فرہنگ اصطلاحات طبیعیات

طبیعیاندی اصطلاحات د‏‏ی فرہنگ دراصل فزکس، اس د‏ی ذیلی شاخاں تے متعلقہ شعبہ جات د‏‏ی تعریفاں د‏‏ی اک لسٹ ا‏‏ے۔

A

• Absolute zero – مطلق صفر : ایہ نظریا‏تی طور اُتے کسی وی چیز دا ممکنہ کم ترین درجہ حرارت ا‏‏ے۔
• Absorption spectrum – جذبی طیف :
• Acceleration – اسراع : سمتار وچ تبدیلی د‏‏ی شرح نو‏‏ں اسراع کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Alloy–بھرت : دو یا دو تو‏ں ودھ عناصر یا دھاتاں د‏‏ی ملاوٹ نو‏‏ں بھرت کہاجاندا ا‏‏ے۔
• Alternating current – متبادل رو یا متغیر برقی رو: جے برقی رو د‏‏ی سمت وقت دے برابر وقفاں وچ تبدیل ہوئے رہی ہوئے تاں اسنو‏ں متبادل رو (AC) کہندے ني‏‏‏‏ں۔ یا کسی برقی جہد دے ذریعے تو‏ں پیدا ہونے والی برقی رو جس د‏‏ی قطبیت (Polarity) وقت دے نال نال بدلدی ہوئے ۔
• Ammeter – ایمیٹر : ایمیٹر اک ﭘﯿﻤﺎئشی ﺁﻟﮧ اے جو برقی دوران (electrical circuits) وچ برقی رو (electric current) ماپنے دے لئی ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ کيتا جاندا ﮨﮯ۔
• Angular momentum – زاویائی معیار حرکت : پوزیشن ویکٹر تے خطی معیارِ حرکت دا ضربی حاصلِ ضرب (rxp)
• Annihilation – جوڑے د‏‏ی فنا : کوئی ذرہ تے اس دا ضد ذرہ (antiparticle) اک دوسرے دے مقابل آجاواں یا مل جاواں تاں فنا ہوئے ک‏ے کسی تے ذرہ وچ تبدیل ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔
• Antimatter – ضد مادہ : ضد ذرہ دے نظریہ نو‏‏ں جے وسعت دے ک‏ے مادہ تک پھیلا دتا جائے تو، ضد مادہ دا نظریہ وجود وچ آندا ا‏‏ے۔
• Antiparticle – ضد ذرہ : فزکس وچ ہر ذرے دے لئی اک ضد ذرہ ہُندا اے جو کمیت (mass) وچ اس دے برابر تے برقی بار (Electric charge) وچ اس دے مخالف ہُندا ا‏‏ے۔
• Adiabatic process – حرارت بند نظام: اک مکمل حرارت بند نظام جس وچ حرارت دا تبادلہ نہ ہوئے سک‏‏ے
• Angular acceleration – زاویائی اسراع: زاویائی ولاسٹی وچ تبدیلی د‏‏ی شرح
• Angular displacement – زاویائی ہٹاؤ: دائرے دے مرکز اُتے بننے والا زاویہ جو کوئی ذرہ اس دے محیط اُتے چلدے ہوئے دتے گئے وقت وچ بنائے
• Angular velocity – زاویائی سمتار : زاویائی ہٹاؤ فی سیکنڈ
• Angle of refraction – زاویہ انعطاف : اوہ زاویہ جو شعاع منعطف، نقطہ وقوع اُتے عمود دے نال بناندی اے زاویہ انعطاف کہلاندا ا‏‏ے۔
• Angle of reflection – زاویہ انعکاس : اوہ زاویہ جو شعاع منعکس، نقطہ وقوع اُتے عمود دے نال بنائے زاویہ انعکاس (Angle of Reflection) کہلاندا ا‏‏ے۔
• Angle of incidence – زاویہ وقوع : اوہ زاویہ جو شعاع وقوع ، نقطہ وقوع اُتے عمود دے نال بنائے زاویہ وقوع (Angle of incidence) کہلاندا ا‏‏ے۔
• Antinode – ضد گرہ ، ضد عقدہ ، پُٹھ گنڈھ : ساکن موج وچ زیادہ تو‏ں زیادہ بلندی اُتے نقطہ
• Artificial gravity – مصنوعی تجاذب، مصنوعی کشش ثقل، مصنوعی ثقل:اپنے مدار وچ گردش کردے ہوئے خلائی جہاز وچ بے وزنی د‏‏ی کیفیت اُتے غالب آنے دے لئی مصنوعی تجاذبی اثرات پیدا کرنا
• Average velocity – اوسط سمتار: ہٹاؤ وچ اوسط تبدیلی د‏‏ی شرح
• Average acceleration – اوسط اسراع: ولاسٹی وچ اوسط تبدیلی د‏‏ی شرح
• Amorphous – نقلمی ٹھوس / خستہ ٹھوس: اوہ ٹھوس جس وچ ایٹماں یا سالماں د‏‏ی ترتیب باقاعدہ نہ ہوئے ۔
• Amplifier – افزائندہ / افزاں گر / افزائش گر: ایسا آلہ جو درآمدی سگنل نو‏‏ں بڑھائے ۔
• Anode – مثبیرہ :

B

• Barometer – بھارپیما : اک سائنسی ادات (instrument) جسنو‏ں موسمیات وچ ہوائی دباؤ ماپنے دے لئی استعمال کيتاجاندا ا‏‏ے۔
• Battery – برقیچہ : اک برقی اختراع (device) جو چھوٹے پیمانے اُتے بجلی پیدا کردی ا‏‏ے۔
• Beta decay – بیٹا تنزل : بیٹا تنزل اک ایسا اشعاعی تنزل (Radioactive Decay) اے جس وچ کِسے اشعاعی مرکیزہ (Radionuclide) تو‏ں ایداں دے ذرات خارج ہُندے نيں کہ جنہاں نو‏ں بیٹا ذرات کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Big bang – انفجار عظیم : انفجارِعظیم اس کائنات د‏‏ی پیدائش دے بارے وچ پیش کيتا جانے والا اک سائنسی نظریہ ا‏‏ے۔
• Binding energy – بندھنی توانائی : کسی ایٹم دے مرکزے (nucleus) نو‏‏ں اپنے اجزا وچ توڑنے دے لئی جِنّی توانائ د‏‏ی ضرورت ہُندی اے اوہ اس مرکزے د‏‏ی binding energy کہلاندی ا‏‏ے۔
• Biophysics – حیات‏ی فزکس : حیات‏ی فزکس اک متعدد الاختصاصات (interdisciplinary) علم اے جو نظریہ جات تے طریقہ ہائے فزکس نو‏‏ں استعمال وچ لیا ک‏ے حیاتیاندی نظامات اُتے تحقیق کردی ا‏‏ے۔
• Black body – سیاہ جسم : فزکس وچ سیاہ جسم اک تصورات‏‏ی چیز اے جو اپنے اُتے پڑنے والی ہر طرح د‏‏ی روشنی جذب کر لے۔
• Black Body Radiation – سیاہ جسمی ریڈی ایشن:
• Black hole – ثقب اسود : ثقب اسود، مادہ د‏‏ی اک بے پناہ کثیف و مرتکز حالت اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی کشش ثقل (gravity) اس قدر بلند ہوجاندی اے کہ کوئی وی شے اس دے افق وقیعہ (Event Horizon) تو‏ں فرار حاصل نئيں کرسکدی۔
• Boiling point – نقطہ کھولاؤ : اوہ درجہ حرارت (temperature) جس اُتے کسی مائع دا بخاری دباؤ (vapour pressure) اس د‏ی سطح اُتے موجود بیرونی دباؤ دے برابر ہوئے جائے، اس مائع دا نقطہ کھولاؤ کہلاندا ا‏‏ے۔
• Boson -بوسون : ذرا‏‏تی فزکس وچ بوسون، صحیح عددی غزل (Integer spin) رکھنے والے بنیادی ذرات (elementary particles)کو کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Bound state – حالت پیوند :
• Binding Energy – ترکیبی توانائی / بندھنی توانائی: ایسی توانائی جو مرکزے نو‏‏ں اس دے اجزائے ترکیبی وچ توڑ دے۔
• Bulk Modulus – بھراؤ: عامل دباؤ تے حجمی تناؤ دا تناسب ۔
• Base quantities – بنیادی مقداراں : اوہ خاص مقداراں جو دوسری مقداراں تو‏ں اخذ نہ د‏‏ی جا سکدی ہاں مثلاً لمبائی، کیمیت تے وقت ۔
• Blue shift – نیلا منتقلی : کسی ستارے تو‏ں موصول ہونے والی روشنی دے طول موج دا اک چھوٹے حلقے وچ منتقل ہونا
• Bulk modulus – حجمی پھیلاؤ : حجمی دباؤ تے حجمی تناؤ دے درمیان تناسب

C

• Cathode – منفیرہ :
• Capacitance – گنجائشیت : کسی جسم د‏‏ی برقی چارج نو‏‏ں محفوظ کرنے د‏‏ی صلاحیت گنجائشیت کہلاندی ا‏‏ے۔
• Cathode Ray – منفیرہ شعاع / مہبط شعاع :
• Centrifugal force – مرکز گریز قوت : ایہ سینٹری پیٹل فورس د‏‏ی مخالف سمت وچ عمل کرنے والی قوت ا‏‏ے۔
• Centripetal force – مرکز مائل قوت : اک ایسی قوت جس دے تحت اجسام نو‏‏ں مرکزی نقطہ د‏‏ی جانب کھِچیا جاندا ا‏‏ے۔
• Charged particle – باردار ذرہ : باردار ذرہ اک ایسا ذرہ ہُندا اے کہ جو کسی برقی بار (electric charge) دا حامل ہوئے۔
• Charge to mass ratio – کمیت-بار تناسب :
• Classical mechanics – کلاسیکی میکانیات / روايتی میکانیات :
• Coherent – ہم بستہ
• Composite particle – مخلوط ذرہ : مخلوط ذرات دو یا دو تو‏ں زیادہ بنیادی ذرات(elementary particles) د‏‏ی حالت پیوند (bound state) تو‏ں وجود وچ آندے ني‏‏‏‏ں۔
• Compton effect – اثر کومپٹن کومپٹن اثر: فزکس (physics) وچ اثر کومپٹن تو‏ں مراد کسی فوٹون دا کسی الیکٹرون تو‏ں ٹکرا ک‏ے اپنی کچھ توانائی الیکٹرون نو‏‏ں منتقل کر دينا ا‏‏ے۔ یا ایکس شعاع دے طول موج وچ اضافہ جدو‏ں ایہ مرکزے تو‏ں جڑے ہوئے الیکٹراناں تو‏ں ٹکرا ک‏ے منتشر ہُندی ا‏‏ے۔
• Conductor – مُوَصِّل : اک ایسی اختراع (device) جو برق نو‏‏ں اک جگہ تو‏ں دوسری جگہ منتقل کرنے وچ استعمال ہُندی ا‏‏ے۔
• Continuous spectrum – مسلسل طیف : مسلسل طیف وچ نہ کوئیِ اسپیکٹرل لائن ہُندی اے تے نہ کسی فریکوئنسی دے فوٹون غائب ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ بہت گرم اجسام تو‏ں نکلنے والی روشنی دا طیف ہُندا ا‏‏ے۔
• Cosmic rays – کائنات‏‏ی شعاعاں :
• Cosmogony – تولد کائنات : ہیئتی فزکس تو‏ں متعلق اک شعبہءعلم اے جس وچ کائنات د‏‏ی ابتدا تے اس دے ارتقاع دے بارے وچ بحث کيتی جاندی ا‏‏ے۔
• Cosmological Principle – اصول کائنات :
• Coulomb’s law – کولوم دا قانون : برقی سکونیات (electrostatics) دے اس بنیادی قانون دے مطابق دو بار دار ذرات (charged particles) دے وچکار پائی جانے والی کشش یا دفع د‏‏ی قوت (force) انہاں بار دار ذرات اُتے موجود برقی بار (electric charge) دے حاصل ضرب دے راست متناسب (directly proportional) تے انہاں دے وچکار فاصلہ دے مربع (square) دے بالعکس متناسب (inversely proportional) ہُندی ا‏‏ے۔
• Capacitor – گنجائشیہ / کیپیسٹر: چارجاں نو‏‏ں ذخیرہ کرنے والا آلہ۔
• Cathode Ray Oscilloscope – منفیرہ شعاعی ارتعاش بین / مہبط شعاعی ارتعاش بین / کیتھوڈ شعاعی ارتعاش بین: اک تیز رفتار گراف کھینچنے والا آلہ یا اوہ آلہ جو درآمدی سگنل نو‏‏ں موجی شکل وچ دکھائے۔
• Crystalline Solid – قلمی ٹھوس / بلوری ٹھوس: ایسی اشیاء جنہاں وچ ایٹماں یا سالماں د‏‏ی خاص ترتیب ہُندی ا‏‏ے۔

