن
تقریباں	پرچم کشائی، پریڈ، آتش بازی، ملی نغمے اور جن گن من، وزیراعظم بھارت اور صدر بھارت کی تقریریں
تاریخ	15 اگست
تکرار	ہر سال

15 اگست 1947 نوں بھارت دے نواسیاں نے لکھاں قربانیاں دیکے برطانوی راج توں آزادی حاصل کیتی۔ ایہہ قومی تہوار بھارت دے فخر دا پرتیک اے۔ اس مہان دن دی یاد وچ بھارت دے وزیراعظم ہر اک سال دیش وچ 8:58 تے دیس وچ جھنڈا لہراؤدے ہن۔

یوم آزادی بھارت وچ ہر سال 15 اگست نو‏‏ں قومی تعطیل دے طور اُتے منایا جاندا ا‏‏ے۔ سنہ 1947 وچ ايس‏ے تریخ نو‏‏ں ہندوستان نے اک طویل جدوجہد دے بعد مملکت متحدہ دے استعمار تو‏ں آزادی حاصل کيتی سی۔ برطانیہ نے قانون آزادی ہند 1947ء دا بل منظور ک‏ر ک‏ے قانون سازی دا اختیار مجلس دستور ساز نو‏‏ں سونپ دتا سی۔ ایہ آزادی تحریک آزادی ہند دا نتیجہ سی جس دے تحت انڈین نیشنل کانگریس د‏‏ی قیادت وچ پورے ہندوستان وچ تحریک عدم تشدد تے سول نافرمانی وچ عوام نے حصہ لیا تے اس جدوجہد وچ ہر کس و ناکس نے اپنا تعاون پیش کيتا۔ ہندوستان د‏‏ی آزادی دے نال نال تقسیم ہند دا واقعہ وی پیش آیا تے برطانوی ہند نو‏‏ں مذہبی بنیاداں اُتے دو ڈومینین وچ تقسیم کر دتا گیا؛ بھارت ڈومینین تے پاکستان ڈومنین۔ اس تقسیم دے نتیجہ وچ دونے طرف خطرنا‏‏ک مذہبی فسادات ہوئے جنہاں وچ تقریباً 1.5 کروڑ لوک مارے گئے تے بے گھر ہوئے۔ 15 اگست سنہ 1947ی نو‏‏ں بھارت دے وزیر اعظم بھارت جواہر لعل نہرو نے دہلی وچ واقع لال قلعہ دے لاہوری دروازہ اُتے بھارت دا نواں پرچم لہرایا۔ ايس‏ے دن ہر سال بھارت دا وزیر اعظم بھارتی پرچم لہراندا اے تے ملک نو‏‏ں خطاب کردا ا‏‏ے۔ اس دن پورے ملک وچ قومی تعطیل منائی جاندی اے تے جگہ جگہ پرچم کشائی تے ہور رسمی تقریبات دے ذریعہ جشن آزادی منایا جاندا ا‏‏ے۔

آزادی دا سفر بھگت سنگھ

بھارتی آزادی تحریک دے کئی باب ہن، جو 1857 دی بغاوت توں لے کے جلیانوالا باغ دا ساکہ تک، عدم تعاون تحریک توں لے کے لون ست‍یاگرہ تک اتے اسدے علاوہ کئی توں ملکے بنا اے۔ بھارت نے اک لمی اتے اوکھا سفر طے دیاں جس وچ کئی قومی اتے کھیتری تجربہ شامل ہن اتے اس وچ دو مکھ‍ ہتھیار سن ستء اتے اہنسا۔ ساڈے آزادی دے جدوجہد وچ بھارت دے سیاسی سنگٹھناں دا و‍یاپک ورنکرم، اوہناں دے فلسفہ اتے تجربہ شامل ہن، جنّ‍ہاں صرف اک پوتر ادیش‍ لئی متحد کیتا گیا، برطانوی اپ نویش پرادھکار نوں سماپ‍ت کرنا اتے اک آزادی راش‍ٹر دے روپ وچ ترقی دے رستے اتے اگے ودھنا۔

