پھیری پھڑھی والے کامے

پھیری والے جاں ریہڑی پھڑھی والے (انگریزی:Hawkers) اوہ نکے نکے وکریتا ہندے ہن جو گلی گلی گھم کے اچی آواز وچ ہوکا دے کے اپنی ریہڑی اتے سامان ویچدے ہن ۔ ایہہ وکریتا عامَ لوکاں دیاں روزانہ لوڑاں دی تکمیل کرن والا سامان ویچ کے اپنی روزی کماؤندے ہن۔ پھیری والیاں وانگ پھڑھی والے وی چھوٹے وکریتا ہندے ہن پر اوہ گلی گلی گھمکے اپنا سامان ویچن دی تھاں کسے اک تھاں تے ٹھہر کے اپنا سامان ویچدے ہن۔ اجیہے طریقے نال روزی کماؤن والے کامیاں دی ہر ملک تے صوبے وچ بہت وڈی گنتی ہندی اے۔ ایہہ کم نہ صرف وسوں دے اک وڈے طبقے نوں روزگار دین والا منیا جاندا اے بلکہ آلودگی رہت اتے ماحول پکھی وی سمجھیا جاندا اے کیونکی ریہڑی، جس تے ایہہ وکریتا سامان ویچدے ہن اوہ جسمانی طور تے چلاؤن والی رکشا ریہڑی ہندی اے، جو کسے قسم دی آلودگی نہی کردی۔

گلی وکریتا روم، وکھے عینکاں اتے بیگ ویچدے ہوئے، اٹلی

گلی وکریتا کار وچوں اک پھل (durians) ویچدے ہوئے، جوہر باہرو (Johor Bahru)، ملیشیا

اک گلی وکریتا بکرے دا گوشت ویچدے ہوئے، کابل

اک وکریتا کٹک،وکھے بسّ وچ کتاباں ویچن دا ہوکا لاؤندا ہویا، اڑیسہ

خطہ وار ویروا

ایشیا

بھارت

اک کڑی گنگا دا پانی پاؤن والے برتن ویچدی ہوئی،ہردوار، بھارت۔ ایشیا وچ اجیہے کافی وکریتا، بچے ہن۔

بھارت دے مکان اساری اتے شہری غریبی نوارن وزارت، مطابق بھارت وچ 10 ملیان (اک کروڑ) پھیری پھڑھی والے وکریتا ہن،جہنا وچوں ممبئی وچ 250,000,دلی وچ 200,000,کلکتہ وچ 150,000,توں ودھ،الہ آباد ،وچ 100000 سن۔ اہنا وچ زیادہتر پرواس کرکے آئے ہوئے سن۔ بھانویں 1990 وچ پرچون چیزاں دی وکری تے لائیسینس پرمٹ راج دا خاتمہ ہو گیا سی پر ایہہ اس کتے وچ لاگوُ رہا جو پولیس اتے میونسپل کارپوریشناں ولوں اہناں دی لٹّ دا کارن بندا آ رہا ہے۔ اہناں لائیسینساں دی تعداد وکریتانوا دی اصل گنتی توں بہت گھٹ ہندی اے جو کرپشن پنپن دا کرن بندی اے۔ کلکتہ وچ ایہہ غیر ضمانتی جرم دی دفعہ ماتحت آؤدا اے۔

ستمبر ، 2012 وچ ،لمے ویلے توں اڈیک کیتے جا رہا گلی وکریتا بلّ (گلی وکریتانواں دی آجیوکا دی سرکھیا اتے نیمتتا کنون)، لوک سبھا وچ پیش کیتا گیا سی۔ایہہ بلّ لوک سبھا ولوں 6 ستمبر 2013 نوں اتے راج سبھا ولوں 19 فروری 2014 نوں پاس کیتا گیا سی۔اس نوں 4 مارچ 2014 نوں بھارت دے صدر دی منجوری حاصل ہوئی سی۔ ایہہ قانون اجے نوٹیپھائی کرکے لاگوُ نہی کیتا گیا۔

