ماسٹر تارا سنگھ
| ماسٹر تارہ سنگھ | ||
| عامَ جانکاری | ||
| پورا ناں | ماسٹر تارہ سنگھ | |
| جم | 24 جون، 1885 | |
| موت | 22 نومبر، 1967 | |
| موت دا کارن | عمر | |
| قومیت | بھارتی | |
| پیشہ | لوک سیوک، | |
| پچھانے کم | گردوار سدھار لہر، پنجبی صبح | |
| ہور جانکاری | ||
| سیاست | اکالی دل | |
ماسٹر تارا سنگھ (24 جون، 1885-22 نومبر، 1967) دا جم پنڈ ہریال ضلع راولپنڈی (پاکستان) وچّ گوپی چند دے گھر ہویا۔ اوہناں دا بچپن دا ناں نانک چند سی۔
مڈھلی تعلیم
سودھواوہناں نے مڈھلی تعلیم پنڈ دے سکول توں حاصل کیتی۔ اوہناں نے 1902 عیسوی وچّ سنت عطر سنگھ جی توں امرت پان کیتا اتے سنگھ سج گئے تے آپ دا ناں نانک چند توں بدل کے تارہ سنگھ رکھ دتا گیا۔ 1903 عیسوی وچّ اوہناں نے مشن سکول راولپنڈی توں میٹرک دا امتحان پاس کیتا۔ اوہناں نے 1907 عیسوی وچّ خالصہ کالج امرتسر توں بی.اے. دا امتحان پاس کیتا اتے بعد وچّ ٹریننگ کالج توں بی.ٹی. پاس کیتی۔
نوکری
سودھو15 مئی، 1908 نوں اوہ خالصہ ہائی سکول لائلپور دے ہیڈماسٹر نامزد ہوئے۔ اوہناں سکول دی عمارت بناؤن اتے پڑھائی دا پربندھ چلاؤن وچّ چوکھا حصہ پایا۔ اوہ چکّ 41 اتے خالصہ ہائی سکول کلر ضلع راولپنڈی وچّ کجھ ویلے ہیڈماسٹر وی رہے۔
گرودوارہ سدھار لہر
سودھو1920 عیسوی وچّ گرودوارہ سدھار لہر دی شروعات اتے 1921 وچّ سری ننکانہ صاحب دا ساکہ واپرن اپرنت سکول توں چھٹی لے کے شرومنی کمیٹی دے سکتر نامزد ہوئے۔
اوہ پہلی وار 1921 وچّ چابیاں دے مورچے وچّ گرفتار ہوئے۔ اوہناں دی دوجی گرفتاری اگست 1922 وچّ گورو کے باغ دے مورچے وچّ ہوئی۔ جولائی 1923 وچّ مہاراجہ رپدمن سنگھ نابھہ نوں انگریز سرکار ولوں گدیؤں لاہن خلاف شرومنی کمیٹی اتے اکالی دل نے تحریک شروع کر دتی۔ سرکار نے شرومنی کمیٹی اتے اکالی دل نوں خلاف قانون قرار دے کے سارے لیڈر گرفتار کر لئے جنہاں ’چ ماسٹر تارہ سنگھ وی سن۔ اوہناں ’تے لاہور سینٹرل جیل اتے لاہور قلعے وچّ کیس چلایا گیا۔ 1925 وچّ گرودوارہ ایکٹ پاس ہویا۔ سر میلکم ہیلی گورنر پنجاب نے گرفتار لیڈراں دی رہائی لئی شرطاں رکھ دتیاں۔ گورنر فٹّ پاؤن وچّ کامیاب رہا۔ اس سمیں لاہور قلعے وچّ 40 لیڈر سن۔ اوہناں ’چوں 23 لیڈر 25 جنوری، 1926 نوں شرطاں پروان کرکے رہاء ہو گئے۔ جنہاں نے گورنر دیاں شرطاں پروان نہیں کیتیاں سن، اوہناں وچّ تیجا سنگھ سمندری، ماسٹر تارا سنگھ، سیوا سنگھ ٹھیکریوالا اتے جتھیدار تیجا سنگھ اکرپوری پرمکھ سن۔ 