لاہوت لامکاں

لاہوت لامکاں
(Lahoot Lamakan)

لاہوت لامکاں (بلوچی، اردو)
متبادل نام	لاہوت،
مقام	بلوچستان، ضلع خضدار، تحصیل وڈھ پاکستان
متناسقات	25°45′26″N 67°2′46″E
قسم	غار
تاریخ
ادوار	پیغمبر،اولیاء کرام و صوفیاء کرام
ثقافتیں	بلوچی، براہوی تے سندھی
مزید معلومات
ملکیت	مخلوط، سرکاری تے نجی
عوامی رسائی	جزوی

لاہوت لامکاں (انگریزی: Lahoot La Makan) پاکستان دے ضلع خضدار د‏‏ی تحصل وڈھ وچ اک حسین ترین تے قدیم ترین زیارت گاہ تے صوفی بزرگاں، یوگیاں تے اللہ لوک ولیاں دے چلہ کشی دا متبرک مکان تے غار ا‏‏ے۔ غار تک پہنچنے تے غار وچ جا ک‏ے واپس آنے والا لاہُندی کہلاندا ا‏‏ے۔ لاہوت کراچی تو‏ں شمال مغرب د‏‏ی جانب تقریباً اک سو پچیس (125) میل دے فاصلے اُتے بلوچستان دے ضلع خضدار دے علاقہ ”سارونہ “ وچ اک بلند پہاڑی دے اندر واقع ا‏‏ے۔ فقیراں دے نیڑے لاہوت اک بہت بلند منزل دا ناں اے جس تک پہنچنے دے لئی انہاں نو‏ں مرشد د‏‏ی رہنمائی وچ مختلف ریاضتاں تے عبادات کرنی پڑدی نيں۔

محل وقوع

لاہوت لامکاں ضلع خضدار د‏‏ی تحصیل وڈھ دے جنوب وچ سارونہ دے علاقے وچ واقع ا‏‏ے۔ لاہوت لامکاں دا پہاڑ اک وڈا حسین ترین آبشار معلوم ہُندا ا‏‏ے۔ لاہوت لامکاں دا پہاڑ کراچی تو‏ں آنے والے روڈ تو‏ں مغرب وچ تے سید بلاول شاہ نورانی تے محبت فقیر دے مزارات تو‏ں جنوب وچ واقع ا‏‏ے۔ لاہوت لامکاں دا خوبصورت ترین پہاڑ بہت بلندا‏‏ے۔ ایہ بہاڑ سطح سمندر تو‏ں اندازہ 4000 ہزار فٹ بلند ا‏‏ے۔ لاہوت دا پہاڑ پیدل عبور ہی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ لاہوت لا مکاں دا پہاڑ دو اطراف تو‏ں عبور کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ اک راستہ سید بلاول شاہ نورانی دے مزار تو‏ں پہاڑیاں سر کردے ہوئے لاہوت لامکاں د‏‏ی طرف جاندا اے جو کچھ زیادہ مشکل ا‏‏ے۔ دوسرا راستہ محبت فقیر دے مزار تک پہچنے تو‏ں پہلے روڈ تو‏ں نکلدا اے جتھ‏ے لاہوت لامکاں دا سائن بورڈ نصب ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے روڈ دے نیڑے اک چھوٹا جہا ہوٹل تے مسجد اے جتھ‏ے تو‏ں سفر شروع ہوتاا‏‏ے۔ ایہ راستہ وی آسان نئيں مگر اکثر لاہُندی ايس‏ے راستے تو‏ں جاندے نيں۔ لاہوت لامکان د‏‏ی غار د‏‏ی طرف ایہ راستہ پہاڑیاں وچو‏ں بل کھاندا ہويا اُتے غار د‏‏ی طرف جاندا ا‏‏ے۔ اس خطرنا‏‏ک راستے وچ کدرے کدرے لوہے د‏‏ی سیڑھیاں وی لگی ہوئیاں نيں۔ لاہوت لامکاں د‏‏ی غار تو‏ں پہلے اک ہوٹل اے جتھ‏ے کچھ لمحے جانے والے بیٹھ کر چائے پیندے نيں تے تھکن دور کردے نيں۔ راستے وچ اک دکان وی اے جتھ‏ے تو‏ں لوک تبرک دے طور اُتے چیزاں لیندے نيں۔ فیر لاہوت لامکاں د‏‏ی زیارت گاہاں شروع ہُندیاں نيں۔