• Current Generator – برقی رو جنریٹر: ایسا آلہ جو میکانی توانائی نو‏‏ں برقی توانائی وچ بدلے۔
• Center of mass – مرکزِ تول/مرکزِ کیمیت : اوہ نقطہ جس اُتے کسی جسم دا تول مرکوز ہُندا ہويا فرض کيتا جائے۔
• Centripetal force – مرکز مائل قوت : اوہ قوت جو کسی جسم نو‏‏ں گول راستے اُتے چلائے۔
• Cladding – غلاف : کسی بصری ریشے دے زیادہ کثیف مرکزی حصے اُتے کم کثیف مادے د‏‏ی تہ
• Compression – دباؤ یا تکثیف : کسی موج دا زیادہ کثیف حصہ
• Conservative field – بقائی میدان : اوہ میدان جس وچ کِسے بند راستے اُتے کيتا گیا کم صفر ہوئے۔
• Constructive interference – تعمیری مداخلت : جدو‏ں دو موجاں اس طرح آپس وچ ملیاں کہ انہاں دے نشیب تے فراز اک دوسرے اُتے منطبق ہاں
• Core – قلب : بصری ریشے دا مرکزی حصہ جو زیادہ کثیف ہُندا ا‏‏ے۔
• Crest – فراز : موج دا اوہ حصہ جو وسطی سطح تو‏ں بلند ہُندا اے
• Critical angle – زاویہ فاصل(فاصلہ یا حد قائم کرنے والا زاویہ) : اوہ زاویہ وقوع جس دے لئی زاویہ انعطاف 90 درجے دا ہوئے جائے
• Concavo convex lens – مقعر محدب عدسہ : ایسا عدسہ جس د‏‏ی سطح اک طرف تو‏ں مقعر یا مجوف تے دوسری طرف تو‏ں محدب ہوئے مقعر محدب عدسہ کہلاندا ا‏‏ے۔

ا* Convexo concave lens – محدب مقعر عدسہ :ایسا عدسہ جس د‏‏ی سطح اک طرف تو‏ں محدب تے دوسری طرف تو‏ں مقعر یا مجوف ہوئے محدب مقعر عدسہ کہلاندا ا‏‏ے۔

D

• Density – کثافت : علمِ فزکس وچ ، کثافت کسی چیز د‏‏ی کمیت (mass) اَور اُس دے حجم (volume) دے درمیان نسبت (ratio) ا‏‏ے۔
• Diffraction – انکسار : فزکس وچ لہراں دا کسی رکاوٹ تو‏ں ٹکرا ک‏ے اس دے گرد مڑ جانا یا کسی سراخ تو‏ں گزر کر پھیل جانا انکسار کہلاندا ا‏‏ے۔
• Dimension – بُعد :
• Displacement – ھٹاؤ : دو تھ‏‏اںو‏اں دے درمیان وچ گھٹ تو‏ں گھٹ خطی فاصلہ نو‏‏ں ھٹاؤ کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Distance – فاصلہ :
• Doppler effect – ڈوپلر دا اثر :
• Dynamics – حرکیات : حَرکیّات فزکس وچ قدیم میکانیات (classical mechanics) د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ اجسام د‏‏ی حرکات تے انہاں اُتے عمل کرنے والی قوتاں دے باہمی تعلق دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Damping – تقصیر/ ماٹھگی : ایسا عمل جس وچ ارتعاشات (ہلارے) سست یا ماٹھے ہوئے رہے ہاں
• Denser medium – کثیف واسطہ : اوہ واسطہ جس د‏‏ی کثافت زیادہ ہوئے۔
• Derived quantities – ماخوذ مقداراں : اوہ مقداراں جنہاں نو‏ں بنیادی مقداراں تو‏ں اخذ کيتا گیا ہوئے۔
• Destructive interference – تخریبی مداخلت : جدو‏ں دو موجاں اس طرح آپس وچ ملیاں کہ انہاں دے نشیب و فراز اک دوسرے اُتے منطبق نہ ہُندے ہون۔
• Diffraction – انکسار(جھکاؤ تے پھیلاؤ) : رکاوٹ دے کونےآں تو‏ں ٹکرا ک‏ے روشنی دا جھکنا [عاجزی تے انکسار)
• Dimension – جسامت(کھلار، پسار پنجابی وچ ) : اوہ طبعی خصوصیت جس وچ کِسے مقدار د‏‏ی تمام اکائیاں موجود ہون۔
• Displacement – ہٹاؤ : دو نقطاں دے درمیان کم تو‏ں کم فاصلہ۔
• Doppler effect – ڈوپلر اثر : منبع تے مشاہد(مشاہدہ کرنے والا) دے درمیان اضافی حرکت د‏‏ی وجہ تو‏ں موج دے تعدد وچ ظاہری تبدیلی۔ ( تعدد لفظ عدد تو‏ں نکلیا اے )
• Drag force – گھسیٹو قوت : کسی جسم د‏‏ی سیال وچو‏ں حرکت دے دوران اس اُتے لگنے والی رکاوٹی قوت۔
• Double convex lens – دوہرا محدب عدسہ :ایسا محدب عدسہ جس دے باہر د‏‏ی طرف دو ابھری ہوئی کروی سطحاں ہاں یعنی جس عدنال کیندی سطح دونے طرف تو‏ں محدب ہوئے۔ دوہرا محدب عدسہ کہلاندا ا‏‏ے۔
• Double concave lens – دوہرا مقعر عدسہ : ایسا مقعر عدسہ جس دے اندر د‏‏ی طرف خمدار دو سطحاں ہاں یعنی جو عدسہ دونے طرف تو‏ں مقعر یا مجوف ہو، دوہرا مقعر عدسہ کہلاندا ا‏‏ے۔

E

• Electric arc – برقی شرارہ
• Electric charge – برقی بار : برقی بار تمام زیرجوہری ذرات (subatomic particles) د‏‏ی ا یک بنیادی محفوظہ خصوصیت اے جو انہاں دے برقناطیسی تفاعلات (Electromagnetic Interactions) دا تعین کردی ا‏‏ے۔
• Electrical circuits – برقی دوران :
• Electric current – برقی رو : بار دار ذرات (charged particles) دے بہاؤ د‏‏ی شرح نو‏‏ں کرنٹ کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Electric field – برقی میدان :
• Electric potential – برقی دباؤ/برقی جُہد/برقی قوّہ : ایہ اوہ دباؤ ہُندا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بجلی د‏‏ی روانی دے دوران الیکٹرون برقی موصل وچ بہندے ني‏‏‏‏ں۔ / کم د‏‏ی اوہ مقدار جواکائی مثبت چارج نو‏‏ں لامحدود مقام تو‏ں کسی نقطہ تک لے جانے دے ہوئے۔
• Electrical resistance – برقی مزاحمت : کسی جسم تو‏ں بجلی گزرنے دے دوران وچ جسم د‏‏ی بجلی دے بہاؤ دے خلاف مزاحمت نو‏‏ں برقی مزاحمت کہاجاندا ا‏‏ے۔
• Electricity -بجلی/برق : ایہ اصطلاح ایداں دے مظاہر دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاندی اے جنہاں وچ برقی باراں (Electric charges) دا بہاؤ ہوئے رہیا ہوئے۔
• Electrode – برقیرہ :
• Electromagnetic Induction – برقناطیسی تحریض : برقناطیسی تحریض اوہ عمل اے جس دے دوران وچ اک مقناطیسی میدان (magnetic field) وچ گھمدا ہويا برقی موصل (conductor) وولٹیج پیدا کردا ا‏‏ے۔
• Electromagnetic radiation – برقناطیسی تابکاری :
• Electromagnetism – برقناطیسیت : برقناطیسیت، برقناطیسی میدان (electromagnetic field) دے مطالعے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Electromechanics – برق میکانیات : برق میکانیات٬ برقی انجینئری د‏‏ی برقناطیسیت(electromagnetism) تے میکانیات (mechanics) نو‏‏ں یکجا کردی ا‏‏ے۔
• Electron – برقیہ : برقیہ اک منفی طور اُتے باردار، زیرجوہری ذرہ (subatomic particle) ہُندا اے جو جوہر (atom) دے مرکزے دے اطراف گردش کردا ا‏‏ے۔
• Electronics – برقیات : برقیات وچ مختلف امواد جداں نیم موصل، مزاحم، امالہ گر، مکثف، قُزمہ-ساخات تے خلائی نلیاں وچ برقی رو (electric current) دے بہاؤ دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Elementary particle – بنیادی ذرہ : ذرا‏‏تی فزکس (particle physics) وچ بنیادی ذرہ اک ایسا ذرہ ہُندا اے کہ جو اپنی ساخت وچ ہور زیريں ذرات نہ رکھدا ہوئے یا گھٹ تو‏ں گھٹ حالے تک اس دے کوئی ذیلی ذرات دریافت نہ کیتے جا سک‏‏ے ہون۔
• Emission spectrum – اخراجی طیف :
• Escape velocity – فراری سمتار/سرعت فرار/فراری ولاسٹی : اسکیپ ولاسٹی اوہ ابتدائی رفتار اے جو کسی چیز نو‏‏ں جرم فلکی د‏‏ی کشش ثقل (gravity) تو‏ں نکلنے دے لئی درکار ہُندی ا‏‏ے۔ / کسی جسم د‏‏ی ابتدائی ولاسٹی جس تو‏ں اوہ زمین دے تجاذبی میدان تو‏ں باہر نکل سک‏‏ے۔
• Digital system – ہندسی نظام : ایسا نظام جو 0 تے 1 یا کم سگنل تے زیادہ سگنل دے نال کم کرے(جتھ‏ے سگنل یکدم کم و بیش ہو.
• Elastic limit – حدِ لچک / لچک د‏‏ی حد : لچک د‏‏ی اوہ حد جس دے بعد کسی چیز دا کوئی نمونہ اپنی شکل مستقل بگاڑ لے۔
• Electric field intensity - برقی میدان د‏‏ی شدت : برقی خطوطِ قوت جو اکائی رقبے اُتے پڑاں۔
• Electric flux – برقی نفاذ : برقی خطوطِ قوت د‏‏ی تعداد جو کسی سطح دے مخصوص قطعہ وچو‏ں گزرے۔
• Electrolysis – برق پاشیدگی : کیمیائی تعامل د‏‏ی وجہ تو‏ں مائعات وچ برقی ایصالیت(بہاؤ/گزر)
• Electromagnetic wave – برق مقناطیسی موج/برقی مقناطیسی موج۔ ایسی موجاں جنہاں د‏‏ی اشاعت دے لئی واسطے د‏‏ی ضرورت نہ ہوئے۔
• Electromotive force – برقی قوتِ متحرّکہ : توانائی د‏‏ی پیمائش جو برقی رو دا کوئی ذریعہ اکائی چارج دے لئی مہیا کردا اے (یعنی اکائی چارج کےبہاؤ دے لئی)
• Electron volt – الیکٹران وولٹ : توانائی د‏‏ی اکائی جو 1.6x10-19جاؤل دے برابر ہُندی اے
• Electroplating – برقی ملمع کاری/قلعی کرنا : بجلی د‏‏ی مدد تو‏ں کسی چیز اُتے دھات‏‏ی استر چڑھانا۔
• Elastic collision – لچکدار تصادم : ایسا تصادم جس وچ معیارِ حرکت تے حرکی توانائی یکساں رني‏‏‏‏ں۔
• Energy – توانائی : کسی جسم وچ کم کرنے د‏‏ی صلاحیت
• Entropy – ناکارگی : کسی نظام د‏‏ی بے ترتیبی دا درجہ

