وکیپیڈیا

قبرص وچ ترک فوجی مداخلت

قبرص وچ ترک فوجی مداخلت
بسلسلہ قبرص تنازع

1973 وچ قبرص دا نسلی نقشہ۔ سونے نے یونانی قبرص نو‏‏ں رنگین ، جامنی رنگ تو‏ں ترکی دے قبرصی چھتاں تو‏ں تعبیر کيتا تے سرخ رنگ نے برطانوی اڈاں د‏‏ی نشاندہی کيتی۔[۱]
تاریخ20 جولائی– 18 اگست 1974
(4 ہفتہ اور 1 دن)
مقامقبرص
نتیجہ

ترک فتح[۲]

سرحدی
تبدیلیاں		 ترکی نے قبرص دا 36.2٪ علاقہ قبضہ کيتا [۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]
محارب

 ترکی
Flag of ترکی ترک قبرصی جنگجو

 یونان
Flag of قبرص قبرص

کمانڈر اور رہنما
Flag of ترکی فہری کوروترک
Flag of ترکی بلند ایجوت
Flag of ترکی نجم الدین اربکان
Flag of ترکی رؤف دینک تاش		 نیکوس سیمپسن
گلافکوس کلاریدیس
Flag of یونان دیمیتریوس ایوآندیس
Flag of یونان فائیدون گاکیزیکیدیس
طاقت
ترکی:
40,000 فوجی[۱۴]
160–180 ایم47 تے ایم48 ٹینک[۱۵]
ترک قبرصی انکلیوز:
11,000–13,500 افراد ،20,000 مکمل متحرک[۱۶]

کل: 60,000		 قبرص:
12,000 فوجی[۱۷]
یونان:
1,800–2,000 فوجی[۱۸]

کل: 14,000
ہلاکتیں اور نقصانات
1،500–3،500 ہلاکتاں (اندازے دے مطابق) (فوجی تے سویلین)[۱۹][۲۰]573 کارروائی وچ hgjk (503 ٹی اے ایف ، 70 مزاحمت) – 270 شہری ہلاک - 803 شہری لاپتہ (ماں سرکاری تعداد) 1974[۲۱]
2,000 زخمی[۲۲]
[۱۹][۲۰][۲۳]		 4،500–6،000 ہلاکتاں (اندازے دے مطابق) (فوجی تے سویلین)[۱۹][۲۰]بشمول 309 فوجی اموات (قبرص) 105 اموات (یونان)[۲۴]
1000–1100 لاپتہ (بمطابق 2015)[۲۵]
12,000 زخمی [۲۶][۲۷]


شمالی قبرص تو‏ں 200،000 یونانی قبرص نو‏‏ں ملک بدر کيتا گیا -
50،000 ترک قبرص جمہوریہ قبرص تو‏ں بے دخل

Flag of اقوام متحدہ قبرص وچ اقوام متحدہ د‏‏ی امن فوج:[۲۸]
9 ہلاک
65 زخمی

قبرص اُتے ترک حملہ [۲۹] ( ترکی زبان: Kıbrıs Barış Harekâtı ' قبرص امن آپریشن ' تے سانچہ:Lang-el ) ، ترکی دا دتا کوڈ ناں آپریشن اتیلا ، [۳۰][۳۱] ( ترکی زبان: Atilla Harekâtı ) جزیرے ملک قبرص اُتے ترک فوجی حملہ سی۔ اس دا آغاز 20 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں 15 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں قبرصی بغاوت دے بعد ہويا سی ۔ [۳۲] یونان وچ فوجی جنٹا دے ذریعہ بغاوت دا حکم دتا گیا سی تے EOKA-B دے نال مل ک‏ے قبرص نیشنل گارڈ [۳۳][۳۴] نے برپا د‏‏ی سی۔ اس نے قبرص دے صدر آرک بشپ ماکاریئس III نو‏‏ں معزول کردتا تے نیکوس سمپسن نو‏‏ں انسٹال کيتا۔ [۳۵][۳۶] اس بغاوت دا مقصد قبرص د‏‏ی یونان دے نال اتحاد ( <i id="mwcg">اینوسس</i> ) سی ، [۳۷][۳۸][۳۹] تے ہیلینک جمہوریہ قبرص دا اعلان کيتا جانا سی۔ [۴۰][۴۱]

جولائ‏ی 1974 وچ ، ترک افواج نے جنگ بندی دے اعلان تو‏ں پہلے جزیرے دے 3٪ حصے اُتے حملہ کيتا تے اس اُتے قبضہ کرلیا۔ یونانی فوجی جنٹا گر گیا تے اس د‏ی جگہ اک جمہوری حکومت نے لے لئی۔ اگست 1974 وچ اک ہور ترک حملے دے نتیجے وچ اس جزیرے دا تقریبا 37٪ قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ اگست 1974 تو‏ں سیز فائر لائن لائن قبرص وچ اقوام متحدہ دا بفر زون بن گئی تے اسنو‏ں عام طور اُتے گرین لائن کہیا جاندا ا‏‏ے۔

اس جزیرے دے مقبوضہ شمالی حصے تو‏ں لگ بھگ ڈیڑھ لکھ افراد (جو قبرص د‏‏ی کل آبادی دا اک چوتھائی تو‏ں زیادہ ، تے اس دے یونانی قبرصی آبادی دا اک تہائی حصہ سن ) نو‏‏ں بے دخل کردتا گیا ، جتھ‏ے یونانی قبرص د‏‏ی آبادی دا 80٪ حصہ ا‏‏ے۔ اک سال بعد 1975 وچ ، ترک قبرصی آبادی د‏‏ی نصف آبادی ، تقریبا 60،000 ترک قبرصی [۴۲] ، [۴۳] جنوب تو‏ں شمال د‏‏ی طرف بے گھر ہوگئے سن ۔ ترکی حملے اقوام متحدہ د‏‏ی نگرانی د‏‏ی گرین لائن، ہن وی قبرص تقسیم جس دے نال نال قبرص دے پارٹیشن وچ ختم ہويا، تے اک د‏‏ی تشکیل اصل خود مختار ترک قبرصی انتظامیہ دے شمال وچ اے . 1983 وچ ترک جمہوریہ شمالی قبرص (ٹی آر این سی) نے آزادی دا اعلان کيتا ، حالانکہ ترکی واحد ملک اے جو اسنو‏ں تسلیم کردا ا‏‏ے۔ [۴۴] بین الاقوامی برادری شمالی قبرصی ترک جمہوریہ د‏‏ی سرزمین نو‏‏ں قبرص جمہوریہ دے ترک مقبوضہ علاقے سمجھدی ا‏‏ے۔ [۴۵] اس قبضے نو‏‏ں بین الاقوامی قانون دے تحت غیر قانونی سمجھیا جاندا اے ، تے قبرص دے یورپی یونین دا ممبر بننے دے بعد تو‏ں ایہ یوروپی یونین دے علاقے اُتے غیرقانونی قبضے د‏‏ی حیثیت رکھدا ا‏‏ے۔ [۴۶]

ترک بولنے والےآں وچ اس آپریشن نو‏‏ں "سائپرس پیس آپریشن" ( Kıbrıs Barış Harekâtı ) وی کہیا جاندا اے ) یا "آپریشن پیس" (بارے Barış Harekâtı ) یا "قبرص آپریشن" ( Kıbrıs Harekâtı ) ، جداں کہ انہاں دا دعوی اے کہ ترکی د‏‏ی فوجی کارروائی نے امن قائم کرنے دا اک آپریشن تشکیل دتا ا‏‏ے۔ [۴۷][۴۸][۴۹][۵۰]

پس منظر

سودھو

سانچہ:Campaignbox Turkish invasion of Cyprus سانچہ:Campaignbox Cyprus dispute

عثمانی تے برطانوی راج

سودھو

1571 وچ قبرص دے زیادہ تر یونانی آبادی والے جزیرے نو‏‏ں ، عثمانی وینیشین جنگ (1570–1573) دے بعد سلطنت عثمانیہ نے فتح کيتا سی ۔ جزیرے اُتے عثمانی دے حکمرانی دے 300 سال گزرنے دے بعد تے اس د‏ی آبادی نو‏‏ں برطانیہ نو‏‏ں قبرص کنونشن دے ذریعہ لیز اُتے دے دتا گیا ، برطانیہ تے سلطنت عثمانیہ دے وچکار 1878 وچ برلن د‏‏ی کانگریس دے دوران اک معاہدہ طے پایا۔ برطانیہ نے 5 نومبر 1914 نو‏‏ں قبرص نو‏‏ں ( مصر تے سوڈان دے نال مل ک‏ے) باضابطہ طور اُتے منسلک کردتا عثمانی سلطنت دے مرکزی طاقتاں دی طرف سے پہلی عالمی جنگ وچ شامل ہونے دے فیصلے دے رد عمل دے طور پر۔ اس دے بعد جزیرے وچ برطانوی تاج کالونی بن گیا ، جسنو‏ں برطانوی قبرص کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 1923 وچ لوزان دے معاہدہ دے آرٹیکل 20 وچ اس جزیرے اُتے ترک دعوے دے خاتمے د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ [۵۱] معاہدے دے آرٹیکل 21 نے ترک شہریاں نو‏‏ں عام طور اُتے قبرص وچ مقیم ترک شہریاں نو‏‏ں 2 سال دے اندر جزیرے چھڈنے یا برطانوی مضامین د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہنے دا انتخاب دتا۔ [۵۲]

اس وقت قبرص د‏‏ی آبادی یونانیاں تے ترکاں دونے اُتے مشتمل سی ، جنہاں نے اپنے آپ نو‏‏ں اپنے آبائی وطن تو‏ں شناخت کيتا۔ [۵۳] اُتے ، دونے برادریاں دے اشرافیہ دا عقیدہ اے کہ اوہ معاشرتی طور اُتے زیادہ ترقی پسند (بہتر تعلیم یافتہ تے کم قدامت پسند) نيں تے ايس‏ے وجہ تو‏ں سرزمین تو‏ں وکھ ني‏‏‏‏ں۔ یونانی تے ترک قبرص کئی سالاں تو‏ں خاموشی دے نال نال رہندے سن ۔ [۵۴]

وسیع پیمانے اُتے ، تن اہ‏م قوتاں نو‏‏ں دو نسلی برادریاں نو‏‏ں دو قومی علاقےآں وچ تبدیل کرنے دے لئی ذمہ دار ٹھہرایا جاسکدا اے: تعلیم ، برطانوی نوآبادیات‏ی طرز عمل ، تے معاشی ترقی دے نال نال مذہبی تعلیمات۔ رسمی تعلیم شاید سب تو‏ں اہ‏م سی کیونجے اس نے بچپن تے جوانی دے دوران قبرص نو‏‏ں متاثر کيتا سی۔ تعلیم فرقہ وارانہ دشمنی نو‏‏ں منتقل کرنے د‏‏ی اک اہ‏م گڈی رہی ا‏‏ے۔ [۵۵]

برطانوی نوآبادیات‏ی پالیسیاں نے نسلی پولرائزیشن نو‏‏ں وی فروغ دتا۔ بوہت سارے لوکاں دا خیال اے کہ انگریزاں نے "تقسیم تے حکمرانی" دے اصول نو‏‏ں نافذ کيتا تے نوآبادیات‏ی حکمرانی دے خلاف مشترکہ کارروائی نو‏‏ں روکنے دے لئی دونے گروہاں نو‏‏ں اک دوسرے دے خلاف ترتیب دتا۔ [۵۶] مثال دے طور اُتے ، جدو‏ں یونانی قبرص نے 1950 د‏‏ی دہائی وچ بغاوت د‏‏ی ، نوآبادیات‏ی دفتر نے معاون پولیس دے سائز نو‏‏ں ودھایا تے ستمبر 1955 وچ ، خصوصی موبائل ریزرو قائم کيتا جو خصوصی طور اُتے ترک قبرص اُتے مشتمل سی ، EOKA نو‏‏ں کچلنے دے لئی۔ [۵۷] اس تے ايس‏ے طرح دے طریقےآں نے باہمی فرقہ وارانہ عداوت نو‏‏ں جنم دتا۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] اگرچہ معاشی ترقی تے ودھدی ہوئی تعلیم نے دونے برادریاں د‏‏ی واضح مذہبی خصوصیات نو‏‏ں کم کيتا ، لیکن دونے سرزمین اُتے قوم پرستی د‏‏ی ترقی نے دوسرے اختلافات د‏‏ی اہمیت نو‏‏ں ودھیا دتا۔ ترکی د‏‏ی قوم پرستی جدید ترکی دے والد مصطفیٰ کمال اتاترک (1881–1938) [۵۸] فروغ یافتہ انقلابی پروگرام د‏‏ی اصل حیثیت وچ سی تے اس نے انہاں دے اصولاں اُتے چلنے والے ترک قبرص نو‏‏ں متاثر کيتا۔ 1923 تو‏ں 1938 تک جمہوریہ ترکی دے صدر ، اتاترک نے سلطنت عثمانیہ دے کھنڈرات اُتے اک نويں قوم د‏‏ی تعمیر د‏‏ی کوشش کيتی تے ایسا کرنے دے لئی " چھ اصول " ("چھ تیر") دے پروگرام د‏‏ی وضاحت کيتی۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] سیکولرازم تے قوم پرستی دے انہاں اصولاں نے افراد د‏‏ی روگٹھ د‏‏ی زندگی وچ اسلام دے کردار نو‏‏ں کم کيتا تے قوم پرستی دے بنیادی ماخذ د‏‏ی حیثیت تو‏ں ترکی د‏‏ی شناخت اُتے زور دتا۔ مذہبی بنیاد رکھنے والی روايتی تعلیم نو‏‏ں مسترد کردتا گیا سی تے اس د‏ی جگہ سیکولر اصولاں اُتے عمل پیرا سی تے عرب تے فارسی اثرات تو‏ں آراستہ ترک ترک سی۔ ترک قبرص نے جلد ہی ترک قوم پرستی دا سیکولر پروگرام اپنا لیا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] عثمانی حکمرانی دے تحت ترک قبرص نو‏‏ں مسلماناں دے زمرے وچ رکھیا گیا سی ، ایہ مذہب د‏‏ی بنیاد اُتے اک امتیاز سی۔ مکمل طور اُتے سیکولر ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اتاترک دے پروگرام نے انہاں د‏‏ی ترکی د‏‏ی شناخت نو‏‏ں اہمیت حاصل کرلئی ، تے شاید اس نے اپنے یونانی قبرص دے پڑوسی ملکاں تو‏ں تفریق نو‏‏ں ہور تقویت بخشی ا‏‏ے۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

