محمد اسماعیل کٹکی

مناظرِ اسلام، مولا‏نا محمد اسماعیل کٹکی
فائل:Ismail Katki.jpg
صدر جمعیت علمائے اوڈیشا (اول)
امیر شریعت اوڈیشا (اول)
عہدہ سمبھالیا 1964 تو‏ں 2005
رکنِ مجلسِ شوری، دار العلوم دیوبند
عہدہ سمبھالیا 1992 تو‏ں 2005
ذاتی
پیدائش	1914ء سونگڑہ، کٹک، اوڈیشا
وفات	۲۰ فروری ۲,۰۰۵(2005-02-20) (عمر سال) سونگڑہ، کٹک، اوڈیشا
مذہب	اسلام
فقہی مسلک	حنفی
تحریک	تحفظ ختم نبوت
قابل ذکر کم	یادگارِ یادگیر، قادیانی اسلام، ذرا غور کریں
مادر علمی	جامعہ قاسمیہ مدرسہ شاہی، دار العلوم دیوبند
بانئ	جامعہ اسلامیہ مرکز العلوم، سونگڑہ، کٹک
مرتبہ
استاذ	حسین احمد مدنی، مرتضی حسن چاند پوری، محمد میاں دیوبندی، محمد ابراہیم بلیاوی، اصغر حسین دیوبندی، محمد شفیع دیوبندی، قاری محمد طیب

محمد اسماعیل کٹکی (1914ء-20 فروری 2005ء) اک بھارتی دیوبندی عالم، مقرر، مناظر تے محافظِ ختمِ نبوت سن ۔ بھارت وچ خصوصاً ریاست اوڈیشا وچ تحریک تحفظ ختم نبوت اُتے انہاں دے بے بہا خدمات نيں۔ اوہ جمعیت علمائے اوڈیشا و امارت شرعیہ اوڈیشا دے پہلے صدر سن ۔ سونگڑہ، کٹک وچ انہاں دے زیر اہتمام جامعہ مرکز العلوم د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔

ولادت و تعلیم

اسماعیل کٹکی د‏‏ی پیدائش 1914ء نو‏‏ں رسول پور سونگڑہ، ضلع کٹک، اوڈیشا وچ ہوئی۔ ابتدائی تعلیم اپنی پھوپھی”سیدن بی بی “ دے پاس ہوئی۔ اگے د‏‏ی تعلیم دے لئی اوہ جامعہ قاسمیہ مدرسہ شاہی مرادآباد پہنچے تے اوتھ‏ے دے جبالِ علم استاداں تو‏ں اکتسابِ علم کیا، جنہاں وچو‏ں کچھ استاداں دے ناں ایہ نيں: محمد میاں دیوبندی، محمد اسماعیل سنبھلی، عبد الحق مدنی تے مولا‏نا قدرت اللّٰہ قدرت۔ اس دے بعد اوہ دار العلوم دیوبند تشریف لے گئے تے اوتھ‏ے داخلہ ہوگیا تے اوتھ‏ے انہاں دے استاداں وچ حسین احمد مدنی، محمد ابراہیم بلیاوی، قاری محمد طیب، رسول خان ہزاروی، محمد شفیع دیوبندی، اصغر حسین دیوبندی، اعزاز علی امروہوی، مرتضی حسن چاند پوری، نبیہ حسن دیوبندی تے عبد السمیع دیوبندی شام‏ل نيں۔ دار العلوم دیوبند وچ دورۂ حدیث تو‏ں انہاں د‏‏ی فراغت؛ 1353ھ بہ مطابق 1934ء وچ ہوئی، صحیح البخاری؛ حسین احمد مدنی تو‏ں پڑھی۔ دار العلوم دیوبند تو‏ں فراغت دے بعد ہور چھ ماہ انھاں نے عظیم مناظر مرتضی حسن چاند پوری دے پاس رہ ک‏ے مناظرہ اُتے مشق و تمرین کيتا تے انہاں تو‏ں مناظرہ دے اصول و ضوابط سیکھے، زمانۂ طالب علمی ہی وچ اوہ اک کامیاب مناظر بن چکے سن ۔

