معین الدین عقیل
| معین الدین عقیل | |
|---|---|
| جم | 25 جون 1946 (78 سال)
|
| وفات |
|
| رہائش | گلستان جوہر |
| شہریت |  پاکستان
|
| عملی زندگی | |
| مادر علمی | کراچی یونیورسٹی |
| تعلیمی اسناد | پی ایچ ڈی ، ڈاکٹر آف لیٹرز |
| ڈاکٹری مشیر | ابو اللیث صدیقی |
| پیشہ | ادبی نقاد ، استاد جامعہ ، ماہرِ لسانیات |
| پیشہ ورانہ زبان | اردو ، انگریزی ، جاپانی ، فارسی |
| شعبۂ عمل | اردو ساہت ، ادبی تنقید ، تحقیق ، پاکستان تحریک ، جنگ آزادی 1857ء ، ادب دی تریخ ، بعد استعماری ساہت ، جنوبی ایشیا وچ مسلم قوم پرستی ، لسانیات |
| ملازمت | بین الاقوامی اسلامی یونیورسٹی ، کراچی یونیورسٹی ، ٹوکیو یونیورسٹی آف فارن اسٹڈیز ، کیوٹو یونیورسٹی ، اوساکا یونیورسٹی ، دائتو بنکا یونیورسٹی ، اورینٹل یونیورسٹی نیپلز |
| اعزازات | |
 باب ادب
| |
ترمیم  | |
ڈاکٹر معین الدین عقیل (پیدائش: 25 جون، 1946ء) پاکستان دے پاکستان توں تعلق رکھنے والے اردو بولی دے نامور نقاد، محقق تے اردو دے پروفیسر نيں۔انہاں نے اپنی زندگی دا بیشتر حصہ اردو دی تدریس وچ گزاریا تے اٹلی، جاپان تے پاکستان دی مختلف یونیورسٹیاں وچ تدریسی خدمات انجام دتیاں۔ انہاں دی تصنیف جنگ آزادی وچ اردو دا حصہ کافی شہرت رکھدی اے۔
حالات زندگی
سودھومعین الدین عقیل 25 جون 1946ء نوں ریاست حیدرآباد دے اک شہر ادگیر وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والدین دا تعلق مسلم ترکستان توں سی ۔ والد سرکاری ملازم سن ۔ مارچ 1953ء وچ اوہ خاندان دے ہمراہ پاکستان منتقل ہو گئےتے کراچی وچ مستقل سکونت اختیار کرلئی- ابتدائی تعلیم اک سرکاری اسکول توں حاصل کيتی۔ ایتھے توں 1963ء وچ میٹرک کیتا۔ 1969ء وچ یونیورسٹی کراچی توں اردو وچ ایم اے کیتا تے فرسٹ کلاس فرسٹ پوزیشن حاصل کيتی۔ جس اُتے انہاں نوں انجمن ترقی اردو پاکستان توں بابائے اردو ایوارڈ ملا۔ 1975ء وچ ڈاکٹر ابو اللیث صدیقی دی نگرانی وچ پی ایچ ڈی کیتا۔ ان دے مقالے دا عنوان تحریکِ پاکستان دا لسانی پس منظر سی ۔[۱] 2003ء وچ ڈاکٹر آف لیٹرز (ڈی لٹ) دی ڈگری حاصل کيتی۔
1969ء وچ ایم اے دے بعد پاکستان شپ اونر کالج کراچی توں ملازمت دا آغاز کیتا۔ 1984ء توں یونیورسٹی کراچی دے شعبہ اردو توں منسلک ہوئے۔ ایتھے توں 2006ء وچ شعبہ اردو دے پروفیسر تے چیئرمین دی حیثیت توں سبکدوش ہوئے۔ اس دے بعد بین الاقوامی اسلامی یونیورسٹی اسلام آباد توں منسلک ہوئے۔ایتھے چیئرمین شعبہ اردو تے ڈین فیکلٹی آف لینگویجز اینڈ لٹریچر دی حیثیت توں خدمات انجام دتیاں۔ اسی دوران وچ بیرونِ ملک دی پنج نامور یونیورسٹیاں توں باقاعدہ مہمان پروفیسر تے ریسرچ فیلو دی حیثیت وچ وابستہ رہے۔ ہر ادارے وچ اردو بولی دی ترقی تے فروغ دے لئی کوشاں رہے تے اج تک ایہ تحقیقی سفر جاری اے۔ آکسفرڈ یونیورسٹی پریس کراچی وچ اردو ورثہ سیریز دے مدیربھی نيں۔ یونیورسٹی کراچی دے ایوننگ پروگرام تے شعبہ تصنیف، تالیف و ترجمہ دے ڈائریکٹر وی رہے۔[۱]