1950 د‏‏ی دہائی

سودھو

پنجاہ د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ اک یونانی قوم پرست گروپ تشکیل دتا گیا جسنو‏ں ایتھنکی آرگنائسیس کیپریون ایگونسٹن ( ای اوکا ، یا "قبرصی جنگجوواں د‏‏ی قومی تنظیم") کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [۵۹] انہاں دا مقصد انگریزاں نو‏‏ں پہلے جزیرے تو‏ں بے دخل کرنا تے فیر جزیرے نو‏‏ں یونان دے نال ملیانا سی۔ EOKA نے خواہش ظاہر کیت‏‏ی کہ اوہ آزادی دے راستے یا یونان دے نال اتحاد دے راستے تو‏ں تمام رکاوٹاں نو‏‏ں دور کرن۔

EOKA دے لئی پہلی خفیہ گل گل ، یونان دے نال جزیرے نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی قائم ہونے والی اک قوم پرست تنظیم د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، 2 جولائ‏ی 1952 نو‏‏ں ایتھنز وچ آرچ بشپ مکریوس III دی صدارت وچ شروع ہوئی۔ انہاں ملاقاتاں دے بعد 7 مارچ 1953 نو‏‏ں اک "کونسل آف انقلاب" قائم کيتا گیا۔ 1954 دے اوائل وچ قبرص وچ خفیہ ہتھیاراں د‏‏ی ترسیل یونانی حکومت دے علم تو‏ں شروع ہوئی۔ لیفٹیننٹ جارجیو گریواس ، جو پہلے یونانی فوج وچ افسر سن ، 9 نومبر 1954 نو‏‏ں چھپ چھپ کر جزیرے اُتے چلے گئے تے برطانوی افواج دے خلاف EOKA د‏‏ی مہم وچ اضافہ ہونے لگا۔ [۶۰]

21 جون 1955 نو‏‏ں EOKA دے ذریعہ ماریا جانے والا پہلا ترک اک پولیس اہلکار سی۔ EOKA نے یونانی قبرص دے کھبے بازوواں نو‏‏ں وی ہلاک کيتا۔ [۶۱] ستمبر 1955 وچ استنبول پوگرم دے بعد ، EOKA نے ترک قبرص دے خلاف اپنی سرگرمی دا آغاز کيتا۔ [۶۲]

اک سال بعد EOKA نے یونان دے نال قبرص دے اتحاد نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی اپنی کوششاں نو‏‏ں زندہ کيتا۔ برطانوی فوج دے ذریعہ یونانی قبرص دے خلاف لڑنے دے لئی ترک قبرص نو‏‏ں پولیس وچ بھرتی کيتا گیا سی ، لیکن ابتدائی طور اُتے EOKA ترک قبرص دے خلاف دوسرا محاذ کھولنا نئيں چاہندا سی۔ اُتے ، جنوری 1957 وچ ، EOKA فورسز نے نیکوسیا وچ ترک قبرصی فسادات نو‏‏ں بھڑکانے دے لئی ترک قبرص پولیس نو‏‏ں جان بجھ کر نشانہ بنانا تے قتل کرنا شروع کيتا ، جس نے برطانوی فوج د‏‏ی توجہ نو‏‏ں پہاڑاں وچ انہاں دے تھ‏‏اںو‏اں تو‏ں ہٹا دتا۔ فسادات وچ ، گھٹ تو‏ں گھٹ اک یونانی قبرص نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا تے اسنو‏ں یونانی قبرصی قیادت نے ترکی د‏‏ی جارحیت د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیش کيتا۔ [۶۳] یونان دے نال اتحاد نو‏‏ں روکنے دے لئی ترک مزاحمتی تنظیم (ٹی ایم ٹی ، ترک مکاویمیت تشکیلاندی) ابتدا وچ اک مقامی اقدام دے طور اُتے تشکیل دتی گئی سی ، جسنو‏ں ترک قبرص نے کریٹ تو‏ں یونان دے نال اتحاد دے بعد اک بار کریٹ تو‏ں جلاوطنی د‏‏ی وجہ تو‏ں وجودی خطرہ دے طور اُتے دیکھیا سی۔ حاصل کيتا گیا سی. بعد وچ اس د‏ی حمایت تے براہ راست ترکی د‏‏ی حکومت نے منظم کيتا ، [۶۴] تے ٹی ایم ٹی نے یونانی قبرص دے باغیاں دے خلاف وی جنگ دا اعلان کيتا۔ [۶۵]

12 جون 1958 نو‏‏ں کونڈیمینوس پنڈ دے اٹھ یونانی قبرصی افراد ، جنہاں نو‏ں برطانوی پولیس نے سکلائیورا دے ترک قبرصی کوارٹر دے خلاف حملے د‏‏ی تیاری دے شبہے وچ اک مسلح گروہ دے اک حصے دے طور اُتے گرفتار کيتا سی ، برطانوی حکا‏م دے انہاں نو‏ں اوتھ‏ے چھڈنے دے بعد ترک قبرصی آبادی والے پنڈ گونیئلی دے نیڑے ترک مزاحمتی تنظیم نے ہلاک کردتا۔ [۶۶] ترک مزاحمتی تنظیم ( ٹی ایم ٹی٭ نے الزام تراشی نو‏‏ں یونانی قبرص اُتے ڈالنے دے لئی نیکوسیا وچ ترک پریس دفتر دے دفاتر نو‏‏ں وی اڑا دتا۔ [۶۷] اس نے آزادی دے حامی ترک قبرص دے قتل دا سلسلہ شروع کيتا۔ [۶۵] اگلے سال ، قبرص اُتے آزادی دے معاہداں دے اختتام دے بعد ، ترک بحریہ نے ٹی ایم ٹی دے لئی ہتھیاراں تو‏ں بھریا ہويا اک جہاز قبرص بھیج دتا۔ بدنام زمانہ "ڈینس" دے واقعے وچ جہاز نو‏‏ں روک لیا گیا تے عملے نو‏‏ں رنگے ہتھو‏ں پھڑیا گیا۔ [۶۸]

1960–1963

سودھو
1960 د‏‏ی مردم شماری دے مطابق قبرص دا نسلی نقشہ

برطانوی حکمرانی 1960 ء تک برقرار رہی جدو‏ں لندن-زیورک معاہداں دے تحت اس جزیرے نو‏‏ں آزاد ریاست دا اعلان کيتا گیا۔ اس معاہدے نے ترک قبرص تے یونانی قبرصی برادریاں دے ذریعہ جمہوریہ قبرص د‏‏ی اک بنیاد تشکیل دتی سی ، حالانکہ جمہوریہ نو‏‏ں دونے ہچکچاندے طبقاں دے وچکار اک ضروری سمجھوتہ دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] جمہوریہ قبرص دا 1960 دا آئین ناقابل عمل ثابت ہويا ، صرف تن سال تک رہیا۔ یونانی قبرص 1958 وچ انگریزاں دے ذریعہ اجازت دتی گئی علیحدہ ترک قبرصی میونسپل کونسلاں نو‏‏ں ختم کرنا چاہندے سن ، جسنو‏ں 1960 دے معاہداں دے تحت جائزہ لیا جائے۔ بوہت سارے یونانی قبرص دے ل For ایہ بلدیات تقسیم دے راستے دا پہلا مرحلہ سی جس دا انہاں نو‏ں خدشہ سی۔ یونانی قبرص انوسیشن ، یونان دے نال اتحاد کرنا چاہندے سن جدو‏ں کہ ترک قبرصی یونان تے ترکی دے وچکار تقسیم چاہندے سن ۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] یونانی قبرصی برادری وچ وی ناراضگی پھیل گئی کیونجے ترک قبرص نو‏‏ں انہاں د‏‏ی آبادی دے اعتبار تو‏ں سرکاری عہدےآں دا اک وڈا حصہ دتا گیا سی۔ آئین دے مطابق 30 فیصد سول سروس ملازمت ترک آبادی نو‏‏ں صرف 18.3٪ آبادی دے باوجود مختص کيتی گئی سی۔ [۶۹] ہور برآں ، نائب صدر دا منصب ترک آبادی دے لئی مخصوص کيتا گیا سی ، تے صدر تے نائب صدر دوناں نو‏ں اہ‏م امور اُتے ویٹو پاور دتا گیا سی۔ [۷۰]

1963–1974

سودھو

دسمبر 1963 وچ جمہوریہ دے صدر مکریوس نے ترک قبرص دے قانون سازاں دے ذریعہ حکومت نو‏‏ں روکنے دے بعد تیرہ آئینی ترامیم د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی سی۔ انہاں تعزیرات تو‏ں مایوس تے ایہ اعتقاد رکھدے ہوئے کہ آئین نے انتشار د‏‏ی روک سیم د‏‏ی اے ، [۷۱] یونانی قبرصی قیادت دا خیال سی کہ سن 1960 دے آئین دے تحت ترک قبرص نو‏‏ں جو حقوق دتے گئے سن اوہ بہت وسیع سن تے اس نے اکریٹس دا منصوبہ تیار کيتا سی ، جس دا مقصد آئین وچ اصلاحات دے حق وچ سی۔ یونانی قبرص دے ، عالمی برادری نو‏‏ں انہاں تبدیلیاں د‏‏ی درستگی دے بارے وچ راضی کرن تے کچھ دن وچ ترک قبرص نو‏‏ں متشدد طور اُتے محکوم بناواں جے اوہ اس منصوبے نو‏‏ں قبول نئيں کرن گے۔ [۷۲] انہاں ترامیم وچ ترک برادری نے اقلیت د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے تحفظات ترک کرنے وچ شامل کيتا ہوئے گا ، بشمول حکومت وچ نسلی کوٹے نو‏‏ں ایڈجسٹ کرنا تے صدارتی تے نائب صدارتی ویٹو اقتدار نو‏‏ں منسوخ کرنا۔ [۷۰] انہاں ترامیم نو‏‏ں ترک فریق نے مسترد کردتا سی تے ترکی د‏‏ی نمائندگی نے حکومت چھڈ دتی سی ، حالانکہ اس اُتے کچھ تنازعہ اے کہ آیا انہاں نے احتجاج وچ چھڈیا یا نیشنل گارڈ دے ذریعہ انھاں مجبور کيتا گیا۔ 1960 دا آئین ٹُٹ گیا تے فرقہ وارانہ تشدد 21 دسمبر 1963 نو‏‏ں شروع ہويا ، جدو‏ں یونانی قبرص پولیس وچ شامل اک واقعے وچ دو ترک قبرص ہلاک ہوگئے۔ ترکی ، برطانیہ تے یونان ، زیورک تے لندن معاہداں دے ضامن جو قبرص د‏‏ی آزادی دا باعث بنے سن ، جنرل پیٹر ینگ د‏‏ی سربراہی وچ جزیرے وچ نیٹو فورس بھیجنا چاہندے سن ۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] دونے صدر مکریوس تے ڈاکٹر کوک نے امن د‏‏ی کالاں جاری کيتیاں ، لیکن انہاں نو‏‏ں نظرانداز کردتا گیا۔ دراں اثنا ، تشدد بھڑک اٹھنے دے اک ہفتہ دے اندر ، ترک فوج دا دستہ اپنی بیرکاں تو‏ں ہٹ گیا تے نیکوسیا دے اس پار جزیرے د‏‏ی کرینیا روڈ تک د‏‏ی انتہائی اسٹریٹجک پوزیشن اُتے قبضہ ک‏ر ليا ، جزیرے د‏‏ی تاریخی جگ رگ۔ انہاں نے 1974 تک اس سڑک اُتے کنٹرول برقرار رکھیا ، اس وقت اس نے ترکی دے فوجی حملے وچ اک اہ‏م کڑی دے طور اُتے کم کيتا سی۔ 20 جولائ‏ی 1974 وچ ترکی دے حملے تک ، 1963 تو‏ں لے ک‏ے ، یونانی قبرص جو سڑک نو‏‏ں استعمال کرنا چاہندے سن ، صرف جدو‏ں ہی اقوام متحدہ دے قافلے دے نال ہوسکدے سن تاں اوہ ایسا کرسکدے سن ۔ [۷۳]