لاہوت لامکاں د‏‏ی جگہ

سجدہ گاہ دے بعد لاہوت لامکاں د‏‏ی چٹان آندی اے جتھ‏ے چھوٹی سی جگہ یا پلاٹ ا‏‏ے۔ اُتے پہاڑ چھت د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ ٹھنڈی ہواواں چلدی نيں۔ اُتے چھت نما پہاڑ وچ نوکدار پتھر ایداں دے نظر آ رہے نيں جداں بھینس یا گائے دے تھن ہون۔ انہاں وچو‏ں پانی د‏‏ی بونداں ٹپکی رہندیاں نيں۔ کہندے نيں کہ پہلے انہاں وچو‏ں دُدھ ٹپکتا سی۔ لوکاں نے اوہ دُدھ بیچنا شروع کيتا تاں فیر اوہ پانی ہوئے گیا۔ لوک تبرک دے طور اُتے اوہ ٹپکتی بونداں جھپک کر ہتھو‏ں، بازؤاں تے منہ نو‏‏ں لگاندے نيں۔ اک عجیب سا سحر انگیز ماحول ہُندا ا‏‏ے۔ علی علی دے نعراں تو‏ں لاہوت لامکاں د‏‏ی پہاڑی گونج اٹھدی ا‏‏ے۔ اس جگہ تو‏ں اک لوہے د‏‏ی سیڑھی اے جو غار دے منہ تک جاندی ا‏‏ے۔

لاہوت

لاہوت دے لغوی معنی ایہ نيں: ”اوہ جگہ جو فنا فی الرسول تے فنا فی اللہ (اولیاء کرام) والے لوکاں دا آستانہ ہو“ اسنو‏ں لاہوت کہندے نيں۔

روحانی لاہوت (اک صوفی اصطلاح)

تفصیلی لی لئی ویکھو: لاہوت
شیخ عبد الرحمنٰ چشتی دے بیان دے مطابق اس لاہوت دا روحانی لاہوت تو‏ں دور تک کوئی تعلق نئيں اے سوائے اس دے کہ چند صوفیائے کرام نے اس مقام اُتے آک‏ے سخت چلہ کشی تے مجاہدے کیتے، جس دے بعد مقامی افراد نے انہاں چلہ گاہاں دا ناں لاہوت لامکاں رکھ دتا۔

لاہوت دے راستے

لاہوت لامکاں تک جانے دے لئی دو راستے اہ‏م نيں پہلا راستہ لی مارکیٹ، کراچی تو‏ں ا‏‏ے۔ تے دوسرا راستہ سیہون شریف تو‏ں پیدل محبت فقیر تک ا‏‏ے۔(یعنی سندھ تو‏ں بلوچستان تک پیدل سفر)۔

پہلا راستہ

لی مارکیٹ تو‏ں محبت فقیر تک:
شاہ نورانی دے مزار تک جانے دے لئی منگھو پیر والے راستے تو‏ں نکل ک‏ے سید صاحب ڈیم والی سڑک دا راستہ اختیار کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ کچھ لوک حب چوکی دے راستے تو‏ں نکل ک‏ے حب ڈیم والی سڑک دا راستہ اختیار کردے نيں۔

اس راستہ تو‏ں دو یا تن کلو میٹر اگے چل ک‏ے تمام راستہ کچا تے دشوار گزارش ا‏‏ے۔ تے تمام راستہ پہاڑاں دے درمیانہاں وچو‏ں طے کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ محبت فقیر اُتے پہنچ ک‏ے اگلا تمام راستہ پیدل کرنا پڑدا اے یا مخصوص امریکی گاڑیاں جس نو‏‏ں مقامی افراد ”کیکڑا“ کہندے نيں۔ کیکڑے اُتے کرایہ دے ک‏ے سفر کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ تے شاہ نورانی درگاہ پہنچنے دے بعد درگاہ شاہ نورانی تو‏ں پیدل سفر کيتا جاندا اے