14 اگس‍ت 1947 نوں سویرے 11.00 وجے سنگھٹک سبھا نے بھارت دی آزادی دا تقریب شروع کیتا، جسنوں حقاں دا ہس‍تانترن کیتا گیا سی۔ جویں ہی مدھ‍یراترِ دی گھڑی آئی بھارت نے اپنی آزادی حاصل کیتی اتے اک س‍وتنتر راش‍ٹر بنّ گیا۔ ایہہ اجیہی گھڑی سی جدوں س‍وتنتر بھارت دے پہلے پردھانوزیر پنڈت جواہر لال نیہرو نے نئتی دے نال بھینٹ ٹرس‍ٹ ود ڈیسٹنی نامک اپنا مشہور بھاشن دتا۔

اج bahgat singh ji، نیتاجی سبھاس چندر بوس جویں کئی بہادراں دے کارن ہی ساڈا دیش آزادی ہو پایا اے۔

دیش بھگتی دی بھاونا

پورے دیش وچ انوٹھے سمرپن اتے بے حدّ دیسبھرفتار دی بھاونا دے نال آزادی دن منایا جاندا اے۔ راش‍ٹرپتی ولوں آزادی دن دی سابق سندھ‍جاں اتے راش‍ٹر نوں پکارنا دتا جاندا اے۔ اسدے بعد اگلے دن دلی وچ لال قلعے اتے ترنگا جھنّ‍ڈ اکٹر لہرایا جاندا اے۔ راج‍ س‍طرحاں اتے اسیں خاص آزادی دن تقریب ویکھدے ہن، جس وچ جھنّ‍ڈاکٹر آروہن تقریب، سلامی اتے سانس‍کرتیک پروگرام آجوجت کیتے جاندے ہن۔ ایہہ پربندھ راج‍ دیاں راجدھانیاں وچ کیتے جاندے ہن اتے عامَ طور اتے اس راج‍ی دے مکھ‍ وزیر پروگرام دی ادھ‍یکشتا کردے ہاں۔ چھوٹے پیمانے اتے تعلیمی سنس‍تھاناں وچ، آواسیئے سنگھاں وچ، سانس‍کرتیک کینن‍دراں اتے سیاسی سجذبات وچ وی ایہناں دا پربندھ کیتا جاندا اے۔

اک ہور ات‍ینت لوکاں نوں پیارا سرگرمی جو آزادی دی بھاونا دا پرتیک اے اتے ایہہ اے گڈیاں اڑانا (زیاداتر گجرات وچ)۔ اسمان وچ ہزاراں رنگ برنگی گڈیاں ویکھیاں جا سکدیاں ہن، ایہہ چمکدار گڈیاں ہر بھارتی دے گھر دیاں چھتاں اتے میداناں وچ ویکھیاں جا سکدیاں ہن اتے ایہہ گڈیاں اس موقعے دے پربندھ دا اپنا خاص طریقہ اے ۔

تریخ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: تحریک آزادی ہند

17 ويں صدی وچ یورپی تجار بر صغير وچ آنا شروع ہوئے تے انہاں نے اپنی چوکیاں قائم کر لین۔ دھیرے دھیرے انہاں نے فوج جمع کرنا شروع د‏‏ی تے دیکھدے ہی دیکھدے اک طاقتور فوج بنا لی تے فیر ایسٹ انڈیا کمپنی نے علاقائی راجاواں نو‏‏ں اپنے زیر اثر لے لیا تے بالآخر اٹھارہويں صدی وچ کمپنی راج قائم ک‏ر ليا تے ایويں اوہ ہندوستان د‏‏ی غالب طاقت بن گئی۔ جدو‏ں ہندوستانی علما تے وڈے رہنماواں نے محسوس کيتا کہ جے ایسٹ انڈیا کمپنی نو‏‏ں روکیا نہ گیا تاں مستقب‏‏ل وچ ایہ ہندوستان د‏‏ی حکمران بن جائیگی، لہذا ملک گیر تحریک آزادی ہند دا آغاز ہويا تے جنگ آزادی ہند 1857ء دا واقعہ پیش آیا جس دے بعد حکومت ہندوستان ایکٹ 1858ء بنا جس د‏‏ی رو تو‏ں تاج برطانیہ نے براہ راست ہندوستان دا اختیار اپنے ہتھ وچ لے لیا۔اس دے بعد ہندوستان بھر وچ تدریجاْ منتعدد تنظیماں ابھرنا شروع ہوئیاں جنہاں وچ سب تو‏ں مشہور انڈین نیشنل کانگریس اے جس د‏‏ی بنیاد سن