17 جولائی، 1926 نوں تیجا سنگھ سمندری دی جیل وچّ ہی موت ہو گئی۔ اس توں بعد باقی دے آگوآں نے ماسٹر جی نوں اپنا آگوُ منّ لیا۔ 1926 وچّ گرودوارہ ایکٹ مطابق چون ہوئی۔ بابا کھڑک سنگھ شرومنی کمیٹی دے پردھان اتے ماسٹر جی دا اکالیاں وچّ پربھاو ودھن لگّ پیا۔ 1928 وچّ سائیمن کمیشن بھارت آیا۔ 1929 وچّ نہرو رپورٹ پیش کیتی گئی۔ ماسٹر جی رپورٹ دی مخالفت کرن والیاں وچوں سن۔
سول-نافرمانی لہر
سودھو1930 وچّ مہاتما گاندھی ولوں سول-نافرمانی لہر چلائی گئی۔ اس سمیں ماسٹر جی 100 سنگھاں دا جتھا لے کے پشاور گئے اتے جتھے سمیت گرفتار ہوئے۔ گاندھی ارونی پیکٹ ہون ’تے 1931 وچّ اوہناں نوں رہاء کیتا گیا۔ 9 اپریل، 1931 نوں ماسٹر جی نے سینٹرل سکھ لیگ دے نوویں اجلاس دی پردھانگی کیتی۔ اس وچّ مہاتما گاندھی جی وی شامل ہوئے۔ 1935 وچّ مسلماناں نے جدوں شہید گنج ایجیٹیشن کیتی تاں ماسٹر جی نے اس دی ڈٹ کے مخالفت کیتی۔ 1945 دی ویول کانفرنس وچّ ماسٹر جی نے اہم رول ادا کیتا۔ 17 مئی، 1946 نوں کرپس مشن نے سکھاں مخالف فیصلہ دتا اتے 3 جون، 1946 نوں ماؤنٹبیٹن دے فیصلے مطابق ہند-پاک ونڈ ہوئی۔ ماسٹر جی نے ہندو-سکھاں نوں بچاؤن لئی انتھکّ جتن کیتے۔ 15 اگست، 1947 نوں دیش آزاد ہویا پر اوہناں دا سنگھرش ختم نہ ہویا۔
پنجابی صوبے دی منگ
سودھوماسٹر جی نے 28 مئی، 1948 نوں پنجابی صوبے دی منگ کیتی۔ اوہناں دوجی وار 29 مئی، 1960 نوں پنجابی صوبے لئی پھر مورچہ لایا۔ 1960 دے مورچے دی چڑھت دیکھ کے سرکار نے اکالی دل وچّ فٹّ پا کے سکھ لہر نوں کھیروں-کھیروں کر دتا۔ ماسٹر جی نے 15 اگست، 1961 نوں پنجابی صوبے لئی مرن ورت رکھیا جو اوہناں 48 دناں بعد چھڈّ دتا۔ اس توں بعد ماسٹر جی دا سکھاں وچّ پربھاو گھٹن لگا۔
موت
سودھو1965 دیاں شرومنی گردوارہ پربندھک کمیٹی دیاں ہوئیاں چوناں وچّ سنت فتح سنگھ دے دھڑے والے اکالی دل نوں 100 سیٹاں ملیاں اتے ماسٹر جی دے اکالی دل نوں صرف 40 سیٹاں ملیاں۔ ماسٹر جی نے اعلان کر دتا کہ قوم نے سنت فتح سنگھ نوں اپنا آگوُ پروان کر لیا ہے اتے اوہ سیاست توں لامبھے ہو گئے۔ نومبر 1966 وچّ سرکار ولوں لنگڑا پنجابی صوبہ بنایا گیا۔ ماسٹر تارہ سنگھ 22 نومبر، 1967 نوں اپنی جیون یاترا ختم کرکے اکال پرکھ دے چرناں وچّ جا براجے۔