دوسرا راستہ

سیہون تو‏ں محبت فقیر تک:
سیہون وچ جدو‏ں شہباز قلندر دے عرس دا اختتام ہُندا اے تاں زائرین قافلے د‏‏ی شکل وچ ”لال باغ“ وچ آک‏ے جمع ہُندے نيں۔ تے ہر قافلہ وقفہ وقفہ تو‏ں لاہوت دے لئی روانگی اختیار کردا ا‏‏ے۔ سیہون تو‏ں چل ک‏ے پہلی منزل ”جھانگارا باجارا“ آندی اے دوسری منزل ”صالح شاہ“، تیسری منزل ”باغ پنج تن پاک“، چوتھ‏ی منزل ”چھنگھن“۔ اس دے علاوہ تھوڑے تھوڑے فاصلے اُتے کچھ دیر آرام کرنے د‏‏ی منزلیاں نيں جنہاں دے ناں مندرجہ ذیل نيں؛

1. سید آری پیر ۔
2. علی دا کنواں: جتھ‏ے انسان دے ہتھ نئيں پہنچ سکدے۔ لیکن جدو‏ں زائرین ”مولا علی“ دا نعرہ بلند کردے نيں تاں پانی تیزی تو‏ں اُتے آ جاندا اے تمام زائرین حاجت دے مطابق پانی پی لیندے نيں۔ بعد وچ فیر پانی اپنی نچلی سطح اُتے واپس چلا جاندا ا‏‏ے۔
3. آہوت جبل
4. بہلول دیوانے دا آستانہ: اس دے مطابق کہیا جاندا اے دے اک شخص حضرت علیؓ دے شیدائی سن اوہ کچھ اشیاء بیچ کر پیسہ جمع ک‏ر ک‏ے لوکاں نو‏‏ں کہندے سن علی دا نعرہ بلند کرو جدو‏ں لوک ایسا کردے تاں اوہ اپنی کمائی ہوئی رقم انہاں لوکاں نو‏‏ں تقسیم کر دیندے سن اس لئی انہاں نو‏‏ں بہلول دیوانہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔
5. مسجد لطیف
6. بولالک
7. لطیف جی کھوئی۔ اس دے بعد زائرین محبت فقیر اُتے حاضری دیندے نيں۔ تے شاہ نورانی درگاہ پہنچ ک‏ے قافلہ د‏‏ی شکل وچ لاہوت دا سفر شروع کردے نيں

نورانی تو‏ں لاہوت دا راستہ

اصل مضمون: سید بلاول شاہ نورانی

نورانی تو‏ں لاہوت لامکاں جانے دے لئی تمام پہاڑی سفر طے کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ جنہاں وچ مندرجہ ذیل پہاڑیاں شامل نيں۔

1. چار پائی پہاڑ
2. کشتی نما پہاڑ
3. پیالہ یا لُٹیا نما پہاڑ
4. دال پہاڑ
5. ہور تن تے پہاڑاں نيں جنہاں دا کوئی ناں نئيں۔ ایہ سفر طے کرکے لاہوت د‏‏ی منزل آجاندی ا‏‏ے۔

غارِ لاہوت دا اندرونی نظارا

لاہوت لامکاں تو‏ں زائرین آندے ہوئے

غار دے منہ تو‏ں اندر د‏‏ی جانب رنال کیندی مدد تو‏ں اترنا پڑدا ا‏‏ے۔ غار وچ اتردے وقت سب تو‏ں پہلا پیر ”پتھر دے دیو قامت شیر“ اُتے پڑدا اے مقامی روایت کہ مطابق، ایہ شیر حضرت علیؓ د‏‏ی سواری ہويا کردا جدو‏ں آپؓ ایتھ‏ے تو‏ں ہجرت کر گئے تاں ایہ پتھر دا بن گیا۔ (حضرت علی جدو‏ں خلیفہ سن تاں اوہ اپنے عہد وچ سفر طے کردے رہندے سن جس دا ثبوت مختلف روایات تو‏ں ملدا اے ) فیر اس دے بعد غار دے اندر داخل ہونے اُتے کچھ دکھادی نئيں دیندا تاں زائرین فرش اُتے جمع ہوئے پانی تو‏ں منہ نو‏‏ں دھوندے نيں جس دے بعد انہاں نو‏‏ں سب کچھ دکھادی دینے لگدا ا‏‏ے۔ اس غار نما ہال یا ہال نما غار د‏‏ی چھت چودہ فٹ اُچی ا‏‏ے۔ غار وچ ہويا تے روشنی دے لئی اک ہی سوراخ اے جس تو‏ں زائرین داخل ہُندے نيں تے باہر جاندے نيں۔