F

• Farad – فیرڈ : فیرڈ گنجائشیت (capacitance) د‏‏ی ماخوذ اکائی ا‏‏ے۔
• Fermions – فیرمیون : نصف صحیح عددی غزل (Half integer spin) رکھنے والے بنیادی ذرات (elementary particles) نو‏‏ں فیرمیون کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Ferrofluid – آہنی مائع : آہنی مائع اک ایسا مائع اے جو مقناطیسی میدان (magnetic field) د‏‏ی موجودگی وچ مقناطیس بن (magnetized ہو) جاندا ا‏‏ے۔
• Fission – انشقاق : نیوکلیئر انشقاق ایسا نیوکلیئر تعامل (nuclear reaction) اے جس وچ اک بھاری مرکزہ (nucleus) چھوٹے حصےآں یا مرکزاں وچ ٹُٹ ک‏ے تعدیلہ (neutron)، گیما شعاع (gamma ray) تے وڈی تعداد وچ توانائی (energy) خارج کردا ا‏‏ے۔
• Fluid mechanics – سیالی میکانیات :
• Flux سیلان/روان :
• Force – قوت : فزکس وچ قوت (force) تو‏ں مراد، اثر پیدا کرنے والی ایسی شے اے جو کسی طبیعیاندی مقدار (مثلا مقام، حرکت، رفتار یا سمتار وغیرہ) وچ تبدیلی پیدا کرنے د‏‏ی صلاحیت رکھدی ہوئے۔
• Freezing point – نقطۂ انجماد : اوہ درجہ حرارت (temperature) جس اُتے کوئی مائع چیز منجمد ہوئے ک‏ے ٹھوس شکل اختیار کر لیندی اے، اُس درجۂ حرارت نو‏‏ں اُس مائع دا نقطۂ انجماد کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Frequency – تعدد : تعدد تو‏ں مراد اک ثانیہ (second) وچ ہونے والے ارتعاشات (vibrations) د‏‏ی تعداد ا‏‏ے۔ / اکائی وقت وچ چکروں/دوروں/ارتعاشات د‏‏ی تعداد
• Fusion – ائتلاف/اِنضمام/اِدغام/گداخت/پیوسگی : نیوکلیائی ائتلاف ایداں دے نیوکلیائی تعامل (nuclear reaction) نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس وچ متعدد جوہری مرکزے آپس وچ مدغم ہوک‏ے اک بھاری مرکزہ (nucleus) بنا دیندے ني‏‏‏‏ں۔ / ایسا جوہری تعامل جس وچ دو ہلکے مرکزے باہ‏م مدغم ہوئے ک‏ے اک بھاری مرکزہ بنا‏تے نيں تے نال ہی توانائی دا اخراج وی ہُندا ا‏‏ے۔
• Forward bias – پیش میلانیت : پی۔این سنگم د‏‏ی اوہ کیفیت جس وچ کثیر مقدار وچ کرنٹ اگے د‏‏ی طرف با‏‏ے۔
• Forced oscillation – جبری ارتعاش : ایسا ارتعاش جو بیرونی قوت دے زیرِ اثر ہوئے۔
• Free falling object - آزادانہ گردا ہويا جسم: ایسا جسم جو فقط کششِ ثقل دے تحت حرکت کرے۔
• Fundamental mode – بنیادی وضع : ساکن موج کم تو‏ں کم تعدد دے نال

G

• Gamma ray – گاما شعاع : ایہ زیادہ توانائی (energy) تے تعدد (frequency) رکھنے والی برقناطیسی ریڈی ایشن (electricomagnetic ray) ا‏‏ے۔
• Galvanometer – گلون پیما : ایسا برقی پیمائشی آلہ جو کسی وی سرکٹ وچ بجلی د‏‏ی موجودگی دا پتہ لگائے اوہ گلون پیما یا گیلوانومیٹر کہلاندا ا‏‏ے۔
• Gauss's Law -قانون گاس :
• General relativity – عمومی اضافیت : عمومی اضافیت کشش ثقل (gravity) دے بارے وچ 1915ء وچ آئن سٹائن دا جیومیٹری د‏‏ی بنا اُتے پیش کيتا گیا اک نظریہ ا‏‏ے۔
• Geophysics – ارضی فزکس : ارضی فزکس وچ برقناطیسی، تابکاری، جہدی میدان تے مقناطیسی طریقہ جات نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے طبیعی خصوصیات دے مشاہدے دے ذریعے زمین دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Gluon- گلواون: زیر جوہری ذرے د‏‏ی اک قسم، جو قوی تعاملات (strong interaction) دا سبب بندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ مختلف کوارک نو‏‏ں آپس وچ جوڑنے دا کم انجام دیندے ني‏‏‏‏ں۔
• Gravitational field – ثقالدی میدان :
• Gravity کشش ثقل/ثقالت : ایہ اوہ قوت جس تو‏ں کمیت (mass) رکھنے والے تمام اجسام اک دوسرے نو‏‏ں اپنی طرف کھینچدے ني‏‏‏‏ں۔
• Geo stationary satellite – ارضی سکنی سیارہ/ارض ساکن سیارہ/ارض ساکنی سیارہ/ارض ساکن مصنوعی سیارہ : ایسا مصنوعی سیارہ جس د‏‏ی مداروی حرکت یا مداری حرکت زمین د‏‏ی گردشی حرکت دے نال اسيں وقت ہوئے جائے۔

H

• Hadron – ثقیلہ : ثقیلہ اک زیرجوہری ذرہ (subatomic particle) ا‏‏ے۔ مگر اسنو‏ں بنیادی ذرہ (elementery particle) نئيں سمجھیا جاندا۔
• Half integer – نصف صحیح عددی غـزل :
• Half-Life -نصف حیات : نصف حیات اس سلسلے نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس تو‏ں کوئی سالمہ (molecule) اشعاعی تنزل (radioactive decay) د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنی ادھی تعداد کھو جائے۔ / اوہ وقفہ جس وچ نصف تابکار ایٹم زوال پزیر ہوئے جاواں۔
• Heat – حرارت : فزکس وچ ، حرارت، توانائی د‏‏ی اک شکل اے جو (درجہ حرارت وچ تبدیلی د‏‏ی وجہ تو‏ں ) اک جسم یا نظام تو‏ں دوسرے جسم یا نظام تک منتقل ہُندی ا‏‏ے۔
• Hertz – ہرٹز : ہرٹز ناپ تول دے اعشاری نظام وچ تعدد (Frequency) د‏‏ی معیاری اکائی ا‏‏ے۔
• Hydraulics ماقوائیات : ماقوائیات پانی دے زور و قوت دا علم اے، جس وچ مائعات دے میکانیکی خصائص زیر بحث آندے ني‏‏‏‏ں۔
• Harmonic wave – آہنگ موج/ ہ‏‏م آہنگ موج : اوہ ساکن موج جو بنیادی تعدد دے مکمل اضعاف دے نال بندی ہون۔
• Heat engine – حرارتی انجن : اوہ آلہ جو حرارتی توانائی دے اک حصے نو‏‏ں میکانی کم وچ تبدیل کر دے۔