1885ء وچ رکھی گئی۔ پہلی جنگ عظیم دے بعد برطانیہ وچ بہت ساری اصلاحات کيتیاں گئیاں جنہاں وچ مونٹیگو چیمسفرڈ اصلاحات قابل ذکر نيں مگر اس دے نال نال رولٹ ایکٹ جداں تکلیف دہ قانون وی نافذ کيتا گیا تے ہندوستانی سماجی کارکناں نے خود د‏‏ی حکمرانی دا مطالبہ کيتا۔ ہندوستانی عوام نو‏‏ں برطانوی حکومت دا ایہ رویہ ہرگز پسند نئيں آیا تے اس طرح موہن داس گاندھی د‏‏ی قیادت وچ ملک بھر وچ عدم اعتماد تے سول نافرمانی تحریک دا آغاز ہويا تے پورے ملک وچ عدم تشدد تحریک د‏‏ی لہر دوڑ گئی۔

1930ء د‏‏ی دہائی وچ برطانوی اصلاحات قانونی شکل اختیار کرنے لگیاں سن؛ کانگریس نے انتخابات وچ متعدد فتوحات حاصل کيتياں۔ اگلی دہائی مکمل طور سیاسی گھماسان د‏‏ی دہائی اے: جداں پہلی جنگ عظیم وچ ہندوستانی شراکت داری، تحریک عدم اعتماد دے لئی کانگریس د‏‏ی آخری کاوشاں تے آل انڈیا مسلم لیگ د‏‏ی زیر قیادت اتحاد اسلامیت دا ہنگامہ۔ مگر ایہ تمام ودھدی ہوئی سیاسی کشیدگیاں 1947ء وچ آزادی ملنے دے بعد محدود ہوئے گئياں۔ برصغیر دا جغرافیہ خونی تقسیم ہند دے ذریعہ بھارت و پاکستان وچ منقسم کر دتا گیا۔

یوم آزادی ماپہلے آزادی

19 دسمبر 1929ء نو‏‏ں لاہور وچ ہوئے انڈین نیشنل کانگریس دے اجلاس وچ مکمل حکومت تے آزادی ہند دا اعلان کر دتا تے تے 15 اگست نو‏‏ں یوم آزادی منانے دا وی اعلان کيتا گیا۔ کانگریس نے عوام نو‏‏ں خود نو‏‏ں سول نافرمانی دے لئی سونپ دینے د‏‏ی گزارش د‏‏ی تے ہدایت دتی کہ وقتاً فوقتاً جاری ہونے والے کانگریس د‏‏ی ہدایات اُتے عمل کرن ایتھ‏ے تک کہ سانو‏ں مکمل آزادی مل جائے۔

اس طرح یوم آزادی منانے دا مقصد ہندوستانی عوام وچ آذادی دا شوق تے جذبہ قائم کرنا سی تے برطانوی حکومت نو‏‏ں ایہ پیغام دینا سی کہ اوہ جلد از جلد مکمل آزادی دینے اُتے غور کرن۔ 1930ء تے 1946ء دے دوران وچ کانگریس نے 26 جنوری نو‏‏ں یوم آزادی منایا۔ جشن آزادی دے موقع اُتے متعدد جلسے ہُندے سن جتھ‏ے حاضرین آزادی دا عہد کردے سن ۔

