ہندوستان اُتے منگولاں دا حملہ، 1297-98
معرکہ جڑاں منجر | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ Mongol invasions of India | |||||||||
| |||||||||
محارب | |||||||||
خانیت چغتائی | سلطنت دہلی | ||||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||||
کادر | الغ خان، ظفر خان | ||||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | |||||||||
20,000 مقتول، متعدد گرفتار (بمطابق امیر خسرو) | نامعلوم |
سانچہ:منگولاں دا حملہ ہندوستان سنہ 1297ء دے موسم سرما وچ منگولاں دے خانیت چغتائی دی جانب توں مامور کادر نامی اک نویان سلطنت دہلی اُتے حملہ آور ہويا۔ اس وقت تخت دہلی اُتے سلطان علاء الدین خلجی متمکن سن ۔ منگولاں دا ایہ لشکر خطہ پنجاب نوں تاراج کردے ہوئے ودھیا چلا آ رہیا سی تے قصور تک جا پہنچیا سی۔ سلطان علاء الدین نے انہاں نوں روکنے دے لئی اپنے بھائی الغ خان (تے شاید ظفر خان) دی کمان وچ اپنا لشکر روانہ کیتا۔ 6 فروری 1298ء نوں لشکر سلطانی نے منگولاں دے لشکر توں مقابلہ کيتا، اس دے ہتھوں تقریباً ویہہ ہزار منگول مارے گئے تے انہاں نوں پسپا ہونے اُتے مجبور ہونا پيا۔
منگولاں دا حملہ
سودھومنگولاں دے خانیت چغتائی نے دہلی سلطنت اُتے مختلف اوقات وچ متعدد حملے کیتے جنہاں وچ 1241ء، 1245ء، 1257ء تے 1285ء دے وڈے حملے وی شامل نيں۔ سلطان علاء الدین دے پیشرو جلال الدین خلجی نے وی اپنے عہد حکومت وچ منگولاں دے حملے دا سامنا کیتا تے انہاں نوں روکنے دی کوشش ورگی۔ علاء الدین خلجی دے دور حکومت وچ منگولاں نے فیر ہندوستان اُتے حملہ کیتا جو سابقہ حملےآں توں نسبتاً زیادہ وڈے تے دہشت ناک سن ۔ انہاں وچوں پہلا حملہ دُوا نامی منگول حکمران دے فرمان اُتے ہويا جس نے اپنے نویان کادر نوں اک لکھ دا لشکر جرار دے کے روانہ کیتا تھا۔[۱]
سنہ 1297-98ء دے موسم سرما وچ نویان کادر نے دہلی سلطنت دے خطہ پنجاب اُتے حملہ کیا[۲] تے اس دی آبادیاں نوں تاراج کردا ہويا دلی شہر دے جانب ودھیا۔ علاء الدین دے درباری مورخ امیر خسرو نے لکھیا اے کہ منگول کوہ سلیمان دے راستے توں ہندوستان وچ داخل ہوئے سن ۔ ایہ لشکر پنجاب دے وڈے دریاواں نوں عبور کردے تے کھوکھراں دی آبادیاں نوں خاکستر کردے ہوئے قصور دی جانب ودھیا۔ قصور وچ وی انہاں منگولاں نے گھراں نوں پرت کر اگ لگیا دی۔ امیر خسرو نے لکھیا اے کہ گھراں وچ لگائی جانے والی اس اگ دے شعلے اِنّے بلند سن کہ شہر دے مضافات توں دکھادی دیندے سن ۔[۳]
جوابی کارروائی
سودھوجبدوں سلطان علاء الدین خلجی نوں اس بلائے ناگہانی دا علم ہويا تاں انہاں نے اپنے بھائی تے سالار الغ خان نوں منگولاں توں مقابلہ دے لئی روانہ کیتا۔ ضیاء الدین برنی نے لکھیا اے کہ ایہ لشکر ظفر خان تے الغ خان دونے دی سرکردگی وچ روانہ کیتا گیا سی۔ لیکن امیر خسرو نے ظفر خان دا ناں درج نئيں کیتا اے۔ ممکن اے برنی دی اطلاع درست ہو[۳] کیونجے معرکہ کلی وچ ظفر خان دی حکم عدولی دی بنا اُتے خلجی خاندان دے باضابطہ دستاویزاں انہاں دا ناں حذف کر دتا گیا اے۔ خسرو دے مطابق منگولاں توں جلد از جلد مقابلے تے انہاں دے قہر نوں روکنے دے لئی الغ خان نے اک دن وچ دو پڑاﺅ دا فاصلہ طے کیتا تے بالآخر 6 فروری 1298ء نوں لشکر سلطانی دریائے ستلج دے کنارے واقع جڑان منجر نامی مقام اُتے خیمہ زن ہويا۔[۳]
حوالے
سودھو- ↑ Kishori Saran Lal 1950, p. 152.
- ↑ Peter Jackson 2003, p. 221.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ Banarsi Prasad Saksena 1992, p. 332.
کتابیات
سودھو- Banarsi Prasad Saksena (1992). "The Khaljis: Alauddin Khalji", in Mohammad Habib and Khaliq Ahmad Nizami: A Comprehensive History of India: The Delhi Sultanat (A.D. 1206–1526), Second 5, The Indian History Congress / People's Publishing House. OCLC 31870180.
- Kishori Saran Lal (1950). History of the Khaljis (1290–1320). Allahabad: The Indian Press. OCLC 685167335.
- Nizamuddin Ahmad (1927). The Tabaqat-i-Akbari, Bibliotheca Indica 1. Calcutta: Asiatic Society of Bengal.
- Peter Jackson (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54329-3.