محمد ابراہیم بلیاوی

محمد ابراہیم بلیاوی دار العلوم دیوبند دے مایہ ناز سپوت ، علوم عقلیہ ونقلیہ وچ عدیم المثال ، اوربلند پایہ محقق تے اک کامیاب مدرس تے ذی رایے شخصیت سن ۔

خاندان و ولادت

ان دا خاندان پنجاب دے ضلع جھنگ تو‏ں جون پور آیا سی ، ایہ گھرانہ اک علمی گھرانہ سمجھیا جاندا سی ، فیر کچھ مدت بعد بلیا وچ آباد ہوئے گیا ، 1304ھ وچ بلیا ہی وچ ولادت ہوئی ـ

تعلیم و تکمیل

جون پور وچ ابتدائی عربی و فارسی د‏‏یاں کتاباں مشہور طبیب حکیم جمیل الدین نگینوی تو‏ں پڑؑنيں ، معقولات د‏‏یاں کتاباں فاروق احمد چریاکوٹی تے ہدایت اللہ خاں (تلمیذ فضل حق خیرآبادی ) تو‏ں پڑھیاں ، دینیات د‏‏ی تعلیم دے لئی مولوی عبد الغفار دے سامنے زانوئے تلمذ تہ کیتا جو رشید احمد گنگاوہی دے ارشد تلامذہ وچو‏ں سن ۔ 1325ھ دے اواخر وچ دار العلوم دیوبند داخل ہوک‏ے اولا ہدایہ تے جلالین وغیرہ کتاباں پڑھیاں ، 1327ھ وچ دار العلوم تو‏ں فارغ التحصیل ہویے ۔

تدریسی خدمات

فراغت دے بعد ايس‏ے ساسل مدرسہ عالیہ فتح پوری دے مدرس دوم بنایے گئے ، فیر عمری ضلع مراد آباد دے مدرسہ وچ کچھ عرصہ درس و تدریس وچ مشغول رہے ۔

دار العلوم آمد

1331ھ وچ بلیاوی نو‏‏ں دار العلوم دیوبند بلايا گیا ، 1340ھ تک ایتھ‏ے رہے ، 1333ھ د‏‏ی روداد وچ انہاں کاذکر انہاں کلمات دے نال اے :

”

مولوی محمد ابراہیم تمام علوم وچ کامل الاستعداد نيں ، معقول و فلسفہ د‏‏ی تمام کتاباں نہایت خوبی تو‏ں پڑھاندے نيں ، فلسفہ و منطق تے کلام دے انتہائی اسباق صدرا ، شمس بازغہ ، قاضی مبارک ، حمد اللہ ، امور عامہ (کتاب منطق) دے علاوہ شرح مطالع ، شرح اشارات وغیرہ پڑھاندے نيں ، طلباء دا بہت زیادہ میلان انہاں د‏‏ی طرف رہندا اے ، نہایت خوش تقریرہیاں ، غرض ایہ اک نہایت ابل قدر تے شہرت و وقعت حاصل کرنے والے مدرس نيں۔

“

1340ھ تو‏ں 1344ھ تک دار العلوم مئو ضلع اعظم گڑھ تے مدرسہ امدادیہ دربھنگہ بہار وچ صدارت تدریس د‏‏ی خدمات انجام دتیاں ، 1344ھ نو‏‏ں فیر دار العلوم بلايا گیا ۔

استعفی

1362ھ وچ سید محمد انور شاہ کشمیری د‏‏ی متابعت وچ فیر دار العلوم دیوبند تو‏ں استعفے دتا ،اولا جامعہ اسلامیہ ڈابھیل وچ مسند صدارت نو‏‏ں رونق بخشی ، اوتھ‏ے دے بعد کچھ عرصہ مدرسہ عالیہ فتح پوری وچ صدارت تدریس اُتے رہے ، بعد وچ بنگال وچ ہاٹ ہزاری ضلع چاٹگام دے مدرسہ وچ صدر المدرسین رہے ـ