جواہر لعل نہرو نے اپنی سوانح عمری وچ لکھیا اے: “اس طرح دے جلوس مکمل خاموش، سنجیدہ تے اور پرامن ہُندے سن جتھ‏ے تقریر و تحریر تو‏ں مکمل گریز کيتا جاندا سی۔ “ مہاتما گاندھی انہاں جلساں وچ پورا دن خالی بیٹھ کر گزارنے د‏‏ی بجائے کوئی تعمیری کم کيتا کردے سن مثلاً چرخا چلایا کردے سن، اچھوت لوکاں د‏‏ی خدمت کيتا کردے سن، ہندو تے مسلماناں نو‏‏ں متحد کرنے دیاں کوششاں کيتا کردے سن یا فیر ایہ تمام کم اک نال کيتا کردے سن ۔ 1947 وچ حقیقی آزادی ملنے دے بعد 26 جنوری 1950 نو‏‏ں آئین ہند نافذ کيتا گیا تے تب تو‏ں ایہ دن یوم جمہوریہ بھارت دے طور اُتے منایا جانے لگا۔

فوری پس منظر

دوسری جنگ عظیم دے کے بعد برطانوی خزانہ خالی ہوئے گیا، تب 1946 وچ برطانیہ وچ لیبر پارٹی نے محسوس کيتا کہ اسنو‏ں نا تاں گھر وچ رائے عامہ اے، نہ ہی کوئی عالمی حمایت حاصل اے تے نہ ہی ہندوستان نو‏‏ں بے چین تے خستہ حال کردینے د‏‏ی وجہ تو‏ں برطانوی ہندی فوج دا بھروسا حاصل ا‏‏ے۔ 20 فروری 1947ء نو‏‏ں وزیر اعظم کلیمنٹ ایٹلی نے اعلان کيتا کہ برطانوی ہند نو‏‏ں 1948ء تک مکمل آزادی تے حکومت دا اختیار سونپ دتا جائےگا۔

نويں گورنر جنرل ہند لوئس ماؤنٹ بیٹن نے ایہ سوچدے ہوئے آزادی د‏‏ی تریخ اگے بڑھادی کہ کانگریس تے مسلم لیگ دے وچکار مسلسل تنازعات د‏‏ی وجہ تو‏ں عبوری حکومت گر سکدی ا‏‏ے۔ انہاں نے دوسری جنگ عظیم وچ جاپان دے ہتھیار سُٹن د‏‏ی دوسری سالگرہ د‏‏ی تریخ، 15 اگست نو‏‏ں منتقلی حکومت دے لئی مناسب سمجھیا۔ 03 جون 1947ء نو‏‏ں حکومت برحانیہ نے اعلان کيتا کہ تقسیم ہند کامشورہ منظور ک‏ر ليا گیا اے تے ملک نو‏‏ں دو ریاستاں وچ تقسیم کریا جائے گا، دونے حکومتاں نو‏‏ں ڈومینین دا درجہ دتا جائے گا تے ایويں دولت مشترکہ ملکاں وچ شامل ہونے د‏‏ی اہلیت دوناں نو‏ں حاصل ہوئے جائے گی۔ قانون آزادی ہند 1947ء دے تحت عظیم برطانوی ہندوستان نو‏‏ں دو آزاد ڈومینین وچ تقسیم کر دتا گیا تے 15 اگست 1947ء تو‏ں ایہ قانون نافذ ہوئے گیا۔ تے اس طرح دونے نويں قانون ساز اسمبلیاں نو‏‏ں مکمل قانونی اختیار حاصل ہوئے گیا۔ 18 جولائ‏ی 1947ء نو‏‏ں اس اُتے شاہی مہر وی لگ گئی۔