شمالی نیکوسیا دے 700 ترک باشندے ، جنہاں وچ خواتین تے بچے وی سن ، نو‏‏ں یرغمال بنا لیا گیا سی۔ [۷۴] اس تشدد دے نتیجے وچ 364 ترک تے 174 یونانی قبرص د‏‏ی ہلاکت ، [۷۵] 109 ترک قبرص یا مخلوط دیہات د‏‏ی تباہی تے 25،000 تو‏ں 30،000 ترک قبرصی بے گھر ہوئے۔ [۷۶] برطانوی ڈیلی ٹیلیگراف نے بعد وچ اسنو‏ں "اینٹی ترک پوگوم" کہیا۔ [۷۷]

اس دے بعد ترکی نے اک بار فیر تقسیم دا نظریہ پیش کيتا۔ خاص طور اُتے ترک قبرص ملیشیا دے زیر کنٹرول علاقےآں دے آس پاس علاقےآں وچ لڑائی د‏‏ی شدت تے ہور آئین د‏‏ی ناکامی نو‏‏ں ممکنہ ترک حملے دے جواز دے طور اُتے استعمال کيتا گیا۔ ترکی یلغار دے دہانے اُتے سی جدو‏ں امریکی صدر جانسن نے 5 جون 1964 دے اپنے مشہور خط وچ کہیا سی کہ امریکا اک ممکنہ حملے دے خلاف اے تے کہیا اے کہ جے قبرص اُتے حملہ تنازعہ پیدا کردا اے تاں اوہ ترکی د‏‏ی مدد نو‏‏ں نئيں آئے گا۔ سوویت یونین دے نال۔ [۷۸] اک ماہ بعد ، امریکی وزیر خارجہ ، ڈین رسک دے تیار کردہ منصوبے دے دائرہ کار وچ ، یونان تے ترکی دے نال گل گل دا آغاز ہويا۔ [۷۹]

اس بحران دے نتیجے وچ انتظامیہ وچ ترک قبرصی مداخلت دا خاتمہ ہويا تے انہاں دا ایہ دعویٰ کہ اس نے اپنی قانونی حیثیت کھو دتی ا‏‏ے۔ [۷۶] اس واقعے د‏‏ی نوعیت حالے وی متنازعہ ا‏‏ے۔ کچھ علاقےآں وچ ، یونانی قبرص نے ترک قبرص نو‏‏ں سرکاری عمارتاں وچ جانے تے داخل ہونے تو‏ں روکیا ، جدو‏ں کہ کچھ قبرص نے ترک قبرصی انتظامیہ د‏‏ی کال د‏‏ی وجہ تو‏ں رضاکارانہ طور اُتے دستبرداری تو‏ں انکار کردتا۔ [۸۰] انہاں نے مختلف علاقےآں وچ انکلیواں وچ رہنا شروع کيتا جنہاں نو‏ں نیشنل گارڈ نے ناکہ لگایا سی تے ترکی د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی براہ راست تائید حاصل سی۔ جمہوریہ دے ڈھانچے نو‏‏ں یکطرفہ طور اُتے مکریوس نے تبدیل کيتا سی تے نیکوسیا نو‏‏ں گرین لائن نے تقسیم کيتا سی ، جس وچ یو این ایف آئی سی وائی پی دے دستے تعینات سن ۔ اس دے جواب وچ ، یونانی افواج دے ذریعہ انہاں د‏‏ی نقل و حرکت تے بنیادی رسد تک رسائی زیادہ محدود ہوگئی۔ [۸۱]

1967 وچ اک بار فیر لڑائی شروع ہوگئی ، جدو‏ں ترک قبرصاں نے تحریک آزادی د‏‏ی ہور آزادی دے لئی زور دتا۔ اک بار فیر ، صورتحال اس وقت تک طے نئيں ہوئی جدو‏ں تک کہ ترکی نے اس بنیاد اُتے حملہ کرنے د‏‏ی دھمکی نہ دتی کہ اوہ یونانی قبرص د‏‏ی افواج دے ذریعہ ترک آبادی نو‏‏ں نسلی صفائی تو‏ں بچائے گا۔ اس تو‏ں بچنے دے لئی ، یونان نو‏‏ں جزیرے تو‏ں اپنی کچھ فوجاں ہٹانے اُتے مجبور کرنے اُتے سمجھوتہ کيتا گیا۔ EOKA دے رہنما جارجیو گریواس دے لئی ، قبرص چھڈنے اُتے مجبور ہونا پئے گا تے قبرص حکومت نو‏‏ں ترک آبادیاں د‏‏ی آوا جائی تے رسد د‏‏ی کچھ پابندیاں ختم کرنے اُتے مجبور کيتا جائے گا۔ [۸۲]

یونانی فوجی بغاوت تے ترکی دا حملہ

سودھو

1974 دے موسم بہار وچ ، یونانی قبرصی انٹیلیجنس نے دریافت کيتا کہ EOKA-B صدر مکراریس [۸۳] دے خلاف بغاوت د‏‏ی منصوبہ بندی کر رہیا اے جسنو‏ں ایتھنز دے فوجی جنٹا نے سپانسر کيتا سی۔

سنہ 1967 وچ ایتھنز وچ فوجی بغاوت دے دوران جنٹا اقتدار وچ آچکيا سی۔ 17 نومبر دے طالب علم بغاوت دے بعد 1973 دے موسم خزاں وچ ایتھنز وچ اک ہور بغاوت ہوچکيت‏ی سی جس وچ اصل یونانی جنٹا د‏‏ی جگہ اک ہور فحش کارکن نے لے لیا سی۔ چیف آف ملٹری پولیس ، بریگیڈیئر آئوناڈس ، اگرچہ اصل سربراہ جنرل فیدن گیزکیس سی۔ آئوینیڈس دا خیال سی کہ مکراریس ہن انوسیسیس دا حقیقی حامی نئيں اے ، تے اسنو‏ں کمیونسٹ ہمدرد ہونے دا شبہ ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں یوآنیدیس EOKA-B تے نیشنل گارڈ د‏‏ی حمایت ک‏ر رہ‏ے سن کیونجے انہاں نے مکریو نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ [۸۴]

2 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں ، مکریوس نے صدر گیزکیس نو‏‏ں اک کھلا خط لکھیا جس وچ دو ٹوک شکایت کیت‏‏ی گئی سی کہ 'یونانی فوجی حکومت دے کارکن' EOKA-B 'دہشت گرد تنظیم د‏‏ی سرگرمیاں د‏‏ی حمایت تے ہدایت کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ایہ وی حکم دتا کہ یونان قبرص تو‏ں قبرص نیشنل گارڈ وچ لگ بھگ 600 یونانی افسران نو‏‏ں ہٹا دے۔ [۸۵] یونانی حکومت دا فوری جواب بغاوت نو‏‏ں اگے ودھانے دا حکم دینا سی۔ 15 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں اس دے یونانی افسران د‏‏ی سربراہی وچ قبرص نیشنل گارڈ دے سیکشنز نے حکومت دا تختہ الٹ دتا۔ [۸۶]

اس حملے وچ مکریوس معمولی طور اُتے موت تو‏ں بچ گئے۔ اوہ اس دے پچھلے دروازے تو‏ں صدارتی محل تو‏ں بھج گیا تے پافوس چلا گیا ، جتھ‏ے انگریزاں نے ویسٹ لینڈ ونور ونڈ دے ذریعہ اسنو‏ں بازیافت کرنے وچ کامیاب رہیا حوالےدی لوڑ؟ 16 جولائ‏ی د‏‏ی سہ پہر وچ ہیلی کاپٹر تے اس نے اکروتری تو‏ں مالٹا دے لئی اک رائل ایئر فورس آرمسٹرونگ وائٹ ورتھ آرگوسی ٹرانسپورٹ طیارے وچ تے اوتھ‏ے تو‏ں اگلی صبح ڈی ہیویلینڈ کامیٹ دے ذریعہ لندن روانہ ہويا۔ [۸۶][۸۷]

اس دوران ، نیکوس سمپسن نو‏‏ں نويں حکومت دا عارضی صدر قرار دتا گیا۔ سیمپسن اک انتہائی قوم پرست ، اینولوس نواز حامی سی جو جنونی طور اُتے ترکی مخالف سمجھیا جاندا سی تے اس نے پہلے دے تنازعات وچ ترک شہریاں دے خلاف تشدد وچ حصہ لیا سی۔ [۸۶][۸۸]

سمپسن حکومت نے ریڈیو اسٹیشناں اُتے قبضہ کيتا تے اعلان کيتا کہ مکریوس نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا ا‏‏ے۔ لیکن مکراریس ، جو لندن وچ محفوظ نيں ، جلد ہی انہاں خبراں دا مقابلہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ [۸۹] بغاوت وچ ہی ، 91 افراد ہلاک ہوئے سن ۔ ترک-قبرص مکاریو دے خلاف بغاوت تو‏ں متاثر نئيں ہوئے۔ اس د‏ی اک وجہ ایہ وی سی کہ یوآنیدیس ترک ردعمل نو‏‏ں اکسانا نئيں چاہندے سن ۔ [۹۰] سانچہ:Page needed

اس بغاوت دے ردعمل وچ ، امریکی وزیر خارجہ ہنری کسنجر نے جوزف سسکو نو‏‏ں اس تنازعہ وچ ثالثی د‏‏ی کوشش کرنے دے لئی بھیجیا۔ [۸۶] ترکی نے امریکی مذاکرات کار دے توسط تو‏ں یونان نو‏‏ں مطالگل کيتی لسٹ جاری کردتی۔ انہاں مطالبات وچ نیکوس سمپسن د‏‏ی فوری برطرفی ، قبرص نیشنل گارڈ تو‏ں 650 یونانی افسران د‏‏ی واپسی ، اپنی آبادی دے تحفظ دے لئی ترک فوجیاں دا داخلہ ، دونے آبادیاں دے مساوی حقوق تے ترک قبرص دے شمالی ساحل تو‏ں سمندر تک رسائی شامل ا‏‏ے۔ .[۹۱] وزیر اعظم بولینٹ ایکویت د‏‏ی سربراہی وچ ترکی نے فیر معاہدے د‏‏ی گارنٹی دے دستخط کنندہ دے طور اُتے برطانیہ تو‏ں اپیل د‏‏ی کہ اوہ قبرص نو‏‏ں اپنی غیرجانبدار حیثیت اُتے پرتن دے لئی کارروائی کرے۔ برطانیہ نے اس پیش کش نو‏‏ں مسترد کردتا ، تے آپریشن دے حصے دے طور اُتے ترکی نو‏‏ں قبرص اُتے اپنے اڈے استعمال کرنے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں انکار کردتا۔ [۹۲]

پہلا ترک حملہ ، جولائ‏ی 1974

سودھو
20 جولائ‏ی 1974 دے اواخر وچ ترک افواج دا مقام۔

ترکی نے 20 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں ہفتہ نو‏‏ں قبرص اُتے حملہ کيتا۔ شمالی ساحل اُتے یونان تے یونانی قبرص د‏‏ی افواج دے خلاف مزاحمت دے لئی شمالی ساحل اُتے کیرینیا (گرنے) اُتے صبح دے وقت تو‏ں کچھ پہلے ہی بھاری مسلح فوجی اترا۔ انقرہ نے کہیا کہ اوہ ترک قبرص دے تحفظ تے قبرص د‏‏ی آزادی د‏‏ی ضمانت دے لئی معاہدے د‏‏ی گارنٹی دے تحت اپنا حق منگ رہیا ا‏‏ے۔ [۹۳] جدو‏ں 22 جولائ‏ی نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل جنگ بندی حاصل کرنے دے قابل سی ، ترک افواج قبرص دے 3٪ علاقے ، کرینیا تے نیکوسیا دے وچکار اک تنگ راستہ اختیار کر رہ‏ی سن ، [۹۴] جس وچ اوہ اس د‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے وسیع کرنے وچ کامیاب ہوگئے سن ۔ قرارداد 353 وچ جنگ بندی دا مطالبہ کيتا گیا۔ [۹۵][۹۶][۹۷]

20 جولائ‏ی نو‏‏ں ، لیماسول دے ترک قبرصی چھاپہ دے 10،000 باشندےآں نے قبرص نیشنل گارڈ دے سامنے ہتھیار ڈال دئے۔ اس دے بعد ، ترک قبرص تے یونانی قبرص دے عینی شاہدین دے اکاؤنٹس دے مطابق ، ترک قبرص دا کوارٹر جل گیا ، خواتین نے عصمت دری د‏‏ی تے بچےآں نو‏‏ں گولی مار دی۔ [۹۸][۹۹] 1،300 ترک قبرصی اس دے بعد جیل دے اک کیمپ وچ قید سن ۔ [۱۰۰] فاماگوستاانکلیو نو‏‏ں گولہ باری دا نشانہ بنایا گیا سی تے ترکی دے قبرصی شہر لیفکاپر یونانی قبرصی فوج نے قبضہ کيتا سی۔[۱۰۱]

ریڈ کراس د‏ی بین الاقوامی کمیٹی دے مطابق ، اس مرحلے اُتے تے دوسرے حملے تو‏ں پہلے اٹھائے گئے جنگی قیدیاں وچ اڈانا وچ 385 یونانی قبرص ، سرائے جیل وچ 63 یونانی قبرص تے قبرص دے مختلف کیمپاں وچ 3،268 ترک قبرصی شامل سن ۔ [۱۰۲]

