موصل دی لڑائی (2016ء - 2017ء)

جنگ موصل (2016ء–2017ء)
بسلسلہ عراقی خانہ جنگی (2014ء-تاحال) تے
عراق وچ امریکی قیادت د‏‏ی مداخلت

موصل دے حالات دا نقشہ، 14 جون2017 تک      عراقی حکومت دا کنٹرول     داعش دا کنٹرول     پیشمرگہ دا کنٹرول
تاریخ16 ااکتوبر 2016ء – تاحال
(8 سال، 1 ماہ اور 5 دن)
مقامعراق
حیثیت جاری
سرحدی
تبدیلیاں
  • آئی ایس ایف نے 24 جنوری 2017 نو‏‏ں موصل اُتے فیر تو‏ں قبضہ کرلیا۔[۹]
  • 3 دسمبر 2016ء نو‏‏ں آئی ایس ایف تے پشمرگہ نے ۵٬۶۷۷ کلومربع میٹر (۲٬۱۹۲ مربع میل) د‏‏ی تمام زمین تے 369 پنڈ دولت اسلامیہ تو‏ں قبضہ وچ لے لئی۔[۱۰][۱۱][۱۲]
  • عراقی فوج نے عراقی-شامی سرحد نو‏‏ں محفوظ بنانے دے لئی 25 اپریل 2017ء نو‏‏ں اک ہور حملہ کيتا[۱۳][۱۴]
محارب

Flag of عراق عراق[۱]
سانچہ:Country data Kurdistan عراقی کردستان
(اپریل 2017ء تک)
کی مدد سے:

 ایران[۶]
حزب اللہ[۷]


عراقی مرد مجاہد سلسلہ نقشبندیہ[۸]
سانچہ:Country data Islamic State in Iraq and the Levant (دولت اسلامیہ)
کمانڈر اور رہنما

حیدر العبادی
(وزیراعظم عراق)
Flag of عراق جنرل۔ عبدالعامر راشد یاراللہ
(اوپریشن دے کمانڈر
Flag of عراق طالب سغاندی الکنعان
(جوائنٹ ملٹری کمانڈ، ICTS)
Flag of عراق فاضل براوری
(آئی-ایس-او-ایف کمانڈر)
Flag of عراق محمد مہیل سلیمان الجبروری  [۱۵]
(16th Division's 3rd Group commander)
Flag of عراق فلاح حسن سلیمان [۱۶]
(91st Brigade commander)
ابو مہدی انجینیئر[۱۷]
(Head of the PMF)
سانچہ:Country data Kurdistan مسعوود بارزانی
(President of Regional Kurdish Government)[۱۸]
Flag of امریکہ بارک اوباما
(President of the United States, until 20 جنوری 2017)
Flag of امریکہ ڈونلڈ ٹرمپ
(President of the United States, since 20 جنوری 2017)
Flag of امریکہاسٹیفن جے۔ٹاؤنسینڈ
(CJTF-OIR commander)
محمد خاوریتمی[۷]
(Hezbollah commander of Iraqi operations)


عزت ابراہیم الدوری[۸]
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابوبکر البغدادی
(Leader of ISIL)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant زیاد خروفہ [۱۹]
(ISIL Minister of Media)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو عزام [۲۰]
(ISIL Oil Minister)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant عبداللہ البردانی [۲۱][۲۲]
(a.k.a Abu Ayoub al-Attar; ISIL's Mufti)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant عمران ابو مریم[۲۳]
(ISIL War Council leader)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant حقی اسماعیل اویس [۲۴]
(a.k.a. Abu Ahmed; ISIL Governor of Mosul)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant احمد خلف الجبروری
(ISIL military commander of Mosul)[۲۵]
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant محمد میجبل الجواری [۲۶]
(ISIL's Head of the Administrative Affairs in Nineveh and Raqqa)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو حجرسانچہ:POW[۲۷]
(ISIL's eastern Mosul assistant leader)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant مروان حامد صالح الحیالی [۲۸]
(Local wali of ISIL)

سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant کینان بریس [۲۹]
(ISIL's Governor of Tal Afar)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو اسد العراقی[۳۰]
(ISIL Emir of تلعفر)

سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant عمر مہدی احمد زیدان [۳۱]
(a.k.a Abu Monzer Al-Urdoni; Education Department head)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant عزیز علی [۳۲]
(Senior commander)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو حذیفہ  (Prominent ISIL leader)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant محمد علی محمود متار الہدادی [۳۳]
(Top field commander)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant امام موصلی [۳۴]
(Commander of the special security forces)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو فاروقFaruq [۳۵]
(Commander of Bashiqa)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو یعقوب [۳۶]
(Operations official)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levantابو حمزہ الانصاری [۳۷]
(Senior leader)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant محمود شکری النعیمی [۳۸]
(a.k.a. Sheikh Faris; senior commander)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant فلاح الرشیدی [۳۹]
(ISIL vehicle suicide bomb leader)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو ترک 
(ISIL financial facilitator)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو عبدالرحمن [۴۰]
(ISIL executioner)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant عباس سلیمان اسماعیل الحیدر [۴۱]
(a.k.a. Abu Aesha; ISIL foreigners recruiter)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو ناظم حافظ العزرک [۴۲]
(Prominent leader)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو حمزہ التونسی [۴۳]
(Prominent explosives expert)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو در التونسی[۴۴]
(Military commander; deserted)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant بلال الشاوش[۴۴]
(Military commander; deserted)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو بکر الشیشانی [۴۵]
(ISIL military official in Nineveh Governorate)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو فاطمہ التونسی [۴۵]
(ISIL's financial official in Nineveh Governorate)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو يس الروسی [۴۶]
(ISIL's military planning official)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو ماریہ الروسی [۴۷]
(ISIL's petroleum supplies official)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levantابو مہا  
(ISIL's intelligence affairs official)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant علی رضا محمود [۴۸]
(ISIL's education official)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant صالح حسن السکلوی(a.k.a. Dr. Abdullah) [۴۵]
(ISIL health minister)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant ابو حسن الحموسی [۴۵]
(ISIL's emir of health in Wilayat al Sham)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant احمد ابو غازی [۴۹]
(ISIL's chemical official)
سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant سعد ابو شعیب [۵۰]
(ISIL's Mosul Old City health minister)
طاقت

Flag of عراق 54,000–60,000 ISF troops[۵۱][۵۲]
14,000 paramilitary troops[۵۱]
سانچہ:Country data Kurdistan 40,000 Peshmerga troops[۵۱]
Total: 108,500–114,000 fighters[۵۳]

مدد:
450 CJTF–OIR personnel[۵۴]
4,500–12,000 militants
(1,000 foreigners)[۵۵][۵۶][۵۷]
1,000+ (as of 5 مئی)[۵۸]
ہلاکتیں اور نقصانات

Flag of عراق 774 killed, 4,600+ wounded[۵۹]
سانچہ:Country data Kurdistan 30 killed, 70–100 wounded[۶۰]
Flag of امریکہ 2 killed[۶۱][۶۲]
Flag of ایران 3 killed[۶۳][۶۴]
Total: 807+ killed, ~4,700+ wounded (U.S. claim)

Flag of عراق سانچہ:Country data Kurdistan 9,100 killed
(ISIL claim)[۶۵]
2,000+ killed or wounded
(U.S. claim)[۶۶]
2,000 killed (per a morgue worker)[۶۷]
8,622–9,622+ killed (Iraqi claim)[۶۸][۶۹][۷۰]
1,000+ civilians killed (اکتوبر–نومبر)[۷۱]
3,864 civilians killed (Mid-فروری – Mid-مارچ 2017)[۷۲][۷۳]
8,000+ civilians killed or injured (as of 5 مئی 2017)[۵۸]
Displaced:
415,986 (per IOM)[۷۴][۷۵]
670,000 (per Iraq)[۷۶]
760,000 (per UN)[۷۷][۷۸]

جنگ موصل عراق دے شمالی شہر موصل وچ جاری جنگ سی تے شدت پسند گروپ داعش دے خلاف جاری فوجی آپریشن وچ شریک اک امریکی عہدیدار نے تسلیم کيتا سی کہ مغربی موصل دا معرکہ توقع تو‏ں زیادہ پیچیدہ تے مشکل ہوچکيا ا‏‏ے۔ شدت پسند گروہ اُتے ایہ وی الزام تھق کہ ایہ جنگ وچ کیمیائی ہتھیار استعمال ک‏ر رہ‏ے سن ۔[۷۹]

