ناصریہ لائبریری
| فائل:کتابخانه ناصریه هند.jpg | |
| ابتدائی معلومات | |
|---|---|
| بانی: | سید محمد قلی موسوی ہندی |
| استعمال: | کتابخانہ |
| محل وقوع: | لکھنؤ |
| ہور اسامی: | کتب خانہ صاحب عبقات • کتب خانہ میر حامد حسین |
| مشخصات | |
| موجودہ حالت: | فعال |
| سہولیات: | خطی نسخے |
| معماری | |
ناصریہ لائبریری یا کتب خانہ صاحب عبقات، ہندوستان دے شہر لکھنؤ دے مذہبی کتاب خاناں وچوں اے۔ اس دی بنیاد ہندوستان دے شیعہ عالم دین سید محمد قلی موسوی (متوفی 1268 ھ) نے رکھی۔ انہاں دی وفات دے بعد انہاں دے صاحب زاداں میر حامد حسین تے سید اعجاز حسین ہور انہاں دے پوتے سید ناصر حسین (ناصر الملت) نے اسنوں توسیع تے تکمیل دی تے ايسے طرح مختلف اسلامی ملکاں توں کتاباں دے خطی نسخے حاصل کرکے اسنوں ایتھے محفوظ کيتا۔
کتاب الغدیر دے مصنف علامہ امینی نے ہندوستان سفر دے دوران اس کتاب خانہ دا دورہ کيتا تے قیمتی قلمی آثار تے کمیاب خطی نسخےآں دے حامل اس مرکز نوں بینظیر کتاب خانہ قرار دتا۔
بانی
سودھوناصریہ لائبریری دے بانی ہندوستان دے شیعہ عالم دین سید محمد قلی موسوی (1188–1268 ھ) نيں جو علامہ کنتوری دے ناں توں معروف نيں۔[۱] آپ نے اسلامی تمدن و سبھیاچار دے بارے وچ کتاباں وی تحریر کيتی نيں۔[۲] کتاب الحیات دے مصنف محمد رضا حکیمی دے مطابق میر حامد حسین دے خاندان نے تیرہويں صدی دے اوائل توں مذکورہ لائبریری دی بنیاد رکھی۔[۳]
یہ کتب خانہ لکھنؤ وچ واقع اے تے باقاعدہ حکومت کیتی طرف توں اس دے اخراجات پورے کيتے جاندے نيں۔[۴]
تعمیر و توسیع
سودھو
سید محمد قلی موسوی نے ناصریہ لائبریری نوں اپنی اولاد دے لئی وقف کر دتا سی۔[۵] اس بنا اُتے انہاں دی وفات دے بعد انہاں دے بیٹے میر حامد حسین اس لائبریری دے امور دی نگرانی کردے سن ۔[۶] میر حامد حسین نے اس بائبریری دی توسیع دے نال نال اپنے بھائی اعجاز حسین دے نال مل کے مختلف اسلامی ملکاں دا سفر کر کے لائبریری دے لئی کتاباں مہیا کيتے۔[۷] میرحامد حسین نے ہور کتاباں دی فراہمی دے لئی مختلف علماء تے بزرگان دے ناں خطوط وی لکھے تے جِنّا ممکن ہو سکے کتاباں دے اصلی نسخےآں نوں پیدا کرنے دی کوشش کردے سن تے جے ایہ ممکن نہ ہُندا تاں مذکورہ کتاباں دی نسخہ برداری دے لئی مختلف افراد نوں مورد نظر علاقےآں وچ گھلدے سن ۔[۸]
میر حامد حسین دی وفات دے بعد اس لائبریری دی ذمہ داری انہاں دے بیٹے ناصر حسین ملقب بہ ناصر الملۃ نے سنبھالی۔[۹] انہاں دے دور وچ لائبریری وچ بنیادی تبدیلی لیائی گئی عمارت دی توسیع کيتی گئی تے لائبریری دی رونق وچ وادھا ہويا ايسے وجہ توں ایہ لائبریری ناصریہ لائبریری دے ناں توں مشہور ہويا۔[۱۰]
کتاباں
سودھوکتاب الغدیر دے مصنف علامہ امینی نے سنہ 1380ھ نوں ہندوستان سفر دے دوران ناصریہ لائبریری دا دورہ کيتا۔ [۱۱] آپ کہیا کردے سن کہ میری زندگی وچ اسلامی دنیا وچ اس طرح دی قیمتی تے کمیاب کتاباں اُتے مشتمل لائبریری نئيں دیکھی۔[۱۲] ايسے طرح علامہ امینی نے اپنے سفرنامہ وچ ہندوستان دی لائبریریاں دی لسٹ شایعکیتیاں نيں جنہاں وچ انہاں لائبریریاں وچ موجود خطی تے غیر خطی نسخےآں دی تعداد نوں 3 لکھ 2 ہزار تک بیان کيتی نيں۔[۱۳] آقا بزرگ تہرانی ناصریہ کتابخانے وچ 30 ہزار توں ودھ خطی تے غیر خطی نسخےآں دی موجودگی دی خبر دیندے نيں جو اسلامی دنیا دی نفیس تے گرانبہا کتاباں وچ شمار ہُندیاں نيں۔[۱۴]
