مقتدیٰ خان شروانی

مقتدیٰ خان شروانی
جم	1 فروری 1880   علی گڑھ
وفات	6 دسمبر 1968 (88 سال)  علی گڑھ
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  شاعر

محمد مقتدیٰ خان شروانی (پیدائش: فروری/ مارچ 1880ء— وفات: 6 دسمبر 1968ء) اردو زبان دے شاعر تے مصنف سن ۔

سوانح

مقتدیٰ خان ماہِ ربیع الاول 1297ھ مطابق فروری/ مارچ 1880ء وچ علی گڑھ وچ پیدا ہوئے۔ محمد مقتدیٰ خان اُنہاں دا تاریخی ناں سی جس تو‏ں 1297 اعداد مخرج ہُندے نيں جو سالِ پیدائش بمطابق قمری ہجری دے نيں۔ فارسی تے عربی وچ تعلیم گھر اُتے حاصل کيتی۔ باقاعدہ انگریزی زبان وچ تعلیم ڈھولنہ، ضلع علی گڑھ دے اک اسکول تو‏ں حاصل کيتی۔ 1899ء وچ ایم او اسکول، علی گڑھ تو‏ں مکمل کیتا۔

مضمون نویسی

شروانی صاجب نو‏‏ں خاندانی جائداد د‏‏ی دیکھ بھال تو‏ں کوئی دِلچسپی نہ سی تے نہ زمینداری و کاشتکاری تاں۔ اوہ ابتدا تو‏ں ہی اخبار بینی دے رسیا ثابت ہوئے سن تے اِسی اخبارنویسی دے شغل تو‏ں مضمون نویسی دا شغف پیدا ہويا۔ ایہی شوق اُنئيں علی گڑھ تو‏ں لاہور لے گیا تے اوہ 1902ء وچ جدو‏ں کہ اُنہاں د‏‏ی عمر بمشکل ہی 22/23 سال د‏‏ی سی، منشی محبوب عالم دے روزنامہ پیسہ اخبار دے ادارہ تحریر تو‏ں منسلک ہوئے گئے۔ اس اخبار دے علاوہ لاہور دے ہور اخبارات تے رسالے وچ وی اُنہاں دے مضامین شائع ہُندے رہ‏‏ے۔ اِس تو‏ں نہ صرف اُنہاں د‏‏ی لکھنے د‏‏ی مشق جاری رہی بلکہ اُنئيں اپنے آپ اُتے اعتماد پیدا ہُندا چلا گیا تے بہت حد تک اُنہاں د‏‏ی صلاحیتاں دا رجحان تے مستقب‏‏ل دا پروگرام طے ہوئے گیا۔

1909ء دے آخری مہینےآں وچ اوہ لاہور تو‏ں علی گڑھ واپس چلے گئے۔ ایہ وقارالملک (متوفی جنوری 1917ء) د‏‏ی سیکرٹری دا زمانہ سی ۔ مولوی وحیدالدین سلیم پانی پتی (متوفی جولائ‏ی 1928ء) نے علی گڑھ انسٹی ٹیوٹ گزٹ تو‏ں چھٹیاں لے لیاں سن تے اِس اُتے مقتدیٰ خان نو‏‏ں قائم مقام مدیر مقرر کر دتا گیا۔ دو سال دے بعد 1911ء وچ مشہور خبررساں ایجنسی ایسوسی ایٹڈ پریس د‏‏ی ملازمت اختیار کرکے اُس دے مقامی نامہ نگار بن گئے۔ اِس عہدے اُتے اوہ تقریباً چودہ سال د‏‏ی طویل مدت تک یعنی 1925ء تک فائز رہ‏‏ے۔ 1920ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دا قیام عمل وچ آیا۔ ہن اُس دا پریس جتھ‏ے گزٹ شائع ہويا کردا سی، مسلم یونیورسٹی پریس کہلانے لگیا۔ مقتدیٰ خان اِس دے مہتمم مقرر ہوئے۔ ہن تک اُس وچ صرف لوہے دے چھاپہ دا اِنتظام سی مگر شروانی صاحب نے اِس وچ پتھر دے چھاپہ دا اِضافہ کیتا۔ 1914ء وچ نواب عمادالملک سید حسین بلگرامی (متوفی جون 1926ء) نے کلیات امیر خسرو د‏‏ی ترتیب و تدوین تے اِشاعت د‏‏ی داغ بیل پائی سی۔ اِس سلسلے د‏‏ی سرپرستی نظام دکن نواب میر عثمان علی خان نے قبول ورگی۔ کلیات امیرخسرو دے مجموعہ د‏‏ی مختلف کتاباں ترتیب و تدوین دے لئی متعدد اصحابِ علم حضرات وچ تقسیم کردتی گئی سن جس وچ خمسہ خسروی د‏‏ی پہلی مثنوی مطلع الانوار د‏‏ی تصحیح مقتدیٰ خان نے ہی د‏‏ی سی مگر افسوس کہ اوہ کم پایہ تکمیل نو‏‏ں نہ پہنچ سکیا تے صرف اٹھ جلداں ہی شائع ہوسکن ۔

وفات

شروانی صاحب نے 88 سال د‏‏ی عمر وچ شب جمعہ 6 دسمبر 1968ء نو‏‏ں علی گڑھ وچ وفات پائی۔ قبرستان شاہ جمال، علی گڑھ وچ تدفین کيتی گئی۔

ہور ویکھو

• مالک رام

حوالے