حوالے

سودھو
  1. ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ «Mosul offensive: forces launch mass attack on Iraqi city in bid to oust Isis». The Guardian. 17 اکتوبر 2016. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  2. "Canadian troops supporting Kurds in fight to free Mosul from ISIS". CBC News. 17 اکتوبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080135/https://www.cbc.ca/news/politics/harjit-sajjan-supporting-troops-iraq-1.3809333. Retrieved on
    17 اکتوبر 2016. 
  3. "Australia to have role in battle for Mosul". Sky News Australia. 17 اکتوبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080424/https://www.skynews.com.au/news/top-stories/2016/10/17/australia-to-have-role-in-battle-for-mosul.html. Retrieved on
    17 اکتوبر 2016. 
  4. «Germany 'will take part in the battle for Mosul'». Al-Araby Al-Jadeed (The New Arab). بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 18 اکتوبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  5. "Battle for Mosul: Turkey confirms military involvement". Al Jazeera. 23 اکتوبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080435/https://www.aljazeera.com/news/2016/10/battle-mosul-turkey-confirms-military-involvement-161023144053661.html. Retrieved on
    23 اکتوبر 2016. 
  6. «What role is Iran playing in the Mosul offensive?». Christian Science Monitor. 29 اکتوبر 2016. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 5 نومبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  7. ۷.۰ ۷.۱ David Daoud (5 نومبر 2016). «Hezbollah fighters train Iraqi Shiite militants near Mosul». The Long War Journal. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 5 نومبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  8. ۸.۰ ۸.۱ «تحرير الموصل۔. جيش النقشبندية ينفي اشتباك البشمركة مع "داعش"» (به Arabic). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  9. «Iraqi forces secure eastern Mosul from Islamic State». USA Today. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 24 جنوری 2017. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  10. «Mosul offensive: Federal Police forces liberate 61 villages and 1400 square kilometers». iraqinews.com. 30 اکتوبر 2016. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 1 نومبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  11. «Battle for Mosul intensifies as Shiite militias join fray». usatoday.com. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 1 نومبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  12. «Joint Forces Continue to Advance, Liberating More Areas in Mosul». BasNews. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 4 دسمبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  13. «Mohamad Rasul al Allah opeartion area in South of Mosul». ISIS – ISIL map, map of war in Syria, Iraq, Libya – Daesh map – Mosul operation – isis.liveuamap.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  14. «Iraqi troops capture largest neighborhood in western Mosul». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); بیش از یک پارامتر |archiveurl= و |archive-url= داده‌شده است (کمک); بیش از یک پارامتر |archivedate= و |archive-date= داده‌شده است (کمک)
  15. «Iraqi commander killed in western Mosul». Iraqi News. 19 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  16. «Army commander killed during battles in Mosul». Iraqi News. 15 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  17. Muhannad al-Ghazi (25 اکتوبر 2016). «Anti-IS troops are gaining ground on multiple fronts in Iraq». Al-Monitor. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 1 نومبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  18. «Mattis Confers With Kurdistan Regional Government President». United States Department of Defense. 18 فروری 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  19. «Iraqi airstrike kills ISIS Media Minister in Mosul». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  20. «ISIL Oil Minister Killed in Iraqi Forces' Offensive Near Mosul». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۹-۰۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  21. «IS Mufti Killed in Western Mosul». Iraqi News. 14 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  22. «Senior Isis mufti killed in Mosul airstrike, Iraqi forces claim». International Business Times UK. 15 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  23. «Unknown individuals attack house of IS leader in Mosul». Iraqi News. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  24. «Daesh governor of Mosul, other leaders killed». Press TV. 16 فروری 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  25. Iraqi forces advance from north ahead of ‘extremely violent’ fight
