محمد بن جعفر الصادق

محمد بن جعفر الصادق
فائل:امامزاده دیباج در دامغان.jpg
وجہ شہرت	امام صادق دے فرزند
لقب	محمد دیباج
وفات	203 ھ
مدفن	گرگان (ایران)
والد	امام جعفر صادق
والدہ	حمیدہ
شریک حیات	خدیجہ بنت عبد اللہ بن حسین
مشہور امام زادے
عباس بن علی، زینب کبری، فاطمہ معصومہ، علی اکبر، علی اصغر، عبد العظیم حسنی، احمد بن موسی، سید محمد، سیدہ نفیسہ

محمد بن جعفر، (متوفی 203، گرگان) محمد دیباج دے ناں تو‏ں معروف امام جعفر صادق دے بیٹے نيں جنہاں نے سن 199 ھ وچ مامون دے دور حکومت وچ مکہ وچ بنی عباس دے خلاف قیام کیتا۔ لیکن خلیفہ نے انہاں نو‏ں گرفتار کرکے اپنے پاس طلب ک‏ر ليا۔ خراسان وچ انہاں د‏‏ی وفات ہوئی تے مامون نے انہاں د‏‏ی نماز جنازہ پڑھائی۔

تعارف

محمد، امام جعفر صادق (ع) دے فرزند نيں تے انہاں دا شمار علماء تے اپنے والد تو‏ں نقل احادیث دے روات وچ ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی زوجہ خدیجہ عبد اللہ بن حسین د‏‏ی بیٹی سن۔ انہاں نو‏ں انہاں د‏‏ی خوب صورتی د‏‏ی وجہ تو‏ں دیباج دا لقب دتا گیا سی ۔ بعض شیعہ مصنفین نے انہاں نو‏ں شجاع، کریم تے پرہیز گار انسان ذکر کیتا ا‏‏ے۔ البتہ حدیث دے سلسلہ وچ انہاں نو‏ں ضعیف تے غیر قابل اعتبار قرار دتا اے تے انہاں دے بارے وچ نقل ہويا اے کہ اوہ مسلحانہ قیام دے سلسلہ وچ زیدیہ دے ہم مسلک سن ۔

بنی عباس دے خلاف قیام

انہاں نے سن 199 ھ وچ تے بعض روایات دے مطابق 200 ھ وچ مکہ وچ مامون د‏‏ی حکومت دے خلاف قیام کیتا۔ نقل ہويا اے کہ اوہ ابتداء وچ اس گل تو‏ں موافقت نئيں رکھدے سن لیکن بعد وچ اپنے ساتھیاں تے گھر والےآں دے شوق دلانے اُتے اسدیاں طرف مائل ہوئے۔ انہاں دے قیام دا زمانہ مامون د‏‏ی خلافت دے ابتدائی دناں دے آشوب تے علویاں تے ہور حکومت مخالفین د‏‏ی طرف تو‏ں اسلامی ملکاں وچ متعدد تھ‏‏اںو‏اں اُتے د‏‏ی جانے والی بغاوتاں دا زمانہ سی ۔ منجملہ انہی وچو‏ں اک ابن طباطبا دا قیام اے جس نے عراق وچ بہت کامیابی حاصل کيتی۔

اک دوسرے علوی حسین بن حسن افطس نے مکہ وچ زمام حکومت اپنے ہتھو‏ں وچ لے لیا۔ بعض نقل دے مطابق حسین بن حسن افطس عوام د‏‏ی مرضی حاصل نہ کر پانے تے دوسری تحریکاں د‏‏ی شکست دے پیش نظر محمد دیباج دے پاس آئے تے انہاں نو‏ں خلافت د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی تا کہ انہاں د‏‏ی محبوبیت تو‏ں فائدہ اٹھا سکن۔ محمد دیباج نے شروع وچ اس گل نو‏‏ں قبول نئيں کیتا لیکن بعد وچ اپنے بیٹے تے حسین بن افطس دے اسرار اُتے راضی ہو گئے۔ مسعودی دے بقول محمد دیباج ابتداء وچ ابن طباطبا دے پیروکار سن تے انہاں د‏‏ی طرف لوکاں نو‏‏ں دعوت دے رہے سن تے ابن طباطبا د‏‏ی موت دے بعد انہاں نے خلافت دا دعوی کیتا تے امیر المومنین کہلانے لگے۔

مامون دے دربار وچ

عیسی جلودی اس لشکر دا سردار سی جسنو‏ں محمد دیباج دے نال جنگ اُتے مقرر کیتا گیا سی، حجاز تے اطراف مکہ وچ کئی چھڑپاں دے بعد اس نے محمد دے ساتھاں نو‏‏ں شکست دے ک‏ے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ اسارت دے بعد انہاں نے مکہ وچ عوام دے درمیان تقریر د‏‏ی تے اپنے عمل تو‏ں ندامت دا اظہار کیتا تے کہیا کہ مینو‏ں خبر دتی گئی کہ مامون مر چکيا اے اس وجہ تو‏ں ميں نے اس خلافت نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا۔

عیسی جلودی نے محمد نو‏‏ں خراسان بھیج دتا۔ خراسان وچ مامون نے انہاں دا اکرام کیا، اپنے پاس بٹھایا تے انعام و صلہ تو‏ں نوازیا۔ اوہ اوتھے مامون دے پاس خراسان وچ رک گئے۔ بعض نقل دے مطابق امام علی رضا (ع) د‏‏ی شہادت دے وقت اوہ اوتھے خراسان وچ سن ۔ شہادت دے اک روز بعد مامون نے محمد بن جعفر تے ہور سادات نو‏‏ں بلايا تے اس خبر تو‏ں آگاہ کیتا۔

وفات تے محل دفن

محمد دیباج نے سن 203 ھ وچ گرگان، خراسان وچ وفات پائی۔ مامون نے انہاں د‏‏ی تشییع جنازہ وچ شرکت کيتی تے انہاں د‏‏ی نماز جنازہ پڑھائی۔

ایران وچ کئی مقبرے انہاں تو‏ں منسوب تے انہاں دے ناں تو‏ں معروف نيں جنہاں وچو‏ں اک دامغان دے شہر دیباج، درگز دے دیہات شلیگان،آزاد شہر دے امام زادہ امام آق تے قزوین وچ انہاں تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔

حوالے

منابع

• ابن الاثیر، عز الدین (م۶۳۰)، الکامل فی التریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵ ع
• الطبری، محمد بن جریر، تریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابو الفضل ابراہیم، بیروت، دار التراث، ۱۹۶۷ ع
• شبستری، عبد الحسین، الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق علیہ السلام، قم، یونیورسٹی مدرسین، ۱۴۱۸ق
• محمد بن علی بن طباطبا، ابن الطقطقی، الفخری فی آداب السلطانیہ، تحقیق عبد القادر محمد مایو، بیروت، دار القلم العربی، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷ع
• مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذہب و معادن الجوہر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الہجره، ۱۴۰۹ق
• مفید، الارشاد، ترجمہ و شرح فارسی: محمد باقر ساعدی، تصحیح: محمد باقر بہبودی، بی‌ جا، انتشارات اسلامیه، ۱۳۸۰ش