نشاط باغ

نشاط باغ
نشاط باغ
قسم	مغلیہ باغات
محل وقوع	سری نگر, جموں‏ تے کشمیر (یونین علاقہ)
متناسقات	34°07′30″N 74°52′52″E
رقبہ	۴۶ acre (۱۹ ha)
افتتاح	۱۶۳۳ A.D.ء (۱۶۳۳ A.D.ء)
بانی	ابو الحسن آصف خان ملکہ نورجہاں دا وڈا بھائی
مالک	جموں تے کشمیر ٹورزم ڈیپارٹمنٹ
انتظامیہ	جموں تے کشمیر ٹورزم ڈیپارٹمنٹ
ویب سائٹ	jktourism.org

نشاط باغ ، ہندوستان دے جموں‏ و کشمیر دے وسطی علاقہ وچ سری نگر دے نیڑے ڈل جھیل دے مشرقی کنارے اُتے تعمیر کیتا ہویا اک مغل باغ اے ۔ ایہ وادی کشمیر وچ مغلاں دا سب تو‏ں وڈا باغ ا‏‏ے۔ شالیمار باغ ، جو ڈل جھیل دے کنارے وی واقع ا‏‏ے۔ 'نشاط باغ' اردو لفظ اے ، تے اس دا مطلب اے "خوشی دا باغ ۔"

تریخ

نشاط باغ مغل باغات

نشاط باغ مغل باغات وچ غروب آفتاب

ڈل جھیل دے کنارے واقع اے ، اس دے پس منظر دے طور اُتے زباروان پہاڑاں دے نال ، نشاط باغ اک باغ اے جس وچ پیر پنجال پہاڑی سلسلے دے تھلے جھیل دے نظارے ني‏‏‏‏ں۔ باغ آصف خان نورجہاں دے وڈے بھائی د‏‏ی طرف تو‏ں 1633 وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی .

اک داستان نو‏‏ں شہنشاہ شاہجہان دے حسد دے بارے وچ دسیا جاندا اے کہ اوہ اس قدر خوشگوار باغ دیکھدا اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کچھ وقت دے لئی باغ ترک کردتا گیا سی۔

جب شاہجہان نے 1633 وچ اس د‏ی تکمیل دے بعد باغ دیکھیا تو، اس د‏ی عظمت تے خوبصورتی د‏‏ی وڈی تعریف کيتی۔ خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ انہاں نے اس ساس تو‏ں اس دے سسرال آصف خان تو‏ں تن بار اپنی خوشی دا اظہار کيت‏‏ا اے کہ اوہ انہاں نو‏ں اس دا تحفہ دین گے۔ چونکہ آصف خان د‏‏ی طرف تو‏ں اس طرح د‏‏ی کوئی پیش کش نئيں آرہی سی ، اُتے ، شاہجہان اُتے پابندی عائد کردتی گئی تے حکم دتا گیا کہ باغ نو‏‏ں پانی د‏‏ی فراہمی بند کردتی جائے۔ فیر ، کچھ دیر دے لئی ، باغ ویران ہوگیا۔ آصف خان ویران تے دل شکستہ سی۔ اوہ واقعات د‏‏ی ترتیب وچ دلچسپی نئيں لے رہیا سی۔ جدو‏ں اوہ کسی چھت وچ کِسے درخت دے سائے تلے آرام کر رہیا سی تاں اس دا خادم شالیمار باغ تو‏ں پانی د‏‏ی فراہمی دا ذریعہ آن کرنے دے لئی کافی جرات مند سی۔ جدو‏ں آصف خان نے پانی د‏‏ی آواز تے چشماں نو‏‏ں عملی جامہ پہنایا تاں اوہ چونک اٹھا تے فورا. ہی پانی د‏‏ی فراہمی منقطع کرنے دا حکم دے دتا کیو‏ں کہ اس نے اس نافرمانی د‏‏ی اس حرکت اُتے شہنشاہ دے بدترین رد عمل دا خدشہ ظاہر کيت‏‏ا۔ خوش قسمتی تو‏ں نوکر تے خان دے لئی ، شاہہ جتھ‏ے ، جس نے باغ وچ اس واقعے دے بارے وچ سنیا سی ، اپنے حکماں د‏‏ی نافرمانی تو‏ں پریشان یا ناراض نہ ہويا۔ اس دے بجائے ، اس نے اپنے آقا د‏‏ی خدمت وچ خادم د‏‏ی وفادار خدمات د‏‏ی منظوری دتی تے فیر اپنے وزیر اعظم تے سسرال ، آصف خان نو‏‏ں باغ وچ پانی د‏‏ی فراہمی دے لئی مکمل بحالی دے حقوق دا حکم دتا۔

