ڈاکٹر سلیم اختر

ڈاکٹر سلیم اختر
جم	11 مارس 1934 ‏(عمر: ۹۰ سال) لاہور، موجودہ پاکستان
قلمی ناں	ڈاکٹر سلیم اختر
کم کِتہ	مصنف، مؤرخ، ماہرِ لسانیات، معلم، نقاد، محقق، ماہرِ نفسیات، ماہرِ اقبالیات
بولی	اردو
قومیت	پاکستانی
نسل	پنجابی
تعلیم	ایم اے (اردو) , پی ایچ ڈی
مادر علمی	جامعہ پنجاب، گورنمنٹ کالج لاہور
صنف	افسانہ، تنقید، تحقیق، لسانیات، ادبی تاریخ، اقبالیات
وڈے کم	نرگس اور کیکٹس کڑوے بادام اردو ادب کی مختصر ترین تاریخ نشان جگر سوختہ کاٹھ کی عورتیں
وڈے اعزاز	صدارتی اعزاز برائے حسن کارکاردگی

ڈاکٹر سلیم اختر (11 مارچ، 1934ء - 30 دسمبر 2018ء) پاکستان دے نامور اردو نقاد ،افسانہ نگار، ماہرِ لسانیات، ماہرِ اقبالیات، ادبی مؤرخ، معلم تے محقق سن جو اپنی کتاب اردو ادب کی مختصر ترین تاریخ دی وجہ توں شہرت رکھدے نیں۔ 30 دسمبر 2018 نوں وفات پا گئے

حالات زندگی

ڈاکٹر سلیم اختر 11 مارچ، 1934ء نوں برطانوی راج وچ لاہور، موجودہ پاکستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد قاضی عبد الحمید ملٹری اکاؤنٹس (CMA) وچ ملازم سن۔ اس لئی جتھے جتھے انہاں دا تبادلہ ہُندا رہیا بچیاں نوں وی ہمراہ لے جاندے رہے۔ قیام پاکستان دے وقت آپ دے والد قاضی عبد الحمید بیوی بچےآں دے ہمراہ انبالہ وچ مقیم سن۔ سلیم اختر نوں انبالہ، پونا، لاہور، فورٹ سنڈیمن، (بلوچستان) تے راولپنڈی وچ تعلیم حاصل کرنے دے مواقع ملے۔ انہاں نے میٹرک فیض الاسلام ہائی اسکول راولپنڈی توں 1951ء وچ کیتا۔ ایف اے تے بی اے گورنمنٹ کالج اصغر مال راولپنڈی توں تے ڈپلومہ آف لائبریری سائنس، ایم اے (اردو)، پی ایچ ڈی پنجاب یونیورسٹی لاہور توں کیتی۔ تعلیم توں فراغت دے بعد شعبہ تعلیم توں وابستہ ہو گئے۔ اس دے علاوہ مختلف ادبی رسالیاں دے نال وی منسلک رہے۔

ملازمت

ڈاکٹر سلیم اختر نے بطور اردو لیکچرار پہلی ملازمت گورنمنٹ ایمرسن کالج ملتان وچ کیتی۔ اوتھے اٹھ سال رہنے دے بعد گورنمنٹ کالج لاہور چلے آئے۔ 1994ء وچ ایتھے توں ریٹائرمنٹ دے بعد اگلے گیارہ سال آپ ایتھے وزیٹنگ پروفیسر دے طور اُتے پڑھاندے رہے۔ اس دے علاوہ اوہ یونیورسٹی آف ایجوکیشن وچ درس وتدریس دی ذمہ داریاں نبھاندے رہے۔

ادبی خدمات

ڈاکٹر سلیم اختر اردو دے انہاں کجھ نقاداں وچ شامل نیں جو نقاد ہونے دے نال نال بہترین تخلیق کار وی نیں۔ ڈاکٹر سلیم اختر دی پہچان تن حوالیاں توں ہُندی اے۔ بطور نقاد، افسانہ نگار تے استاد۔ انہاں دی کتاب اردو ادب کی مختصر ترین تاریخ اردو ادب دی ہن تک لکھی گئی تریخ وچ اک اہم حوالہ تصور کیتی جاندی اے جسنوں شہرتِ دوام حاصل اے۔