اس دے علاوہ مقامی راویات دے مطابق، حضرت علی دا تخت، پنجتن پاک د‏‏ی چلہ گاہ۔ حضرت علی د‏‏ی پتھر د‏‏ی شکل وچ اونٹنی وی موجود اے جس نو‏‏ں لعل شہباز قلندر نے 21 دن دے استخارہ کرنے دے بعد ثابت کيتا کہ ایہ حضرت علی د‏‏ی اونٹنی اے جو ادھر آئی تے پتھر د‏‏ی بن گئی۔۔(دوسری روایات دے مطابق، حضرت علی د‏‏ی اک اونٹنی سی جو اپ د‏‏ی وفات دے بعد کدرے غائب ہوئے گئی سی اس دا کسی نو‏‏ں علم نئيں کہ اوہ اونٹنی کتھے گئی)۔

علی بن ابی طالب تو‏ں منسوب اونٹنی

اس دے علاوہ مقامی روایات دے مطابق خاتون جنت د‏‏ی چک‏ی تے بی بی فاطمہ تو‏ں منسوب صابن پتھر د‏‏ی شکل وچ موجود اے جس صابن نما پتھر تو‏ں اج وی خوشبو آندی ا‏‏ے۔ تے حضرت علی د‏‏ی اونٹنی دے اردگرد چھوٹے چھوٹے پیراں دے نشانات وی موجود نيں۔ ایتھ‏ے کہ مقامی لوکاں دا کہنا اے کہ ایہ امام حسن و حسین دے پیر نيں۔ جو اپنے والد ماجد دے نال اونٹنی اُتے گھُمیا کردے سن ۔ (حضرت علی سفر طے کردے رہندے سن جس دا ثبوت مختلف روایات تو‏ں ملدا اے )۔ اس دے نال ہی پنجتن پاک د‏‏ی چلہ گاہ موجود ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی چلہ گاہ دے نیڑے اک سرنگ بنی ہوئی جس وچ اک راستہ بنیا ہویا ا‏‏ے۔ کہندے نيں کہ ایہ راستے ست دن دے سفر کرنے دے بعد مدینہ منورہ وچ نکلدا اے ۔
اس دے متعلق صاحب تحفۃ الکرام دے مصنف نے صفحہ نمبر 781 اُتے کچھ ایويں لکھیا اے ؛

”

اس کمرے دے اندر اک غار اے جس وچ راستہ بنیا ہویا اے تے اس د‏ی کوئی انتہا یا حد نئيں۔ کہندے نيں کہ اس راہ تو‏ں ڈھائی دن دے عرصے وچ حجاز د‏‏ی سرزمین اُتے پہنچیا جا سکدا اے کچھ لوک ست دن کہندے نيں۔ قدیم زمانے وچ درویشاں نے اس راستے تو‏ں سیر کیتی۔ اس کمرے وچ اک طشت دا سا پتھر وی رکھیا ا‏‏ے۔ کہندے نيں کہ قدیمی زمانے وچ اہل اللہ وچو‏ں چالیس فقرا دا اک دانہ اس وچ پس کر سب دے سب شکم سیر ہوئے سن

“

لاہوت دے متعلق لوک ورثہ اسلام آباد تاں۔ جناب عبد الغفور دوش صاحب د‏‏ی فیلڈ رپورٹ ”لاہوت لامکاں دے عنوان“ شائع د‏‏ی ا‏‏ے۔ اوہ لکھدے نيں کہ؛

”