اس لائبریری وچ موجود کتاباں وچوں 5 ہزار دے نیڑے کتاباں خطی نيں تے انہاں وچوں اکثر نسخے کمیاب تے نادر نيں۔[۱۵] ناصر حسین دے بیٹے محمد سعید الملۃ دے مطابق میر حامد حسین نے "الردّ علی المتعصب العنید" نامی کتاب دے حصول دے لئی جو کہ مصر دے کسی لائبریری وچ موجود سی، میرزا حسین نوری دے نال مکاتبہ کيتا تے تقریبا 20 سال دی جد و جہد دے بعد اوہ اسنوں حاصل کرنے وچ کامیاب ہوئے۔[۱۶]
ناصریہ لائبریری دے کتاباں دی لسٹ قم وچ کتب خانہ آیت اللہ مرعشی وچ تے انہاں دے خطی نسخےآں دی تصاویر تے فلماں مرکز احیای میراث اسلامی قم وچ موجود نيں۔[۱۷]
حوالے
سودھو- ↑ خواجہ پیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۸۹-۱۹۰۔
- ↑ خواجہ پیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۸۹-۱۹۰۔
- ↑ حکیمی، میر حامد حسین، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۵۔
- ↑ انصاری قمی، «شخصیت شناسی علامہ سید محمد قلی موسوی لکہنوی»، ص۲۰۲۔
- ↑ خواجہپیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۸۹۔
- ↑ خواجہپیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۹۰۔
- ↑ خواجہ پیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۹۰۔
- ↑ خواجہ پیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۹۰۔
- ↑ خواجہپیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۹۰۔
- ↑ خواجہ پیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۹۰۔
- ↑ غفرانی، «دو سند در مورد کتابخانہ ناصریہ ہند»، ص۱۹۲۔
- ↑ غفرانی، «دو سند در مورد کتابخانہ ناصریہ ہند»، ص۱۹۲۔
- ↑ صادقی، «تألیفات شیعہ در شبہقارہ ہند»، ص۳۵۔
- ↑ آقا بزرگ تہرانی، نقباء البشر، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳٧۴۔
- ↑ خواجہپیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۹۰۔
- ↑ خواجہ پیری، «کتابخانہہای لکہنو»، ص۱۹۰۔
- ↑ انصاری قمی، «شخصیتشناسی علامہ سید محمدقلی موسوی لکہنوی»، ص۲۰۲۔
مآخذ
سودھو- انصاری قمی، ناصرالدین، «شخصیت شناسی علامہ سید محمد قلی موسوی لکہنوی»، امامت پژاوہی، شمارہ ۲، تابستان ۱۳۹۰ش۔
- آقا بزرگ تہرانی، محمد محسن، نقباءالبشر فی القرن الرابع عشر، مشہد، ۱۴۰۴ق۔
- حکیمی، محمد رضا، میر حامد حسین، قم، دلیل ما، ۱۳۸۶ش۔
- خواجہ پیری، مہدی، «کتابخانہہای لکہنو»، در مجلہ مشکوۃ، شمارہ ۱۸ و ۱۹، بہار و تابستان ۱۳۶٧ش۔
- صادقی، محسن «تألیفات شیعہ در شبہ قارہ ہند» Archived 2021-06-13 at the وے بیک مشین، در مجلہ آینہ پژوہش، شمارہ۹٧، اردیبہشت ۱۳۸۵ش۔
- غفرانی، عبداللہ، «دو سند پیرامون کتابخانہ ناصریہ ہند» Archived 2020-07-03 at the وے بیک مشین، در مجلہ سفینہ، شمارہ ۲۱، زمستان ۱۳۸٧ش۔