فزکس وچ سیاہ جسم (black body) تو‏ں مراد کوئی وی ایسی چیز ہُندی اے جو اپنے اواُتے پڑنے والی ہر طرح دی روشنی جذب کر لے۔ چونکہ اس تو‏ں کوئی روشنی منعکس (reflect) نئيں ہُندی اس لئی ایسی چیز ٹھنڈی حالت وچ کالی نظر آندی ا‏‏ے۔ ہر طرح دی روشنی تو‏ں مراد نظر آنے والی روشنی وی اے تے نظر نہ آنے والی روشنی وی (جداں زیرسرخ (infra red) یا بالائے بنفشی (ultraviolet) شعاعاں)۔ ہر بلیک باڈی (کالی چیز) تو‏ں نکلنے والی شعاعاں دے تعدّد (frequency) تے شدّت (intensity) دا انحصار اُس جسم دے صرف درجۂ حرارت اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ جداں جداں درجہ حرارات ودھایا جاندا اے اُس چیز تو‏ں نکلنے والی روشنی تیز وی ہُندی جاندی اے تے اوہدی فریکوئنسی وی ودھدی چلی جاندی ا‏‏ے۔ اس طرح اُس دا رنگ کالے تو‏ں سرخ، پھر نارنجی، پھر پیلا، پھر سفید تے اس دے بعد نیلگاں ہو جاندا ا‏‏ے۔[۱] اس اصول دے تحت کسی وی گرم جسم تو‏ں آندی ہوئی روشنی تو‏ں اُس گرم جسم دا درجہ حرارت وڈی درست حد تک معلوم کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس طرح سائنس دان دُور دراز دے ستارےآں دا وی درجہ حرارت بتا سکدے نيں۔

درجہ حرارت تے رنگ دا تعلق

سودھو
 
آتش فشاں تو‏ں نکلتے ہوئے اس لاوے دا درجہ حرارت اس دے رنگ نو‏‏ں دیکھ کر دسیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس لاوے دا زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت ہزار تو‏ں 1200 درجہ سینٹی گریڈ دے درمیان ا‏‏ے۔

جب کسی نہ جلنے والی دھات مثلاً لوہے نو‏‏ں گرم کردے نيں تو لگ بھگ 500 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے اس وچو‏ں ہلکی سی سرخ روشنی نکلنے لگتی ا‏‏ے۔ لیکن اس وقت اس وچو‏ں نکلنے والی 99 فیصد روشنی نظر نہ آنے والی انفرا ریڈ اُتے مشتمل ہُندی ا‏‏ے۔ جداں جداں دھات ہور گرم ہُندی اے اس وچو‏ں نکلنے والی روشنی دی شدت وچ وی اضافہ ہُندا چلا جاندا اے تے سرخی وی کم ہو ک‏ے سفیدی وچ بدلدی چلی جاندی ا‏‏ے۔

ٹمپریچر تے خارج ہونے والی توانائی دی مقدار

سودھو

 

 
پستول نما انفرا ریڈ تھرمومیٹر۔ ایہ بلیک باڈی ریڈی ایشن دے اصول اُتے کم کردا اے تے دور تو‏ں ٹمپریچر ناپ لیندا ا‏‏ے۔
 
اک شخص انفرا ریڈ تھرمو میٹر دی مدد تو‏ں ایر کنڈشنر دی ہويا دا ٹمپریچر چیک کر رہیا ا‏‏ے۔
 
600 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے لوہا واضح سرخ ہو جاندا ا‏‏ے۔ 900 ڈگری اُتے اسکا رنگ نارنجی ہو جاندا ا‏‏ے۔ اس تصویر وچ لوہے دا ٹمپریچر لگ بھگ 1200 ڈگری سینٹی گریڈ ا‏‏ے۔ لوہا 1535 ڈگری اُتے پگھل جاندا ا‏‏ے۔

پلانک دا کوانٹم نظریہ

سودھو

جرمنی دا فزکس دان میکس پلانک اوہ پہلا آدمی سی جس نے 1900ء وچ گرم اشیاء تو‏ں خارج ہونے والی شعاعاں دی وضاحت کرنے دا بالکل درست فارمولا دریافت کیتا۔ اس نے پہلی دفعہ ایہ معلوم کیتا کہ سیاہ جسم تو‏ں نکلنے والے فوٹون کچھ مخصوص توانائی دے ہی حامل ہو سکدے نيں تے انہاں مخصوص توانائیاں دے درمیان کسی توانائی دے حامل نئيں ہو سکدے۔[۲] (اس وقت فوٹون دی بجائے کوانٹم دا لفظ استعمال کیتا گیا سی ۔ ) اس طرح پلانک دا مستقل (Planck's constant) ایجاد ہويا جسنو‏ں h تو‏ں ظاہر کردے نيں۔ پلانک دے نظریات تو‏ں ہی جدید فزکس تے کوانٹم فزکس دی بنیاد پئی۔ 1918ء وچ پلانک نو‏‏ں نوبل انعام ملا۔
آئن اسٹائن نے اپنے ضیا برقی اثر دے نظرئیے وچ پلانک دے تصوارات نو‏‏ں ہی استعمال کیتا جس اُتے اسنو‏ں 1921 وچ نوبل انعام ملا۔

 
عام ٹنگسٹن بلب دا ٹمپریچر 3000 ڈگری کیلون تک ہُندا اے اس لئی اوہ روشنی تو‏ں زیادہ گرمی (انفرا ریڈ) خارج کردا ا‏‏ے۔ سورج دا ٹمپریچر 6000 ڈگری کیلون ہُندا اے اس لئی اسکی روشنی اِنّی تیز ہُندی ا‏‏ے۔ 6000 ڈگری تو‏ں زیادہ ٹمپریچر اُتے روشنی دا اخراج پھر کم ہو جاندا اے کیونکہ ہن الٹرا وائیلٹ دی مقدار ودھ جاندی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

سودھو

حوالے

سودھو