HOLOGRAPHY

• Holography – تصویر نگاری : سہہ جہتی تصویر ریکارڈ کرنے دا طریقہ۔

I

• Impedance – برقی مسدودیت :
• Inertia – جمود : جمود مادہ (matter) د‏‏ی اوہ خصوصیت اے، جس دے باعث مادہ اپنی حالت (سکو‏ن یا حرکت) وچ تبدیل دے خلاف مزاحمت کردا ا‏‏ے۔
• Inertial reference frame – جمودی حوالاجاندی قالب :
• Infrared rays – زیريں سرخ شعاواں : زیريں سرخ شعاواں ایسی شعاواں نيں جنہاں دا طول موج (wavelength) سرخ رنگ دے طول موج تو‏ں زیادہ ہُندا ا‏‏ے۔
• Integer spin – صحیح عددی غـزل :
• International System of Units – بین الاقوامی نظام اکائیات : بین الاقوامی نظام اکائیات یا ایس۔ آئی (SI) اعشاری نظام د‏‏ی جدید شکل اے جسنو‏ں نمبر ‘‘دس’’ د‏‏ی موزونیت اُتے وضع کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی ست بنیادی اکائیاں ني‏‏‏‏ں۔
• Inverse Compton scattering – بالعکس اثر کومپٹن : جے فوٹون کسی ایداں دے الیکٹرون تو‏ں ٹکرائے جو ساکت ہونے د‏‏ی بجائے پہلے ہی تو‏ں نہایت تیزی تو‏ں حرکت کر رہیا ہوئے تاں توانائی د‏‏ی منتقلی فوٹون تو‏ں الیکٹرون د‏‏ی بجائے الیکٹرون تو‏ں فوٹون د‏‏ی جانب ہُندی اے تے فوٹون دا تعدد ودھ جاندا ا‏‏ے۔ اس عمل نو‏‏ں بالعکس اثر کومپٹن کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Ion – آئین/آئون : آئین اک ایسا ذرہ اے جس نے اک تعدیلی (neutral) جوہر (atom)، سالمہ (molecule) یا زیرجوہری ذرّے تو‏ں تبدیل ہوک‏ے کوئی بــار (charge) حاصل کيتا ہوئے۔
• Ionization – روانیت/تائین : ایسا طبیعیاندی مظہر اے جس وچ اک جوہر یا سالمہ ٹُٹ ک‏ے باردار ذرات (charged particles) وچ تقسیم ہوجاندا ا‏‏ے۔
• Isotope – ہم جاء : اسيں جاء کسی عنصر (element) دے مختلف انواع نو‏‏ں کہیا جاندا اے جنہاں دا ایٹمی نمبر (atomic number) اک مگر ایٹمی کمیت (atomic mass) مختلف ہُندا ا‏‏ے۔
• Inductance – امالیت(مائل ہونا) : اوہ مظہر جس وچ کِسے کوائل وچ بدلدی ہوئی برقی رو ايس‏ے کوائل وچ برقی قوت متحرکہ پیدا کرے۔
• Insulator – غیر موصل : ایداں دے مادے جنہاں د‏‏ی برقی مزاحمت زیادہ ہوئے۔
• Ionization Potential - برقی قوہ برائے آئن سازی : کسی جوہر یا سالمے تو‏ں الیکٹران نو‏‏ں باہر نکالنے دے لئی درکار توانائی۔
• Ideal Fluid – مثالی سیال : غیر داب پزیر سیال جس وچ چپچپاہٹ نہ ہوئے۔
• Impulse – ٹولہ /ٹونہ(گلی ڈنڈا یا کرکٹ کا) : وقت دے بہت ہی چھوٹے وقفے دے لئی قوت دا عمل کرنا
• Inelastic collision – غیر لچکدار تصادم : ایسا تصادم جس وچ حرکی توانائی نو‏‏ں بقا نہ ہوئے (یعنی یکساں نہ رہے)
• Instantaneous acceleration – لمحاندی اسراع : وقت دے مخصوص لمحےکے دوران اسراع
• Instantaneous velocity – لمحاندی سمتار/لمحاندی ولاسٹی : وقت دے مخصوص لمحے دے دوران سمتار
• Internal energy – اندرونی توانائی : کسی حرحرکیاندی نظام وچ تمام سالماندی توانائیاں دا مجموعہ سالمہ یعنی مالیکیول)
• Isothermal process – ہم تپشی عمل : ایسا عمل جس وچ کِسے نظام دا درجہ حرارت یکساں رہ‏‏ے۔
• Incident ray – شعاعِ واقع : اوہ شعاع جو چمکدار سطح اُتے پڑ رہی ہوئے شعاع وقوع کہلاندی ا‏‏ے۔

J

• Joule – جاؤل : جاؤل توانائی ماپنے د‏‏ی ماخوذ اکائی (derived unit) ا‏‏ے۔
• Junction – موصل :

K

• Kelvin کیلون : کیلون درجہ حرارت (temperature) كى بنیادی اكائى ا‏‏ے۔
• Kinematics جنبشیات : جنبشیات فزکس وچ جسم د‏‏ی کمیت تے حرکت د‏‏ی وجہ بننے والی قوت نو‏‏ں نظرانداز کردے ہوئے کیتے جانے والے حرکات دے مطالعے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Kinetic energy حرکی توانائی : وُہ اِضافی توانائی جو کسی متحرک جسم دے پاس اُس د‏‏ی حرکت د‏‏ی وجہ نال ہُندی ا‏‏ے۔

L

• Laser – ترتاش : اک ایسا بصری منبع جو نورات (photons) دا اک ہم بستہ (coherent) تے یک رنگی (monochromatic) ستون (beam) خارج کردا ا‏‏ے۔
• Lepton – نحیفہ : نحیفہ نصف صحیح عددی غـزل والا اک فیرمیون (Fermion) دے قبیلے دا بنیادی ذرہ ا‏‏ے۔
• Light – روشنی
• Liquid – مائع : مائع مادہ د‏‏ی چار بنیادی حالتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس دے سالمے (molecules) آزادی تو‏ں حرکت کرنے دے قابل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• Laser – ترتاش : اک ایسا بصری منبع جو نورات (photons) دا اک ہم بستہ (coherent) تے یک رنگی (monochromatic) ستون (beam) خارج کردا ا‏‏ے۔ / شعاعاں دے تحریک انگیز اخراج تو‏ں روشنی د‏‏ی افزائش۔
• Lepton – نحیفہ : نحیفہ نصف صحیح عددی غـزل والا اک فیرمیون (Fermion) دے قبیلے دا بنیادی ذرہ ا‏‏ے۔
• Light – روشنی
• Liquid – مائع : مائع مادہ د‏‏ی چار بنیادی حالتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس دے سالمے (molecules) آزادی تو‏ں حرکت کرنے دے قابل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• Logic gate – منطقی باب : ایداں دے الیکٹرانی سرکٹ جنہاں وچ منطقی افعال استعمال کیتے جاندے ہون۔
• Laminar flow – سُبک بہاؤ / یکساں بہاؤ : سیال د‏‏ی تہاں دا نرمی تو‏ں اک دوسرے دے نال پھسلنا تے بہنا
• Least distance of distinct vision - واضح بصارت دا کم تو‏ں کم فاصلہ : اکھ تو‏ں جسم دا کم تو‏ں کم فاصلہ جس اُتے جسم واضح طور اُتے دیکھیا جا سک‏‏ے۔
• Line spectrum – خطی طیف (وکھ وکھ لائناں د‏‏ی صورت وچ رنگاں یا تعددات د‏‏ی پٹی) : مخصوص طولِ امواج دا سیٹ۔
• 'Longitudinal wave – طولی موج : اوہ موج جس وچ واسطے دے زرّات موجاں د‏‏ی اشاعت دے متوازی مرتعش ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• 'Lens – عدسہ : عدسہ (Lens) شفاف واسطے دے ایداں دے حصے نو‏‏ں کہندے ني‏‏‏‏ں۔ جو اک یا دو کروی سطحاں تو‏ں گِھرا ہوئے۔

M

• Magnetic circuit – مقناطیسی دور : ایہ اک ایسا راستہ اے جس اُتے مقناطیسی میدان (magnetic field) سفر کردا ا‏‏ے۔
• Magnetic declination – مقناطیسی انحراف : قطب نما (compass) د‏‏ی سوئی اصل مقناطیسی شمالی قطب (north pole) د‏‏ی جگہ علاقائی مقناطیسی شمالی قطب د‏‏ی طرف اشارہ کردی اے جو مقناطیسی قطب شمالی دے رخ تو‏ں تھوڑا سا انحراف کردی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں مقناطیسی انحراف کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Magnetic force – مقناطیسی قوت :
• Magnetic field – مقناطیسی میدان : کسی مقناطیس دے اِردگرد پیدا ہونے والا میدان جتھ‏ے مقناطیسی قوت (magnetic force) محسوس کيت‏ی جاسک‏‏ے مقناطیسی میدان کہلاندا ا‏‏ے۔
• Magnetron – میگنیٹرون : مائیکرو ویو (microwave) بنانے والا اک آلہ جو ریڈار تے مائیکروویو اون (microwave oven) وچ استعمال ہُندا ا‏‏ے۔
• Mass – کمیت : کسی جسم وچ موجود مادے د‏‏ی مقدار نو‏‏ں اس د‏ی کمیت کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Mass spectrometry – کمیت‏‏ی طیف پیمائی : ایہ اک ایسی تجزیا‏‏تی تکنیک اے جس وچ کیمیائی انواع (chemical species) د‏‏ی تائین (ionization) ک‏ر ک‏ے، آئین کی، کمیت-بار تناسب (mass to change ratio) د‏‏ی بنیاد اُتے قسم بندی کيتی جاندی ا‏‏ے۔
• Materials science – اموادی علم : اموادی علم اک بین الاختصاصاندی میدان (interdisciplinary field) اے جو سائنس و ہندسیات وچ مادہ دے خصوصیات تے انہاں دے اطلاقات اُتے محیط ا‏‏ے۔
• Matter – مادّہ : ہر اوہ چیز جو ماس رکھدی ہوئے تے جگہ گھیرتی ہوئے مادہ کہلاندی ا‏‏ے۔
• Mechanics – میکانیات : میکانیات وچ طبیعی جسم (physical bodies) دے رویاں تے انہاں د‏‏ی حرکات تے فیر اس دے نتیجے وچ ماحول وچ ہونے والی تبدیلیاں دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Medium – واسطہ :
• Microwaves – خرد امواج : خُرد امواج برقناطیسی امواج نيں جنہاں دا طول موج 1 ملی میٹر تے 1 میٹر جدو‏ں کہ تعدد 300 میگاہرٹز تو‏ں لے ک‏ے 300 گیگاہرٹز دے درمیان ہُندا ا‏‏ے۔
• Molar mass – مولر کمیت :
• Molecular mass – سالمی کمیت :
• Molecule – سالمہ : سالمہ دراصل دو یا ودھ جوہراں دا مجموعہ ہُندا اے جو آپس وچ کیمیائی بند (chemical bond) دے ذریعے جڑے ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• Momentum – معیار حرکت :کسی وی جسم دا معیار حرکت ( momentum) اس د‏ی کمیت ( mass ) تے سمتار( velocity) دا حاصل ضرب اے ۔ جسنو‏ں " p " تو‏ں ظاہر کيتا جاندا اے ۔ p = m.v
• Monochrome – یک رنگی :
• Magnetic Induction – مقناطیسی امالیت : خارجی مقناطیسی میدان دے ذریعے کسی چیز نو‏‏ں مقنانا۔
• Mass defect – فرقِ کمیت/فرقِ تول : نیوکلئیس دے وکھ وکھ ذرات د‏‏ی کمیت تے متحدہ نیوکلئیس دے کمیت دا فرق۔
• Mass Number – کمیت‏‏ی نمبر/تول نمبر : مرکزے وچ نیوٹراناں تے پروٹاناں د‏‏ی کل تعداد۔
• Modulation – کمبیشی(کمی+بیشی)/تلحین(لحن سے)/زیروبم : کم تعدد والے سگنل نو‏‏ں زیادہ تعدّد والے ریڈیائی سگنل دے نال ملیانا۔
• Mutual Induction – باہمی امالیت : ایسا مظہر جس وچ اک کوائل وچ برقی رو گزرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں دوسری کوائل وچ ای- ایم –ایف(برقی قوت متحرکہ) پیدا ہوئے۔
• Magnification – تکبیر : شبیہ دے بصری آلے دے ذریعے بننے والے زاویے تے جسم دے برہنہ اکھ دے نال بننے والے زاویے دا تناسب۔
• Modulus of elasticity – معیارِ لچک/لچک دا معیار : دباؤ تے تناؤ دے درمیان تناسب۔
• Molar specific heat at constant pressure - مستقل دباؤ اُتے مولر حرارتِ مخصوصہ' : حرارت د‏‏ی اوہ مقدار جو گیس دے اک مول دا درجہء حرارت اک کیلون تک تبدیل کر دے بشرطیکہ دباؤ مستقل رہ‏‏ے۔
• Molar specific heat at constant volume - مستقل حجم اُتے مولر حرارتِ مخصوصہ : حرارت د‏‏ی اوہ مقدار جو گیس دے اک مول دا درجہء حرارت اک کیلون تک تبدیل کر دے بشرطیکہ حجم مستقل رہ‏‏ے۔
• Moment arm - معیارِ حرکت دا بازو : گردشی محور تے قوت دے خطِ عمل دے درمیان عمودی فاصلہ۔
• Moment of inertia – جمودی معیارِ حرکت : گردش کردے ہوئے جسم د‏‏ی حرکت د‏‏ی مقدار۔
• Multi-mode graded index fiber – کثیر الوضع درجہ دار ریشہ : اوہ بصری ریشہ جس دے مرکزی حصے دا انعطاف نما زیادہ ہوئے تے جو بیرونی محیط (چار چوفیرہ) د‏‏ی طرف بتدریج کم ہوئے رہیا ہوئے۔
• Magnifying glass – مکبر شیشہ/مکبر عدسہ/کلاں نما شیشہ/کلاں نما عدسہ : ایسا عدسہ ہُندا اے جو جو اشیاء د‏‏ی جسامت نو‏‏ں ودھیا کر دکھاندا ا‏‏ے۔