پنجاب

پنجاب حکومتی سدھار کمیشن دی 6 ویں رپروٹ (پنہ 48 -49) مطابق پنجاب وچ 2 لکھ اجیہے پروار ہن جو ریہڑی پھڑی دی پھیری دا کتہ کرکے اپنا گزارا کردے ہن ۔ ایہناں دی زیادہ گنتی لدھیانہ ، جالندھر، امرتسر ،پٹیالہ آدی وڈے شہراں ، جو کہ میونسپل کارپوریشنا ہن ،وچ ہون دا امکان اے ۔

باہرلے ملک

فلپائن،لاؤس، کمبوڈیا، اتے ویتنام دیساں وچ گلی وکریتانواں ولوں انڈے دا دا بھرون ویچیا جان والا کھان دا مشہور پکوان اے۔ ہانگ کانگ اتے چین وچ گلی وکریتانواں ولوں عامَ تور تے مچھی پکوان گولے (fish ball) ، گاں-مجھں دے گوشت دے گولے(beef ball) ، بھنے کاجو، اتے ٹوفو وغیرہ ویچے جاندے ہن۔

• 
  وارانسی وکھے ہرے چھولے ویچن دا مورت
• 
  ریہڑی والے [[انڈونیشیا دی مقامی غذا ، جکارتا وکھے ویچدے ہوئے۔
• 
  اک گلی وکریتا انتناناریوو، مڈگاسکر وکھے کوبا، اک مونگ پھلی ،چینی اتے چاولاں دے آٹے توں بنی مٹھیائی

یورپ

وکٹوریئن لندن

19ویں صدی وچ لنڈن،انگلینڈ وچ پھل سبزیاں ویچن والے اپنی چرم سیما تے سن۔ اہناں دی ہوند ہر گلی محلے وچ محسوس ہندی سی اتے اہناں دے ہوکے ہر پاسے سنائی دندے سن۔

لاطینی امریکہ اتے کیریبیئن(Caribbean)

Chilean vendedor ambulante

لاطینی امریکہ وچ گلیاں دے وکریتانواں نوں کھیتری سپینی بولی وچ وینڈیڈرج امبلینٹس ("پھرتو ونجارے") انگریزی :''vendedores ambulantes'' ("mobile vendors") جاں صرف "پھرتو" کیہا جاندا اے۔ اٹلی وچ وی اہنا دا ایہو نام پرچلت اے۔ ارجنٹائینا وچ اہنا نوں منتیروس بلایا جاندا اے۔ کجھ وکریتا گھمکڑ ہندے ہن جو گھر گھر اپنا سامان ویچدے ہن اتے کجھ خاص ٹکانیاں تے کھڑکے اپنا مال ویچدے ہن۔

گلی دے ریہڑی پھڑھی وکریتا کئی قانونی اڑچنا اتے فیساں جرمانیاں دا شکار ہندے ہن۔ اہنا نوں رشوتخوری دی مسئلہ دا وی ساہمنا کرنا پیندا اے۔ کافی وکریتا غیر قانونی طور تے وچردے ہن۔

سیلانیاں جاں کھریدداراں دی وڈی گنتی کارن ہون والی چوری دے ڈر توں بچن لئی ایہہ وکریتا اپنی گنتی محدود رکھدے ہن۔

ارجنٹائینا

دو ارجنٹائینی گلی وکرتا مطلب "منتیروس"("manteros") وجوں کم کردے ہوئے، پھلورڈا۔

ارجنٹائینا وچ گلی وچ ریہڑی ، پھڑی تے سامان ویچن والیاں نوں "منتیروس"("manteros")کیہا جاندا اے۔اوہ بہت سارے علاقیاں وچ غیر قانونی پرواسی ہن۔ اہنا وچ بہت سارے اجیاے ہن جہنا کول لوڑیندے دستاویز نہی ہندے اتے اس اوہ انسانی تسکری، دا شکار ہندے ہن اتے بندھوآ مزدوری لئی مجبور کیتے جادے ہن۔