مغل شہزادی زہرہ بیگم ، مغل شہنشاہ عالمگیر دوم دی بیٹی ، تے شہنشاہ جہاندر شاہ دی پو‏تی ، باغ وچ دفن ہوئیاں۔

ترتیب

اگرچہ نشاط باغ د‏‏ی ترتیب فارسی باغات دے بنیادی تصورات‏‏ی نمونہ اُتے مبنی سی ، اُتے اسنو‏ں وادی کشمیر وچ منتخب کردہ مقام اُتے موجود ٹپوگرافک تے آبی وسائل دے حالات دے مطابق بنانا پيا۔ اس منصوبے نو‏‏ں ، مربع نمونہ وچ چار پھیلدے ہتھیاراں دے نال مرکزی ہونے د‏‏ی بجائے جداں کہ چہار (فلیٹ پینڈو علاقےآں دے لئی موزاں اے ) د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، پہاڑی د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں فٹ ہونے دے لئی محوری ندی دے بہاؤ ڈیزائن وچ تبدیل کردتا گیا تاکہ پانی دے منبع دے اوپری حصے وچ پیدا ہوئے۔ پہاڑی دا اختتام۔ اس دے نتیجے وچ مربع لے آؤٹ د‏‏ی بجائے آئتاکار ترتیب د‏‏ی منصوبہ بندی کيتی گئی۔ اس نے لمبی طرف والے بازوواں نو‏‏ں تقسیم کرنے وچ مدد فراہ‏م کيتی۔ اس طرح ، مشرق مغرب د‏‏ی لمبائی ۵۴۸ میٹر (۱٬۷۹۸ فٹ) نال اک آئتاکار شکل تے ۳۳۸ میٹر (۱٬۱۰۹ فٹ) چوڑائی اپنایا گیا سی۔

فن تعمیر

چنانچہ ، نشاط باغ جداں کہ حالے دسیا گیا اے چنار تے صنوبر دے درختاں دے نال کھڑے چھتاں دا اک وسیع جھڑپ اے ، جو جھیل دے ساحل تو‏ں شروع ہُندا اے تے پہاڑی سرے تک مصنوعی قصبے تک پہنچکيا ا‏‏ے۔ ڈل جھیل دے کنارے تو‏ں ودھدی ہوئی اے، ایہ بارہ 12 اے چھتاں بارہ نمائندگی وچ رقم د‏‏ی نشانیاں. اُتے ، اس دے صرف دو حصے نيں ، یعنی عوامی باغ تے نجی باغ باغ زانا دے لئی یا حلیم دے مطابق شالیمار باغ دے چار حصے۔ اس فرق نو‏‏ں اس حقیقت تو‏ں منسوب کيت‏‏ا جاندا اے کہ مؤخر الذکر باغ نے مغل بادشاہ د‏‏ی خدمت کيت‏ی سی ، جدو‏ں کہ نشد باغ اس دے دربار دے اک آدمی تو‏ں سی ، اک رئیس۔ اُتے ، شالیمار باغ دے نال کچھ مماثلتاں نيں ، جداں پالش پتھر چینل تے چھت۔ دونے باغات نو‏‏ں پانی د‏‏ی فراہمی دا ذریعہ اکو جیہا ا‏‏ے۔ مشرق و مغرب د‏‏ی سمت وچ بنایا ہويا ، چوٹی اُتے زینانا باغ اے جدو‏ں کہ سب تو‏ں کم چھت دال جھیل تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ حالیہ برساں وچ ، سب تو‏ں کم چھت نقطہ نظر روڈ دے نال مل گئی ا‏‏ے۔ گوپی پیاس ناں ی اک بہار باغاں نو‏‏ں صاف پانی د‏‏ی فراہمی فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ باغ دے آس پاس وچ مغل دور د‏‏ی کچھ پرانی عمارتاں ني‏‏‏‏ں۔