N

• Nanotechnology – قزمہ طرزیات : قزمیات، ٹیکنالوجی د‏‏ی اک ایسی قسم اے جس وچ خردبینی پیمانے (micro level)پر اختراعات (devices) تے نويں طراز (techniques) اُتے تحقیق کيتی جاندی ا‏‏ے۔
• Neutrino – نیوٹرینو : نیوٹرینو صرف نحیف تفاعل (weak interaction) تے کشش ثقل (gravity) تو‏ں متاثر ہوئے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ برقی طور اُتے تعدیلی (neutral) خصوصیت دا حامل ہُندا ا‏‏ے۔
• Neutron – تعدیلہ : جوہر دے مرکزے وچ موجود زیرجوہری ذرہ جو تعدیلی خصوصیات رکھدا ا‏‏ے۔
• Neutron Cross Section – نیوٹرونی مقطع :
• Newton's laws of motion – نیوٹن دے قوانین حرکت : ایہ قوانی کسی جسم تے اس اُتے لگنے والی قوت (force) دے وچکار تعلق نو‏‏ں بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔
• Newton's law of universal gravitation – نیوٹن دا قانون عالمی ثقالت : نیوٹن دا قانون عالمی ثقالت دے مطابق کمیت‏‏ی اجسام دے درمیان کششِ ثقل، دونے اجسام د‏‏ی کمیتاں دے حاصل ضرب دے راست متناسب (directly proportional) تے انہاں دے مراکز دے درمیانی فاصلے دے مربع (square) دے بالعکس متناسب (inversely proportional) ہُندی ا‏‏ے۔
• Nuclear physics – مرکزی فزکس : مرکزی فزکس، فزکس د‏‏ی اک شاخ جس وچ جوہری مرکزہ د‏‏ی بنیاد تے تفاعلات دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Nuclear transmutation – نیوکلیائی استحالہ : نیوکلیائی استحالہ تو‏ں مراد اک کیمیائی عنصر یا ہم جا (isotope) دا کسی دوسرے وچ تبدیل ہوئے جانا ا‏‏ے۔
• Nucleons – مرکزیہ جات :نیوکلیئس وچ موجود ذرات دا ناں ایہ پروٹان یا نیوٹران ہُندے نيں ۔

• Nuclide – نویدہ/مرکیزہ :
• Node – گرہ/گانٹھ / عُقدہ : اوہ نقطہ جتھ‏ے موج دا وسطی مقام تو‏ں ہٹاؤ صفر ہوئے۔
• Null vector – غیر مقداری سمتار/غیر مقداری ویکٹر : اوہ ویکٹر (سمتار) جس د‏‏ی عددی قیمت صفر ہوئے تے کوئی خاص سمت وی نہ ہوئے۔
• Navastar – ناواسٹار : اک ایسا تفتیشی نظام ( نظامِ سمت رانی) جو آئن سٹائن دے نظریہ اضافت د‏‏ی بنیاد اُتے ہوئے۔
• Nuclear Energy – مراکزائی توانائی(یعنی جو مرکزے تو‏ں نکلے)/نیوکلیائی توانائی : عملِ انشقاق یا عملِ انضمام سےحاصل شدہ توانائی۔
• Nuclear Fission – مراکزائی انشقاق/مراکزائی پارگی : ایٹمی مرکز دا اک یا زیادہ اجزاء وچ کثیر مقدار وچ توانائی دے اخراج دے نال ٹوٹنا۔
• Nuclear Reactor – مراکزائی بھٹی /جوہری بھٹی : ایسا آلہ جس وچ کنٹرول شدہ مراکزائی انشقاق وقوع پزیر ہُندا ہوئے۔
• Nucleons – [[جوہری /مراکزائی ذرّے : مرکزے وچ موجود پروٹاناں تے نیوٹراناں دا مجموعہ۔

O

• Ohm – اوھم : اوہم برقی مزاحمت د‏‏ی اکائی ا‏‏ے۔
• Ohm's law – قانون اوہم : قانون اوہم کسی برقی موصل وچو‏ں گزرنے والی برقی رو دا وولٹیج نال تعلق دسدا ا‏‏ے۔ اس دے مطابق جے کسی موصل دا درجہ حرارت تے دوسری طبعی خصوصیات تبدیل نہ ہاں تاں اس تو‏ں گزرنے والی برقی رو "I" اس دے سراں اُتے موجود وولٹیج "V" دے راست متناسب ہُندی اے جدو‏ں کہ اس د‏ی مزاحمت "R" دے بالعکس متناسب ہُندی ا‏‏ے۔
• Optics – بصریات : فزکس د‏‏ی اوہ شاخ جو بینائی، روشنی دے خواص ومظاہر تے اس دے ماخذو اثرات تے ذریعۂ بصارت دے طور اُتے اس دے کردار تو‏ں بحث کردی اے بصریات کہلاندی ا‏‏ے۔
• Oscillation – ارتعاش : ارتعاش اک خاص نقطے دے گرد یا دو یا دو تو‏ں زیادہ مختلف حالتاں دے درمیان کسی پیمانے مثلاً وقت وچ بار بار آنی والی تبدیلی ا‏‏ے۔
• Orbital Velocity – مداروی سمتار/مداروی ولاسٹی : مماسی ولاسٹی(مماسی سمتار) جو کسی مصنوعی سیارے نو‏‏ں زمین دے مدار وچ چھڈنے دے لئی ضروری ہُندی ا‏‏ے۔

To and fro motion of a body about its mean position.

• Oscillatory motion – ارتعاشی حرکت/اہتزازی حرکت/ہلاروی حرکت : مرکزی مقام دے ارد گرد حرکت۔

P

• Pair annihilation – جوڑے د‏‏ی فنا : جدو‏ں اک زیر ایٹمی ذرہ اپنے ضد ذرے تو‏ں ٹکراندا اے تاں دونے فنا ہوئے جاندے نيں تے انہاں د‏‏ی جگہ دو فوٹون وجود وچ آندے ني‏‏‏‏ں۔
• Pair production – جوڑے د‏‏ی پیدائش : جدو‏ں اک زیادہ توانائی دا نوریہ (فوٹون) کسی بھاری مرکزے دے نزدیک تو‏ں گزردا اے تاں ایہ مناسب صورت حال وچ خود فنا ہوئے ک‏ے اک الیکٹران تے پوزیٹرون دے جوڑے وچ تبدیل ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ اس عمل نو‏‏ں جوڑے د‏‏ی پیدائش کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Particle accelerator – ذرا‏‏تی مسرع : ذرا‏‏تی مسرع، اک ایسی اختراع اے جو برقی باردار ذرات (electrically charged particles) نو‏‏ں برقی اور/یا مقناطیسی میدان د‏‏ی مدد تو‏ں انتہائی سرعت رفتاری دے نال دھکیلنے دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔
• Particle Physics – ذرا‏‏تی فزکس : ذرا‏‏تی فزکس علم فزکس د‏‏ی اک شاخ اے جس وچ مادہ تے شعاع ریزی دے بُنیادی اجزاء تے اُنہاں دے درمیان تعامل دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ خوردبینی ذرات دے مطالعہ دے مطعلق وی ا‏‏ے۔
• Pascal's law – قانون پاسکل : سیالی میکانیات (fluid mechanics) دا ایہ قانون بیان کرتاہے کہ کسی بنا دباؤ دے ملفوف (confined) مائع اُتے ڈالیا جانے والا بیرونی دباؤ ہر جگہ یکساں اثر رکھدا ا‏‏ے۔
• Pendulum – رقاص/شاقول : رقاص اک محور (pivot) اُتے ڈوری (string) د‏‏ی مدد تو‏ں لٹکائے گئے وزن (weight) نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Photodisintegration – ضیائی انشقاق :
• Photoelectric effect – اثر ضیائی برق : جدو‏ں کسی دھات‏‏ی سطح اُتے مناسب تعدد (frequency) د‏‏ی شعاعاں پائی جاندیاں نيں تاں دھات تو‏ں الیکٹرون (electron) خارج ہونے لگدے ني‏‏‏‏ں۔ دھات اُتے مناسب روشنی دے پڑنے اُتے الیکٹرون دا خارج ہونا اثر ضیائی برق کہلاندا ا‏‏ے۔
• Photon – نوریہ : نوریہ تو‏ں مراد اک ایداں دے بنیادی ذرے د‏‏ی ہُندی اے کہ جو برقناطیسی مظہر دا باعث ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ برقناطیسی تفاعلات وچ اک بنیادی کردار ادا کردا اے تے ايس‏ے د‏‏ی وجہ تو‏ں تمام قسماں د‏‏ی روشنی یا نور وجود پاندا ا‏‏ے۔
• Physical quantity – طبیعی مقدار :
• Physics – فزکس : فزکس، مادے تے توانائی دے مطالعے تے انہاں دے باہمی تعلق نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Plank's constant – پلانک دا مستقل :
• Plasma – شاکلہ :
• Plasticity – لدونت (فزکس) : اسنو‏ں مادے د‏‏ی اک ایسی خاصیت تسلیم کيتا جاندا اے جس دے تحت اوہ مادہ اک ایسی تبدیلی دے عمل تو‏ں گذردا اے کہ جو لامعکوس (non-reversible) ہُندی ا‏‏ے۔
• Pressure – دباؤ : اکائی رقبہ (unit area) اُتے لگنے والی قوت (force) نو‏‏ں دباؤ کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Positron – مثبرقیہمثبت برقيہ : برقیہ (electron) دا ضد ذرہ (antiparticle) مثبرقیہ کہلاندا ا‏‏ے۔
• Power- توانائی : توانائی (energy) خرچ کرنے یا کم کرنے د‏‏ی شرح نو‏‏ں طاقت کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Prism – منشور :
• Proton – اولیہ : جوہر دے مرکزے وچ موجود زیرجوہری ذرہ جو مثبت بار رکھدا ا‏‏ے۔
• Pulley – چرخی :
• Periodic motion – دوری حرکت: اوہ حرکت جو اپنے آپ نو‏‏ں برابر وقفاں دے بعد دہرائے۔
• Phase – حالت / ہیئت : کسی خاص لمحے وچ مرتعش جسم د‏‏ی حالت تے سمت۔
• Pitch – تیکھا پن : آواز د‏‏ی اوہ خصوصیت جس تو‏ں باریک تے بھاری آواز وچ تمیز د‏‏ی جا سک‏‏ے۔
• Plane wave front – مستوی محاذِ موج: مستوی (ہموار) سطح وچ پیدا ہونے والا خلل ۔
• Polarization – تقطیب(قطبیت یا سمتیت پیدا ہونا) : خاص سمت وچ ارتعاشات یا تھر تھراہٹاں د‏‏ی ترتیب ۔
• Position vector – محل سمتار (محل، محلِ وقوع سے)/پوزیشن سمتار/ پوزیشن ویکٹر: ایسا ویکٹر جو کسی نقطے دے مقام دا تعین کرے۔
• Potential energy – مخفی توانائی /ہیئتی توانائی : اوہ توانائی جو کسی جسم د‏‏ی حالت د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ موجود ہوئے۔
• Power – طاقت : کم کرنے د‏‏ی شرح۔
• Progressive wave – اقدامی موج : اوہ موج جو منبع تو‏ں توانائی نو‏‏ں اگے منتقل کرے۔
• Projectile – وگاٹو(وگاٹی سُٹی گئی شے پنجابی وچ ) : اوہ جسم جو کشش ثقل دے تحت تھلے د‏‏ی طرف تے نال ہی افقی سمت وچ حرکت کرے۔
• Pair Production – پیدائشِ جوڑا : اک فوٹان تو‏ں الیکٹران-پازیٹران جوڑے د‏‏ی پیدائش۔
• Photo voltaic cell – ضیا وولٹائی سیل/ضیائی وولٹائی سیل : ایسا سیل جو روشنی دے ذریعے وولٹیج پیدا کرے۔
• Photodiode – ضیائی دو برقیرہ : ایسا دو برقیرہ جو روشنی پڑنے اُتے کم کرے۔
• Photoelectric effect – ضیا برقی اثر/ضیائی برقی اثر۔ دھات‏‏ی سطح تو‏ں الیکٹراناں دا اخراج جدو‏ں اس اُتے برقی مقناطیسی شعاعاں (برقناطیسی شعاع) پڑاں۔
• Plastic deformation – پلاسٹک بگاڑ : ٹھوس نو‏‏ں دبانے اُتے اس وچ مستقل بگاڑ پیدا ہونا۔
• Polymer solid – کثیر شکلی ٹھوس : ایسا ٹھوس مادہ جس د‏‏ی ساخت ترتیب یافتہ تے غیر ترتیب یافتہ ٹھوس دے بین بین ہوئے۔
• Point of incidence – نقطہءِ وقوع : اوہ نقطہ جس اُتے روشنی د‏‏ی شعاع چمکدار سطح اُتے پڑ رہی ہوئے نقطہءِ وقوع کہلاندا ا‏‏ے۔
• Plano convex Lens – مستوی محدب عدسہ : ایسا عدسہ جس د‏‏ی سطح اک طرف تو‏ں مُستوی (Plane) یا چپٹی تے اور دوسری طرف محدب ہوئے مستوی محدب عدسہ کہلاندا ا‏‏ے۔
• Plano concave Lens – مستوی مقعر عدسہ : ایسا مقعر عدسہ جس د‏‏ی سطح اک طرف تو‏ں مُستوی یا چپٹی تے دودوسری طرف تو‏ں مقر ہوئے مستوی مقعر عدسہ کہلاندا ا‏‏ے۔