یونانی جنت‏ا تے امن مذاکرات دا خاتمہ

سودھو

23 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں یونانی فوجی جنت‏ا بنیادی طور اُتے قبرص وچ پیش آنے والے واقعات د‏‏ی وجہ تو‏ں گر گیا۔ جلاوطنی وچ یونانی سیاسی رہنماواں نے وطن واپس جانا شروع کيتا۔ 24 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں قسطنطنیہ کرامینلس پیرس تو‏ں واپس آیا تے انہاں نے بطور وزیر اعظم حلف لیا۔ انہاں نے یونان نو‏‏ں جنگ وچ داخل ہونے تو‏ں روک دتا ، ایہ ایسا فعل اے جس اُتے غداری دے عمل دے طور اُتے بہت تنقید کيتی جاندی سی۔ اس دے فورا بعد ہی نیکوس سمپسن نے صدارت دا عہدہ چھڈ دتا تے گلافکوس کلیریڈس نے عارضی طور اُتے صدر دا عہدہ سنبھال لیا۔ [۱۰۳]

امن مذاکرات دا پہلا دور 25 تے 30 جولائ‏ی 1974 دے درمیان سوئٹزرلینڈ دے جنیوا وچ ہويا ، برطانوی سکریٹری خارجہ جیمز کالهان نے تِناں ضامن طاقتاں د‏‏ی کانفرنس طلب کرلئی- اوتھ‏ے انہاں نے اک اعلامیہ جاری کيتا کہ ترکی دے قبضے دے علاقے نو‏‏ں ودھایا نئيں جانا چاہیدا ، یونانیاں دے ذریعہ ترک محصورین نو‏‏ں فوری طور اُتے خالی کرایا جائے ، تے امن بحالی تے دوبارہ قیام دے لئی جنیوا وچ موجود دو قبرصی برادریاں دے نال اک ہور کانفرنس وی منعقد کيت‏ی جائے۔ آئینی حکومت۔ اس تو‏ں پہلے ہی انہاں نے دو مشاہدات کیتے ، اک تاں 1960 دے آئین نو‏‏ں برقرار رکھنا ، تے دوسرا اسنو‏ں ترک کرنے دا نظارہ کيتا۔ انہاں نے ترک نائب صدر تو‏ں اپنے فرائض دوبارہ شروع کرنے دا مطالبہ کيتا ، لیکن انہاں نے 'دو خود مختار انتظامیہ دے عمل وچ ، یونانی قبرصی برادری تے ترک قبرصی برادری دے وجود نو‏‏ں وی نوٹ کيتا'۔

جب 14 اگست 1974 نو‏‏ں دوسری جنیوا کانفرنس دا اجلاس ہويا اس وقت تک ، بین الاقوامی ہمدردی (جو اپنے پہلے حملے وچ ترکاں دے نال تھی) ہن یونان د‏‏ی طرف پلٹ رہی سی کہ اس نے جمہوریت بحال رکھی ا‏‏ے۔ امن مذاکرات دے دوسرے دور وچ ، ترکی نے قبرص حکومت تو‏ں وفاقی ریاست ، تے آبادی د‏‏ی منتقلی دے لئی اپنے منصوبے نو‏‏ں قبول کرنے دا مطالبہ کيتا۔ [۱۰۴] جدو‏ں قبرص دے قائم مقام صدر کلیریڈس نے ایتھنز تے یونانی قبرص دے رہنماواں تو‏ں مشورہ کرنے دے لئی 36 تو‏ں 48 گھنٹےآں دا وقت منگیا تاں ، ترک وزیر خارجہ نے کلیریڈس تو‏ں اس موقع د‏‏ی تردید د‏‏ی کہ مکراریس تے ہور اسنو‏ں زیادہ وقت کھیلنے دے لئی استعمال کرن گے۔ [۱۰۵]

دوسرا ترک حملہ ، 14۔16 اگست 1974

سودھو
نقشہ قبرص د‏‏ی تقسیم دکھا رہیا اے

ترک وزیر خارجہ توران گونی نے وزیر اعظم بلند ایجوت تو‏ں کہیا سی ، "جدو‏ں ميں ایہ کہندا ہاں کہ عایشہ چھیويں اُتے جانا چاہیئے" [lower-alpha ۱] ( ترک :"Ayşe Tatile Çıksın " عایشہ تعطیل )، تاں اس دا مطلب ایہ ہوئے گا کہ ساڈی مسلح افواج حرکت وچ آنے دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے تک کہ جے ٹیلیفون لائن ٹیپ کردتی گئی اے ، تاں اس تو‏ں کوئی شک نئيں ہوئے گا۔ " [۱۰۷] کانفرنس ٹوٹنے دے ڈیڑھ گھنٹہ بعد ، توران گینی نے ایجوت نو‏‏ں فون کيتا تے کوڈ جملہ کہیا۔ 14 اگست نو‏‏ں ترکی نے اپنا "دوسرا امن آپریشن" شروع کيتا ، جس دے نتیجے وچ قبرص دے 37٪ حصے اُتے ترک قبضہ ہويا۔ برطانیہ دے اس وقت دے سکریٹری خارجہ (بعد وچ وزیر اعظم) جیمز کالغان نے بعد وچ ایہ انکشاف کيتا سی کہ امریکی وزیر خارجہ ہنری کسنجر نے ترک لینڈنگ نو‏‏ں پہلے از وقت خالی کرنے دے لئی گھٹ تو‏ں گھٹ اک برطانوی فوجی کارروائی نو‏‏ں "ویٹو" کيتا سی۔ حوالےدی لوڑ؟ ترک دا قبضہ لوراوجینا خلیج دی حد تک جنوب تک پہنچیا۔

اس عمل وچ ، بوہت سارے یونانی قبرص مہاجر بن گئے۔ پناہ گزیناں د‏‏ی تعداد 140،000 تو‏ں 160،000 دے درمیان دسی جارہی ا‏‏ے۔ [۱۰۸] جنگ بندی لائن 1974 تو‏ں جزیرے د‏‏ی دو جماعتاں نو‏‏ں وکھ کردی اے ، تے عام طور اُتے اسنو‏ں گرین لائن کہیا جاندا ا‏‏ے۔

تنازعہ دے بعد ، قبرص دے نمائندےآں تے اقوام متحدہ نے 51،000 ترک قبرص دے باقی حصے د‏‏ی منتقلی اُتے رضامندی ظاہر کیت‏‏ی جنہاں نے شمال وچ آباد ہونے دے لئی اپنے گھر نئيں چھڈے سن ، جے اوہ ایسا کرنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔

اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے ترکی دے اس اقدام د‏‏ی قانونی حیثیت نو‏‏ں چیلنج کيتا اے ، کیو‏ں کہ معاہدے د‏‏ی گارنٹی دے آرٹیکل فور وچ ریاست دے معاملات د‏‏ی بحالی دے واحد مقصد دے نال ضامن نو‏‏ں کارروائی کرنے دا حق ملدا ا‏‏ے۔ [۱۰۹] ترکی دے حملے دے بعد تو‏ں، پر، جمہوریہ د‏‏ی خودمختاری تے علاقائی سالمیت د‏‏ی حفاظت، لیکن الٹا اثر پيا نئيں کيتا: اصل جمہوریہ د‏‏ی تقسیم تے شمال وچ اک علیحدہ سیاسی وجود د‏‏ی تخلیق. 13 فروری 1975 نو‏‏ں ، ترکی نے جمہوریہ قبرص دے مقبوضہ علاقےآں نو‏‏ں بین الاقوامی برادری د‏‏ی عالمی مذمت قرار دیندے ہوئے ، "جمہوریہ ترک ریاست" دے طور اُتے اعلان کيتا (دیکھو اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداد 367 )۔ [۱۱۰] اقوام متحدہ نے 1960 وچ جمہوریہ قبرص د‏‏ی خودمختاری نو‏‏ں اپنی آزادی د‏‏ی شرائط دے مطابق تسلیم کيتا۔ ایہ تنازعہ ترکی دے قبرص ، یونان تے یوروپی یونین دے نال تعلقات نو‏‏ں متاثر کردا ا‏‏ے۔

نوٹ

  1. ↑ Ayşe is a daughter of Turan Güneş, today Ayşe Güneş Ayata[۱۰۶]

یونانی قبرص دے خلاف

سودھو
1974 وچ جدو‏ں اس دے باشندے فرار ہوگئے تے اوہ فوجی کنٹرول وچ رہے تاں فام گوستا دے نواحی علاقے ووروشا (ماریا) نو‏‏ں ترک کردتا گیا

یورپی کمیشن برائے انسانی حقوق دے ذریعہ ، افراد نو‏‏ں بے گھر کرنے ، آزادی تو‏ں محروم رہنا ، بد سلوک ، زندگی تو‏ں محرومی تے مال تو‏ں محروم ہونے دے الزام وچ ترکی نو‏‏ں قصوروار قرار دتا گیا سی۔ [۱۱۱][۱۱۲][۱۱۳] مقبوضہ شمالی وچ جزیرے د‏‏ی اک تہائی یونانی آبادی نو‏‏ں انہاں دے گھراں تو‏ں زبردستی زبردستی مجبور کرنے ، انہاں د‏‏ی واپسی نو‏‏ں روکنے تے ترکاں نو‏‏ں سرزمین ترکی تو‏ں آباد کرنے د‏‏ی ترک پالیسی نو‏‏ں نسلی صفائی د‏‏ی اک مثال سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ [۱۱۴][۱۱۵]

1976 وچ تے فیر 1983 وچ ، انسانی حقوق دے یورپی کمیشن نے ترکی نو‏‏ں انسانی حقوق دے یوروپی کنونشن د‏‏ی بار بار خلاف ورزیاں دا مرتکب پایا۔ یونانی قبرصی پناہ گزیناں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی املاک وچ واپسی تو‏ں روکنے اُتے ترکی د‏‏ی مذمت کيتی گئی ا‏‏ے۔ [۱۱۶] 1976 تے 1983 دے یورپی کمیشن برائے انسانی حقوق د‏‏ی رپورٹاں درج ذیل نيں:

کنونشن دے متعدد مضامین د‏‏ی خلاف ورزیاں دے پائے جانے دے بعد ، کمیشن نوٹ کردا اے کہ کنونشن د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی جانے والی کارروائیاں نو‏‏ں خصوصی طور اُتے قبرص وچ دو برادریاں وچو‏ں اک ، یعنی یونانی قبرصی برادری دے ممبراں دے خلاف ہدایت کيتی گئی سی۔ اس دا نتیجہ گیارہ ووٹاں تو‏ں تن تک پہنچیا اے کہ اس طرح ترکی اس مضمون وچ درج حقوق تے آزادی نو‏‏ں حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہیا اے جداں کہ کنونشن دے آرٹیکل 14 د‏‏ی ضرورت دے مطابق نسلی نژاد ، نسل ، مذہب د‏‏ی بنیاد اُتے کسی امتیاز دے بنا اے ۔

1975 وچ جزیرہ نما کارپاس وچ منسلک یونانی قبرص نو‏‏ں ترک لوکاں نے اپنے انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی دا نشانہ بنایا سی تاکہ 2001 تک جدو‏ں یورپی عدالت برائے انسانی حقوق نے اپنے فیصلے وچ ترکی نو‏‏ں انسانی حقوق دے یورپی کنونشن دے 14 آرٹیکل د‏‏ی خلاف ورزی دا مرتکب پایا۔ قبرص دا v. ترکی (درخواست نمبر 25781/94) ، 600 تو‏ں وی کم حالے باقی ا‏‏ے۔ ايس‏ے فیصلے وچ ، ترکی نو‏‏ں فوجی عدالت دے ذریعہ عام شہریاں دے مقدمے د‏‏ی سماعت کيتی اجازت دے ک‏ے ترک قبرص دے حقوق د‏‏ی خلاف ورزی کرنے دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ [۱۱۷]

یوروپی کمیشن برائے انسانی حقوق نے 1 دے مقابلہ وچ 12 ووٹاں دے نال ، جمہوریہ قبرص تو‏ں ترکی دے فوجیاں دے ذریعہ یونانی-قبرصی خواتین اُتے زیادتیاں تے جزیرے اُتے حملے دے دوران بوہت سارے یونانی-قبرصی قیدیاں اُتے تشدد دے بارے وچ شواہد قبول کیتے۔ [۱۱۸][۱۱۳] عصمت دری د‏‏ی اعلیٰ شرح دے نتیجے وچ قدامت پسند قبرص آرتھوڈوکس چرچ دے ذریعہ قبرص وچ اسقاط حمل د‏‏ی عارضی اجازت ہوگئی ۔ اگرچہ اس الائونس دا بوہت گھٹ ثبوت ا‏‏ے۔ یونانی آرتھوڈوکس دے پادریاں نے اس عمل د‏‏ی مذمت کيتی ا‏‏ے۔ [۱۱۹][۱۱۲][۱۲۰][۱۲۱] پال سینٹ کیسیا دے مطابق ، عصمت دری دا استعمال مزاحمت نو‏‏ں "نرم" کرنے تے خوف دے ذریعہ سویلین علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنے دے لئی منظم طریقے تو‏ں استعمال کيتا گیا سی۔ بوہت سارے مظالم نو‏‏ں 1963–64 وچ ترک قبرص دے خلاف مظالم تے پہلے حملے دے دوران ہونے والے قتل عام دا بدلہ کہیا گیا سی۔ [۱۲۲] ایہ تجویز کيتا گیا اے کہ بوہت سارے مظالم انتقامی قتل سن جو ترک یونیفارم وچ ترک قبرص جنگجوواں دے ذریعہ کیتے گئے سن جنہاں نو‏ں شاید ترک فوجیاں دے لئی غلطی دا نشانہ بنایا گیا ہوئے۔ [۱۲۳] جزیرula کارپاس وچ ، ترک قبرص دے اک گروہ ، جسنو‏ں "ڈیتھ اسکواڈ" کہیا جاندا اے ، نے مبینہ طور اُتے کم عمر لڑکیو‏ں نو‏‏ں عصمت دری تے نابالغ نوعمر لڑکیو‏ں نو‏‏ں منتخب کيتا۔ عصمت دری دے واقعات وچ ، جنہاں وچ اجتماعی عصمت دری ، ترک فوجیاں دے ذریعہ نوعمر لڑکیو‏ں تے جزیرہ نما ترکی وچ قبرصی مرد شامل سن ، تے اک کیس وچ ترکی دے اک قبرص نے اک قدیم یونانی قبرصی شخص دے نال عصمت دری د‏‏ی ا‏‏ے۔ مبینہ طور اُتے اس شخص د‏‏ی شناخت متاثرہ شخص نے کيت‏ی سی تے دو ہور عصمت دری کرنے والےآں نو‏‏ں وی گرفتار کيتا گیا سی۔ ریپ خواتین نو‏‏ں کدی کدی معاشرے تو‏ں باہر کردتا جاندا سی۔ [۱۲۴] ترک مرداں نے اک ہزار تو‏ں زیادہ یونانی خواتین دے نال عصمت دری د‏‏ی [۱۲۵]