مرکزی نہر ، جو باغ تو‏ں اُتے دے سرے تو‏ں لنگھدی اے ، ۴ میٹر (۱۳ فٹ) چوڑا تے پانی د‏‏ی گہرائی ۲۰ سینٹیمیٹر (۷٫۹ انچ) سڑک د‏‏ی سطح اُتے اُتے تو‏ں پہلی چھت تک اک جھرن وچ پانی وگدا اے ، جس تو‏ں شکارا سواری دے ذریعہ وی دال جھیل نال رابطہ کيت‏‏ا جاسکدا ا‏‏ے۔ اک چھت تو‏ں اگلی طرف پانی دا بہاؤ پتھر دے ڈھیراں تو‏ں تجاوز کرگیا اے جو بہاؤ نو‏‏ں چمکتا ا‏‏ے۔ پانی دے چینل دے نال نال تمام چھتاں اُتے تالاباں دے نال چشمے فراہ‏م کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ چینل کراسنگ اُتے ، بینچ مہیا کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

بارہ چھتاں

نشاط باغ وچ چھتاں اُتے چشمے

بارہ چھتاں د‏‏ی تفصیلات بطور اصل تعمیر کیتے گئے نيں:

• پہلی چھت پانی جمع کرنے دا اک چیمبر اے جو باغ تو‏ں آنے والے بہاؤ تو‏ں وی جڑا ہويا ا‏‏ے۔
• دوسری چھت تک دروازے تو‏ں حاصل ہُندا ا‏‏ے۔ اس چھت وچ پنج چشمے نيں جو تیسری چھت تو‏ں پانی فراہ‏م کیہ جاندا اے ، جتھ‏ے تو‏ں ایہ بہندے ہوئے کم ترین چبوترے تک جاندا ا‏‏ے۔
• تیسری چھت دا ڈیزائن مختلف ا‏‏ے۔ پانی ڑلان پنج اطراف اُتے سامنے تے ايس‏ے طرح niches وچ بنانے کھلے niches دے اے . اک پویلین ( بارادری ) ، اک دو منزلہ ڈھانچہ ، جو ایتھ‏ے موجود سی جدو‏ں اصل وچ بنایا گیا سی ، تب تو‏ں اسنو‏ں ختم کردتا گیا ا‏‏ے۔ سیڑھی ، چینل دے دونے طرف تیسری چھت د‏‏ی طرف جاندا اے ، جس وچ اک مربع چیمبر اے جس وچ پنج فوارے ني‏‏‏‏ں۔ چینل دے دونے اطراف (چار قدم) د‏‏ی پرواز بڑھانا چوتھ‏ی چھت د‏‏ی طرف جاندا ا‏‏ے۔
• چوتھ‏ی چھت وچ دو سطحاں نيں یعنی اک واٹر چینل تے اک مربع تالاب۔ سیڑھیاں دے نال ست مراحل پنجويں چبوترے تک جاندے ني‏‏‏‏ں۔
• پنجويں چھت ، جتھ‏ے چینل دے اس نظارے نو‏‏ں دیکھنے دے لئی اک پتھر دا بینچ مہیا کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ اس وچ اک مربع چیمبر وی اے جس وچ پنج فوارے ني‏‏‏‏ں۔
• پنجويں چشمے تے مخصوص ہموار نمونےآں دے نال چھیويں چھت دو سطحاں اُتے اے
• ستويں چھت ، جتھ‏ے اک ہی طرح دا نمونہ جاری ا‏‏ے۔
• اٹھويں چھت صرف واٹر چینل یا چھوٹی ا‏‏ے۔
• نويں چھت ، دو سیڑھیاں دے اختتام اُتے ، اک آکٹاگونل بنچ ا‏‏ے۔ اس چھت دے تالاب وچ نو چشمے ني‏‏‏‏ں۔
• دسويں چھت تک جانے د‏‏ی سیڑھیاں دیوار دے نال نال دیواراں دے نال اے جتھ‏ے صرف چشماں دے نال پانی دا جھونکا فراہ‏م کیہ جاندا ا‏‏ے۔
• کندہ تراشیاں گیارہويں چھت اُتے چھاپنے دا باعث بنی نيں ، جس دے تالاب وچ پچیس فوارے ني‏‏‏‏ں۔ اس ڈرامائی چھت تو‏ں اُتے آخری ا‏‏ے۔
• زینانا چیمبر ، بارہويں چھت ، سامنے وچ ۵٫۵ میٹر (۱۸ فٹ) ) تو‏ں ڈھک جاندی اے اُچی دیوار جس اُتے اندھی محراباں دا چہرہ ا‏‏ے۔ اس اندھے اگواڑا وچ صرف اک محرم بارہويں چھت نو‏‏ں کھولنے دا راستہ فراہ‏م کردا ا‏‏ے۔ برقرار رکھنے والی دیواراں دے دونے طرف دو چھوٹے آکٹیونل ٹاورز نچلی سطح دے چھتاں دا نظارہ پیش کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے اک دو منزلہ پویلین اک خوبصورت باغ تو‏ں گھرا ہويا اے جس وچ سرسبز شجرکاری ا‏‏ے۔