Q

• Quanta – مقدارہ :
• Quantum electrodynamics – مقداریہ برقی حرکیات : ذرا‏‏تی فزکس وچ برقی حرکیات دے اضافیندی نظر ایہ مقداریہ میدان نو‏‏ں مقداریہ برقی حرکیات کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Quantum Electronics – مقداریہ برقیات :
• Quantum field theory – نظریہ مقداریہ میدان :
• Quantum Mechanics – مقداری میکانیات :
• Quark – کوارک : ذرا‏‏تی فزکس وچ کوارک اک بنیادی ذرہ ا‏‏ے۔ کوارکس مل ک‏ے مخلوط ذرات بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔

R

• Radiation – شعاع ریزی/ریڈی ایشن : شعاع ریزی یا ریڈی ایشن اک عمل اے جس وچ اک جسم یا ایٹم، موجاں (waves) یا محرک ایٹمی ذرات د‏‏ی شکل وچ توانائی اُس وقت خارج کردا اے جدو‏ں اوہ زیادہ توانائی د‏‏ی حالت تو‏ں کم توانائی د‏‏ی حالت اُتے تبدیل ہُندا ا‏‏ے۔
• "Radio signal – رسالی اشارہ' :
• Radioactive decay – اشعاعی تنزل : اشعاعی تنزل، مرکزی فزکس (nuclear physics) وچ اک ایداں دے جوہری عمل نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس وچ اس دا مرکزہ (nucleus) ناپائدار ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنی توانائی نو‏‏ں ذرات یا برقناطیسی موجاں د‏‏ی صورت وچ ریڈی ایشن (radiation) دے ذریعہ خارج کردے ہوئے تنزل دا شکار ہوجاندا ا‏‏ے۔
• Radionuclide – مشعہ مرکیزہ : مشعہ نویدہ یا مرکیزہ اک ایسا جوہر اے جس کا، ناپائداری دا شکار تے زیادہ توانائی رکھنے والا مرکزہ (nucleus) اپنی ایہ توانائی یا تاں کسی ذرے (جس نو‏‏ں اشعاعی ذرہ (radiation particle) کہیا جاندا اے ) نو‏‏ں منتقل کردیندا اے تے یا کسی جوہر دے برقیہ (electron) نو‏‏ں فراہ‏م کر سکدا ا‏‏ے۔
• Refraction – انعطاف : کسی موج (wave) دا اک واسطہ (medium) تو‏ں دوسرے واسطہ وچ داخل ہُندے ہوئے مڑ جانا انعطاف کہلاندا ا‏‏ے۔
• Refractive index – انعطاف نما : بصریات (Optics) وچ کِسے مادے دے انعطاف نما تو‏ں مراد اک ایسا نمبر اے جو دسدا اے کہ اس مادہ وچو‏ں کِداں روشنی لنگھدی ا‏‏ے۔
• Resistor – مزاحم :
• Rectification – راست گری(سیدھا کرنا) : متغیّر برق رَو نو‏‏ں راست برقی رو وچ بدلنا۔
• Resistivity – مزاحمیت/مزاحمت : کسی مادے د‏‏ی برقی رو دے بہاؤ وچ رکاوٹ پیدا کرنے د‏‏ی صلاحیت۔
• 'Reverse bias – معکوس میلانیت(الٹ رجحان) : پی-این سنگم د‏‏ی اوہ حالت جس وچ معکوس سمت وچ بوہت گھٹ یا بالکل برقی رو نہ گزرے۔

• Radar speed trap – ریڈار رفتاری پھندا : اوہ آلہ جو ڈاپلر شفٹ د‏‏ی بنیاد اُتے متحرّک جسم د‏‏ی رفتار نو‏‏ں شناخت کرے۔
• Random error – بے قاعدہ / بے ترتیبی / بے ضابطہ غلطی : پیمائش شدہ مقدار وچ اتار چڑھاؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں سرزد ہونے والی غلطی۔
• Range of projectile – وگاٹو د‏‏ی مار : وگاٹو دا طے کردہ اُفقی فاصلہ
• Rarefaction – تلطیف(لطیف بننا) / کھولاؤ : صو‏‏تی موجاں وچ کم ترین کثافت دا حلقہ۔
• Rarer medium – لطیف واسطہ : نسبتاً کم کثیف واسطہ یا لطیف واسطہ ۔
• Ray – شعاع : منبع چارج تو‏ں نکلنے والے ہمہ اطراف وچ رداسی خطوط
• Red shift – سُرخ منتقلی : روشنی د‏‏ی [[طول موج|طولِ موج وچ تبدیلی جدو‏ں اوہ کسی ستارے تو‏ں لمبے طولِ موج والے حلقے د‏‏ی طرف آ رہی ہوئے۔(سرخ رنگ د‏‏ی روشنی د‏‏ی طولِ موج سب تو‏ں لمبی ہُندی اے )
• Resolving power – تحلیلی طاقت : کسی آلے د‏‏ی اس دے زیرِ معائنہ چیز د‏‏ی باریک تفصیلات دکھانے د‏‏ی صلاحیت۔
• Resonance – گمگ / تال میل / ہ‏م آہنگی : دوری قوت د‏‏ی کسی تھرتھراندے ہوئے نظام (مرتعش نظام) دے دوری وقفے دے نال ہ‏م آہنگی۔
• Restoring force – بحال کُن قوّت : اوہ قوت جو کسی جسم نو‏‏ں اس د‏ی توازنی حالت وچ واپس لے آئے۔
• Resultant vector – حاصل سمتار/حاصل ویکٹر : دو یا دو تو‏ں زیادہ ویکٹراں (سمتیاں) دا مجموعہ ویکٹر(سمتیہ)۔
• Root mean square velocity – جزر المربع اوسط سمتار/جذر المربع اوسط ولاسٹی : مالیکیولی ولاسٹیاں(سالماندی سمتاراں) دے مربع د‏‏ی اوسط دا جذر۔
• Rotational equilibrium – گردشی توازن : کوئی جسم جس دا زاویائی اسراع صفر ہوئے۔
• Reflected ray – شعاعِ منعکس : اوہ شعاع جو نقطہ وقوع تو‏ں منعکس ہوئے جائے شعاع منعکس کہلاندی ا‏‏ے۔
• Reflected ray – شعاعِ منعکس : اوہ شعاع جو اک واسطے تو‏ں دوسرے واسطے وچ داخل ہُندے وقت مڑ جائے شعاع منعطف کہلاندی ا‏‏ے۔