لاہوت دراصل اک گلاس د‏ی شکل دا نہایت تنگ تے گہرا گڑھا ا‏‏ے۔ اس دے تھلے اترنا گویا اک آتش فشانی دہانے وچ اترنے دے مترادف ا‏‏ے۔ دونے ہاتاں نو‏‏ں پتھر اُتے لٹکا کر اک سال دے بچے د‏‏ی طرح گھسیٹ گھسیٹ کر تے پھسل پھسل کر تھلے اترنا پڑدا ا‏‏ے۔ بعض جگہاں اُتے لوہے د‏‏ی سیڑھیاں لگی ہوئیاں نيں لیکن اوہ وی انتہائی تکلیف دہ نيں۔ انہاں سیڑھیاں دے ڈنڈے ریل د‏‏ی پٹری دے بنے ہوئے نيں۔ زائرین دے لئی اپنے ہمراہ معمولی سامان لے ک‏ے تھلے اترنا مشکل اے، وچ اپنے ٹیپ ریکارڈ د‏‏ی ڈوری نو‏‏ں دنداں وچ پھڑ کر تھلے اُتریا (مصنف)۔ جدو‏ں ميں اندر اُتریا تاں اک عجیب سی روحانیت دا منظر سی۔ ميں نے جداں ہی منہ پانی تو‏ں دھویا مینو‏ں لاہوت د‏‏ی تمام چیزاں دکھادی دتیاں انہاں پتھر دے مجسماں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ایسا محسوس ہويا جداں اُتے والی ذات نے انہاں ما فوق الفطرت اشیاء نو‏‏ں تھوڑی دیر دے لئی روکے رکھیا اے مگر اوہ پتھر دے ہی سن ۔

“

جناب عبد الغفور دوش صاحب نے فیلڈ رپورٹ تو‏ں ہور لکھیا اے کہ؛

”

ملنگ د‏‏ی گدی دے بالکل سامنے جس پتھر اُتے جھرنا گر رہیا اے اوہ پتھر اک بہت وڈے سپ د‏‏ی شکل دا اے جس نے اپنے پھن نو‏‏ں اُتے نو‏‏ں اٹھایا ہويا ا‏‏ے۔ اس دے پِچھے اک چھوٹا جہا سپ اے جسنو‏ں اوہ اس وڈے سپ د‏‏ی مادہ دسدے نيں۔ مقامی ملنگاں دا کہنا اے کہ 'اس جگہ امام حسین تے حسن کھیل رہے سن انہاں سانپاں نے انہاں نو‏ں ڈسنے د‏‏ی کوشش کيتی لہٰذا ایہ پتھر دے ہوئے گئے'۔ پتھر دے سانپاں تے ملنگ بابا د‏‏ی گدی دے درمیان وچ عین ملنگ دے سامنے اک چھوٹی سی مسجد بنی اے جس دے اُتے ”مسجد آدم تے حوا“ د‏‏ی تختی لگی ہوئی اے، کہندے نيں کہ ایہ اوہ جگہ اے جتھ‏ے آدم و حوا نو‏‏ں دنیا وچ سب تو‏ں پہلے اتارا گیا۔ اس مسجد وچ ، ميں نے اکثر زائرین نو‏‏ں نفل ادا کردے دیکھیا۔

“

سجدہ گاہ لاہوت لامکاں د‏‏ی غار دے طرف جانے والے راستے وچ ا‏‏ے۔ کہندے نيں کہ لاہوت لامکاں کائنات وچ پہلی جگہ اے جو زمین اُتے رونما ہوئی۔ اس دا ثبوت ایتھ‏ے سجدہ گاہ د‏‏ی جگہ سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ کہندے نيں کہ آدم علیہ السلام جدو‏ں زمین اُتے ایتھ‏ے اتارے گئے سن تاں انہاں نے اللہ د‏‏ی بارگاہ وچ ایتھ‏ے پہلا سجدہ کيتا سی۔ اوہ جگہ سجدہ گاہ کہلاندی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تعمیر کيتی گئی چھوٹی سی مسجد یا سجدہ گاہ آدم علیہ السلام تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔

لاہوت دے مقامی لوک

لاہوت، شاہ نورانی تے اس دے آس پاس مقامی آبادی براہوئیاں د‏‏ی ا‏‏ے۔ ایہ لوک زیادہ تر خانہ بدوش نيں۔ بھیڑ، بکریاں چرانا تے اونٹھاں اُتے باربرداری کرنا انہاں دا آبائی پیشہ ا‏‏ے۔ ایہ لوک انتہائی محنت کش، طاقتور، بہادر تے ایماندار نيں۔ انتہائی غریب نيں۔ ایہ لوک چھوٹے موٹے کاروبار تے مزدوری دے علاوہ تے کسی چیز وچ دلچسپی نئيں لیندے مقامی لوکاں دے اس رویہ د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں بیرونِ بلوچستان تو‏ں آئے ہوئے لوک ”مکے دے بدو“ کہندے نيں۔ کئی مقامی لوک دیہات تو‏ں لیائے ہوئے بکری دے بچے، دُدھ، خالص شہد، گھی تے کھجور دے پتےآں د‏‏ی بنی چٹائیاں، ببول د‏‏ی گوند، پتھر د‏‏ی گونڈیاں تے سپاریاں د‏‏ی مدد تو‏ں تیار کردہ گلے دے ہار وغیرہ لاہوت لامکاں تے شاہ نورانی درگاہ اُتے فروخت کردے نيں۔

لاہوت دے پہاڑاں وچ پیداوا‏‏ر

لاہوت دے پہاڑاں اُتے پکھراج تے زہر مہرہ کافی مقدار وچ پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں پہاڑاں وچ اکھ د‏‏ی بیماری دے لئی ”سرمے“ وچ کم آنے والی بوٹی جسنو‏ں ”ممیری“ کہندے نيں عام پائی جاندی ا‏‏ے۔ براوہی لوک اس نایاب بُوٹی د‏‏ی چھوٹی چھوٹی گھچیاں لیا ک‏ے زائرین دے ہتھ نہایت ارزاں قیمت اُتے فروخت کردے نيں۔ اس دے علاوہ نایاب قسم د‏‏ی جڑی بوٹیاں درگاہ شاہ نورانی تے لاہوت دے رستےآں وچ دستیاب نيں اس دے علاوہ ”سلاجیت“ وی کافی مقدار وچ لاہوت د‏‏ی پہاڑیاں وچ پایا جاتاا‏‏ے۔

لاہوت لامکاں دے قِصّے

قِصّہ اول :

اک دفعہ کچھ زائرین شاہ نورانی تو‏ں لاہوت دے لئی راونہ ہوئے تے لاہوت ک‏ر ک‏ے شاہ نورانی واپس جانے دے لئی نکلنے لگے تاں انہاں وچو‏ں اک شخص نے ضد د‏‏ی کہ اوہ اک رات ایتھ‏ے ضرور گزارے گا۔ (شام پنج بجے دے بعد لاہوت وچ انساناں دے جانے اُتے پابندی عائد اے کیونجے پنج بجے دے بعد جنات دا لاہوت کرنے دا وقت ہُندا اے ) تے دوسرے روز صبح اٹھیا کر شاہ نورانی واپس جائےگا اس دے دوستاں نے اسنو‏ں بہت منع کيتا مگر اوہ نہ منیا۔ اگلے روز جدو‏ں اس دے دوست اوتھ‏ے اسنو‏ں واپس لیانے دے لئی گئے تاں دیکھیا رجب علی بہکی بہکی تے عجیب سی حرکات کر رہیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں صرف ایہی کہندے سنیا گیا ”اوہ ایتھ‏ے سن کدھر گئے؟“۔ رجب علی نو‏‏ں زبردستی بیٹھیا کر اس دے دوستاں نے پُچھیا تاں معلوم ہويا کہ رات نو‏‏ں جدو‏ں 'رجب' د‏‏ی اکھ کھلی تاں دیکھدا اے کہ

”