ڈاکٹر سلیم اختر افسانہ نگاری وچ وی اک خاص مقام رکھدے نیں۔ ڈاکٹر سلیم اختر دی کہانیاں وچ خاصا تنوع تے تلون موجود اے۔ ابتدائی دور وچ انہاں دے ایتھے رومانی تے جذباتی قسم دے موضوعات وی ملدے نیں۔ ایک محبوبہ ایک طوائف، سویٹ ہارٹ تے کٹھ پتلی وغیرہ دا موضوع رومانی اے۔ کلب، ڈانس، شراب، شباب، جذباتی محبت… ایہ سب کچھ انہاں دیاں کہانیاں وچ اے لیکن اس دے نال نال اک رومانی رویہ ترقی پسنداں ورگا وی انہاں وچ پایا جاندا اے تے اوہ اے صورت حال نوں بدلنے دی خواہش۔ ہم مرکز دائرے، دو راستے ایک پل تے مچھر طبقاتی نظام دی بدولت وجود وچ آنے والے اقتدار اُتے لکھے گئے افسانے نیں۔ انہاں وچ چھوٹی وڈی مجبوریاں، گھٹن تے اجتماعی رویوں دی مختلف شکلاں دکھائی دیندیاں نیں۔ افسانوی مجموعیاں تے ناولاں دے علاوہ تنقید، تحقیق تے ہور کئی موضوعات اُتے ڈاکٹر سلیم اختر دی متعدد کتاباں شائع ہو چکیاں نیں۔ انہاں دے افسانوی مجموعیاں وچ آدھی رات کی مخلوق، مٹھی بھر سانپ، کڑوے بادام، کاٹھ کی عورتیں، چالیس منٹ کی عورت، ضبط کی دیوار شامل نیں۔ انہاں دے افسانیاں دی کلیات وی نرگس اور کیکٹس دے ناں توں شائع ہو چکی اے۔ انہاں دیاں ہور کتاباں وچ اک جہاں سب سے الگ (سفرنامہ)، نشان جگر سوختہ (آپ بیتی)، انشائیہ کی بنیاد، ادب اور کلچر، ادب اور لاشعور، فکر اقبال کا تعارف، اقبال اور ہمارے فکری رویے، کلام نرم و نازک، شادی جنس اور جذبات، ہماری جنسی اور جذباتی زندگی، عورت جنس اور جذبات، عورت جنس کے آئینے میں، مرد جنس کے آئینے میں وغیرہ شامل نیں۔

تخلیقات

افسانہ

• نرگس اور کیکٹس (مجموعہ افسانہ)
• کڑوے بادام
• آدھی رات کی مخلوق
• مٹھی بھر سانپ
• کاٹھ کی عورتیں
• چالیس منٹ کی عورت

ناولٹ

• ضبط کی دیوار

آپ بیتی

• نشان جگر سوختہ

نفسیات

• شادی جنس اور جذبات
• ہماری جنسی اور جذباتی زندگی
• عورت جنس اور جذبات
• تین بڑے نفسیات دان
• عورت جنس کے آئینے میں
• مرد جنس کے آئینے
• خوشگوار اور مطمئن زندگی گزارئیے
• تخلیق اور لاشعوری محرکات

سفر نامہ

• اک جہاں سب سے الگ
• عجب سیر کی

تنقید

• اردو ادب کی مختصر ترین تاریخ
• اردو زبان کی مختصر ترین تاریخ
• نظر اور نظریہ
• کلام نرم و نازک
• ادب اور کلچر
• ادب اور لاشعور
• اُمراؤ جان ادا کا تجزیاتی مطالعہ
• باغ و بہار کا تحقیقی و تنقیدی جائزہ
• مراۃالعروس کا تجزیاتی مطالعہ
• چھ افسانوں کا تجزیاتی مطالعہ
• شعور اور لا شعور کا شاعر: غالب
• جوش کا نفسیاتی مطالعہ
• نفسیاتی تنقید
• افسانہ: حقیقت سے علامت تک
• شرحِ ارمغانِ حجاز
• پاکستانی شاعرات: تخلیقی خدو خال
• نگاہ اور نقطے
• تخلیق،تخلیقی شخصیات اور تنقید
• عابد علی عابد شخصیت اور فن
• تنقیدی اصلاحات
• بنیاد پرستی
• افسانہ اور افسانہ نگار
• مغرب میں نفسیاتی تنقید
• تنقیدی دبستان
• داستان اور ناول

لسانیات

• اُردو زبان کیا ہے؟
• انشائیہ کی بنیاد

اقبالیات

• فکر اقبال کا تعارف
• اقبال کا نفسیاتی مطالعہ
• اقبال: شخصیت،افکار، تصورات
• اقبال کا ادبی نصب العین
• فکرِ اقبال کے منور گوشے
• اقبال کی فکری میراث
• اقبال شناسی کے زاویے
• ایران میں اقبال شناسی کی روایت
• اقبال اور ہمارے فکری رویے

کلیات

• مجموعہ ڈاکٹر سلیم اختر (تنقیدی و تحقیقی مقالات)

اعزازات

ڈاکٹر سلیم اختر نوں انہاں دی علمی و ادبی خدمات دے اعتراف وچ 2008ء نوں حکومت پاکستان ول توں اننیں صدارتی اعزاز برائے حسن کارکاردگی توں نوازا گیا۔

حوالے