غلام رسول عالمپوری

غلام رسول عالمپوری
جیون :	29 جنوری 1849 – 7 مارچ 1892
گن :	پنجابی شاعر

غلام رسول عالمپوری (1849–1892) اک پنجابی شاعر سی۔

جم پل

غلام رسول عالمپوری 29 جنوری 1849 نوں عالمپور پنڈ تصیل دسویہ ضلع ہوشیارپور پنجاب برطانوی ہندستان وچ جمیا۔ پیو دا ناں چودھری مراد بخش تے ماں دا ناں رحمت بی بی سی تے اوہ اوہناں دا کلا پتر سی۔ اوہ 12 وریاں دا جدوں اوہدا پیو مریا۔ اپنے پنڈ تے لاگے دے پنڈ غلزیاں دے مولوی کولوں عربی فارسی پڑھی۔

پنجابی شاعری دے اتہاس وچ غلام رسول ناں دے تنّ شاعر ہو گزرے ہن، جنہاں وچوں 2 انیویں صدی دے سن۔ اسے لئی ایہناں دے کئی تتھک ویروے اک-دوجے وچ کھلت-ملط ہو گئے ہن۔ سبھ توں پہلاں غلام رسول اٹھارھویں (1721–1783 ء) دا اے، جو کوٹ بھوانی داس ضلع گجرانوالے دا وسنیک سی۔ اس دے پیؤ دا ناں رحیم بخش سی۔ غلام رسول دا پہلا ناں عبداللہ سی۔ اس نے مکے دا حج وی کیتا اتے مدینے وی گیا۔ حج توں واپس آ کے کئی تھائیں گھمن-پھرنن اپرنت قلعہ میہاں سنگھ آ کے وس گیا۔ اسے لئی کئی ساہت اتہاساں وچ اس نوں قلعہ میہاں سنگھ دا وسنیک وی لکھیا گیا اے۔

دوجا غلام رسول امرتسر دا رہن والا سی، جس دا ویلہ 1842–1903 ء دا اے۔ طبیعت فقیراں والی سی۔ پہلاں گرہستھی سی، مگروں سبھ کجھ چھڈ-چھڈائ کے درویش ہو گیا۔ اس دا اک قصہ مالی بلبل بہت مشہور ہویا اتے اس دے کئی اڈیشن چھپے۔ اس شاعر دے بارانماہ اتے سی حرفی لکھے ہون دی اطلاع وی اے۔

تیجا غلام رسول جاں مولوی غلام رسول عالمپوری، پنڈ عالمپور کوٹلہ، تحصیل دسوہا، ضلع ہشیارپور سی، جس نوں پنڈ دی مناسبت نال مولوی غلام رسول عالمپوری وی کہہ لیا گیا اے۔ ایہہ جات دا گجر اتے ماں-پیو دا اکلوتا پتر سی۔ پیؤ دا ناں مراد بخش اتے ماں دا ناں رحمت بیبی سی۔ اس دا بچپن دا ناں نتھو سی۔ جویں کہ گجراں دا دھندا اے، کجھ سماں ڈنگر چارے پر علم دی تانگھ پہلاں عالمپور وکھے مولوی حامد اتے پھر نیڑے دے پنڈ غازیاں جاں گلجیاں دے مولوی عثمان کول لے گئی، جنہاں کولوں غلام رسول نے عربی-فارسی پڑھی۔ کجھ چر عالمپور کوٹلہ دے نیڑلے پنڈ میرپور وچ سکول ماسٹری وی کیتی پر 1883 ء وچ نوکری توں استعفٰی دے کے عالمپور کوٹلہ ہی رہن لگّ پیا۔ اس نے دو ویاہ کروائے، جنہاں 'چوں دو لڑکیاں پیدا ہوئیاں۔ 45 سال دی عمر وچ اس دا انتقال ہویا اتے عالمپور وکھے ہی دفنایا گیا۔ اتھے ہی اس دا مزار اے، جتھے دیس ونڈ توں پہلاں 15, 16 اتے 17 ہاڑھ نوں عرس منایا جاندا سی۔ غلام رسول دی آل اولاد اج وی پاکستان وچ وسدے ہن۔ اس دا کل کم ویلہ 1849-7 مارچ 1892 ء تکّ دا منیا جاندا اے۔