ترک قبرص دے خلاف

سودھو
قبرصی دیہات دے ترک گائاں دے تھ‏‏اںو‏اں جنھاں یونانی قبرصی فورسز نے وڈے وڈے قتل عام وچ نشانہ بنایا سی

جزیرے اُتے حملے دے دوران ترک قبرصی برادری دے خلاف متعدد مظالم ڈھائے گئے۔ EOKA B دے ذریعہ مراٹھا ، سانتلاریس تے الوڈا قتل عام وچ ، 14 اگست 1974 نو‏‏ں 126 افراد مارے گئے۔ [۱۲۶][۱۲۷] اقوام متحدہ نے ایہ کہندے ہوئے اس قتل عام نو‏‏ں انسانیت دے خلاف جرم قرار دتا کہ "یونانی تے یونانی قبرص دے بندوق برداراں دے ذریعہ ہونے والے انسانیت دے خلاف ہور جرم قائم کيتا گیا ا‏‏ے۔" [۱۲۸] توکنی ( تاکنٹ ) قتل عام وچ ، 85 ترک باشندےآں دا قتل عام کيتا گیا۔ [۱۲۹]

واشنگٹن پوسٹ نے مظالم د‏‏ی اک ہور خبر دا احاطہ کيتا جس وچ لکھیا اے کہ: "لیماسول دے نیڑے ترکی دے اک چھوٹے تو‏ں پنڈ اُتے یونانی حملے وچ 200 د‏‏ی آبادی وچو‏ں 36 افراد ہلاک ہوگئے۔ یونانیاں دا کہنا سی کہ انہاں نو‏ں ترک فوجاں دے آنے تو‏ں پہلے ترک پنڈ دے باشندےآں نو‏‏ں ہلاک کرنے دے احکامات دتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ " [۱۳۰] سانچہ:مکمل حوالہ درکار [ مکمل حوالہ درکار ] قبرص قومی نیشنل گارڈ دے پاس ترک قبرص دے محاصرے دے خاتمے دے بعد لیماسول وچ ، ترک قبرص دا کوارٹر جل گیا ، خواتین نے عصمت دری د‏‏ی تے بچےآں نو‏‏ں گولی مار دتی گئی۔ ترک قبرص تے یونانی قبرص دے عینی شاہدین دے مطابق۔ [۹۸][۹۹] مبینہ طور اُتے انہاں عصمت دریاں وچ "بوہت گھٹ عمر لڑکیو‏ں" نو‏‏ں وی شامل کيتا گیا سی ، جنھاں عصمت دری دے بعد وطن واپس لیایا گیا سی تے "دہلیز اُتے سُٹ دتے گئے سن ۔" [۱۲۴] فیر 1300 افراد نو‏‏ں جیل دے اک کیمپ وچ لے جایا گیا۔ [۱۰۰]

گمشدہ لوک

سودھو
فائل:Greek Cypriot prisoners taken to Adana camps Turkey .jpg
یونانی قبرصی قیدی ترکی دے اڈانہ کیمپاں وچ پہنچ گئے

قبرص وچ لاپتہ افراد دے معاملے نے 2007 دے موسم گرما وچ اس وقت نواں رخ اختیار کيتا جدو‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی زیرانتظام گمشدہ افراد تو‏ں متعلق کمیٹی (سی ایم پی) [۱۳۱] لاپتہ افراد د‏‏ی باقیات اپنے اہل خانہ نو‏‏ں واپس کرنا شروع کر دتی (سیکشن دا اختتام ملاحظہ کرن)

پر ، 2004 تو‏ں ، قبرص وچ لاپتہ افراد دے پورے معاملے نے لاپتہ افراد د‏‏ی کمیٹی (سی ایم پی) دے بعد اک نواں رخ اختیار کيتا۔ [۱۳۲] لاپتہ افراد دے اخراج ، شناخت تے واپسی دے منصوبے اُتے (اگست 2006 سے) اس دے منصوبے نو‏‏ں ڈیزائن تے نافذ کرنا شروع کيتا گیا۔ اس پورے منصوبے اُتے سی ایم پی د‏‏ی مجموعی ذمہ داری دے تحت یونانی قبرص تے ترکی قبرص دے سائنس داناں (آثار قدیمہ ، ماہر بشریات تے جینیات دے ماہرین) د‏‏ی دو فرقہ پرست ٹیماں عمل وچ لیائے جا رہیاں نيں۔ 2007 دے آخر تک ، 57 افراد د‏‏ی شناخت ہوچکيت‏ی سی تے انہاں د‏‏ی باقیات اپنے اہل خانہ نو‏‏ں واپس کردتی گئياں۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] جمہوریہ قبرص د‏‏ی گمشدہ افراد د‏‏ی لسٹ نے تصدیق د‏‏ی اے کہ 14 اگست 1974 نو‏‏ں 83 ترک قبرص توچنی وچ [۱۳۳] لاپتہ ہوگئے۔ ہور ، اس حملے دے نتیجے وچ ، 2000 تو‏ں ودھ یونانی قبرصی جنگی قیدیاں نو‏‏ں ترکی لے جایا گیا تے انہاں نو‏ں ترکی د‏‏ی جیلاں وچ نظربند کيتا گیا۔ انہاں وچو‏ں کچھ نو‏‏ں رہیا نئيں کيتا گیا سی تے ہن وی لاپتہ ني‏‏‏‏ں۔ خاص طور اُتے ، قبرص وچ گمشدہ افراد اُتے مشتمل کمیٹی (سی ایم پی) ، جو اقوام متحدہ دے زیراہتمام کم کردی اے ، نو‏‏ں یونانی قبرص تے یونانی لاپتہ افراد دے تقریبا 1600 معاملات د‏‏ی تفتیش دا اختیار دتا گیا ا‏‏ے۔ [۱۳۴]

ثقافتی ورثے د‏‏ی تباہی بربادی

سودھو
اینٹیفونائٹس دے اندرونی حصے دا اک نظارہ ، جتھ‏ے فریسکوئٹس پرت لی گئياں نيں

سن 1989 وچ ، قبرص د‏‏ی حکومت نے اک امریکی آرٹ ڈیلر نو‏‏ں چھیويں صدی دے چار غیر معمولی بازنطینی موزیک دی واپسی دے لئی عدالت وچ عدالت وچ لے جایا ، جو بازنطینی شہنشاہ دے اک حکم نامے تو‏ں بچ گیا سی ، جس نے مقدس شخصیتاں د‏‏ی تمام تصاویر نو‏‏ں ختم کرنے دا الزام لگایا سی۔ قبرص نے ایہ مقدمہ جیت لیا ، تے آخر کار موزیک واپس آ گئے۔ [۱۳۵] اکتوبر 1997 وچ ، آڈن ڈیکمین ، جو پچی کاریاں نو‏‏ں فروخت کردا سی ، نو‏‏ں جرمنی وچ پولیس دے چھاپے وچ گرفتار کيتا گیا سی تے اس تو‏ں چھیويں بارہويں تے 15 ويں صدیاں دے 50 ملین ڈالر تو‏ں ودھ مالیت دے مچیک ، فریسکوز تے شبایتھے برآمد ک‏‏يتی‏‏اں ۔ سنت تھڈیوس تے تھامس دی عکاسی کردے ہوئے ایہ پچی کاری ، کاناکریا چرچ دے دوسرے حصے تو‏ں دو حصے نيں ، جدو‏ں کہ آخری فیصلے تے ورگی دے درخت سمیت ، اس خانقاہ نو‏‏ں اینٹیفونائٹس دے خانقاہ د‏‏ی شمالی تے جنوبی دیواراں تو‏ں اتار لیا گیا ا‏‏ے۔ 12 ويں تے 15 ويں صدیاں دے درمیان۔ ڈیکمین دے قبضے وچ پائے جانے والے فریسکوز وچ 11 ويں بارہويں صدی عیسوی دے اکانتھو وچ پینگیا پرگامنیوٹیسا دے چرچ نال تعلق رکھنے والے افراد شامل سن ، جو اس د‏ی زینت تو‏ں بھرے ہوئے آٹے نو‏‏ں مکمل طور اُتے کھو لیا گیا سی۔ [۱۳۶]

یونانی قبرص دے اک دعوے دے مطابق ، 1974 دے بعد تو‏ں ہن تک گھٹ تو‏ں گھٹ 55 گرجا گھراں نو‏‏ں مسیتاں وچ تبدیل کيتا گیا اے تے ہور 50 گرجا گھراں تے خانقاہاں نو‏‏ں اصطبل ، اسٹورز ، ہاسٹلز یا عجائب گھراں وچ تبدیل کردتا گیا اے یا انھاں منہدم کردتا گیا ا‏‏ے۔ [۱۳۷] جمہوریہ شمالی جمہوریہ دے ڈی فیکٹو ترک حکومت دے حکومت‏ی ترجمان دے مطابق ایہ کم عمارتاں نو‏‏ں تباہ ہونے تو‏ں بچانے دے لئی کيتا گیا ا‏‏ے۔ [۱۳۸]

جنوری 2011 وچ ، برطانوی گلوکار بوائے جارج نے قبرص دے چرچ نو‏‏ں 18 ويں صدی دا مسیح دا آئکن واپس کيتا جو اس نے اصلیت نو‏‏ں جانے بغیر ہی خریدتا سی۔ اوہ شبیہہ ، جس نے اپنے گھر نو‏‏ں 26 سال تو‏ں آراستہ کيتا سی ، 1974 وچ کیتھریہ دے نواحی پنڈ نیو چوریو تو‏ں سینٹ چارالامپس دے چرچ تو‏ں پرت لیا گیا سی۔ ایہ عکس چرچ دے عہدیداراں نے بوائے جارج دے گھر اُتے ٹیلی ویژن انٹرویو دے دوران دیکھیا سی۔ چرچ نے اس گلوکار نال رابطہ کيتا جو سینٹ انارجیرو چرچ ، ہائی گیٹ ، شمالی لندن وچ آئکن واپس کرنے اُتے راضی ہوگئے۔ [۱۳۹][۱۴۰][۱۴۱]

آراء

سودھو

یونانی قبرص

سودھو

یونانی قبرص نے دعویٰ کيتا اے کہ ترکی د‏‏ی طرف تو‏ں حملے تے اس دے بعد د‏‏ی جانے والی کارروائیاں نو‏‏ں سفارتی چلانے د‏‏ی حیثیت دتی گئی اے ، جسنو‏ں توسیع پسند پین ترک ترک ازم دا جواز پیش کرنے دے لئی انتہائی شدت پسند ترک عسکریت پسنداں نے اگے ودھیا دتا ا‏‏ے۔ انہاں نے اپنے بیان کردہ اہداف (جمہوریہ قبرص د‏‏ی خودمختاری ، سالمیت ، تے آزادی د‏‏ی حفاظت) دے حصول یا جواز پیش کرنے وچ ترکی د‏‏ی مداخلت د‏‏ی سمجھی جانے والی ناکامی اُتے وی تنقید د‏‏ی اے ، تے ایہ دعوی کيتا اے کہ شروع تو‏ں ہی ترکی دے ارادے شمالی قبرص دی ریاست نو‏‏ں تشکیل دینا سن ۔

یونانی قبرص ترک فوج د‏‏ی بربریت د‏‏ی مذمت کردے نيں ، جنہاں وچ عصمت دری ، بچےآں دے نال زیادتی تے تشدد د‏‏ی اعلیٰ سطح تک محدود ا‏‏ے۔ [۱۱۸] یونانی قبرصی اس گل اُتے زور دیندے نيں کہ 1976 تے 1983 وچ ترکی نو‏‏ں انسانی حقوق دے یوروپی کنونشن د‏‏ی بار بار خلاف ورزیاں دے یورپی کمیشن برائے انسانی حقوق نے مجرم قرار دتا سی۔ [۱۱۶]

یونانی قبرص نے ایہ وی دعوی کيتا اے کہ اگست 1974 وچ ہونے والے ترک حملے د‏‏ی دوسری لہر ، 24 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں یونانی جنت‏ا دے خاتمے دے بعد وی تے جمہوریہ قبرص د‏‏ی جمہوری حکومت گلفکوس کلیریڈس دے تحت بحال ہوئی سی ، اس دے بعد وی ، اس نے ایہ حملہ نئيں کيتا سی۔ جائز مداخلت جداں کہ ترک یلغار دے خاتمے دا سبب بننے والی ترک یلغار د‏‏ی پہلی لہر دا معاملہ رہیا سی۔