  26. «Islamic State head of administrative affairs in Nineveh, Raqqa, killed in western Mosul». Iraqi News. 21 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  27. «Interior Ministry: Assistant of IS Official arrested in eastern Mosul». Iraqi News. 8 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  28. «ISIS leader among militants killed in Mosul district». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  29. «Two IS mayors killed in army operations in western Mosul». Iraqi News. 9 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  30. "Baghdadi appoints teacher as Islamic State’s new Emir in Tal Afar". Iraqi News. 29 دسمبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080256/https://www.iraqinews.com/iraq-war/baghdadi-appoints-new-emir-tal-afar/. Retrieved on
    29 دسمبر 2016. 
  31. «Kurdistan Security Council announces death of senior IS member in Mosul». Kurdistan 24. 31 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  32. "Airstrike kills senior ISIS leader killed in Tel al-Sheer village, Nineveh". Iraqi News. 20 اکتوبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080355/https://www.iraqinews.com/iraq-war/airstrike-kills-senior-isis-leader-killed-tel-al-sheer-village-nineveh/. Retrieved on
    21 اکتوبر 2016. 
  33. «Iraq: Top Field Commander of ISIL Killed in Mosul». Fars News. 16 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  34. "Report: ISIS 'Rambo' killed in battle south of Mosul". Jerusalem Post. 27 اکتوبر 2016. https://web.archive.org/web/20190106150240/https://www.jpost.com/Middle-East/Report-ISIS-Rambo-killed-in-battle-south-of-Mosul-471023. Retrieved on
    29 اکتوبر 2016. 
  35. «Turkish and Kurdish soldiers join forces to gain advantage in Mosul push». The Guardian. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  36. "Senior ISIS official killed in al-Shallalat district of Mosul". Iraqi News. 1 نومبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080306/https://www.iraqinews.com/iraq-war/senior-isis-official-killed-west-coast-mosul/. Retrieved on
    2 نومبر 2016. 
  37. "ISIS leader reported dead in Mosul; Kurdish official says residents rising up". Rudaw Media Network. 6 نومبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080311/http://www.rudaw.net/english/middleeast/iraq/061120168. Retrieved on
    6 نومبر 2016. 
  38. McKirdy, Euan; Tawfeeq, Mohammed; Formanek, Ingrid (11 نومبر 2016). "Sources: Top ISIS commander killed in Mosul". CNN. https://web.archive.org/web/20181226080440/https://www.cnn.com/2016/11/10/middleeast/iraq-mosul-offensive/. Retrieved on
    11 نومبر 2016. 
  39. «U.S.-Led Coalition Airstrikes Eliminate Key ISIL Leaders in Syria, Iraq». Us Department of Defense. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 4 جنوری 2017. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  40. «Islamic State's "women executioner" assassinated in western Mosul». Iraqi News. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  41. «Islamic State foreigners recruiter killed in airstrike in western Mosul». Iraqi News. 23 جنوری 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  42. «IS Leader Responsible for Preparing Suicide Bombers Killed in Mosul». Basnews English. 27 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  43. «Prominent IS booby trapping expert, four others killed in Western Mosul». Iraqi News. 26 مارچ 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  44. ۴۴.۰ ۴۴.۱ "Prominent Tunisian jihadists defect from ISIS in Mosul". ARA News. 15 دسمبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080442/http://aranews.net/files/2016/12/prominent-tunisian-jihadists-defect-isis-mosul/. 
  45. ۴۵.۰ ۴۵.۱ ۴۵.۲ ۴۵.۳ «ISIS Health Minister, Other Leaders Killed in Mosul». IFP News. 20 فروری 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 20 فروری 2017. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  46. «IS military planning official, six others killed, west of Mosul». Iraqi News. 24 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  47. «Police: Islamic State petroleum official killed with 11 others in western Mosul». Iraqi News. 7 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  48. «IS 'education official' killed in coalition airstrike, western Mosul». Iraqi News. 23 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  49. «Federal Police kills IS Chemicals Official in Mosul». Iraqi News. 20 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  50. «Islamic State's "health minister" killed in Mosul's Old City: police». Iraqi News. 29 مارچ 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  51. ۵۱.۰ ۵۱.۱ ۵۱.۲ Walsh, Nick Paton; Blau, Max; Park, Madison; McLaughlin, Eliott C. (17 اکتوبر 2016). "Battle for Mosul: Iraqi forces inflict 'heavy losses'". سی این این. https://web.archive.org/web/20181226080406/https://www.cnn.com/2016/10/17/middleeast/mosul-isis-operation-begins-iraq/index.html. Retrieved on
    17 اکتوبر 2016. 