مولوی غلام رسول دا سبھاء شرعی مومناں ورگا سی۔ مذہبی پچھوکڑ نے شاعری دی جاگ لا دتی اتے 15-16 ورھیاں دی عمر توں شعری رچنا کرنی شروع کر دتی۔ غلام رسول ناں دے اپر اج جہڑیاں رچناواں ملدیاں ہن، اوہ ہن مصلیٰ توحید چٹھی غلام رسول، چٹھی ہیرے شاہ، سی حرفیاں، سی حرفی حلیہ شریف، سی حرفی سسی پنوں، سی حرفیچوپٹناما، پندھ نامہ، گجرناما، قصہ روپن، احسن القصص (یوسف زلیخا دا قصہ) اتے داستان امیر حمزہ (تنّ حصہ) وغیرہ۔ ایہناں ساریاں وچوں اخیرلیاں دوویں رچناواں بہت مشہور ہوئیاں اتے ایہناں دے کرترتو بارے وی کوئی شک نہیں کہ ایہہ مولوی غلام رسول عالمپوری دیاں ہی ہن۔ کجھ کھوجکاراں نے ایہناں دوواں قصیاں نوں مہانکاوی دا درجہ وی دتا اے۔

احسن القصص وچ یوسف زلیخا دے عشقَ دی کہانی اے۔ ایہہ عبرانی اصلے دا قصہ اے، جس دا ذکر توریت وچ وی آیا اے اتے قرآن شریف وچ وی۔ قرآن شریف وچلی کتھا دا مرکزی نقطہ سداچار اتے نیتکتا اے۔

یوسف سچے آدمی دا روپ اے۔ جیون دا ہدف شاید ایہی سی پر صوفیاں وچ آن کے اس دا مرکز کجھ بدل گیا۔ صوفیاں لئی کھچّ یوسف دا درڑھ آچرن نہیں، سگوں عشقَ دی پربلتا اے۔ سداچار اتے نیتکتا سنمانجنک ہن پر عشقَ وچ درڑہتا ایہناں نالوں وی وڈی اے۔ عشقَ اوہ جذبہ اے، جو سبھناں اپر حاوی اے۔ صوفی قصہ کاراں دی قلم توں لکھے گئے قصیاں وچ اسے لئی کجھ تبدیلی آ گئی اے، کیونکہ ایہہ منّ لیا گیا کہ روحانی ترقی دی راہ کرڑی دیانتداری (زہد) ہی نہیں، عشقَ دا وی ہو سکدا اے۔ ایہہ اس طرحاں دے کٹڑپنتھی اسلام اپر صوفیاں والی حساسیت، ادارتا اتے اعلیٰ نظر دی فتح سی۔

مسلماناں وچ ایہہ قصہ اس لئی بہت حرمن پیارا ہویا، کیونکہ اوہناں دا یعقین اے کہ ربّ تعالیٰ نے صورتِ یوسف وچ نازل ہوئی وحی ولوں حضرت محمد نوں مستقبل وچ واپرن والیاں گھٹناواں دی انفارمیشن دے دتی سی۔ اوہ یوسف اتے حضرت محمد صاحب دے جیون وچ بہت ساریاں سمانتاواں وی ویکھدے ہن۔ اس لئی اوہ اس قصے دے پڑھن-لکھنن اتے سنن نوں بہت سواب (مہاتم جاں پھل) دا کم مندے ہن۔ مولوی غلام رسول عالمپوری نے اپنے قصے نوں قرآن شریف وچ آئی صورتِ یوسف مطابق نبھاؤن دی کوشش کیتی اے۔ سارا قصہ اسلامی سکھیاواں اتے حمد تے نعت توں بعد یوسف دی پیدائش، اس دے سپنا ویکھن، بھائیاں ولوں ایرکھا کارن کھوہ وچ سٹن اتے ستّ ورھے دی زلیکھاں نوں سپنے وچ ویکھ کے موہت ہون نال ہندا اے۔ انج غلام رسول صوفیاں دے ازلی عشقَ والے اصول دی پیروئی کردا پرتیت ہندا اے۔ پھر بھال شروع ہندی اے اتے زلیکھاں دا مجازی عشقَ حقیقی وچ بدل جاندا اے تے اوہ اپنے محبوب نوں حاصل کر لیندی اے۔ انج قصے دی خاصیت رمانس اتے دھرم دا مرکب اے، اس لئی ایہہ مسلماناں لئی مذہبی عقیدت والا اے۔

