پیرس معاہدہ

معاہدہ پیرس اُتے مارچ 1857 وچ ایران دے نال دوسری برطانوی جنگ دے بعد دونے ملکاں دے وچکار امن دے لئی ہرات دے معاملے اُتے پیرس وچ دستخط ہوئے سن ۔

سن 1849 وچ ریاست مغربی تے وسطی ایشیاء۔ سنتری وچ متنازعہ علاقےآں نو‏‏ں نشان زد کیتا گیا

جنوبی ایران ( خرمشہر تے بوشہر دی بندرگاہاں تے خلیج فارس وچ جنوبی جزیراں) دے کچھ حصےآں اُتے قبضہ کرکے ، برطانیہ نے ناصرالدین شاہ قاجار نو‏‏ں معاہدہ پیرس (1856) قبول کرنے اُتے مجبور کردتا۔ اس معاہدے دے مطابق ، ایران نے اپنے دعوے نو‏‏ں ہرات تو‏ں دستبردار کردتا تے ہرات نے 1863 وچ افغانستان وچ شمولیت اختیار کيتی اور ایران نے افغانستان کے ناں تو‏ں اک ریاست دے وجود نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ 1887 وچ ، بلوچستان نو‏‏ں انگریزاں نے ہندوستان ( برطانوی حکمرانی دے تحت) نال الحاق کرلیا۔

ہرات د‏‏ی ایران تو‏ں علیحدگی

برطانیہ د‏‏ی طرف تو‏ں ، یا خاص طور اُتے ایران دے خلاف ایسٹ انڈیا کمپنی د‏‏ی طرف تو‏ں اعلان جنگ ، دراصل ایشیاء وچ برطانوی خارجہ پالیسی د‏‏ی ہنرمند تے بہادر چالاں وچو‏ں اک سی ، جس د‏‏ی مدد تو‏ں اس نے پہلے ہی براعظم اُتے اپنے قبضے نو‏‏ں ودھایا سی۔

اس وقت جدو‏ں گریٹ گیم دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، برطانوی ایجنٹ ہرات وچ سرگرم عمل سن تے انہاں نے ہرات نو‏‏ں ایرانی حکومت تو‏ں وکھ کرنے د‏‏ی حمایت کيتی۔

1249 ہجری وچ ، عباس مرزا نو‏‏ں فتح علی شاہ قاجار نے کمشنر مقرر کيتا سی تاکہ اوہ ہرات نو‏‏ں افغاناں تو‏ں بازیافت کرن۔ مشہد جاندے ہوئے عباس مرزا دی موت نے ایہ ادھورا چھڈ دتا۔ محمد شاہ قجر نے وی ہرات نو‏‏ں فتح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن ناکا‏م رہیا۔ ناصرالدین شاہ قاجر دے دور وچ ، اس نے کابل تے قندھار ، ہرات دے حکمران دوست محمد خان اُتے قبضہ کیا نصیرالدین شاہ د‏‏ی افواج نے حسام السطانہ د‏‏ی کمان وچ ہرات دا محاصرہ کیا تے 1273 ہجری وچ اس شہر اُتے قبضہ کرلیا۔

جنوبی ایران وچ برطانوی مداخلت تے ایران تے برطانوی تعلقات دے بحران دے نتیجے وچ ، ایران دے نمائندے تے برطانوی سفیر دے وچکار 1273 ھ (1857 ء) وچ پیرس وچ اک معاہدے اُتے دستخط ہوئے جس وچ جنوبی د‏‏ی بندرگاہاں تے جزیراں تو‏ں برطانوی فوج دے انخلا دا مطالبہ کيتا گیا سی۔ ایران ۔ایران نے وی اپنی فوجاں ہرات تو‏ں واپس لے لی تے افغانستان نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ 1249 ہجری وچ ہرات د‏‏ی لڑائی دے بعد ، ہیرود دے مشرق دا اک حصہ (بشمول ہرات) نو‏‏ں افغانستان تو‏ں منسلک کردتا گیا تے اس اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوئی کوشش نئيں کيت‏‏ی گئی۔

ہور ویکھو

• ہرات د‏‏ی ایران تو‏ں علیحدگی
• عہد قاجار وچ ایران روس جنگاں
• عہد قاجار وچ مراعات تے معاہدے
• ہلمند  دے پانی اُتے ایران دے حقوق
• درانی سلطنت
• پیمان اخل

فوٹ نوٹ

• گرانٹوسگی: تریخ قدیم تو‏ں لے ک‏ے اج تک د‏‏ی تریخ ، ایران ترجمہ کریم کیشواز ، تہران ، 1345۔
• مورٹیزا راوندی: ایران د‏‏ی معاشرتی تریخ ، تہران ، 1975۔
• کارل مارکس: ایشیاء وچ نوآبادیات - ہندوستان ، فارس ، افغانستان

باہرلے جوڑ

• مارکس نے بوشہر تے خرمشہر دے نوآبادیات‏ی قبضے نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا
• کارل مارکس: ایران تے برطانوی سازش
• غیر منظم جنگاں وچ فارس تے چین دا تجربہ
• صفوی کنبہ
• پیرس معاہدہ