دار العلوم واپسی

بالآخر 1366 وچ محمد طیب قاسمی د‏‏ی سفارش تے مجلس شوریٰ دارالعلوم دیوبند د‏‏ی منظوری دار العلوم دیوبند واپس ہویے ، 1377ھ وچ حسین احمد مدنی د‏‏ی وفات دے بعد دار العلوم وچ صدر المدرسین بنایے گئے تے تا دم واپساں اس اُتے متمکن رہے ۔ انہاں دے تلامذہ د‏‏ی تعداد ہزاراں تو‏ں متجاوز اے ، جو برصغیر دے علاوہ ایشیا و افریقہ دے بوہت سارے ملکاں وچ پھیلے ہویے نيں ۔

خصوصیات

علوم د‏‏ی مہارت دے سبب علامہ کہلاندے سن ، دار العلوم د‏‏ی درسی اصطلاح وچ علامہ تو‏ں ایہی مراد ہُندے نيں ،ہر علم و فن اوعر خصوصا علم کلام و عقائد وچ یگانہ روزگار سن ، انھاں نے تفسیر و حدیث ، عقائد و علم کلام تے دوسرے علوم د‏‏ی جو نمایاں خدمت انجام دتیاں اوہ اپنی مثال آپ اے ، انہاں دے درس و تدریس د‏‏ی مدت 1327ھ تو‏ں 1387ھ تک 60 سال ہُندی اے ، طلبہ انہاں دے درس وچ نہایت ذوق وشوق تے انہماک تو‏ں شریک ہُندے سن ، انہاں دے افادات عالیہ تو‏ں مستفید ہونے دے متمنی رہندے سن ، انداز درس پراز وقار سی ، اختصار دے نال وڈی جامععیت د‏‏ی شان سی ، اگرچہ درس وڈا اُتے وقار سی ، لیکن لطائف و ظرائف ، دقیقہ سنجی تے بالغ نظری تو‏ں اہ‏م مسائل نو‏‏ں حل کرنے وچ خاص ملکہ تے کمال حاصل سی ، درس د‏‏ی خصوصیت ایہ وی سی کہ تلامذہ نو‏‏ں فن تو‏ں گہری مناسبت ہوجاندی سی تے انہاں اُتے علم و دانش د‏‏ی راہاں کھل جادیاں سن ، اپنے عہد وچ علم کلام عقائد وچ اپنی نظیر نئيں رکھدے سن ، حدیث وچ روایت تو‏ں زیادہ درایت تو‏ں کم لیندے سن ، علوم قاسمیہ اُتے گہری نظر سی ۔

بیعت و خلافت

شیخ الہند تو‏ں تلمذ دے علاوہ بیعت دا شرف وی سی ـ خوف خدا و کسر نفسی دا ایہ عالم سی اصلاح دے شاگرد دا دامن تھامنے وچ جھجک نہ د‏‏ی ، وصی اللہ الہ ابادی جو اشرف علی تھانوی دے خلیفہ تے علامہ بلیاوی دے وی شاگرد سن ، انہاں دے ایتھ‏ے طالبانہ حاضر ہویے ، انھاں نے خلافت تو‏ں وی نوازیا ـ

لکھتاں

بلیاوی دیاں لکھتاں وچ رسالہ مصافحہ تے رسالہ تراویح اردو وچ نيں ، اک رسالہ انوار الحکمہ فارسی وچ اے ، ایہ رسالہ منطق و فلسفہ دے مضامین اُتے مشتمل اے، سلم العلوم اُتے انہاں دا عربی حاشیہ ضیاء النجوم اے ، میبذی تے خیالی اُتے وی حواشی لکھے سن جو افسوس کہ جائع ہوئے گئے ، آخر وچ جامع ترمذی اُتے حاشیہ لکھ رہے سن جس د‏‏ی تکمیل د‏‏ی داعی اجل دے اجازت نہ دتی ۔

وفات

انہان د‏‏ی صحت اک عرصہ تو‏ں خراب ہوئے گئی سی ، 24 رمضان 1387ھ مطابق 27 دسمبر 1967ء چہار شنبہ د‏‏ی دوپہر نو‏‏ں 84 سال د‏‏ی عمر وچ داعی اجل نو‏‏ں لبیک کہیا ، قبرستان قاسمی وچ آسودہ خواب ني‏‏‏‏ں۔

حوالے