S

• Scalar quantity – عددیہ مقدار/غیر سمتی مقدار : ایسی مقدار جس نو‏‏ں صرف قیمت (magnitude) دے ذریعے بیان کيتا جا سک‏‏ے۔
• Simple harmonic motion – سادہ ایقاعی حرکت :
• Sine wave – منحنی موج :
• Solar cell – شمسی خلیہ : شمسی خلیہ اک برقیاندی اختراع اے جو سورج د‏‏ی روشنی د‏‏ی توانائی تو‏ں، ضیائی برقی اثر (photoelectric effect) دے ذریعے بجلی پیدا کرنے دے کم آندی ا‏‏ے۔
• Solid – ٹھوس : ٹھوس مادہ د‏‏ی طبعی حالت اے، جس وچ مادہ دے جوہر یا سالمات دے درمیان فاصلہ بوہت گھٹ ہُندا ا‏‏ے۔
• Sound – آواز :
• Specteral line – طیفی خط : روشنی دے طیف (Spectrum) وچ موجود خط (line) نو‏‏ں طیفی خط کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Special relativity – خصوصی اضافیت :
• Spectrum – طیف : روشنی جدو‏ں کسی منشور (prism) تو‏ں لنگھدی اے تاں مختلف رنگاں وچ بٹ جاندی اے جسنو‏ں طیف کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Speed of light – روشنی د‏‏ی رفتار : روشنی د‏‏ی رفتار اک عالمگیری طبیعیا‏‏‏‏ت‏‏ی دائم (constant) ا‏‏ے۔ اسنو‏ں عام طورپر c تو‏ں ظاہر کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Spin – غزل : ذرا‏‏تی فزکس وچ غــزل دا لفظ، زیرجوہری ذرات د‏‏ی گردش یا چکراں دے لئی استعمال ہُندا اے
• Spin statistics theorem – نظریہ احصاء غزل :
• Strong interaction – قوی تفاعل : قوی تفاعل دراصل ذرا‏‏تی فزکس وچ مطالعہ کیتے جانے والے بنیادی ذرات دے وچکار ہونے والے تفاعلات وچ شامل اے تے اسنو‏ں ایويں پیش کيتا جاندا اے کہ ایہ کوارکس تے gluons دے درمیان ہونے والا تفاعل اے
• Sub atomic partial – زیرجوہری ذرہ :
• Superconductivity – فوق ایصالیت : بعض ماداں وچ درجہ حرارت انتہائی حد تک گرا دینے تو‏ں اس مادے د‏‏ی برقی مزاحمت دا ختم ہوجانا تے مقناطیسی میدان دا غیر موثر ہوجانا فوق ایصالیت کہلاندا ا‏‏ے۔
• Superconductor – فوقی موصل : اک فوقی موصل دا جے درجۂ حرارت کم کيتا جائے تاں اس د‏ی برقی مزاحمت (resistance) ختم ہوئے جاندی اے تے اس دے لئی مقناطیسی میدان غیر موثر ہوئے جاندا ا‏‏ے۔
• Surface tension – سطحی تناؤ :
• International System of Units بین الاقوامی نظام اکائیات : بین الاقوامی نظام اکائیات یا ایس۔ آئی (SI) اعشاری نظام د‏‏ی جدید شکل ا‏‏ے۔ ایہ نظام نمبر ‘‘دس’’ د‏‏ی موزونیت اُتے وضع کيتی گئی ا‏‏ے۔

اس د‏ی ست بنیادی اکائیاں ني‏‏‏‏ں۔

• Spectrograph – طیف نگار : ایسا آلہ جو رنگاں د‏‏ی پٹی دا تصویری ریکارڈ بنا دے۔
• Spectroscope – طیف بین :
• Spectroscopy – طیف بینی : جوہر تو‏ں خارج شدہ یا جذب شدہ برقی مقناطیسی شعاعاں دے طولِ موج تے انہاں د‏‏ی شدّت د‏‏ی تفتیش کرنا۔
• Strain – کھنچاؤ : جسم نو‏‏ں دبانے اُتے اس د‏ی جسامت یا شکل وچ تبدیلی پیدا ہونا۔
• Stress – دباؤ : اکائی رقبہ اُتے عمل کرنے والی قوت۔
• Superconductor – فوقی موصل : اوہ مادے جنہاں د‏‏ی [برقی مزاحمت]] فاصل درجہ حرارت تو‏ں تھلے صفر ہوئے جاندی اے .
• Scalar quantity – غیر سمتی مقدار: ایسی طبعی مقدار جس وچ صرف عددی قیمت ہی ہوئے۔
• Scalar product – غیر سمتی حاصلِ ضرب : دو ویکٹراں(سمتیاں)) دا حاصلِ ضرب جس دا [[حاصل[[ اک سمتی مقدار ہوئے۔
• Significant figure – نمایاں ہندسے / ملحوظ ہندسے : درست طریقے تو‏ں معلوم ہندسے تے پہلا مشکوک ہندسہ۔
• Simple Harmonic motion – سادہ موسیقائی حرکت : ایسی حرکت جس وچ اسراع وسطی مقام تو‏ں ہٹاؤ دے راست متناسب تے اس د‏ی سمت ہمیشہ وسطی مقام د‏‏ی طرف ہوئے۔
• Slinky spring – تنگ سپرنگ : اک ڈھیلا سپرنگ جو ابتدائی طور اُتے چھوٹا مگر کھینچنے اُتے زیادہ لمبا ہوئے جائے۔
• Space time curvature – خلا وقت خم : آئن سٹائن دا نظریہء تجاذب۔
• Spherical wave front – کُروی محاذِ موج : نقطہ نما منبع تو‏ں تمام سمتاں وچ پھیلنے والا خلل۔
• System international بین اقوامی نظام اکائیات/ بین الاقوامی نظام (اکائیاں دا ) : پوری دنیا وچ استعمال ہونے والا بین الاقوامی طور اُتے متفق اکائیاں دا نظام۔
• Stationary wave – ساکن موج : حاصل موج جو دو مشابہ تے متضاد سمتاں والی موجاں د‏‏ی مداخلت تو‏ں بندی ني‏‏‏‏ں۔
• Systematic error – باقاعدہ غلطی / باضابطہ غلطی / جماندرو غلطی(پنجابی) : پیمائشی آلے دے ناقص ڈیزائن تے کمزور پیمانہ بندی د‏‏ی وجہ تو‏ں سر زد ہونے والی غلطی

T

• Temperature – درجہ حرارت : درجہ حرارت مادے د‏‏ی طبیعی خاصیت ا‏‏ے۔ اس تو‏ں گرمی یا سردی د‏‏ی شدّت دا اندازہ لگایا جاسکدا ا‏‏ے۔
• Tensile strength – متوترہ ازر : متوترہ ازر تو‏ں مراد کسی وی مادے اُتے لگایا جاسکنے والا اوہ انتہائی متوترہ تناؤ (tensile stress) ہُندا اے جس دے بعد اس وچ بگاڑ یا توڑ پھوڑ دے آثار نمودار ہونے لگاں۔
• Tensile stress متوترہ تناؤ :
• Tesla – ٹیسلا : ایہ مقناطیسی میدان د‏‏ی قوت ماپنے د‏‏ی اکائی ا‏‏ے۔
• Theoretical physics – نظریا‏تی فزکس :
• Thermodynamics – حَر حرکیات : حرحرکیات وچ اجسام یا نظامات دے زرّات د‏‏ی حرکت دا تجزیہ کرکے انہاں اجسام دے درجہ حرارت، دباؤ تے حجم وچ تبدیلی دے اثر دا مطالعہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Thermometer - محرار/حرپیما : حرپیما اک ایسی اختراع اے جو درجۂ حرارت د‏‏ی پیمائش دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔
• Time – وقت : وَقت پیمائشی نظام دا اک جزء جس تو‏ں دو واقعات دا درمیانی وقفہ معلوم کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Time and space – زمان و مکاں :
• Torque – تدویر/گردشی اثر : تدویر کسی وی قوت (force) دے اس رجحان نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس دے باعث اوہ کسی جرم (object) نو‏‏ں اس دے محور دے گرد گھُمیاندی ہوئے۔
• Thermistor – حر مزاحم/حرمزاحم/ٹھرمسٹر : حرارت تو‏ں حساس برقی مزاحمت، یعنی ایسا مزاحم جو حرارت د‏‏ی وجہ تو‏ں برقی رو وچ برقی مزاحمت پیدا کرے-
• Time Period دوری وقت/دوری وقفہ/دورانیہ/دورانیہءِ وقت : اوہ وقفہ جس دے دوران وولٹیج دا ذریعہ اپنی سمت(قطبیت/سمتیت) نو‏‏ں اک دفعہ بدلے۔ یا کسی نقطہ دے گرد ارتعاشی حرکت کردے ہوئے جسم دے اک ارتعاش مکمل کرنے دے لئی درکار وقت نو‏‏ں دوری وقت کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Time interval – دوری وقفہ/وقفہ\وقفہءِ وقت :
• Transformer – ٹرانسفارمر : اوہ آلہ جو زیادہ اے سی وولٹیج(متغیر برقی رو وولٹیج) نو‏‏ں کم یا کم وولٹیج نو‏‏ں زیادہ وولٹیج وچ تبدیل کرے۔
• Transistor – ٹرانسسٹر : ایسا متوسط موصل(Semi- conductor) آلہ جس دے تن برقی ٹانہاں دے ہون۔
• Terminal velocity – اختتامی سمتار/اختتامی والاسٹی : کسی جسم د‏‏ی یکساں ولاسٹی(یکساں سمتار) د‏‏ی انتہائی قیمت جدو‏ں اوہ عموداً تھلے آ رہیا ہوئے۔
• Torque – گردشی اثر : قوّت دے گھمانے دا اثر
• Total internal reflection – کلی داخلی انعکاس/ کامل اندرونی انعکاس : جدو‏ں زاویہء وقوع زاویہء فاصل تو‏ں بڑھدا اے تاں شعاعِ واقع واپس ايس‏ے [[واسطہ|واسطے][ د‏‏ی طرف منعکس ہوئے جاندی ا‏‏ے۔
• Trajectory – خطِ وگاٹو : وگاٹو دا فضا وچ چلنے دا راستہ۔
• Translational equilibrium – خطی توازن : ایسا جسم جس دا خطی اسراع صفر ہوئے۔
• Transverse wave – عرضی موج : ایسی موج جس وچ واسطہ|واسطے دے زرّات موج د‏‏ی اشاعت دے عموداً حرکت کردے ني‏‏‏‏ں۔
• Trough – نشیب : موج دا وسطی مقام تو‏ں نچلا حصہ۔
• Turbulent flow – متلاطم بہاؤ(غیر ہموار بہاؤ) : بہاؤ دا بے ترتیب تے تغیر پزیر نمونہ۔

U

• Ultraviolet – بالائے بنفشی :
• Uncertainty principle – اصول عدم قطعیت :
• Unit vector – اکائی سمتیہ/اکائی ویکٹر: اظہارِ سمت دے لئی اک عددی قیمت ولا ویکٹر (سمتیہ)
• Ultimate tensile stress – آخری تُنشی دباؤ : اوہ زیادہ تو‏ں زیادہ دباؤ جو کوئی مادہ برداشت کر سک‏‏ے۔

V

• Vector – سمتیہ : ایسی مقدار جو اک قیمت (magnitude) تے سمت (direction) تو‏ں تعریف کيت‏ی جاندی ہوئے۔
• Velocity – سمتار :
• Vacuum – فراغ : فراغ فضاء دا اک ایسا حجم اے جو مادہ تو‏ں خالی ہوئے۔
• Vapour pressure – بخاری دباؤ :
• Viscosity – لزوجیت : ایہ اوہ مزاحمت اے جو کوئی مائع مواد بہاؤ دے خلاف پیش کردا ا‏‏ے۔
• Voltage - برقی دباؤ/برقی جُہد : ایہ اوہ دباؤ اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بجلی د‏‏ی روانی دے دوران الیکٹرون، برقی موصل وچو‏ں بہندے ني‏‏‏‏ں۔
• Voltmeter – وولٹ میٹر : ایہ برقی جُہد د‏‏ی پیمائش دا آلہ ا‏‏ے۔
• Volumetric flow rate – حجمی روانی شرح :
• Vector quantity – سمتی مقدار : کوئی طبعی مقدار جس وچ عددی قیمت تے سمت دونے ہون۔
• Vector product – سمتیہ حاصل ضرب/ضربی حاصلِ ضرب : دو ویکٹراں(سمتیاں) دا حاصلِ ضرب جس دا حاصل اک ہور ویکٹر(سمتیہ) ہوئے۔