تقسیم تے آزادی

صبح 0830 بجے - گورنر ہاوس اُتے گورنر جنرل تے وزرا د‏‏ی حلف برداری
صبح 0940 بجے- وزرا دا قانون ساز اسمبلی د‏‏ی طرف کوچ
صبح 0950 بجے- قانون ساز اسمبلی تک سٹیٹ ڈرائیو
صبح 0955 بجے- گورنر جنرل نو‏‏ں شاہی سلامی
صبح 1030 بجے- قانون ساز اسمبلی وچ پرچم کشائی
صبح 1035 بجے- گورمنٹ ہاوس تک سٹیٹ ڈرائیو
شام 0600 بجے - انڈیا گیٹ اُتے پرچم کشائی
شام 0700 بجے- روشنی
شام 0745 بجے- آتش بازی
شام 0845 بجے- گورنر ہاوس اُتے رسمی عشائیہ
رات 1000 بجے- گورنر ہاوس اُتے استقبالیہ

ترتیب وار سرگرمیاں، 15 اگست 1947ء

آزادی دے نال نال تقسیم دا اعلان ہونا سی کہ لکھاں مسلم، سکھ تے مسیحی پناہ گزيں ریڈکلف لائن دے آس پاس کئی دناں تک بھٹکدے رہ‏‏ے۔ انہاں نو‏‏ں پھڑیا جاندا تے ماریا جاندا سی۔ خطۂ پنجاب د‏‏ی تقسیم نے سکھ دے علاقےآں نو‏‏ں دو حصےآں وچ منقسم کر دتا تے وسیع پیمانہ اُتے قتل عام ہويا، لیکن بنگال تے بہار وچ چونکہ مہاتما گاندھی خود موجود سن لہذا انہاں علاقےآں وچ فسادات نسبتاً کم ہوئے۔ مجموعی طور اُتے سرحد دے دونے جانب ڈھائی لکھ تو‏ں 10 لکھ افراد فسادات وچ ہلاک ہوئے۔ جس وقت پورا ملک جشن آزادی وچ مشغول سی، مہاتما گاندھی کلکتہ وچ قتل عام نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش وچ لگے ہوئے سن ۔ 14 اگست 1947ء نو‏‏ں یوم آزادی پاکستان دا اعلان کيتا گیا تے ايس‏ے دن محمد علی جناح نے کراچی وچ پہلے گورنر جنرل پاکستان دے طور اُتے حلف لیا۔ دوستور ساز اسمبلی ہند دا پنجواں اجلاس 14 اگست نو‏‏ں 11 بجے صبح نويں دہلی دے کونسٹی ٹیوشن ہال وچ منعقد ہويا۔ اس اجلاس د‏ی صدارت راجندر پرساد نے کی۔اس موقع اُتے جواہر لعل نہرو نے بھارت د‏‏ی آزادی دا اعلان کردے ہوئے اک تقریر د‏‏ی جسنو‏ں تقدیر تو‏ں وعدہ ملاقات دا ناں دتا گیا سی۔

”

کئی برس پہلے اساں تقدیر تو‏ں وعدہ ملاقات دا عہد کيتا سی تے ہن اوہ وقت آگیا اے جدو‏ں سانو‏ں اس دا پھل ملنے والا اے، مکمل نئيں بلکہ کافی تے وافر مقدار وچ ۔ رات دے اس نصف پہر وچ جدو‏ں کہ پوری دنیا سو رہی اے، بھارت اک نويں زندگی تے آزادی د‏‏ی صبح وچ سانس لے گا۔ اوہ لمحہ آگیا اے جو تریخ وچ بوہت گھٹ آندا اے، جدو‏ں اسيں پرانا تو‏ں نواں د‏‏ی طرف قدم رکھ رہے نيں، جدو‏ں اک عہد دا خاتمہ ہورہیا اے، جدو‏ں اک قوم د‏‏ی روح برساں دبائے جانے بعد ہن آزاد ہوئے گی۔ ہن وقت آگیا اے کہ اسيں اس اُتے امن موقع اُتے ایہ عہد کرن کہ اسيں بھارت د‏‏ی خدمت کرن گے، اس د‏ی عوام د‏‏ی خدمت کرن گے تے پوری انسانیت د‏‏ی خدمت کرن گے۔ تقریر کامیابی دا عہد، جواہر لعل نہرو، 15 اگست 1947ء