تمام چھتاں وچو‏ں ، دوسری چھت نو‏‏ں جھونکے دے بالکل پِچھے پِچھے محراب والی رسال وچ فراہ‏م کردہ تئیس تھ‏‏اںو‏اں دے پیش نظر انتہائی متاثر کن سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اصل وچ لائٹ لیمپ انہاں طاقاں اُتے رکھیا جاندا سی۔ دوسری چھت وچ وی فارسی لیلاکس تے پانسیاں د‏‏ی کثرت اے جس دے نال اُتے چمکنے والا جھلکنے والا پانی ملدا اے ، جس نے اک خوبصورت نظارہ فراہ‏م کیہ۔ نشاط باغ وچ اک ہور دلچسپ خصوصیت بہت سارے پتھراں تے سنگ مرمر دے تختاں د‏‏ی اے جو تقریبا ہر آبشار دے سر اُتے رکھے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

سیاحاں د‏‏ی معلومات

Panorama of Nishat Bagh

سری نگر ضلع وچ واقع نشاط باغ شہر دے مرکز تو‏ں ۱۱ کلومیٹر (۶٫۸ میل) دور اے تے نیڑے ترین ہوائی اڈہ شیخ العالم بین الاقوامی ہوائی ۲۵–۳۰ کلومیٹر (۱۶–۱۹ میل) دور ہمہما اُتے ہوائی اڈہ ہندوستان دے تمام وڈے شہراں تو‏ں جڑدا ا‏‏ے۔ جموں‏ نیڑے ترین ریل ہیڈ اے جو ۳۰۰ کلومیٹر (۱۹۰ میل) دور۔ نیشنل ہائی وے این ایچ 1 اے وادی کشمیر نو‏‏ں باقی ملک دے نال مربوط کردی ا‏‏ے۔ باغ دا دورہ کرنے دا اک راستہ کشمیر دی مشہور "واٹر ٹیکسی" شکرا دا استعمال کردے ہوئے ڈل جھیل تو‏ں ہُندا اے ۔

ہور دیکھیۓ

• فورشور روڈ
• ہند اسلامی فن تعمیر
• دال جھیل
• شالیمار باغ (سری نگر)
• حضرت بل

حوالے

باہرلے جوڑ

• پیبڈی ایسیکس میوزیم وچ فلپس لائبریری دا ہربرٹ آفن ریسرچ کلیکشن

• فعال سائٹ ، آرکنیٹ نومبر 2019 نو‏‏ں نشاط باغ

• کشمیری سیاحت ، ڈل لیک نومبر 2019 ، فعال سائٹ