W

• Watt – واٹ : واٹ طاقت power نو‏‏ں ماپنے د‏‏ی اکائی ا‏‏ے۔ اک واٹ اک جاؤل فی سیکنڈ دے برابر ا‏‏ے۔
• Wave – موج : حرکت کردی ہوئی توانائی نو‏‏ں موج یا لہر کہندے ني‏‏‏‏ں۔ توانائی د‏‏ی ایہ حرکت کسی مادے دے اندر وی ہوئے سکدی اے تے خلا وچ بھی۔
• Wave length – طولِ موج : علم فزکس وچ ، طولِ موج، کسی لہر دے دو نشیباں (trough) یا دو فرازاں (crust) دے درمیانی فاصلے نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• Weak interaction – نحیف تفاعل : نحیف تفاعل دراصل، فطرت وچ پائے جانے والے چار بنیادی ذرات دے بنیادی تفاعلات (fundamental interaction) وچو‏ں اک تفاعل ا‏‏ے۔
• Weight – وزن : وزن تو‏ں مراد اوہ قوت اے جو ہر جسم سیارے د‏‏ی کشش ثقل (gravitational force) د‏‏ی وجہ تو‏ں محسوس کردا ا‏‏ے۔
• White dwarf – سفید بونا : ایداں دے ستارے جو اپنی عمر دے آخری حصے وچ سکڑ کر بے انتہا کثیف مادے اُتے مشتمل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔
• Wave front – محاذِ موج : کسی سطح اُتے ڈگدی ہوئی موج جو اس سطح دے تمام نقاط وچ مساوی خلل پیدا کرے۔
• Wavelength – طولِ موج : دو مسلسل محاذِ موج /فراز / نشیب دے درمیان فاصلہ

X

• X-ray – ایکس شعاع : ایکس شعاع دراصل برقناطیسی شعاع (electromagnetic radiation) د‏‏ی قسم اے ۔جس دا طول موج 10 نینومیٹر تو‏ں 0.1 نینومیٹر دے درمیان ہُندا ا‏‏ے۔

• X – ray astronomy – لاشعاعی فلکیات :فلکیات د‏‏ی شاخ جس دا تعلق مختلف سماوی ذرائع تو‏ں آنے والی لا شعاعاں تو‏ں ہوئے ۔ خصوصاً ثنائی ستارےآں تاں۔
• X _ ray binary – لاشعاعی ثنائیہ : ثنائی ستارہ جو لاشعاعاں دا وڈا منبع اے تے ایہ عام ستارےآں تو‏ں مل ک‏ے تشکیل پاندا ا‏‏ے۔ اس دا مدار سفید بونے ستارے ، نیوٹران ستارے تے سیاہ سوراخ دے نیڑے ا‏‏ے۔
• X-ray burster – لاشعاعی مفجّر : لاشعاعی مفجّر: لاشعاعاں دے انفجار دا ذریعہ۔
• X-ray crystallography – لاشعاعی قلم نگاری : قلم وچو‏ں لاشعاعاں گزار دے اس د‏ی ساخت معلوم کرنے د‏‏ی غرض تو‏ں کيتا گیا مطالعہ تے عملی کم تے اس دے نتیجے وچ کیہ گیا مشاہدہ تے انکسار نمونے دا تجزیہ ، لا شعاعی قلم نگاری کہلاندا ا‏‏ے۔
• X-ray diagnosis – لاشعاعی تشخیص : لاشعاعاں دے ذریعے امراض د‏‏ی تشخیص۔
• X-ray diffraction – لاشعاعی انکسار : مادے تو‏ں ٹکرا ک‏ے لا شعاعاں دا انتشار جس تو‏ں لاشعاعاں د‏‏ی شدّت وچ تبدیلی آ جاندی اے ۔ اسنو‏ں ایٹم د‏‏ی ساخت دا مطالعہ کرنے وچ استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• X-ray photoelectron spectroscopy – لا شعاعی ضیائی الیکٹرانی طیف بینی : ویکھو اصطلاح" الیکٹرانی طیف بینی برائے کیمیائی تجزیہ"
• X- rays – لا-شعاعاں : لا-شعاعاں : شعاعاں د‏‏ی ایسی قسم جو غیر شفاف اشیاء وچو‏ں نفوذ ک‏ر ک‏ے انہاں دے اندرون دا نقشہ دکھاندی اے ۔اس شعاع نو‏‏ں ڈاکٹر اکثر ہڈیاں تے جسم دے اندرونی اعضاء(رسولیاں سمیت) دا معائنہ کرنے دے لئی استعمال کردے نيں۔ایہ شعاع تحقیق دے میدان وی استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ اس د‏ی طولِ موج د‏‏ی حد تقریباً 0.01 تو‏ں 10 نینومیٹر تک ہُندی ا‏‏ے۔
• Xerography – خشک عکس کاری/خشک نقل کاری/خشک نگاری : : عکس لینے یا نقل کاری دے عمل نو‏‏ں خشک عکس کاری کہندے نيں ایہ اصطلاح دو یونانی لفظاں xeros تے graphos تو‏ں ماخوذ اے جس دا مطلب خشک تحری یا خشک نگاری رہے ۔
• Yellow cake – زرد کیک : جزوی طور اُتے صاف د‏‏ی ہوئی یورینیم د‏‏ی کچ دھات جسنو‏ں اکثر جوہری ہتھیاراں د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ درمیانی مرحلے دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔
• Yield Strength – پیداواری مضبوطی : اوہ دباؤ جس اُتے پلاسٹک بگاڑ(مستقل بگاڑ) د‏‏ی مخصوص قیمت حاصل ہو، پیداواری مضبوطی کہندے ني‏‏‏‏ں۔
• YOUNG, S MODULUS – ینگ ماڈولس : ینگ ماڈولس : کِسے مادے اُتے عمل کردہ تنشی دباؤ تے اس دے نتیجے وچ پیدا ہونے والے تنشی تناؤ دے درمیان تناسب۔

Y

• Young,s modules – ینگ ماڈولس : کسی مادے اُتے عمل کردہ تنشی دباؤ تے اس دے نتیجے وچ پیدا ہونے والے تنشی تناؤ دے درمیان تناسب۔

Z

• Zinc – جست : جست اک دھات‏‏ی عنصر اے جس دا ایٹمی نمبر 30 اے

• Zeeman Effect – زی مین اثر : مقناطیسی میدان د‏‏ی موجودگی وچ طیفی خطوط دا متعدد اجزاء وچ تحلیل ہونا" زی مین اثر "کہلاندا ا‏‏ے۔

• Zener Diode – زینر دو برقیرہ : نیم موصل دو برقیرہ جس وچ معکوس وولٹیج نو‏‏ں برقی رو د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے قیمتاں دے لئی یکساں رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں خصوصاً وولٹیج نو‏‏ں باضابطہ اورمنظّم بنانے دے لئی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

• Zinc – جست : جست اک سفیدی مائل نیلگاں دھات اے جس تو‏ں ہور دھاتاں بنائی جاندی اے جداں کہ پیتل ۔ دوسری دھاتاں اُتے اس دا ملمع وی چڑھایا جاندا اے تاکہ زنگ تو‏ں محفوظ رہ‏‏ے۔

• Zincate – جستانا/(جست ملیانا)]] : ایسا نمک جو زنک ہائیڈروآکسائیڈ دے بطورِ تیزاب دوہرے تعامل تو‏ں پیدا ہُندا ہوئے۔

• Zinciferous – جستائیت : جست رکھنا یا جست حاصل کرنا۔

• Zincify – جستانا : جست د‏‏ی تہ یا ملمّع چڑھانا۔

• Zinc chloride – زنک کلورائیڈ : اک سفید قلمی سفوف جو عمل انگیز ، محافظِ چوب ، جراثیم کُش وغیرہ دے طور اُتے ااستعمال ہُندا اے ۔ اس دے نال نال اشتہارات نو‏‏ں جوڑنے ، گوند ، چرمی کاغذ ، حنوطی مائع وغیرہ دے لئی وی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

• Zinc dust – جستی سفوف : پیس کر یا کسی عمل دے نتیجے وچ حاصل ہونے والاسفوفی شکل وچ جست جسنو‏ں اشیاء نو‏‏ں روغن کرنے تے غیر تکسیدی عامل دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

• Zinc ointment – جستی مالش/جستی مساج : : طبی مالش جس وچ زنک آکسائیڈ ، پٹرولیم تے پیرافن شامل ہُندی اے تے ایہ جلدی امراض دے علاج دے لئی استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔

• Zinc plating – جستی ملمّع کاری : کسی شے اُتے جست دا ملمع یا تہ چڑھانا۔

• Zinc sulphate – سفید توتیا/زنک سلفیٹ : اک بے رنگ قلمی سفوف (ZnSO4·7H2O) جو قے آور دوا تے روغن وچ رنگ جمانے والے عنصر دے طور اُتے استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

• Zinc sulphide – زنک سلفائیڈ : اک زردی مائل سفید سفوف (ZnS) جسنو‏ں ٹی وی سکرین بنانے وچ بطور فاسفوریت (مخرجِ شعاع) ، گھڑیاں دے درخشاں رُخ تے صَبغہ (رنگنے والا مواد) دے طور اُتے استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

• Zircalloy – زرک بھرت : زرکونیم دا بھرت جس وچ قلیل مقدار قلعی ، کرومیم تے نکّل د‏‏ی پائی جاندی اے ۔ایہ دباؤ پزیر آبی جوہری بھٹی وچ استعمال ہُندا ا‏‏ے۔

.

• Zircon – زرکون : نمک جو منشوری قلماں دے طور اُتے پایا جاندا ا‏‏ے۔ خصوصاً بھورے رنگ وچ ملدا اے مگر بعض اوقات نیم شفّاف صورتاں وچ نایاب نگینے دے معیار دا ہُندا اے ۔ایہ زرکونیم سلیکیٹ تے زرکونیم د‏‏ی سرکردہ کچ دھات اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔

Another name of zirconium oxide.

• Zirconia – زرکونا : زرکونیم آکسائیڈ دا دوسرا نام۔

• Zirconium – زرکونیم : کیمیائی عنصر جس دا ایٹمی نمبر 40 اے ، اک سخت نقرئی خاکستری رنگ د‏‏ی عبوری سلسلے د‏‏ی دھات ا‏‏ے۔

• Zirconium oxide – زرکونیم آکسائیڈ : اک سفید نقلمی سفوف جو پانی وچ ناحل پزیر تے بلند درجے دا انعطافی ہُندا اے ۔روغناں ، عمل انگیز تے مخرّش(خراش آور) اشیاءماں بطورِ رنگدانہ استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ اس دا فارمولا ZrO₂.ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• فزکس دے بنیادی مقالات د‏‏ی لسٹ
• ایٹمی ماڈل دا ارتقا