20ویں صدی دے مہان سکھ آگوُ ماسٹر تارہ سنگھ دا جم لہندے پنجاب (پاکستان) دے ضلع راولپنڈی دے ہریال ناں دے پنڈ وچ ماں مولاں دیوی دی ککھّ توں پیؤ بخشی گوپی چند ملہوترا (جو کتے وجوں پٹواری سن) دے گھر 24 جون، 1885 ء نوں ہویا۔ ماسٹر جی دا پہلاں ناں نانک چند سی، پر سنگھ سبھا لہر اتے سنت بابا عطر سنگھ مستوآنا دے اثر وچ 1902 ء وچ اوہ امرت چھک کے سنگھ سج گئے اتے نانک چند توں تارہ سنگھ بن گئے۔ مڈھلی سکھیا اوہناں پنڈ دے مدرسے توں حاصل کیتی۔ ماسٹر جی نے اچّ سکھیا خالصہ کالج امرتسر توں حاصل کیتی۔ اتھوں گریجوئیشن کرن توں پچھوں اوہناں لاہور توں بی۔ ٹی۔ پاس کیتی۔ ٹیچر ٹریننگ لئی بیچلر دی ڈگری توں پچھوں ماسٹر تارہ سنگھ خالصہ ہائی سکول دے ہیڈماسٹر وجوں تعینات ہوئے۔
گرودوارہ سدھار لہر لئی چلی جدوجہد وچ انگریز سرکار نے باقی اکالی لیڈراں سمیت ماسٹر جی نوں وی گرفتار کر لیا۔ جدوں رہائی ہوئی، اس ویلے انگریز سرکار ولوں گرودوارہ ایکٹ-1925 سکھاں دے گرودوارہ صاحبان دا پربندھاں لئی لاگوُ کیتا۔ اکالی دل نوں اسے ایکٹ نے دو دھڑیاں وچ ونڈ دتا۔ ماسٹر جی دوجے دھڑے نال جڑ گئے۔ جدوں 1926 وچ جیلھوں باہر آئے تاں آپ نوں شرومنی کمیٹی دے میت پردھان بنایا گیا۔ اس توں پچھوں سمیں-ویلے ماسٹر جی شرومنی اکالی دل اتے شرومنی گردوارہ پربندھک کمیٹی دے پردھان وجوں اپنے فرض نبھاؤندے رہے۔
دیس دی ونڈ توں بعد فروری، 1949 ء وچ جدوں دلی وچ ہو رہی اکالی کانفرنس وچ آپ حصہ لین جا رہے سن تاں آزاد دیس وچ دلی وچ داخلے توں پہلاں نریلا سٹیشن اُتے اوہناں نوں گرفتار کر لیا گیا۔ رہائی توں پچھوں آپ نے بولی اُتے مشتمل پنجابی صوبے لئی جدوجہد دا اعلان کر دتا۔ 1960 ء وچ ہوئیاں شرومنی کمیٹی دیاں چوناں وچ ماسٹر جی نے 140 سیٹاں وچوں 136 سیٹاں اکالی دل لئی جتیاں۔ شرومنی کمیٹی دے پردھان بنے۔ چھیتی ہی پردھانگی چھڈّ کے پنجابی صوبے دے تحریک وچ کدّ پئے۔
امرتسر وچ 'پنجابی صوبہ کنوینشن' وچ 'پنجابی صوبہ' بناؤن لئی متا پاس کروایا۔ دلی وچ بااثر جلوس کڈھن دا اعلان کیتا گیا۔ جلوس توں پہلاں اوہناں نوں گرفتار کر لیا گیا، پر سکھاں ولوں پنجابی صوبے دی منگ لئی شاندار جلوس کڈھیا گیا۔ 4 جولائی، 1961 نوں رہاء ہو کے سنت فتح سنگھ ولوں شروع کیتا مرن ورت کھلھوایا۔ آپ جی ولوں 'سچا ڈھنڈورا' اتے 'پردیسی خالصہ' ہفتہ وار میگزین وی شروع کیتے جو پچھوں 'اکالی' اخبار دے روپ وچ بدل گئے۔ 1961 ء وچ 'جتھیدار' اخبار چھاپنا شروع کیتا۔ اردو وچ پنتھک ہتاں لئی 'پربھات' اخبار وی کڈھیا۔ 1946 ء وچ آپ جی ولوں شروع کیتا 'سنت سپاہی' ماسک پتر ہن تکّ چھپ رہا اے۔ ماسٹر تارہ سنگھ اجیہی شخصیت سن، جنہاں دا پورا جیون سکھ ہتاں لئی سنگھرش کردیاں بیتیا۔ ایہہ مہان شخصیت 22 نومبر، 1967 ء نوں ہمیشہ لئی ساڈے پاسوں وداع ہو گئی۔