عثمان دان فودیو
| عثمان دان فودیو | |
| سکوٹو خلافت دا سلطان | |
| دور حکومت |
1804ء توں 1815ء |
| جم | 2 1754ء |
| جمن دی تھاں | گوبیر نائیجریا |
| موت | 1817ء |
| مرن دی تھاں |
سکوٹو |
| سلطنت | سکوٹو خلافت |
| جانشین | محمد بیلو پتر لہندے علاقےآں چ |
| دوجا جانشین | عبداللہ دان فودیو بھائی |
| پیؤ | 5,642 محمادو فودیو |
| مذہب | اسلام |
| بیویاں: | 1) ہادیزہ ، 2) عائیشہ ، 3) ہوا |
| نیانے: | 1) محمد بیلو ، 2) نانا اسماؤ ، 3) ابوبکر اتیکو سمیت 23 نیانے |
عثمان دان فودیو نائجریا چ اسلامی سلطنت سکوٹو خلافت دا بانی سی ۔
فولانی جہاد
سودھوعثمان دان فودیو (1754ء توں 1817ء) 19ویں صدی عیسوی دے شروع چ نائجریا دے مسلماناں چ غیر اسلامی اثرات نوں ختم کر کے حقیقی اسلامی تعلیمات دے احیاء لئی اک تحریک دا آغاز کرن آلا عالم تے مصلح سی ۔ جس دی تحریک عام طور تے فولانی جہاد دے ناں توں مشہور اے ۔
تعلیم
سودھوعثمان نے فقہ مالکی ابتدائی تعلیم اپنے وطن ای چ حاصل کیتی ۔ اس چ شروع چ ای دین نال محبت تے اسلام لئی کم کرن دا جذبہ پائیا جاندا سی ۔ حالے اس دی عمر صرف 20 سال سی کہ اس نے اپنے استاد الحاج شیخ جبریل بن عمر دے نال مل کے غیر مسلماں چ اسلام دی تبلیغ شروع کر دتی ۔ 1776ء چ عثمان حج لئی مکہ معظمہ پہنچئیا تے اوتھے قیام دے دوران حجاز دے علماء توں ہور تعلیم حاصل کیتی ۔
لڑائیاں تے خلافت دی اساری
سودھواس دا ایس زمانے چ اینہاں علماء نال وی تعلق رہئیا جہڑے نجدی عالم دین محمد بن عبدالوہاب دے خیالات توں متاثر سن ۔ عثمان جدوں اپنے وطن واپس پرتئیا تےاسدے دل چ اسلام دا اک نواں جذبہ کم کر رہئیا سی ۔ ہن اسنے غیر مسلماں چ تبلیغ کرن توں پہلے خود مسلماناں دے عقدےآں تے اعمال دی اصلاح ول توجہ دتی ۔ اس نے اینہاں مسلماناں دی حمایت وی کیتی جہڑے غیر مسلم ہاؤسا حکمراناں دے ظلم دا شکار بن رہے سی ۔ اس دیاں اینہاں کوششاں پاروں ریاست گوبیر دے غیر مسلم حکمران نال اسدا تصادم ہو گئیا ۔ فروری 1804ء چ جدوں عثمان دان فودیو نے گوبیر دے حکمران دے خلاف جہاد دا اعلان کیتا تےسارے مسلمان اسدے جھنڈے تھلے جمع ہو گئے ، پر اسدی سبتوں ودھ مدد فولانیاں نے کیتی جنہاں وچکار عثمان رہندا سی تے اوہ عثمان دے اخلاق ، کردار تے تعلیمات توں سبتوں بوہتے متاثر سن ۔ جنگ دا ایہہ سلسلہ 6 ورہے تک جاری رہئیا ۔ اس چر چ نا صرف گوبیر ریاست تے فولانیاں دا قبضہ ہوگئیا بلکہ اینہاں نے دوجیاں ساریاں ہاؤسا ریاستاں نوں وی فتح کر لئیا ۔ 1810ء تک ایہہ جہاد ختم ہو گئیا تے دریائے بینو تے دریائے نائجر تک اتلے نائجریا دا سارا علاقہ مسلماناں دے قبضے چ آ گئیا ۔ اتلے چڑھدے چ صرف بورنو دی مسلم ریاست فولانی اثر توں آزاد رہی ۔ بعد چ ایہہ سارا علاقہ اسدی قائم کیتی سکوٹو خلافت دے اثر چ رہئیا ۔
موت
سودھو1817ء چ عثمان فوت ہوگئیا ۔ اسنوں سکوٹو چ دفن کیتا گئیا ، جتھے اج وی اسدا مقبرہ زیارت عام و خاص اے ۔ لہندے افریقہ تے نائجیریا دے مسلمان عثمان دان فودیو نوں اپنے ویلے دا مجدد تے قطب سمجھدے نیں ۔
شخصیت
سودھوسلطنت دا بانی ہون دے علاوہ عثمان اک عظیم مصلح تے عالم دین وی سی ۔ اوہ کئی کتاباں دے مصنف سی ۔ جنہاں چ "احیاء السنہ و اخماد البدعۃ" اسدی سبتوں اہم کتاب اے ۔ ایہہ بوہت فکر انگیز کتاب اے ۔ لہندے افریقہ چ اس کتب نےاوہی کم کیتا جہڑا جزیرہ نما عرب ج محمد بن عبدالوہاب دی کتاب "کتاب التوحید' تے برصغیر پاکستان تے ہندستان چ اسماعیل شہید دی "تقویۃ الایمان" تے "صراط مستقیم" نے کیتا ۔ ایہہ کتاب 1962ء چ قاہرہ مصر توں شائع ہو چکی اے تے اسدا اک نسخہ ادارہ تحقیقات اسلامی ، اسلام آباد چ موجود اے ۔
عثمان دی تحریک
سودھوعثمان دان فودیو دی تحریک نوں عام طور تے فولانی جہاد آکھئیا جاندا اے پر ایہہ قبائلی تحریک نئیں سی ۔ اس چ شک نئیں کہ فولانی باشندے اس تحریک دے روح رواں سن ۔ پر ایہہ تحریک اصلاح صرف فولانیاں نتک محدود نئیں سی ۔ ہاؤسا مسلمان وی اس تحریک چ شامل سن جدوں کہ غیر مسلم فولانیاں نے عثمان دان فودیو نال جنگ کیتی ۔ ایہہ اصل چ اصلاحی تے اسلامی تحریک سی ۔
جانشین
سودھوعثمان دان فودیو دا وڈا پتر سلطان محمد بلو (1817ء توں 1837ء) اسدا جانشین بنئیا ۔ اس دے دور چ فولانی سلطنت اپنے عروج تے پہنچ گئی ۔