انہاں نے نہ صرف پاکستان دی یونیورسٹیاں وچ بلکہ بیرون ملک اٹلی بالخصوص جاپان وچ اردو تعلیم و تدریس تے تحقیق وچ نمایاں کارکردگی دا مظاہرہ کیتا تے عالمی سطح اُتے اردو نوں روشناس کروانے دے لئی اپنے کتب خانہ دا 80 فیصد یعنی 27 ہزار کتاباں 2012ء وچ جاپان دی کیوتو یونی ورسٹی نوں ہدیہ کر دیؤ جو ہن اوتھے اک وقیع کتب خانے دے اک گوشہ وچ عقیل کلیکشنکے ناں توں موجود نيں۔[۱]
تدریسی و انتظامی تجربہ
سودھوبیرونِ ملک
سودھو- وزیٹنگ لیکچرر،اورینٹل یونیورسٹی نیپلز، اٹلی (اکتوبر 1986ء - ستمبر 1987ء)
- وزیٹنگ پروفیسر، ٹوکیو یونیورسٹی آف فارن اسٹڈیز، جاپان (اپریل 1993ء - مارچ 2000ء )
- وزیٹنگ پروفیسر، دائتو بنکا یونیورسٹی، سائیتاما، جاپان (اپریل 1993ء - مارچ 2000ء )
- وزیٹنگ پروفیسر / فیلو، ریسرچ انسٹی ٹیوٹ فار ورلڈ لینگویجز، اوساکا یونیورسٹی، جاپان (اکتوبر 2007ء - مارچ 2008ء )
- وزیٹنگ فیلو، دائتو بنکا یونیورسٹی، سائیتاما، جاپان (جولائی - ستمبر 2008ء )
- وزیٹنگ پروفیسر / فیلو، گریجویٹ اسکول آف ایشین افریقن ایریا اسٹڈیز، کیوتو یونیورسٹی، جاپان (جولائی 2008ء - اکتوبر 2008ء )
- استاد اردو زبان،امریکی کونصلیٹ جنرل، کراچی (1969ء - 1972ء)
- اگزامنر،انٹرنیشنل بیکالوریٹ آرگنائزیشن، کارڈف، مملکت متحدہ (ستمبر 2000ء - مئی 2008ء)
اندرونِ ملک
سودھو- پروفیسر، ایسوسی ایٹ پروفیسر، اسٹنٹ، پروفیسر تے لیکچرر، شعبہ اردو، یونیورسٹی کراچی (اکتوبر 1970ء - جون 2006ء )
- ڈائریکٹر، شعبہ تصنیف، تالیف و ترجمہ، یونیورسٹی کراچی (فروری 2002ء - جولائی 2003ء )
- رکن، مجلس اعلیٰ تعلیم و تحقیق، یونیورسٹی کراچی (فروری 2002ء - فروری 2005ء)
- ڈائریکٹر، ایوننگ پروگرام، یونیورسٹی کراچی (جولائی 2003ء - جنوری 2004ء )
- ڈائریکٹر، اسٹوڈنٹس گائڈنس، کونسلنگ اینڈ پلیسمنٹ بیورو، یونیورسٹی کراچی (دسمبر 2003ء - فروری 2004ء )
- پروفیسر / چیئرمین، شعبہ اردو، بین الاقوامی اسلامی یونیورسٹی اسلام آباد (اکتوبر 2008ء - فروری 2010 )
- پروفیسر / ڈین، فیکلٹی آف لینگویجز اینڈ لٹریچر، بین الاقوامی اسلامی یونیورسٹی اسلام آباد (مارچ 2010ء - اکتوبر 2010 )
اعزازات
سودھو- 2013ء - آرڈر آف رائزنگ سن
جاپان (جاپان دا اعلیٰ ترین اعزاز سول ایوارڈ[۲] - 1984ء - بیسٹ ٹیچر -
پاکستان (علامہ اقبال اوپن یونی ورسٹی اسلام آباد دی جانب توں دتا گیا) - 1969ء - بابائے اردو ایوارڈ - پاکستان (انجمن ترقی اردو پاکستان دی جانب توں وصول کیا)
لکھتاں
سودھو- تحریکِ پاکستان تے مولانا مودودی، کراچی، 1971ء
- تحریکِ آزادی وچ اردو دا حصہ، انجمن ترقی اردو پاکستان، کراچی، 1976ء
- اقبال تے کلامِ اقبال (بہ اشتراک مرزا ظفر الحسن، مشفق خواجہ)، ادارۂ یادگار غالب، کراچی، 1977ء
- اشاریہ کلام فیض، ادارۂ یادگار غالب، کراچی، 1977ء