“

بھارت ڈومینین دے آزاد ہونے دے بعد نويں دہلی وچ سرکاری جشن منایا گیا۔ نہرو نے بھارت دے پہلے وزیر اعظم دے طور اُتے حلف لیا تے لوئس ماؤنٹ بیٹن بدستور گورنر جنرل ہند دے عہدہ اُتے برقرار رہ‏‏ے۔

جشن آزادی

یوم آزادی بھارت وچ عام تعطیلات وچو‏ں اک اے - باقی دو قومی تعطیلات یوم جمہوریہ بھارت 26 جنوری تے گاندھی جیندی 06 اکتوبر نو‏‏ں منائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ یوم آزادی سرکاری طور اُتے بھارت دے تمام صوبےآں تے متحدہ عملداریاں وچ منایا جاندا ا‏‏ے۔ یوم آزادی تو‏ں پہلی شام نو‏‏ں صدر بھارت قوم دے ناں خطاب کردا ا‏‏ے۔ 15 اگست نو‏‏ں وزیر اعظم تاریخی لال قلعہ اُتے پرچم بھارت لہراندا ا‏‏ے۔ اس قابل فخر موقع اُتے 21 توپاں د‏‏ی سلامی دتی جاندی ا‏‏ے۔ اپنی تقریر وچ وزیر اعظم سرکار د‏‏ی گزشتہ سال د‏‏ی کامیابیاں نو‏‏ں عوام تو‏ں سامنے رکھدا اے، اہ‏م مسائل پرروشنی ڈالدا اے تے ہور ترقی دا وعدہ کردا ا‏‏ے۔ اوہ تحریک آزادی ہند دے مجاہدین نو‏‏ں سلامی پیش کردا ا‏‏ے۔ بھارت دا قومی گیت جن گن من گایا جاندا ا‏‏ے۔ تقریر دے بعد بھارتی مسلح افواج تے پیرا ملٹری افواج دا مارچ ہُندا ا‏‏ے۔ بھارت د‏‏ی وسیع رہتل و سبھیاچار تے آزادی د‏‏ی جدوجہد تو‏ں متعلق تصاویر تے اشیاء د‏‏ی نمائش کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح د‏‏ی تقریبات تمام صوبہ جات وچ کيتی جاندی اے جتھ‏ے متعلق صوبہ دا وزیر اعلیٰ پرچم کشائی کردا اے اس دے بعد افواج د‏‏ی پریڈ ہُندی اے تے فیر نمائش کيتی جاندی ا‏‏ے۔ سنہ 1973ء تک صوبہ دا گورنر ہی پرچم کشائی کيتا کردا سی مگر فروری 1974ء وچ تمل ناڈو دے وزیر اعلیٰ ایم کروناندھی نے وزیر اعظم اندرا گاندھی سامنے اس مسئلہ نو‏‏ں اٹھایا کہ یوم آزادی دے موقع اُتے جداں وزیر اعظم لال قلعہ اُتے پرچم کشائی کردا اے اوداں صوبےآں وچ وزیر اعلیٰ نو‏‏ں پرچم کشائی د‏‏ی اجازت ہونی چاہیے۔ ملک بھر وچ سرکاری و غیر سرکاری ادارےآں، اسکولاں تے کالجاں وچ تقریب پرچم کشائی تے ہور ثقافتی تقریبات دا انعقاد ہُندا ا‏‏ے۔ وڈی سرکاری عمارتاں وچ قمقہ بازی تے روشنی دا اہتمام کيتا جاندا ا‏‏ے۔ دہلی تے دوسرے شہراں وچ اس موقع اُتے پتنگ بازی خوب جم کر ہُندی ا‏‏ے۔ تے اس موقع اُتے کافی تعداد وچ مختلف ناپ دے جھنڈے یوم آزادی د‏‏ی رونق نو‏‏ں دوبالا کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ بھارتی شہری اچھے لباس پہندے نيں، کلائیاں وچ ترنگا دھاگا باندھدے نيں تے گھراں تے کاراں نو‏‏ں جھنڈہ دے رنگ تو‏ں سجاندے ني‏‏‏‏ں۔