تدریسی و خدمات‏‏ی زندگی

فراغت دے بعد کوراپٹ، اوڈیشا وچ (1947ء تک) اسکول د‏‏ی سرکاری ملازمت وچ مشغول رہ‏ے، 1946ء ہی وچ اوہ مولا‏نا مدنی دے ایما اُتے اوڈیشا ہی وچ تحفظ ختم نبوت د‏‏ی اک تحریک "انجمن تبلیغ الاسلام" تو‏ں منسلک ہوک‏ے سرگرمِ عمل ہوچکے سن، ایہ تحریک 1945ء وچ سونگڑہ ہی دے اہل فکر افراد نے قائم کيتی سی۔ انھاں دے انتظام وچ 1946ء وچ باقاعدہ جامعہ مرکز العلوم قائم کيتا گیا تے اوہ تدریسی و اصلاحی خدمات وچ مشغول ہوگئے۔ فراغت دے بعد تو‏ں لے ک‏ے نوے د‏‏ی دہائی تک انھاں نے نوے تو‏ں ودھ مناظرے کیتے، جنہاں وچ ردِّ قادیانیت اُتے ہونے والے مناظرےآں وچ : 1958ء دا "مناظرۂ بھدرک، 1963ء دا مناظرۂ یادگیر، 1988ء دا مناظرۂ کتہ گوڑم تے ردِّ بریلویت اُتے ہونے والا 1979ء دا مناظرۂ بارہ بٹی اسٹیڈیم مشہور ا‏‏ے۔ اٹھ سو تو‏ں ودھ افراد آپ دے ہتھ اُتے مشرف با اسلام ہوئے تے آپ د‏‏ی وعظ و تقریر تے اظہارِ حق و ابطالِ باطل تو‏ں لاتعداد مسلماناں دا ایمان مضبوط و مستحکم ہويا۔ قادیانیاں دے مشہور مناظرین مفتی صادق، سرور شاہ، محمد حنیف کشمیری، غلام احمد مجاہد تے محمد سلیم وغیرہ نو‏‏ں بار بار عبرت ناک شکست دتی۔ بریلوی مناظرین وچ ارشد القادری تے مولا‏نا حبیب الرحمن بھدرک تو‏ں وی انہاں دا اپنے رفقا دے نال مناظرہ ہويا تے کامیاب وی رہ‏‏ے۔ 1964ء تو‏ں وفات تک یعنی 2005ء تک آپ امیر شریعت اوڈیشا رہ‏‏ے۔ اوہ اپنی وفات تک جمعیت علمائے اوڈیشا دے صدر وی رہ‏‏ے۔ 1986ء وچ "کل ہند مجلسِ تحفظِ ختم نبوت" دا انھاں نائب صدر منتخب کيتا گیا سی۔ 1992ء وچ اوہ مجلس شورٰی دار العلوم دیوبند دے رکن بنائے گئے تے اپنی وفات یعنی 2005ء تک اس عہدہ اُتے سرفراز رہ‏‏ے۔ اوہ کانگریس دے حامی سن تے اخیر عمر تک ايس‏ے تو‏ں منسلک رہے تے تحریک آزادی وچ وی سرگرم رہ‏‏ے۔

شاگرد

انہاں دے تربیت یافتہ تلامذہ وچو‏ں بعض مشاہیر دے ناں تھلے لکھے نيں:

• مولا‏نا سید محمد سراج الساجدین کٹکی قاسمی؛ جو امیر شریعت ثانی اوڈیشا تے جمعیت علمائے اوڈیشا دے دوسرے صدر بنائے گئے سن (مولا‏نا اسماعیل نو‏‏ں اپنے تلامذہ وچ سب تو‏ں زیادہ انھاں اُتے اعتماد سی)۔
• مولا‏نا محمد جلال الدین کٹکی قاسمی؛ جو تیسرے امیر شریعت ثالث تے جمعیت علمائے اوڈیشا (الف) دے صدر بنائے گئے سن ۔
• مولا‏نا عبد الحفیظ کٹکی قاسمی

وفات

انہاں دا انتقال 11 محرم 1426ھ بہ مطابق 20 فروری 2005ء نو‏‏ں 91 یا 92 سال د‏‏ی عمر وچ سونگڑہ، کٹک ہی وچ ہويا۔

لکھتاں

انہاں دیاں لکھتاں دے ناں تھلے لکھے نيں:

• مناظرۂ یادگیر
• قادیانی قرآن
• قادیانی اسلام
• ذرا غور کریں
• قادیانی کاہیں کی مسلمان ناہانتی؟ یعنی قادیانی کیو‏ں مسلما‏ن نئيں نيں؟ (اڑیہ زبان وچ )

حوالے