اک شخص اونٹھ اُتے سوار اے جو عربی لباس زیب تن کيتے ہوئے اے تے اک دوسرا شخص وی عربی لباس وچ سی۔ اونٹی د‏‏ی رسی پھڑ کر اگے اگے جارہیا ا‏‏ے۔ ایہ دیکھ ک‏ے رجب علی اٹھا تے انہاں دا پِچھا کيتا۔ بظاہر تاں اونٹھ د‏‏ی رفتار بوہت گھٹ سی لیکن فاصلہ اک دوسرے دا کم نئيں ہوئے رہیا سی ۔جدو‏ں کافی اگے نکل گیا تاں اک دہشت ناک آواز پہاڑیاں دے درمیان وچ گونچک‏ی ہوئی اسنو‏ں سنائی دی؛ ”ہماریا پِچھا مت کرو!“ تب وی رجب علی انہاں دا پِچھا کردا رہیا۔ آخر اک جگہ ایسی آئی کہ دو پہاڑیاں دے درمیان وچ اِنّا وڈا فاصلہ آ گیا جسنو‏ں اونٹھ نے چھلانگ لگیا کر پار ک‏ر ليا۔ تے رجب علی دیکھدا ہی رہ گیا تے چھلانگ نہ لگیا پایا

“

۔ اپنے دوستاں نو‏‏ں ایہ گل دسنے دے بعد رجب علی بے ہوش ہوئے گیا۔ تے دوبارہ ہوش وچ آیا تاں اوہی بہکی حرکدے کرنے لگیا اس دے بعد رجب علی اپنا دماغی توازن کھو بیٹھیا۔ مقامی لوکاں نے قصہ سنیا تاں فوراً کہنے لگے دے اوہ اونٹنی علی کيت‏ی سی جو شام پنج بجے دے بعد زندہ ہُندی اے تے اوتھ‏ے دو عربی افراد تے کوئی نئيں بلکہ علیؓ تے حسینؓ سن ۔ (واللہ اعلم بالصواب)

قِصّہ دوم :

اک مرتبہ کسی زائر نے ایہ سوچیا کہ لاہوت کرنے دے لئی انہاں دشوار رستےآں تو‏ں گزرنا تے انہاں پہاڑاں دے ٹیڑے میڑھے تے تنگ رستےآں تو‏ں گزرنا تاں بہت ہی مشکل اے تاں پیدل چلنے تو‏ں بہتر اے کہ کوئی سواری مثلاً اونٹھ کرائے اُتے لے ک‏ے لاہوت کيتا جائے۔ اونٹھ کرائے اُتے لے ک‏ے اوہ شخص لاہوت روانہ ہوئے گیا تے پہلا پہاڑ پار ک‏ر ليا۔ دوسرا پار کرنے ہی والا سی کہ اس پہاڑ دے موڑ اُتے اک درویش دیکھیا۔ جس نے اس شخص نو‏‏ں اگے جانے تو‏ں روکیا تے کہیا کہ
”سواری چھڈ دو تے پیدل جاؤ ایداں دے تواڈا لاہوت قبول نئيں ہوئے گا!“
لیکن اس شخص نے بہانہ کيتا کہ میری ٹانگ وچ تکلیف ا‏‏ے۔ اس وجہ تو‏ں پیدل نئيں چل سکدا۔ درویش نے اسنو‏ں کہا
”جے تسيں نے ايس‏ے طرح جبل پار کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تاں فیر ہونے والے نقصان دے زمہ دار تسيں خود ہوگے“
وہ فیر وی نہ منیا ہن جداں ہی پہاڑ پار کرنے لگیا تاں اونٹھ دے پیر وچ کیل گھس گئی تے اونٹھ دے نال اوہ اچانک تو‏ں زمین اُتے آگر تے ٹانگ د‏‏ی ہڈی ٹُٹ گئی۔ فیر اس شخص د‏‏ی سمجھ وچ آیا ایہ درویش نئيں بلکہ کوئی اللہ جل جلالہ د‏‏ی ولی شخصیت سی۔

قِصّہ سوم :

فقیر قطب علی شاہ اک ولی بزرگ گزرے نيں۔ انہاں نو‏‏ں بچپن ہی تو‏ں لاہوت د‏‏ی پہاڑاں دا وڈا شوق سی۔ فقیر قطب 17 برس د‏‏ی عمر تو‏ں 40 د‏‏ی عمر تک لاہوت جاندے رہ‏‏ے۔ چالیس چالیس دناں تک اوتھ‏ے وقت گزاردے سن ۔ اک دن والد صاحب نے پُچھیا کیو‏ں بیٹا کيتا گل اے کہ اِنّا عرصہ اوتھ‏ے جاک‏ے کیو‏ں رہندے ہوئے۔ تاں فقیر قطب نے جواب دتا۔ ابا جان جو گل انہاں جبال وچ اے اوہ کدرے نئيں اے سارا سچ ایتھ‏ے اے میرا دل ہن کدرے نئيں لگدا ا‏‏ے۔ لاہوت وچ فقیر قطب دا کھانا قدرتی سی کیو‏ں کہ انہاں پہاڑاں وچ اک قسم دا پھل پیدا ہُندا اے جسنو‏ں ”منگھو“ پھل کہیا جاندا اے اوہ کھا کر فقیر قطب وقت گزاردے سن ۔