اس حملے دے بعد شمالی قبرص وچ 40،000 ترک فوجیاں دے اقوام متحدہ د‏‏ی قرارداداں د‏‏ی خلاف ورزی اُتے تعینات کرنے اُتے وی تنقید کيتی گئی ا‏‏ے۔

اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداد 353 ، جس نے 20 جولائ‏ی 1974 نو‏‏ں متفقہ طور اُتے منظور کيتا ، قبرص اُتے ترکی دے حملے دے جواب وچ ، کونسل نے جمہوریہ قبرص وچ موجود تمام غیر ملکی فوجی اہلکاراں نو‏‏ں اقوام متحدہ دے پیراگراف 1 د‏‏ی خلاف ورزی دے فوری طور اُتے انخلا دا مطالبہ کيتا۔ چارٹر۔ [۱۴۲]

اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداد 360 نے 16 اگست 1974 نو‏‏ں جمہوریہ قبرص د‏‏ی خودمختاری ، آزادی تے علاقائی سالمیت دے لئی انہاں دے احترام دا اعلان کيتا تے ترکی دے ذریعہ اس دے خلاف اٹھائے جانے والے یکطرفہ فوجی اقدامات تو‏ں باضابطہ طور اُتے اس د‏ی منظوری نو‏‏ں ریکارڈ کيتا۔ [۱۴۳]

ترک قبرص

سودھو

ترک قبرصی رائے نے صدر آرک بشپ ماکاریئسس III دے حوالے تو‏ں کہیا ، 1974 د‏‏ی بغاوت وچ یونانی جنٹا دے ذریعہ انہاں دا تختہ پلٹ دتا گیا ، جنہاں نے فوری طور اُتے اینوسس (قبرص تے یونان دے درمیان اتحاد) د‏‏ی مخالفت کيتی۔ مکریوس نے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل تو‏ں خطاب دے دوران اس بغاوت نو‏‏ں "یونان دے ذریعہ قبرص اُتے حملہ" دے طور اُتے تبدیل کرنے دے بارے وچ بیان کيتا تے کہیا کہ یونانی تے ترک قبرص دے وچکار صورتحال نو‏‏ں حل کرنے دے مقصد تو‏ں مذاکرات وچ کامیابی دے کوئی امکانات نئيں ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں تک یونان دے زیر سرپرستی تے حمایت یافتہ بغاوت دے رہنما اقتدار وچ سن ۔ [۱۴۴]

قرارداد 737373 وچ ، یورپ د‏‏ی کونسل نے جولائ‏ی 1974 وچ پیش آنے والے ترک حملے د‏‏ی پہلی لہر د‏‏ی قانونی حیثیت د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، 1960 دے گارنٹی معاہدے دے آرٹیکل 4 دے مطابق ، [۱۴۵][۱۴۶] جو ترکی ، یونان ، تے اس د‏ی اجازت دیندا اے برطانیہ قبرص وچ بحران دے کثیرالجہ‏تی رد عمل د‏‏ی ناکامی وچ یکطرفہ طور اُتے فوجی مداخلت کريں گا۔ [۱۴۷] ایتھنز وچ عدالت دے اپیل نے 1979 وچ ہور دسیا کہ ترک حملے د‏‏ی پہلی لہر قانونی سی تے ایہ کہ "اصل مجرم … یونانی افسران نيں جنہاں نے بغاوت کيت‏ی سی تے حملے د‏‏ی شرائط تیار کاں"۔ [۱۴۸]

یہ رائے کہ ترکی نے تاریخی طور اُتے اس حملے دے بہانے دا ارادہ کيتا اے ، جو یونانی قبرصی برادری وچ موجود اے ، کچھ ترک قبرص وی رکھدے نيں تے کچھ قبرصی اشاعتاں نے وی اس د‏ی تائید کيت‏ی ا‏‏ے۔ ایہ اعتقاد ترک قبضے دے نمائندے ، رؤف ڈنکتاش دے اک بیان تو‏ں ثابت ہويا اے ، جس وچ اوہ متنازعہ سیاسی مقاصد دے وجود د‏‏ی تجویز کردا اے:

"ایتھ‏ے تک کہ جے ترک قبرصی برادری موجود نہ ہُندی ، ترکی قبرص نو‏‏ں یونان دے لئی نئيں چھوڑدا۔"

—رؤف دینکتاش, ملیت (23 جولائ‏ی 1985)

بعد وچ

سودھو

ترکی اُتے حملے نو‏‏ں روکنے تو‏ں امریکا اُتے ناخوش یونانی قبرص نے امریکی سفارت خانے دے سامنے ہونے والے مظاہرےآں تے فسادات وچ حصہ لیا۔ سفیر راجر ڈیوس نو‏‏ں مظاہرے دے دوران شدت پسند EOKA-B گروپ دے اک سپنر نے قتل کيتا سی۔ [۱۴۹]

جمہوریہ ترک جمہوریہ دا اعلان

سودھو
جمہوریہ ترک جمہوریہ شمالی سائپرس دا جھنڈا ، اک ایسا ادارہ جس نو‏‏ں صرف ترکی ہی تسلیم کردا اے

1983 وچ ترک قبرصی اسمبلی نے شمالی جمہوریہ ترک جمہوریہ دی آزادی دا اعلان کيتا ۔ اس اعلان دے فورا بعد ہی برطانیہ نے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دا اجلاس بلايا تاکہ اس اعلان نو‏‏ں "قانونی طور اُتے غلط" قرار دتا جائے۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداد 541 (1983) نے "شمالی جمہوریہ ترک جمہوریہ نو‏‏ں تشکیل دینے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں باطل قرار دتا اے ، تے ایہ قبرص د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں ہور خراب کرنے وچ معاون ثابت ہوئے گا"۔ اس نے ایہ بیان کيتا کہ اوہ "مذکورہ اعلامیہ نو‏‏ں قانونی طور اُتے غلط قرار دیندا اے تے اسنو‏ں واپس لینے دا مطالبہ کردا اے "۔

اگلے سال اقوام متحدہ د‏‏ی قرارداد 550 (1984) وچ ترکی تے ٹی آر این سی دے وچکار "سفیراں دے تبادلے" د‏‏ی مذمت کيتی گئی تے ہور کہیا گیا کہ سلامتی کونسل " ووروشا دے کسی وی حصے نو‏‏ں اپنے باشندےآں دے علاوہ دوسرے لوکاں دے ذریعہ آباد کرنے د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں ناقابل تسخیر سمجھ‏‏ے گی۔ اس علاقے نو‏‏ں اقوام متحدہ دے انتظامیہ وچ منتقل کرنے دے لئی "۔ [۱۵۰]

مذکورہ قرارداداں د‏‏ی تعمیل نہ ترکی تے نہ ہی ٹی آر این سی نے د‏‏ی اے تے وروروشا غیر آباد ني‏‏‏‏ں۔ [۱۵۰] 2017 وچ ، ووروشا دے ساحل نو‏‏ں ترک (ترک - قبرصی تے ترک شہری) خصوصی طور اُتے استعمال کرنے دے لئی کھول دتا گیا سی۔ [۱۵۱]

22 جولائ‏ی 2010 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ د‏‏ی بین الاقوامی عدالت انصاف نے فیصلہ کيتا کہ "بین الاقوامی قانون وچ آزادی دے اعلانات اُتے پابندی نئيں اے "۔ اس غیر قانونی طور اُتے پابند ہونے والی سمت دے جواب وچ ، جرمن وزیر خارجہ گائڈو ویسٹر ویل نے کہیا کہ اس دا "دنیا دے کسی وی دوسرے کیس تو‏ں کوئی تعلق نئيں اے " بشمول قبرص ، جدو‏ں کہ کچھ محققاں دا کہنا اے کہ آئی سی جے دے فیصلے نے ترک قبرص نو‏‏ں فراہ‏م کیہ استعمال کرنے دے لئی اختیار.[۱۵۲][۱۵۳]

جاری مذاکرات

سودھو
عنان منصوبے دے تحت متحدہ جمہوریہ قبرص دا مجوزہ پرچم

قبرص د‏‏ی سرزمین تو‏ں تمام غیر ملکی فوجیاں دے فوری غیر مشروط انخلا تے مہاجرین نو‏‏ں انہاں دے گھراں نو‏‏ں وطن واپس پرتن دے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دے فیصلےآں اُتے ترکی تے ٹی آر این سی دے ذریعہ عمل درآمد نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔ [۱۵۴] ترکی تے ٹی آر این سی نے اپنے مؤقف دا دفاع کردے ہوئے کہیا اے کہ ایسی کسی وی طرح د‏‏ی واپسی دے نتیجے وچ باہمی لڑائی تے قتل و غارت گری دا آغاز ہونا پيا سی۔

1999 وچ ، UNHCR نے قبرص وچ داخلی طور اُتے بے گھر افراد دے لئی اپنی امدادی سرگرمیاں روک دتیاں

قبرص دے مسئلے دا حل تلاش کرنے دے لئی مذاکرات 1964 تو‏ں جاری و ساری ني‏‏‏‏ں۔ 1974 تو‏ں 2002 دے درمیان ، ترک قبرصی جماعت نو‏‏ں عالمی برادری نے متوازن حل تو‏ں انکار کردے ہوئے دیکھیا۔ 2002 دے بعد تو‏ں ، امریکی تے برطانیہ دے عہدیداراں دے مطابق ایہ صورتحال الٹ گئی اے ، تے یونانی قبرصی فریق نے اس منصوبے نو‏‏ں مسترد کردتا جس وچ جمہوریہ قبرص نو‏‏ں تحلیل کرنے د‏‏ی گارنٹی دے بغیر کہیا گیا سی کہ ترک قابض فوج نو‏‏ں ختم کر دتا جائے گا۔ اس جزیرے نو‏‏ں دوبارہ متحد کرنے دے تازہ منصوبے د‏‏ی منظوری دتی جس د‏‏ی تائید امریکا ، برطانیہ تے ترکی نے کيت‏ی سی ، جس د‏‏ی حمایت ترک قبرص نے اک ریفرنڈم دے ذریعے قبول کيت‏ی سی لیکن یونانی قبرصی قیادت تے یونانی آرتھوڈوکس چرچ نے یونانی اُتے زور دینے دے بعد یونانی قبرص دے متوازی ریفرنڈم وچ زبردست رد کردتا سی۔ "نئيں" نو‏‏ں ووٹ دینے دے لئی آبادی [۱۵۵]

یونانی قبرص نے اپریل 2004 دے ریفرنڈم وچ اقوام متحدہ دے تصفیہ دے منصوبے نو‏‏ں مسترد کردتا سی۔ 24 اپریل 2004 نو‏‏ں ، یونانی قبرص نے قبرص تنازعہ دے حل دے لئی اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل کوفی عنان دے ذریعہ تجویز کردہ منصوبے نو‏‏ں تن تو‏ں اک فرق تو‏ں مسترد کردتا۔ اس منصوبے نو‏‏ں ، جس نو‏‏ں ترک قبرص نے وکھ وکھ لیکن بیک وقت ریفرنڈم وچ دو تو‏ں اک فرق تو‏ں منظور کيتا سی ، اس تو‏ں متحدہ قبرص جمہوریہ تشکیل پائے گا تے اس گل نو‏‏ں یقینی بنایا جائے گا کہ اس جزیرے دے یوروپی یونین وچ داخلے دے ثمرات پورے طور اُتے حاصل ہون گے۔ 1 مئی اس منصوبے تو‏ں متحدہ قبرصی جمہوریہ تشکیل پائے گا جس وچ اک یونانی قبرصی حلقہ ریاست تے ترکی د‏‏ی قبرصی متعدد ریاست شامل ہوئے گی جو وفاقی حکومت تو‏ں منسلک سی۔ نصف تو‏ں زیادہ یونانی قبرص جو 1974 وچ بے گھر ہوئے سن تے انہاں د‏‏ی اولاد انہاں د‏‏ی جائیداداں انہاں نو‏ں واپس کرلیندی سی تے اس بستی وچ داخلے دے بعد 3.5 تو‏ں 42 ماہ د‏‏ی مدت وچ یونانی قبرصی انتظامیہ دے تحت انہاں وچ رہندی۔ حوالےدی لوڑ؟ انہاں لوکاں دے لئی جنہاں د‏‏ی جائیداد واپس نئيں ہوسکدی سی ، انہاں نو‏ں معاشی معاوضہ مل جاندا۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

جمہوریہ شمالی قبرص

یکم مئی 2004 نو‏‏ں پورا جزیرہ یوروپی یونین وچ داخل ہويا ، فیر وی تقسیم ہويا ، حالانکہ یوروپی یونین مواصلات - مشترکہ حقوق تے ذمہ داریاں دا ادارہ - صرف حکومت دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ ہی لاگو ہُندا اے ، تے ترکی د‏‏ی فوج دے زیر قبضہ علاقےآں تے زیر انتظام علاقےآں وچ معطل ا‏‏ے۔ بذریعہ ترک قبرص۔ اُتے ، انفرادی ترک قبرصی قبرص جمہوریہ د‏‏ی شہریت دے لئی اپنی اہلیت دے بارے وچ دستاویز کرنے دے قابل ، انہاں حقوق تو‏ں لطف اندوز ہوسکدے نيں جو یوروپی یونین د‏‏ی ہور ریاستاں دے ہور شہریاں نو‏‏ں دتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ حوالےدی لوڑ؟ نیکوسیا وچ یونانی قبرصی حکومت ، قبرص تنازعہ دے حل د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی ترک قبرصی برادری د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی ٹی آر این سی تو‏ں براہ راست تجارتی تے معاشی روابط قائم کرنے د‏‏ی یورپی یونین د‏‏ی کوششاں د‏‏ی مخالفت کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ حوالےدی لوڑ؟ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