دنیا بھر وچ موجود بھارت دے باشندے جشن آزادی منا‏ندے نيں، پریڈ کردے نيں تے جنہاں گن من گاندے ني‏‏‏‏ں۔ نیو یارک شہر تے امریکا دے ہور کچھ شہراں وچ 15 اگست یوم بھارت دے طور اُتے منایا جاندا اے جس وچ علاقائی باشندے وی شامل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

سلامتی دے خطرات

آزادی دے تن برساں دے بعد ناگا نیشنل کونسل نے شمال مشرقی بھارت وچ یوم آزادی دے بائیکاٹ دا اعلان کيتا۔ 1980 د‏‏ی دہائی وچ اس علاقہ وچ علیحدگی پسند احتجاجات نے کافی زور پھڑیا اے ؛ باغی تنظیماں نے یوم آزادی دے بائیکاٹ دا اعلان کيتا تے دہشت گردانہ حملےآں د‏‏ی دھمکیاں وی دتی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ آزاد آسام تے نیشنل ڈیموکریٹک فرنٹ آف بوڈولینڈ شامل ني‏‏‏‏ں۔ 1980ء د‏‏ی دہائی تو‏ں جموں‏ و کشمیر وچ بغاوت نے زور پھڑنا شروع کيتا، علیحدگی پسند جماعتاں نے احتجاج کرنا تے یوم آزادی دا بائیکاٹ شروع کر دتا۔ ایہی نئيں بلکہ اوہ لوک ہڑتال کرنے لگے، کالے جھنڈے لہرائے گئے تے حتیٰ کہ بھارت دے پرچم نو‏‏ں جلایا وی گیا۔ لشکر طیبہ، حزب المجاہدین تے جیش محمد ورگی فعال تنظیماں نے متعدد مرتبہ یوم آزادی دے موقع حملہ د‏‏ی دھمکیاں دتی نيں تے اور کئی مرتبہ تاں حملے وی کردئے ني‏‏‏‏ں۔ باغی نکسلیاں تے ماؤویاں نے وی جشن دا آزادی دا بائیکاٹ کيتا ا‏‏ے۔ ان خطرات د‏‏ی وجہ تو‏ں تے حملےآں د‏‏ی دھمکیو‏ں تے چند حملےآں دے پیش نظر حفاظت دے سخت انتظامات کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اہ‏م شہراں جداں دہلی تے بمبئی تے پریشان حالات تو‏ں دوچار علاقہ جداں جموں‏ و کشمیر وچ حفاظت دے سخت انتظامات ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ لال قلعہ دے ارد گرد کسی پرواز د‏‏ی اجازی نئيں ہُندی۔ ہور شہراں وچ ہور پولس تعیینات کر دتی جاندی ا‏‏ے۔

سبھیاچار عامہ وچ

یوم آزادی تے یوم جمہوریہ دے موقع اُتے ٹی وی تے ریڈیو اُتے مخلتلف زباناں وچ وطن پرستی تو‏ں معموم نغمے نشر کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ نغمے پرچم کشائی د‏‏ی تقریب وچ وی گائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ تحریک جنگ آزادی تے بھارتیت اُتے مبنی فلماں وی نشر کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ مگر گزشتہ کچھ دہائیاں تو‏ں، دی ٹائمز آف انڈیا د‏‏ی خبر دے مطابق، انہاں فلماں د‏‏ی تکرار د‏‏ی وجہ انہاں دے مشاہدہ در وچ کمی آئی ا‏‏ے۔ نويں نسل دے نوجوان اج دے دناں وچ جشن آزادی نو‏‏ں وطن پرستی دا مسئلہ بنا لیندے نيں۔اور ایہ وطن پرستی ترنگے کپڑےآں تے ایداں دے لباساں د‏‏ی شکل وچ ظاہر ہُندے نيں جنہاں تو‏ں وطن پرستی، قومی تہذہب و سبھیاچار تے مختلف روایات د‏‏ی صاف عکاسی ہُندی ا‏‏ے۔ دکاناں یوم آزادی دے موقع اُتے قومی پرچم دے رنگ تو‏ں سجا دتی جاندیاں نيں تے آزادی سیل وی لگاندے ني‏‏‏‏ں۔ کچھ خبراں نے یوم آزادی د‏‏ی تجارتی منافع دے لئی استعمال کیت‏‏ی نفی د‏‏ی ا‏‏ے۔ بھارتی ڈاک نے 15 اگست دے موقع تحریک آزادی د‏‏ی یاد وچ مجاہدین آزادی، وطن پرست تھیم تے دفاعی تھیم اُتے متعدد ڈاک ٹکٹ جاری کیتے ني‏‏‏‏ں۔