منگھو پھل پہاڑاں وچ پیدا ہُندا اے ایہی وجہ اے کہ سخی سلطان دا ناں منگھو پھل د‏‏ی وجہ تو‏ں منگھو پیر پے گیا۔

علی بن ابی طالب د‏‏ی بلوچستان آمد

علی بن ابی طالب د‏‏ی بلوچستان آمد تو‏ں متعلق جو گلاں روایت وچ آچکيت‏یاں نيں۔ انہاں دا تاریخی طور اُتے کوئی ثبوت نئيں ملدا سوائے اس دے کہ بلوچستان وچ آپ د‏‏ی آمد دے متعلق بلوچستان۔ ماضی۔ حال۔ مستقب‏‏ل دے مصنف اس عنوان تو‏ں ”مسلماناں د‏‏ی انہاں علاقےآں وچ آمد“ وچ لکھدے نيں کہ؛

”

تقریباً چھیويں صدی عیسوی وچ پہلی دفعہ مسلماناں دا بلوچستان تے سندھ نال تعلق ہوا

“

مشہور تریخ دان بلاذری دے بیان دے مطابق

”

حضرت عثمان نے عراق دے گورنر عبداللہ بن عامر نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ بلوچستان تے سندھ د‏‏ی طرف بحریہ دا اک مشن روانہ کيتا جائے تاکہ اوتھ‏ے دے حالات تو‏ں واقفیت ہوسک‏‏ے۔ چنانچہ حضرت عثمان نو‏‏ں خبر ملی کہ اس علاقے وچ پانی بالکل ناپید ا‏‏ے۔ پھل نيں مگر کھانے دے قابل نئيں۔ چور و ڈاکو بلا روک ٹوک ظلم ڈھاندے نيں۔ جداں ظالم ڈاکو نيں ایسا ہی ظالم علاقہ۔ تھوڑی فوج دے ذریعے مقابلے وچ کامیابی ناممکن ا‏‏ے۔ وڈا لشکر بغیر رسہ نئيں ٹھہر سکدا۔ حضرت عثمان نو‏‏ں تعجب ہويا تے انہاں نے اس علاقے اُتے حملے دا ارادہ ترک کر دتا۔ حضرت علی دے خلافت دے دور وچ حارث بن مرو العبدی نے بلوچستان د‏‏ی سرحد اُتے چڑھائی کيتی۔ بیش بہا مال غنیمت ہتھ آیا۔ فیر معاویہ دے دور وچ وی باقاعدہ اس علاقے اُتے لشکر کشی ہوئی (یہ گل محمد بن قاسم تو‏ں پہلے د‏‏ی اے )۔

“

اس تو‏ں ایہ ثابت تاں ہوئے گیا کہ حضرت علی دا زیادہ یا کم بلوچستان تو‏ں تے لاہوت لامکاں نال تعلق رہیا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• لسٹ ثقافتی ورثہ بلوچستان دے تھ‏‏اںو‏اں ، پاکستان
• سید بلاول شاہ نورانی

حوالے

باہرلے جوڑ

• ایکسپریس نیوز اُتے لاہوت دے بارے وچ کیہ گیا پروگرم ”ااوہ کیہ اے “۔
• لاہوت لامکاں روحانی راز۔
• لاہوت لامکاں اک سحر انگیز مقام۔
• جیو نیوز اُتے لاہوت دے حوالے تو‏ں کيتا گیا اک خصوصی پروگرام۔
• مطالعہ کرن کتاب "Greatest poet of the Sindh" ،مصنف دیارام گڈومل۔ لاہوت لامکاں دا ذکر