اتاترک اسکوائر ، شمالی نیکوسیا

ترک آباد کار

سودھو

ترکی دے یلغار دے نتیجے وچ ، کونسل آف یورپ د‏‏ی پارلیمانی اسمبلی نے دسیا کہ ترکاں د‏‏ی دانستہ پالیسیاں دے نتیجے وچ جزیرے دے آبادیات‏ی ڈھانچے وچ مستقل طور اُتے ترمیم کيتی گئی ا‏‏ے۔ شمالی قبرص اُتے قبضے دے بعد ، ترکی تو‏ں شہری آباد ہونے والے افراد نے جزیرے اُتے پہنچنا شروع کيتا۔ عین مطابق اعداد و شمار اُتے اتفاق رائے دے فقدان دے باوجود ، متعلقہ تمام فریقاں نے اعتراف کيتا کہ ترک شہری 1975 وچ جزیرے دے شمالی حصے وچ پہنچنا شروع کيتا۔ [۱۵۶] ایہ تجویز کيتا گیا سی کہ سرزمین ترکی تو‏ں 120،000 تو‏ں زیادہ آبادی قبرص آئے سن ۔ ایہ چوتھے جنیوا کنونشن دے آرٹیکل 49 د‏‏ی خلاف ورزی سی ، جس وچ کِسے قبضہ کار نو‏‏ں اپنی ہی شہری آبادی دے کچھ حصےآں نو‏‏ں مقبوضہ علاقے وچ منتقل کرنے یا ملک بدر کرنے تو‏ں منع کيتا گیا ا‏‏ے۔ [۱۵۷]

اقلیتاں دے امتیازی سلوک تے تحفظ تو‏ں متعلق سب کمیشن برائے اقوام متحدہ د‏‏ی قرارداد 1987/19 (1987) ، جو 2 ستمبر 1987 نو‏‏ں اپنایا گیا سی ، نے "قبرص د‏‏ی پوری آبادی دے لئی انسانی حقوق د‏‏ی مکمل بحالی دا مطالبہ کيتا ، جس وچ نقل و حرکت د‏‏ی آزادی ، آبادکاری د‏‏ی آزادی تے جائیداد دے حق "اور اس نے" اپنی قبرستان دے مقبوضہ علاقےآں وچ آباد کاراں دے لگائے جانے د‏‏ی پالیسی تے عمل اُتے وی اپنی تشویش دا اظہار کيتا جو استعمار دی اک شکل اے تے آبادی نو‏‏ں غیر قانونی طور اُتے تبدیل کرنے د‏‏ی کوشش ا‏‏ے۔ قبرص د‏‏ی ساخت. "

پی آر آئی او (پیس ریسرچ انسٹی ٹیوٹ اوسلو) د‏‏ی جانب تو‏ں میٹ ہاٹے د‏‏ی تیار کردہ اک رپورٹ وچ ایہ اندازہ لگایا گیا اے کہ شمال وچ ترک سرزمین نو‏‏ں جنھاں ووٹ ڈالنے دا حق دتا گیا اے ، انہاں د‏‏ی تعداد 37،000 ا‏‏ے۔ اُتے اس اعداد و شمار وچ سرزمین نال تعلق رکھنے والے افراد نو‏‏ں شامل نئيں کيتا گیا اے جنہاں نے ترک قبرصی یا سرزمین آباد کرنے والے بالغ بچےآں دے نال ہی تمام نابالغاں نال شادی کيتی ا‏‏ے۔ اس رپورٹ وچ انہاں ترک سرزمیناں د‏‏ی تعداد دا وی اندازہ لگایا گیا اے جنھاں ووٹ ڈالنے دا حق نئيں دتا گیا اے ، جسنو‏ں اوہ "ٹرانزینٹ" دے طور اُتے لیبل دیندے نيں ، تے ہور 105،000۔ [۱۵۸]

ترکی تے جمہوریہ قبرص اُتے ریاستہائے متحدہ امریکا دے اسلحہ د‏‏ی پابندی

سودھو

1974 د‏‏ی دشمنی دے بعد ، امریکا نے ترکی تے قبرص دونے اُتے اسلحہ پابندی دا اطلاق کيتا۔ صدر جمی کارٹر دے ذریعہ ترکی اُتے پابندی تن سال بعد ختم کردتی گئی ، جدو‏ں کہ قبرص اُتے پابندی زیادہ عرصے تک برقرار رہی ، [۱۵۹] حال ہی وچ 18 نومبر 1992 نو‏‏ں نافذ کيتا گیا سی۔ [۱۶۰] دسمبر 2019 وچ ، امریکی کانگریس نے قبرص اُتے ہتھیاراں پرانے اسلحہ د‏‏ی پابندی ختم کردتی۔ [۱۶۱] 2 ستمبر 2020 نو‏‏ں ، ریاستہائے متحدہ نے یکم اکتوبر تو‏ں شروع ہونے والے اک سال دے لئی قبرص نو‏‏ں "غیر مہلک" فوجی سامان فروخت کرنے اُتے پابندی ختم کرنے دا فیصلہ کيتا۔ [۱۶۲]

ہور ویکھو

سودھو
Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Portal/images/t' not found.