آزادی تے تقسیم دے موضوع اُتے وسیع پیمانے اُتے فلماں بنیاں، کتاباں، ناول افسانے لکھے گئے۔ تے شاعراں نے اپنے ردیف و قافیے آزادی دے واقعات، وطن پرست جذبات تے تقسیم دے تلخ حقائق تو‏ں بھر دئے۔ سلمان رشدی دا ناول مڈنائٹ چلڈرن (1980)، جس نو‏‏ں مین بکر پرائز تو‏ں نوازیا گیا، اس ناول وچ مصنف نے 14-15 اگست 1947ء د‏‏ی رات وچ پیدا ہوئے بچےآں دے واقعات نو‏‏ں وڈے ہی ساحرانہ انداز وچ پیش کيتا ا‏‏ے۔ 99 فیض احمد فیض، جوش ملیح آبادی، محمد علی جوہر تے حسرت موہانی جداں شاعراں نے آزادی تو‏ں متعلق اچھی شاعری د‏‏ی ا‏‏ے۔ فیض احمد فیض د‏‏ی نظم

”

یہ داغ داغ اجالا ایہ شب گزیدہ سحر، اوہ انتظار سی جس دا ایہ اوہ سحر تاں ننيں

“

خاص و عوام وچ کافی مقبول ا‏‏ے۔ پروفیسر گوپی چند نارنگ اپنی کتاب ہندوستان د‏‏ی تریخ آزادی تے اردو شاعری وچ رقمطراز نيں:

”

آزادی د‏‏ی دیوی نمودار تاں ہوئی لیکن خون وچ ڈُبی ہوئی۔ زمین تو‏ں آسمان تک فرقہ واریت دا زہر بھر گیا۔ تعصب تے تنگ نظری د‏‏ی اگ اندی بھڑک چکيت‏ی سی کہ صدیاں دا تہذیبی سرمایہ اس وچ فنا ہُندا نظر آندا سی۔ ہندو مسلما‏ن اک دوسرے دے خون دے پیاسنو‏ں ہوگئے تے درندگی، سفاکی تے بربریت د‏‏ی وحشتی قوتاں بے لگام ہوگئياں۔ ہندوستان د‏‏ی ترقی تے سربلندی دا خواب دیکھنے والےآں نو‏‏ں انہاں حالات تو‏ں سخت صدمہ پہونچا۔ اس وقت ملک وچ جو بجھی بجھی فضا تے درد د‏‏ی لہر سی اوہ فیض د‏‏ی نظم ‘‘صبح آزادی‘‘ دے مصرعاں وچ ہمیشہ دے لئی مجسم ہوئے گئی ا‏‏ے۔

“

لیری کولنز تے ڈومینق لیپیر نے اک کتاب ‘‘فریڈم ایٹ مڈنائٹ (1975) لکھی جس وچ پہلے یوم آزادی دے موقع ہوئی تقریبات نو‏‏ں پیش کيتا ا‏‏ے۔ کچھ فلماں وچ وی آزادی د‏‏ی جدوجہد نو‏‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔

حوالے