- اک نادر سفرنامہ (دکن دے اہم تھاںواں دے احوال و کوائف)، مکتبہ اسلوب، کراچی، 1982ء
- دکن تے ایران (سلطنت بہمنیہ تے ایران دے علمی و تمدنی روابط) ، شمیم بک ایجنسی، کراچی، 1983ء
- کلامِ نیرنگ، مکتبہ اسلوب، کراچی، 1983ء
- مسلماناں دی جدوجہد آزادی، مکتبہ تعمیر انسانیت، لاہور، 1984ء
- اقبال تے جدید دنیائے اسلام، مکتبہ تعمیر انسانیت، لاہور، 1986ء
- ڈاکٹر اشتیاق حسین قریشی (کتابیات)، مقتدرہ قومی زبان، اسلام آباد، 1987ء
- پاکستان وچ اُردو تحقیق : موضوعات تے معیار، انجمن ترقی اردو پاکستان، کراچی، 1987ء
- منتخبات اخبار اُردو، مقتدرہ قومی زبان، اسلام آباد ، 1988ء
- منتخبات اُردو نامہ (جلد اول)، مقتدرہ قومی زبان، اسلام آباد ، 1988ء
- دکن دا عہدِ اسلامی (بہ اشتراک عمر خالدی)، مجلس تریخ دکن، کراچی، 1993ء
- مدح و قدح دکن (بہ اشتراک عمر خالدی)، مجلس تریخ دکن، کراچی، 1993ء
- پاکستان وچ اُردو ادب: محرکات و رجحانات دا تشکیلی دور، مولانا آزاد ریسرچ انسٹی ٹیوٹ پاکستان، کراچی، 1995ء
- کلامِ رنجور عظیم آبادی،خدا بخش اورئینٹل پبلک لائبریری، پٹنہ، 1996ء
- Iqbal, from Finite to Infinite: Evolution of the Concept of Islamic Nationalism in British India,1996
- نادراتِ ادب، الوقار پبلیکیشنز، لاہور، 1997ء
- پاکستانی غزل: تشکیلی دور دے رویے تے رجحانات، ابو الکلام آزاد ریسرچ انسٹی ٹیوٹ پاکستان، کراچی، 1997ء
- امیر خسرو: فرد تے تریخ، ابو الکلام آزاد ریسرچ انسٹی ٹیوٹ پاکستان، کراچی، 1997ء
- جہاتِ جہد آزادی، الوقار پبلیکیشنز، لاہور، 1998ء
- بیاضِ رنجور عظیم آبادی،خدا بخش اورئینٹل پبلک لائبریری، پٹنہ، 1998ء
- سقوطِ حیدرآباد (بہ اشتراک عمر خالدی)، دار الاشاعت کل ہند مجلس تعمیرِ ملت،حیدرآباد دکن، 1998ء
- پاکستانی بولی و ادب: مسائل و مناظر، الوقار پبلی کیشنز، لاہور، 1999ء
- کلماتِ آبدار، بہادر یار جنگ اکادمی، کراچی، 1999ء
- فتح نامہ ٹیپو سلطان، الوقار پبلی کیشنز، لاہور، 1999ء
- Resurgence of Muslim Separatism in British India, 2001
- تذکرہ علمائے سیتاپور، فضلی سنز کراچی، 2006ء
- بیندی کہانی (اُردو دی اولین نسوانی خودنوشت تے تریخ پاٹودی دا بنیادی مآخذ)، القمر انٹرپرائزز، لاہور، 2006ء
- انتخابِ کلام داغ، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2008ء
- انتخابِ کلام خواجہ میر درد، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2008ء
- رسمیاتِ مقالہ نگاری، پاکستان اسٹڈی سینٹر، یونیورسٹی کراچی، 2009ء
- انتخابِ کلام حسرت، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2009ء
- انتخابِ کلام غلام بھیک نیرنگ، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2010ء
- معیاری اردو قاعد، مقتدرہ قومی زبان، اسلام آباد، 2010ء
- میرا اردو قاعد، شیخ شوکت علی اینڈ سنز، کراچی، 2010ء