حوالے

سودھو
  1. ↑ Map based on map from the CIA publication Atlas: Issues in the Middle East, collected in Perry–Castañeda Library Map Collection at the University of Texas Libraries web cite.
  2. ↑ (2004) Peace Time: Cease-fire Agreements and the Durability of Peace. Princeton University Press, 89. ISBN 978-0-691-11512-2. 
  3. ↑ (2007) The EU and Conflict Resolution: Promoting Peace in the Backyard. Routledge, 32. ISBN 978-1-134-12338-4. 
  4. ↑ (2000) Cyprus: A Troubled Island. Greenwood Publishing Group, 2. ISBN 978-0-275-96533-4. 
  5. ↑ (2011) Resolving the Cyprus Conflict: Negotiating History. Palgrave Macmillan, 130. ISBN 978-1-137-01627-0. 
  6. ↑ Katholieke Universiteit Brussel, 2004 "Euromosaic III: Presence of Regional and Minority Language Groups in the New Member States", p.18
  7. ↑ (2012) The Property Rights of Refugees and Internally Displaced Persons: Beyond Restitution. Routledge, 51. ISBN 978-0-415-57960-5. 
  8. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  9. ↑ Juliet Pearse, "Troubled Northern Cyprus fights to keep afloat" in Cyprus. Grapheio Typou kai Plērophoriōn, Cyprus. Grapheion Dēmosiōn Plērophoriōn, Foreign Press on Cyprus,　Public Information Office, 1979, p. 15.
  10. ↑ Joseph Weatherby, The other world: Issues and Politics of the Developing World, Longman, 2000, ISBN [[Special:BookSources/978-0-8013-3266-1, p. 285.
  11. ↑ David W. Ziegler, War, Peace, and International Politics, Longman, 1997, ISBN [[Special:BookSources/978-0-673-52501-7, p. 275.
  12. ↑ Nils Ørvik, Semialignment and Western Security, Taylor & Francis, 1986, ISBN [[Special:BookSources/978-0709919513, p. 79.
  13. ↑ Richard D. Caplan, Europe and the Recognition of New States in Yugoslavia, Cambridge University Press, 2005, ISBN [[Special:BookSources/978-0-521-82176-6, p. 104., on the refusal of legal recognition of the Turkish Cypriot state, see S.K.N. Blay, "Self-Determination in Cyprus: The New Dimensions of an Old Conflict", 10 Australian Yearbook of International Law (1987), pp. 67–100.
  14. ↑ Keser, Ulvi (2006). Turkish-Greek Hurricane on Cyprus (1940–1950 – 1960–1970), 528. sayfa, Publisher: Boğaziçi Yayınları, ISBN [[Special:BookSources/975-451-220-5.
  15. ↑ Η Μάχη της Κύπρου, Γεώργιος Σέργης, Εκδόσεις Αφοι Βλάσση, Αθήνα 1999, page 253 (in Greek)
  16. ↑ Η Μάχη της Κύπρου, Γεώργιος Σέργης, Εκδόσεις Αφοι Βλάσση, Αθήνα 1999, page 254 (in Greek)
  17. ↑ Η Μάχη της Κύπρου, Γεώργιος Σέργης, Εκδόσεις Αφοι Βλάσση, Αθήνα 1999, page 260 سانچہ:In lang
  18. ↑ Administrator۔ "ΕΛ.ΔΥ.Κ '74 – Χρονικό Μαχών"۔ eldyk74.gr 
  19. ↑ ۱۹.۰ ۱۹.۱ ۱۹.۲ (1997) Encyclopedia of US foreign relations. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-511059-3. Retrieved on 5 December 2012. “Greek/Greek Cypriot casualties were estimated at 6,000 and Turkish/Turkish Cypriot casualties at 3,500, including 1,500 dead...” 
  20. ↑ ۲۰.۰ ۲۰.۱ ۲۰.۲ Tony Jaques (2007). Dictionary of Battles and Sieges: A Guide to 8,500 Battles from Antiquity Through the Twenty-First Century. Greenwood Publishing Group, 556. ISBN 978-0-313-33538-9. Retrieved on 5 December 2012. “The invasion cost about 6,000 Greek Cypriot and 1500-3.500 Turkish casualties (20 July 1974).” 
  21. ↑ Haydar Çakmak: Türk dış politikası, 1919–2008, Platin, 2008, ISBN [[Special:BookSources/9944137251, page 688 سانچہ:In lang; excerpt from reference: 415 ground, 65 navy, 10 air, 13 gendarmerie, 70 ترک مزاحمت تشکیلات (= 568 killed)
  22. ↑ (1980) Cyprus, a country study. Foreign Area Studies, American University : for sale by the Supt. of Docs., U.S. Govt. Print. Off.. Retrieved on 5 December 2012. “Authoritative figures for casualties during the two- phased military operation were not published; available estimates listed Greek Cypriot losses at 6,000 dead and Turkish losses at 1,500 dead and 2,000 wounded...” 
  23. ↑ (19 June 2012) A Companion to Border Studies. John Wiley & Sons, 44. ISBN 978-1-4051-9893-6. Retrieved on 5 December 2012. “The partition of India was accompanied by a death toll variously credibly estimated at between 200,000 and 2 million. … In the Turkish invasion and partition of Cyprus, 6,000 Greek Cypriots were killed and 2,000 reported missing, and some 1500 Turks and Turkish-Cypriots killed.” 
  24. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  25. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  26. ↑ Artuç, İbrahim; Kıbrıs'ta Savaş ve Barış, Kastas Yayınları, İstanbul 1989, sayfalar 300-304 ve 317-318
  27. ↑ Manizade, Derviş (1975). Kıbrıs: dün, bugün, yarın, 511. sayfa, Yaylacik Matbaası.
  28. ↑ UNFICYP report, found in Γεώργιος Τσουμής, Ενθυμήματα & Τεκμήρια Πληροφοριών της ΚΥΠ, Δούρειος Ίππος, Athens November 2011, Appendix 19, page 290
  29. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  30. ↑ Rongxing Guo, (2006), Territorial Disputes and Resource Management: A Global Handbook. p. 91
  31. ↑ Angelos Sepos, (2006), The Europeanization of Cyprus: Polity, Policies and Politics, p. 106
  32. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  33. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  34. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  35. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  36. ↑ BBC: Turkey urges fresh Cyprus talks (2006-01-24)
  37. ↑ Papadakis. Nation, narrative and commemoration: political ritual in divided Cyprus. 
  38. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  39. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  40. ↑ Strategic review, Volume 5 (1977), United States Strategic Institute, p. 48.
  41. ↑ Allcock, John B. Border and territorial disputes (1992), Longman Group, p. 55.
  42. ↑ Tocci 2007.
  43. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  44. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  45. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  46. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  47. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  48. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  49. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  50. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  51. ↑ "Treaty of Lausanne"۔ byu.edu 
  52. ↑ "Treaty of Lausanne"۔ byu.edu 
  53. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  54. ↑ Smith, M. "Explaining Partition: Reconsidering the role of the security dilemma in the Cyprus crisis of 1974." Diss. University of New Hampshire, 2009. ProQuest 15 October 2010, 52
  55. ↑ Sedat Laciner, Mehmet Ozcan and Ihsan Bal, USAK Yearbook of International Politics and Law, USAK Books, 2008, p. 444.
  56. ↑ Vassilis Fouskas, Heinz A. Richter, Cyprus and Europe: The Long Way Back, Bibliopolis, 2003, p. 77, 81, 164.
  57. ↑ James S. Corum, Bad Strategies: How Major Powers Fail in Counterinsurgency, Zenith Imprint, 2008, سانچہ:آئی ایس بی این, pp. 109–110.
  58. ↑ Cyprus Dimension of Turkish Foreign Policy Archived 2019-04-07 at the وے بیک مشین, by Mehmet Fatih Öztarsu (Strategic Outlook, 2011)
  59. ↑ The Cyprus Revolt: An Account of the Struggle for Union with Greece Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., by Nancy Crawshaw (London: George Allen and Unwin, 1978), pp. 114–129.
  60. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  61. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  62. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  63. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  64. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  65. ↑ ۶۵.۰ ۶۵.۱ Roni Alasor, Sifreli Mesaj: "Trene bindir!", سانچہ:آئی ایس بی این سانچہ:Page needed
  66. ↑ The Outbreak of Communal Strife, 1958 Archived 11 January 2016 at the وے بیک مشین The Guardian, London.
  67. ↑ Arif Hasan Tahsin, The rise of Dektash to power, سانچہ:آئی ایس بی این سانچہ:Page needed
  68. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  69. ↑ Cyprus: A Country Study" U.S Library of Congress. Ed. Eric Solsten. Washington: GPO for the Library of Congress, 1991. Web. 1 October 2010
  70. ↑ ۷۰.۰ ۷۰.۱ Borowiec, Andrew. Cyprus: A Troubled Island. Westport: Praeger. 2000. 47
  71. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  72. ↑ Eric Solsten, ed. Cyprus: A Country Study, Library of Congress, Washington, DC, 1991.
  73. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  74. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  75. ↑ Oberling, Pierre. The road to Bellapais (1982), Social Science Monographs, p.120: "According to official records, 364 Turkish Cypriots and 174 Greek Cypriots were killed during the 1963–1964 crisis."
  76. ↑ ۷۶.۰ ۷۶.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  77. ↑ Telegraph View (represents the editorial opinion of The Daily Telegraph and The Sunday Telegraph) (30 April 2007). "Turkish distractions". The Daily Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/comment/telegraph-view/3639566/Turkish-distractions.html. Retrieved on
    ۸ فروری ۲۰۱۱. "we called for intervention in Cyprus when the anti-Turkish pogroms began in the 1960s" 
  78. ↑ Bahcheli, Tazun. Cyprus in the Politics of Turkey since 1955, in: Norma Salem (ed). Cyprus: A Regional Conflict and its Resolution. London: The Macmillan Press Ltd, 1992, 62–71. 65
  79. ↑ Pericleous, Chrysostoms. "The Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan." London: I.B Taurus &Co Ltd. 2009.84–89, 105–107
  80. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  81. ↑ Oberling, Pierre. The Road to Bellapais: the Turkish Cypriot exodus to Northern Cyprus. New York: Columbia University Press. 1982, 58
  82. ↑ Pericleous, Chrysostoms. "The Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan." London: I.B Taurus &Co Ltd. 2009. 101
  83. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  84. ↑ "Cyprus: A Country Study" U.S Library of Congress. Ed. Eric Solsten. Washington: GPO for the Library of Congress, 1991. Web. Retrieved 1 October 2010.
  85. ↑ Borowiec, Andrew. "The Mediterranean Feud", New York: Praeger Publishers, 1983, 98.
  86. ↑ ۸۶.۰ ۸۶.۱ ۸۶.۲ ۸۶.۳ . 
  87. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  88. ↑ Oberling, Pierre. The Road to Bellapais: the Turkish Cypriot exodus to Northern Cyprus. New York: Columbia University Press. 1982.
  89. ↑ Borowiec, Andrew. "The Mediterranean Feud". New York: Praeger Publishers, 1983,pg. 99
  90. ↑ The Tragic Duel and the Betrayal of Cyprus-Marios Adamides-2012
  91. ↑ Dodd, Clement. "The History and Politics of the Cyprus Conflict." New York: Palgrave Macmillan 2010,113.
  92. ↑ Kassimeris, Christos. "Greek Response to the Cyprus Invasion" Small Wars and Insurgencies 19.2 (2008): 256–273. EBSCOhost 28 September 2010. 258
  93. ↑ Kassimeris, Christos. "Greek Response to the Cyprus Invasion" Small Wars and Insurgencies 19.2 (2008): 256–273. EBSCOhost 28 September 2010, 258.
  94. ↑ "Η Τουρκική Εισβολή στην Κύπρο"۔ Sansimera.gr۔ Σ’ αυτό το χρονικό σημείο, οι Τούρκοι ελέγχουν το 3% του Κυπριακού εδάφους, έχοντας δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα, που συνδέει την Κερύνεια με τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας. (At this point in time, the Turks control 3% of Cypriot territory, having created a bridgehead connecting Kyrenia with the Turkish Cypriot enclave in Nicosia.) 
  95. ↑ Mehmet Ali Birand, "30 sıcak gün", March 1976
  96. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  97. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  98. ↑ ۹۸.۰ ۹۸.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  99. ↑ ۹۹.۰ ۹۹.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  100. ↑ ۱۰۰.۰ ۱۰۰.۱ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  101. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  102. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  103. ↑ Borowiec, Andrew. Cyprus: A Troubled Island. Westport: Praeger. 2000, 89.
  104. ↑ Dodd, Clement. "The History and Politics of the Cyprus Conflict." New York: Palgrave MamMillan 2010, 119
  105. ↑ "Cyprus: A Country Study" U.S Library of Congress. Ed. Eric Solsten. Washington: GPO for the Library of Congress, 1991. Web. 1 October 2010.
  106. ↑ Alper Sedat Aslandaş & Baskın Bıçakçı, Popüler Siyasî Deyimler Sözlüğü, İletişim Yayınları, 1995, ISBN [[Special:BookSources/975-470-510-0, p. 34.
  107. ↑ Jan Asmussen, Cyprus at war: Diplomacy and Conflict during the 1974 Crisis, I.B. Tauris, 2008, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 191.
  108. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  109. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil. Retrieved 19 September 2012 via Web Archive
  110. ↑ "Security Resolution 367" (PDF) 
  111. ↑ European Commission of Human Rights, "Report of the Commission to Applications 6780/74 and 6950/75", Council of Europe, 1976, p. 160,161,162,163., Link from Internet Archive
  112. ↑ ۱۱۲.۰ ۱۱۲.۱ "Cyprus v. Turkey – HUDOC"۔ ECHR 
  113. ↑ ۱۱۳.۰ ۱۱۳.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  114. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  115. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  116. ↑ ۱۱۶.۰ ۱۱۶.۱ "JUDGEMENT IN THE CASE OF CYPRUS v. TURKEY 1974–1976"۔ ۲۵ جولائی ۲۰۱۱ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  117. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  118. ↑ ۱۱۸.۰ ۱۱۸.۱ European Commission of Human Rights, "Report of the Commission to Applications 6780/74 and 6950/75", Council of Europe, 1976, p. 120,124., Link from Internet Archive
  119. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  120. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  121. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  122. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  123. ↑ Partitions of Memory: Wounds and Witnessing in Cyprus. http://eprints.lse.ac.uk/43181/1/Bryant_Partitions_of_memory_2012.pdf. 
  124. ↑ ۱۲۴.۰ ۱۲۴.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  125. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  126. ↑ Oberling, Pierre. The road to Bellapais: the Turkish Cypriot exodus to northern Cyprus (1982), Social Science Monographs, p. 185
  127. ↑ Paul Sant Cassia, Bodies of Evidence: Burial, Memory, and the Recovery of Missing Persons in Cyprus, Berghahn Books, 2007, سانچہ:آئی ایس بی این, p. 237
  128. ↑ UN monthly chronicle, Volume 11 (1974), United Nations, Office of Public Information, p. 98
  129. ↑ Paul Sant Cassia, Bodies of Evidence: Burial, Memory, and the Recovery of Missing Persons in Cyprus, Berghahn Books, 2007, سانچہ:آئی ایس بی این, Massacre&f=false p. 61
  130. ↑ دی واشنگٹن پوسٹ, 23 July 1974
  131. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  132. ↑ "CMP – CMP"۔ www.cmp-cyprus.org 
  133. ↑ List of Turkish Cypriot missing persons Archived 15 September 2011 at the وے بیک مشین (Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Cyprus) Retrieved on 2 March 2012.
  134. ↑ Embassy of the Republic of Cyprus in Washington Archived 2017-10-12 at the وے بیک مشین (Embassy of the Republic of Cyprus in Washington) Retrieved on 11 November 2012.
  135. ↑ "Autocephalous Greek-Orthodox Church of Cyrprus v. Goldberg & Feldman Fine Arts, Inc.". The American Journal of International Law. January 1992. 
  136. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  137. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  138. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  139. ↑ Boy George returns lost icon to Cyprus church Guardian.co.uk, 20 January 2011.
  140. ↑ Boy George returns Christ icon to Cyprus church BBC.co.uk, 19 January 2011.
  141. ↑ Representation of the Church of Cyprus to the European Union, The post-byzantine icon of Jesus Christ returns to the Church of Cyprus London Archived 2011-07-08 at the وے بیک مشین, January 2011.
  142. ↑ "United Nations Official Document"۔ www.un.org 
  143. ↑ "Security Council Resolution 360 – UNSCR"۔ unscr.com 
  144. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  145. ↑ "Resolution 573 (1974)"۔ Parliamentary Assembly of the Council of Europe۔ ۱۴ مئی ۲۰۱۴ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ Regretting the failure of the attempt to reach a diplomatic settlement which led the Turkish Government to exercise its right of intervention in accordance with Article 4 of the Guarantee Treaty of 1960. 
  146. ↑ [۱] Archived 2017-10-12 at the وے بیک مشینیورپ د‏‏ی کونسلResolution 573 (29 July 1974). "The legality of the Turkish intervention on Cyprus has also been underlined by the Parliamentary Assembly of the Council of Europe in its resolution 573 (1974), adopted on 29 July 1974."
  147. ↑ سانچہ:Cite wikisource
  148. ↑ Decision no. 2688/79 23 March 1979
  149. ↑ I.B Tauiris & Co. 2000, Brendan O’Malley: The Cyprus Conspiracy: America, Espionage and the Turkish Invasion .
  150. ↑ ۱۵۰.۰ ۱۵۰.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  151. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  152. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  153. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  154. ↑ See UN Security Council resolutions endorsing اقوام متحدہ جنرل اسمبلی resolution 3212(XXIX)(1974).
  155. ↑ "Cyprus: referendum on the Annan Plan"۔ Wsws.org 
  156. ↑ "Council of Europe Committee on Migration, Refugees and Demography"۔ ۰۶ فروری ۲۰۰۶ میں اصل سے آرکائیو شدہ 
  157. ↑ Hoffmeister 2006, p. 57.
  158. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  159. ↑ Cyprus Mail, 20 May 2015 Archived 25 November 2015 at the وے بیک مشین US House asks for report on Cyprus's defence capabilities
  160. ↑ "Home – DDTC Public Portal" (PDF)۔ www.pmddtc.state.gov 
  161. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  162. ↑ "US partially lifts three-decade-old arms embargo on Cyprus"۔ France 24۔ 2 September 2020 

ہور پڑھو

سودھو

سرکاری مطبوعات تے ذرائع

سودھو

کتاباں تے مضامین

سودھو
  • جیمز ایچ میئر ، " پالیسی واٹرشیڈ: ترکی د‏‏ی قبرص پالیسی تے 1974 د‏‏ی مداخلت " ، پرنسٹن یونیورسٹی پریس
  • برینڈن اومیلے تے ایان کریگ ، "سائپرس د‏‏ی سازش" (لندن: IB ٹوریس 1999)
  • کرسٹوفر ہچنس ، "یرغمالی تو‏ں تریخ: قبرص عثمانیاں تو‏ں کسنجر تک" (نیو یارک: ورسو ، 1997)
  • کرسٹوفر ہچنس ، " ٹرائل آف ہنری کسنجر " (ورسو ، 2001)
  • کرسٹوفر ہچنس ، "قبرص" (چوکور ، 1984)
  • کرسٹوفر بریون ، "یورپی یونین تے قبرص" (ہنٹنگڈن: ایتھن پریس ، 2000)
  • کلاڈ نیکلیٹ ، "سائپرس د‏‏ی طرف ریاستہائے متحدہ د‏‏ی پالیسی ، 1954–1974" (مانہیم: بیبلیوپولس ، 2001)
  • ڈڈلے بارکر ، "گریواس ، اک دہشت گرد دا تصویر" (نیو یارک ہارکورٹ: بریس اینڈ کمپنی 2005)
  • فرید میربغھیری ، "قبرص تے بین الاقوامی امن سازی " (لندن: ہورسٹ ، 1989)
  • جیمز کیر لنڈسے ، "یوروپی یونین دے الحاق تے اقوام متحدہ وچ امن سازی برائے قبرص" (بیسنگ اسٹاک: پالگراو میکملن ، 2005)
  • پیئیر اوبرلنگ ، "دی بیلپائیس دا راستہ: ترک قبرصی شمالی قبرص دا رخ " (سوشل سائنس مونوگرافس ، 1982)
  • نینسی کرانشا ، "سائپرس انقلاب: یونان دے نال یونین دے لئی جدوجہد دا اک اکاؤنٹ" (لندن: جارج ایلن تے انون ، 1978)
  • اولیور رچمنڈ ، "قبرص وچ ثالثی" (لندن: فرینک کیس ، 1998)
  • ڈاکٹر اسٹاروس پنٹیلی ، "جدید قبرص د‏‏ی تریخ" ، ٹاپ لائن پبلشنگ ، سانچہ:آئی ایس بی این
  • ماریوس ایڈمائڈس - ٹریجک ڈوئل تے سائپرس دے غداری - 2012

دوسرے ذرائع

سودھو

باہرلے جوڑ

سودھو

سانچہ:Commonscatinline

سانچہ:Cyprus dispute سانچہ:Cyprus topics

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=قبرص_وچ_ترک_فوجی_مداخلت&oldid=676915" توں لیا