داستان امیر حمزہ، مولوی غلام رسول دی دوجی اہم رچنا اے، جس وچ لوک بھاونا اتے مذہبی بھاونا دوواں دا مرکب اے۔ لوک بھاونا اس کرکے کیونکہ قصے وچ بہتا بل امیر حمزہ دے جنگاں-یدھاں دا اے۔ مذہبی بھاونا اس کرکے، کیونکہ اس قصے دا مکھ پاتر جاں ہیرو امیر حمزہ اسلام دھرم دے بانی حضرت محمد صاحب دے چاچا سن۔ سنّ 625 ء وچ ہوئی اہد دی جنگ وچ اس نے قریش قبیلے دے آگوُ عثمان نوں قتل کر دتا سی، بھاویں امیر حمزہ آپ وی چھیتی ہی ماریا گیا۔ اس دے مارے جان اُتے حضرت محمد نے اس نوں خدا دا شیر کہہ کے وڈیائیا سی۔ مولوی غلام رسول عالمپوری دی چرچماتحت رچنا اینی مقبول ہوئی کہ سنّ 1962 ء تکّ اس دے 20 اڈیشن چھپ چکے سن، کیونکہ اس لڑی وچ لکھے گئے قصیاں وچوں سبھ توں ودھ ہنگارا اسے نوں ملیا سی۔ فردوسی، رومی اتے جامی وغیرہ فارسی صوفی شاعراں اتے حافظ برخوردار، مولوی عبدالحکیم بہاولپوری وغیرہ پنجابی کویاں دے اثر ہیٹھ عالمپوری نے اس وچ تصوف دیاں گلاں وی کیتیاں نے۔ داستان امیر حمزہ پنجابی وچ، خاص کرکے، مگروں وی لکھی جاندی رہی پر غلام رسول عالمپوری تکّ کوئی نہ پہنچ سکیا۔ اسے لئی محمد صدیق لکھدا اے:

عالمپوری غلام رسول،
اک چنگا عالم ہویا۔
احسن القصص یوسف دا
قصہ جس نے خوب پروئیا۔
ہمجا جنگ بنایا اس نے،
سوہنا شعر؎ بنایا۔
پر افسوس جو چھاپے اندر، اوس نہیں چھپوایا۔
 

ایہہ حوالہ ادوں دا اے، جدوں اجے امیر حمزہ چھپی نہیں سی۔ مگروں تاں اس دے 20 جاں ودھیرے اڈیشن چھاپے گئے۔

کم

1864 توں 1882 تک پنڈ دیاں سکولاں وچ پڑھھایا۔

ٹبر

غلام رسول ہوراں تن ویاہ کیتے۔ اوہدیاں 2 تیاں سن۔

غلام رسول عالمپوری دے جیون دا انت 7 مارچ 1892 نوں 43 وریاں دی عمر وچ اپنے پنڈ وچ ہویا۔

کتاباں

• یوسف زلیخا
• داستان امیر حمزہ

بارلے جوڑ

• [۱] Archived 2012-05-05 at the وے بیک مشین
• سیمینار Archived 2012-05-05 at the وے بیک مشین
• ٹریبیون اخبار
• وڈیو
• آڈیو
• [۲]