- مشرقِ تاباں: جاپان وچ اسلام، پاکستان تے اردو ادب دا مطالعہ، پورب اکیڈمی، اسلام آباد، 2010ء
- Source Material in Modern South Asian Languages, Iqbal Academy, Lahore, 2010
- رفت و بود ((ڈاکٹر ابو اللیث صدیقی دی خودنوشت دی تدوین)، ادارۂ یادگار غالب، کراچی، 2011ء
- چمنِ اردو، شیخ شوکت علی اینڈ سنز، کراچی، 2011ء
- سیر الاقطاب (تدوین)، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2011ء
- سفرنامہ مخدوم جہانیاں جتھے گشت (تدوین)، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2011ء
- تاریخچہ چاپ ہائے فارسی در شبہ قارہ (فارسی توں ترجمہ ڈاکٹر عارف نوشاہی)، آئینہ میراث، تہران، 2012ء
- میرا کتب خانہ: نوعیت، انفرادیت تے مستقبل، بزمِ تخلیقِ ادب، کراچی، 2012ء
- انتخابِ کلام تاثیر، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2012ء
- انتخابِ کلام رنجور عظیم آبادی، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2012ء
- انتخابِ کلام نادر کاکوروی، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2013ء
- انتخابِ کلام امیر مینائی، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2013ء
- نادراتِ غالب لائبریری، مغربی پاکستان اردو اکیڈمی، لاہور، 2014ء
- نو آبادیاتی عہد وچ مسلمانانِ جنوبی ایشیا دے افکارِ سیاسی دی تشکیلِ جدید، اسلامی ریسرچ اکیڈمی، کراچی، 2014ء
- جنوبی ایشیا وچ طباعت دا آغاز و ارتقا، شعبہ ابلاغِ عامہ، یونیورسٹی کراچی، 2014ء
- انتخابِ کلام خوشی محمد ناظر، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2014ء
- اُردو تحقیق (صورت حال تے تقاضے)، القمر انٹرپرئزز،2014ء، اشاعت دوم
- تاریخِ ادبیاتِ اردو (تدوین)، پاکستان اسٹڈی سینٹر، یونیورسٹی کراچی، 2015ء
- اردو دے نادر سفرنامے، سنگ میل پبلی کیشنز، لاہور، 2015ء
- مسلم ہندوستان: تریخ، رہتل تے ادب، سنگ میل پبلی کیشنز، لاہور، 2015ء
- جنوبی ایشیا دی تریخ نویسی: نوعیت، رویت تے معیار، نشریات، لاہور، 2015ء
- کلکتہ وچ اردو دے نادر ذخائر، انجمن ترقی اردو، نويں دہلی، 2016ء
- حیات و فکر اقبال دے نويں گوشے، نشریات، لاہور، 2016ء
- افکارِ سیاسی دی تشکیلِ جدید: سید احمد خاں تے اقبال، مکتبہ تعمیرِ انسانیت، لاہور، 2017
- اسبابِ بغاوتِ ہند (تدوین)، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2017ء
- انتخابِ کلام تلوک چند محروم، اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس، کراچی، 2017ء
- انتخابِ کلام نواب محمد مصطفٰی خاں شیفتہ، اوکسفرڈ یونیوسٹی پریس، کراچی، 2017ء
- اختر و اقبال: تضمین بر کلام اقبال (تدوین)، دار النعمان، لاہور، 2017ء
- یونیورسٹی کراچی دے شعبہ اردو دا المیہ، لائبریری پروموشن بیورو،کراچی، 2017ء
- نظریہ پاکستان تے قائد اعظم: مقاصد، جدوجہد تے حاصلات، مکتبہ تعمیرِ انسانیت، لاہور، 2019ء