علامہ تمنا عمادی

علامہ تمنا عمادی
جم	14 جون 1888   پھلواری شریف ،  ضلع پتنا
وفات	27 نومبر 1972 (84 سال)  کراچی ،  سندھ
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  مترجم ،  سوانح نگار
باب اسلام

علامہ تمنا عمادی مجیبی یا محمد محی الدین حیات الحق (پیدائش: 14 جون 1888ء— وفات: 27 نومبر 1972ء)، پاکستانی شاعر، مترجم تے سوانح نگار سن۔

سوانح

علامہ تمنا عمادی د‏‏ی پیدائش پھلواری شریف، پٹنا وچ 14 جون 1888ء نو‏‏ں ہوئی۔ تریخ پیدائش دا مادہ ’’فیروزبخت‘‘ تو‏ں مخرج ہُندا ا‏‏ے۔ والدین نے ناں حیات الحق رکھیا سی مگر اوہ اپنے ننھیالی ناں محمد محی الدین تو‏ں مشہور ہوئے تے تمنا عمادی دے ناں تو‏ں شہرت پائی۔ والد شاہ نذیرالحق سن جیہناں نے 10 مارچ 1905ء نو‏‏ں پھلواری شریف، پٹنا وچ وفات پائی۔

تعلیم

درس نظامی د‏‏ی تکمیل تمنا نے اپنے والد شاہ نذیرالحق تو‏ں کيتی۔ گویا عربی زبان تے فارسی زبان وچ منتہی الکمال سن۔ انگریزی زبان تو‏ں نابلد سن۔ فارغ التحصیل ہون توں بعد اولن مدرسہ حنیفیہ، پٹنا وچ ملازمت اختیار کرلئی۔ ایہ مدرسہ محمدی جان بیگم سی جیہنو‏ں نواب یوسف علی خان نے قائم کیتا سی۔ ایتھ‏ے تمنا 1910ء تو‏ں 1918ء تک عربی زبان تے فارسی زبان دے مدرس رہ‏‏ے۔

بطور مدرس

اِس توں بعد اوہ تقریبن ساڈھے تن سال سابق صدر بھارت ڈاکٹر راجندر پرشاد دے قائم کردہ وِدتا پیٹھ (بیہار) وچ عربی و فارسی پڑھاؤندے رہ‏‏ے۔ 1921ء وچ تمنا اِس تو‏ں علیحدہ ہوگئے تے فیر کِس‏ے ادارے وچ ملازمت اختیار نہ کيتی۔ بعد وچ پٹنا دے بعض مسلما‏ن وکلاء اوہناں تو‏ں قرآن مجید پڑھن لگ گئے۔ ایہ لوک کچھ مالی خدمت وی کر دیا کردے سن۔ سر فخرالدین (متوفی 1933ء) فقہی معاملات وچ وی علامہ تمنا تو‏ں مشورہ کریا کردے سن۔ جدو‏ں اوہناں دا انتقال ہوگیا تاں ایہ عبدالعزیز بیرسٹر (متوفی 1948ء)، وزیر تعلیم بیہار دے مشیر خاص تے دستِ راست بن گئے۔ عبدالعزیز بعد وچ صدر اُمورِ مذہبی بن کے حیدرآباد دکن گئے تاں تمنا نو‏‏ں وی اپنے ہمراہ لے گئے۔ نظام ریاست حیدرآباد دکن تو‏ں علامہ تمنا دا ماہانہ وظیفہ 100 روپئے مقرر ہويا تے ایہ اوہناں نوں ریاست حیدرآباد اُتے بھارتی قبضے یعنی ستمبر 1948ء تک باقاعدگی نال ملدا رہیا۔

ٖڈھاکا تے چاٹگام وچ قیام

1948ء وچ علامہ تمنا اپنے اہل و عیال دے ہمراہ ہجرت کرکے ڈھاکا چلے گئے۔ ڈھاکا جاندے ہوئے اوہ اپنا کتب خانہ وی نال لے گئے۔ اوتھ‏ے حکومت پاکستان نے اوہناں نوں رہائش لئی اک وسیع مکان دتا۔ علمی حلقےآں وچ خاصی آؤبھگت ہوئی۔ اوہ طویل عرصے تک ریڈیو ڈھاکا تو‏ں درس قرآن نشر کردے رہ‏‏ے۔ غرض کہ معاش دے پہلو تو‏ں اوہناں نوں کوئی تشویش نہیں ہوئی، بلکہ اوہ خاصے خوشحال تے فارغ البال سن۔ کئی سال بعد اوہناں نے ڈھاکا تو‏ں اپنی رہائش چاٹگام منتقل کرلئی جتھ‏ے اوہناں دا بیٹا صاحبزادہ محمد انعام الدین رہندا سی تے جس دا اوتھ‏ے ٹھیکے دا کاروبار سی۔

اواخر عمر

اوہناں د‏‏ی بیشتر لکھتاں نامکمل پئی سن۔ اُنہاں نے اِس دوران خیال کیتا کہ اُنہاں د‏‏ی تکمیل اُس وقت تک ممکن نئيں ہوسکدی کہ جدو‏ں تک مستقل قیام کراچی وچ نہ ہوجاوے۔ اِس توں علاوہ اوہناں د‏‏ی اک اکھ تو‏ں پانی اُترن دا مرض شروع ہوگیا تے رفتہ رفتہ بینائی ختم ہون لگ گئی۔ اِس اُتے اوہناں نوں آپریشن د‏‏ی ضرورت سی۔ اِس لئی چاٹگام تو‏ں کراچی چلے آئے تے اک عزیز دے کول قیام کیتا۔ اِس اثناء وچ اوہناں دے بیٹے محمد انعام الدین نے وی اپنا کاروبار کراچی منتقل ک‏رليا۔ چنانچہ 1969ء وچ علامہ تمنا اپنے بیٹے دے کول کراچی وچ رہائش پزیر ہوگئے۔

وفات

اواخر عمر وچ بینائی ختم ہون اُتے اکھ اُتے عمل جراحی کروایا۔ ایہدے نال بینائی تا‏ں بحال ہوگئی مگر شومئی قسمت کہ 1972ء دے اوائل وچ اوہناں نوں حلق دا سرطان لاحق ہوگیا۔ علاج معالجے دیاں بے سود کوششاں کيتیاں گئیاں مگر کوئی کمی واقع نہ ہوئی۔ کھانا پینا بِلکل ترک ہوچکيا سی کیونکہ کوئی شے حلق تو‏ں تھلے نئيں اُتردی سی۔ سیال چیزاں وچ دو چار گُھٹ یخنی یا ادھی پیالی چاہ اوہناں د‏‏ی دن بھر د‏‏ی خوراک رہ گئی سی۔ اِسے مرض وچ 27 نومبر 1972ء نو‏‏ں کراچی وچ فوت ہوگئے۔

لِکھتاں

علامہ تمنا د‏‏یاں چند مشہور لِکھتاں ایہ نيں:

• مثنوی مذہب و عقل
• مثنوی معاش و معاد
• ایضاحِ سخن
• رسالہ تذکیر و تانیث
• افعالِ مرکبہ
• تمنائے سخن
• اعجاز القرآن

حوالے