  52. «PressTV-LIVE UPDATE: Final push to retake Mosul». presstv.com. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 17 اکتوبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  53. Hume, Tim (25 اکتوبر 2016). "Battle for Mosul: How ISIS is fighting to keep its Iraqi stronghold". CNN. https://web.archive.org/web/20181226080202/http://www.cnn.com/2016/10/24/middleeast/iraq-mosul-isis-tactics/%20. 
  54. «Iraq launches offensive on ISIL in Anbar province». The National. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  55. "Irak : l'opération pour reprendre Mossoul des mains de l'EI est lancée" (in fr). Le Monde. 17 اکتوبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080148/https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2016/10/17/irak-debut-de-l-%3Cbr/%3Eoperation-pour-reprendre-mossoul-des-mains-de-l-ei_5014713_3218.html. Retrieved on
    17 اکتوبر 2016. 
  56. Analyst، Peter Bergen, CNN National Security. «ISIS leaders may flee Mosul as their ranks are decimated». cnn.com. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  57. «Over 12,000 ISIS militants fighting for Mosul». Aranews. ۲۷ جون ۲۰۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  58. ۵۸.۰ ۵۸.۱ «Mosul offensive: Iraqi army launches 'final push' as army attacks Isil from north-west». The Telegraph. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  59. «Top US commander: 284 Iraqi security-force members killed fighting ISIS in west Mosul». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  60. «IS trickling out of Mosul as losses mount: US general». AFP. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 27 اکتوبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  61. «Blast kills U.S. service member outside Mosul, Pentagon says». CBS News. 29 اپریل 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  62. "First US Service Member Killed In Mosul Offensive". Military.com. 20 اکتوبر 2016. https://web.archive.org/web/20181226080251/https://www.military.com/daily-news/2016/10/20/us-service-member-killed-in-bomb-blast-in-iraq.html. Retrieved on
    20 اکتوبر 2016. 
  63. «Iranian sniper embedded in Iraqi militia killed near Mosul – FDD's Long War Journal». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  64. «Iraq says Iranian commander killed fighting IS». ABC News. 27 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  65. n. «Mosul Ops: ISIL claims 9,000 Iraqi soldiers killed in six months». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  66. «US says 2,000 IS fighters killed, gravely wounded in Mosul». Yahoo News. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 11 دسمبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  67. Foundation، Thomson Reuters. «Packed Iraq morgue reveals toll of Mosul conflict». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  68. «Islamic State leader Baghdadi abandons Mosul fight to field commanders, U.S. and Iraqi sources say». 8 مارچ 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18 – به واسطهٔ Reuters. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  69. «Car bombs Target Civilians in Mosul; 25 Killed in Iraq». Antiwar.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  70. «Iraqi forces fight to break through ISIS' last five defenses in Mosul». Rudaw. 21 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 21 مئی 2017. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  71. months، UN. «Thousands killed since Iraq launched Mosul assault». بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2 دسمبر 2016. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
  72. «4,000 Iraqi civilians killed in Western Mosul campaign: Army source». Anadolu Agency. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  73. «4,000 civilians reportedly killed in West Mosul operation». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۱۸. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  74. "Displacement Tracking Matrix (DTM)". International Organisation For Migration. https://web.archive.org/web/20181226080156/http://iraqdtm.iom.int/EmergencyTracking.aspx. Retrieved on
    15 جون 2017. 
  75. «Mosul Iraq Situation Flash Update» (PDF). United Nations High Commissioner for Refugees. 6 نومبر 2016. دریافت‌شده در 7 نومبر 2016. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
  76. «Minister: Mosul refugees numbers at 670,000». Iraqi News. 17 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  77. «Iraq says Iranian commander killed fighting IS». New York Daily News. 27 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  78. «Battle for Mosul: United Nations says 200,000 civilians in grave danger as conflict draws to close». Firstpost. 29 مئی 2017. بایگانی‌شده از اصلی در 2018-12-26. دریافت‌شده در 2017-06-18. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
  79. اردو پوائنٹ انٹرنیشنل - بغداد - داعش موصل د‏‏ی لڑیائی وچ کیمیائی ہتھیار استعمال کر رہ‏ی اے، عراقی فورسز دا دعویٰ