برازیل

گلی وکریتا (Camelô) پروٹو الیگرے، برازیل

کیملو (Camelô) گلی دے وکریتانواں لئی ورتیا جان والا برازیلیان پورتگالی نام اے۔ کیملو شبد فرانسیسی دے شبد کیملوٹ توں لیا گیا اے جسدا مطلب "ماڑی کوالٹی دا سامان ویچن والا ونجارا" ہندا اے۔

کیوبا

کیوبا دے سنگیت وچ اتے لاطینی امریکہ دے سنگیت وچ پریگون(گلی ونجارے دی ہاک) تے مشتمل سنگیت دی اک اک ونگی اے۔

گوٹیمالا

انتیگوا(Antigua)، وکھے زیادہتر مایا (Maya peoples) اتے لیدینو نامی تہذیبی گروہ نال سمبندھت عورتاں ہستکلا وستاں دی وکری کردیاں ہن۔ کجھ پیٹیکوٹ (بلاؤز) اتے سوٹ آدی ویچدیاں ہن۔

میکسیکو

میکسیکو شہر وچ گلی وکریتاواں دی آمد سابق ہسپینک دور توں اے اتے سرکار اہنا نوں کنٹرول کرن دے کئی اپرلے کردی آ رہی اے۔حالَ ہی وچ 2007 وچ شہر دے ہیٹھلے حصیاں نوں اہنا وکریتانواں توں مکت کراؤن دی خاص مہم چلائی گئی سی۔ پر اجے وی اہنا غیر قانونی گلی وکریتانواں دی گنتی ہزاراں وچ اے۔ 2003 وچ ایہہ اندازا سی کہ میکسیکو شہر وچ 199,328 گلی وکریتا سن۔

پیرو

پیرو وکھے گلی وکریتانواں (ambulantes) خلاف ارکئپا پیرو (Arequipa Peru) وچ پانی دیاں بچھاڑاں کیتیاں گئیاں سن۔ اتھے زیادہ وکریتا پنڈاں توں آؤندے ہن ۔

• 
  سن انٹونیؤ، اکواڈور دا گلی وکریتا پریلا سن انٹونیؤ،اکواڈور
• 
  " گلی وکریتا (کیملو)" ریو ، برازیل وچ
• 
  گلی وکریتا ،کاہلی نال سامان لے کے بھجن والی چادر سمیت۔
• 
  گلی وکریتا

شمالی امریکہ

شمالی امریکہ دے بہت سارے شہراں وچ ہوکا دے کے چیزاں ویچن والیاں نوں گلی وکریتاں(street vendors) کیہا جاندا اے جو کھان پین دا سامان جویں طلے ہوئے کیلے ،نوڈلز ،آئیس کریم اتے کھان پین توں وکھ چیزاں جنویں گہنے، کپڑے،کتاباں آدی وی ویچدے ہن۔کجھ گلی وکریتا کھیڈ میدانا وکھے وی اپنا سماں ویچدے ہن جہنا نوں سٹیڈیم وکریتا کیہا جاندا اے۔

ایہہ وی ویکھو

• کیملو(Camelô)، برازیل وچ گلی وکریتا نوں دتا گیا نام
• گلی پکوان(Street food)
• گھرو گھری
• کھانے دا ٹرکّ

ہور مطالعہ سامان

• Cities of the World: World Regional Urban Development edited by Stanley D. Brunn, Maureen Hays-Mitchell, Donald J. Zeigler
• Vendedores ambulantes by Martha Rocío Carantón Carantón, Carolina Motta Manrique, Jenny Zoraida Santoyo Angulo, Alcaldía Mayor de Bogotá D.C.، Colombia 2001
• Comunicación y trabajadores ambulantes (Communication and ambulantes) Félix Lévano EDAPROSPO, 1989 32 pages
• Talleristas y vendedores ambulantes en Lima (Of street entrepreneurs: relocation and reorganization of street vending in Metropolitan Lima) by Martha Lazarte Salina, Desco, Minaya Elizabeth Fernandez, Alternative, 2002 136 pages